Rodzinnych, serdecznych
i pogodnych wiąt
Wielkanocnych
Życzą
Rzecznik Ubezpieczonych
Zarząd Fundacji Edukacji Ubezpieczeniowej
Redakcja Monitora Ubezpieczeniowego
SPIS TRECI
n Tworzymy system bardziej bezpieczny, korzystny i atrakcyjny
dla ubezpieczonych
Z Markiem Buciorem, podsekretarzem stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki
Spo"ecznej, rozmawia Anna Arwaniti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3
n AktualnoĘci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4
n Kancelarie odszkodowawcze z perspektywy Rzecznika Ubezpieczonych . . . . . . . .5
n Zmiany w systemie emerytalnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
n Konstrukcja przestpstwa asekuracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
n Podstawowe problemy bancassurance w Polsce raport Rzecznika
Ubezpieczonych co dalej? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
n Do kogo po odszkodowanie za z"amaną rk? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21
n OdpowiedzialnoĘ cywilna szkoda trudna czy dająca si wyliczy? . . . . . . . . . .23
n Pokrycie kosztów przypadkowego badania technicznego w ubezpieczeniach OC
posiadaczy pojazdów i AC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26
n Strona internetowa Rzecznika Ubezpieczonych dla niewidomych . . . . . . . . . . . .27
n Ubezpieczenia polskie w zaborze rosyjskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28
PISMO RZECZNIKA UBEZPIECZONYCH
P
I
S
M
O
R
Z
E
C
Z
N
I
K
A
U
B
E
Z
P
I
E
C
Z
O
N
Y
C
H
Rada programowa Cz"onkowie Rady Ubezpieczonych
R
a
d
a
p
r
o
g
r
a
m
o
w
a
Rada redakcyjna Halina Olendzka, Anna Arwaniti, Krystyna Krawczyk,
R
a
d
a
r
e
d
a
k
c
y
j
n
a
Aleksander Daszewski
Redaktor odpowiedzialny A.A. Sierałska
R
e
d
a
k
t
o
r
o
d
p
o
w
i
e
d
z
i
a
l
n
y
Wydawca Biuro Rzecznika Ubezpieczonych, 00-024 Warszawa,
W
y
d
a
w
c
a
Al. Jerozolimskie 44, IV pitro, telefon: 33 37 326, 33 37 327,
fax 33 37 329, www.rzu.gov.pl
Projekt graficzny, sk"ad i "amanie Us"ugi Dziennikarskie Wojciech Ros"an,
P
r
o
j
e
k
t
g
r
a
f
i
c
z
n
y
,
s
k
"
a
d
i
"
a
m
a
n
i
e
02-776 Warszawa, ul. Nowoursynowska 147B/4 tel. 0 501-019-045
Nak"ad 2500 egz.
2 PISMO RZECZNIKA UBEZPIECZONYCH
Tworzymy system bardziej bezpieczny,
korzystny i atrakcyjny dla ubezpieczonych
Z Markiem Buciorem podsekretarzem stanu w Ministerstwie
Pracy i Polityki Spo"ecznej rozmawia Anna Arwaniti
Anna Arwaniti: Ministerstwo zdeterminowani do dokonania po-
Pracy i Polityki Spo"ecznej przygoto- waŻnej analizy kosztów i korzyĘci p"y-
wa"o za"oŻenia do nowelizacji ustawy nących z zarządzania publicznymi
o organizacji i funkcjonowaniu fun- Ęrodkami przez prywatne podmioty.
duszy emerytalnych. Czy móg"by Pan PodkreĘlam, Że nie mam nic przeciw-
przybliŻy g"ówne cele nowelizacji? ko wynagradzaniu zarządzających
Marek Bucior: Pod koniec stycz- funduszami, ale powinno to zaleŻe
nia br. Ministerstwo Pracy i Polityki od efektów ich pracy.
Spo"ecznej przedstawi"o projekt za"o- Nie mniej waŻne, ale wymagające
Żeł nowelizacji ustawy o organizacji równie pilnej interwencji są dzia"ania
i funkcjonowaniu funduszy emery- związane z koniecznoĘcią ustawowe-
talnych. Zawiera" on wstpne propo- go uregulowania zabezpieczeł wy-
zycje obszarów problemowych, które p"acalnoĘci towarzystw emerytal- dzenie limitu kwotowego w op"acie za
w ocenie resortu powinny by przed- nych i zmiana zasad akwizycji do zarządzanie obniŻy przychody PTE
miotem pog"bionej dyskusji i dialo- funduszy emerytalnych, gdyŻ czasa- powikszając tym samym wysokoĘ
gu. W naszej ocenie do najwaŻniej- mi moŻna odnieĘ wraŻenie, Że ca"a Ęrodków na rachunkach cz"onków
szych dzia"ał, które naleŻy podją branŻa poĘrednictwa us"ug finanso- otwartych funduszy emerytalnych.
celem uczynienia systemu bardziej wych utrzymuje si ze sk"adek cz"on- Szacujemy, Że juŻ zaproponowana
bezpiecznym, korzystnym i atrakcyj- ków funduszy emerytalnych. O zaob- zmiana spowoduje w przypadku oso-
nym dla ubezpieczonych naleŻy serwowanych nieprawid"owoĘciach by, która podejmie prac w przysz"ym
utworzenie funduszy emerytalnych związanych z akwizycją do funduszy roku wzrost emerytury Ęrednio
prowadzących zróŻnicowaną polityk MPiPS informowa" równieŻ Rzecz- o kwot oko"o 40 z" po 40 latach pra-
inwestycyjną i obniŻenie poziomu po- nik Ubezpieczonych. cy. W tym miejscu naleŻy zwróci
noszonych przez ubezpieczonych Resort pracy przedstawi" juŻ pierw- uwag na fakt, Że najwikszy wp"yw
kosztów dzia"ania powszechnych to- szy z projektów nowelizacji w powyŻ- na jej wysokoĘ nie ma wbrew po-
warzystw emerytalnych. szym zakresie. G"ównym jej celem wszechnej opinii wysokoĘ op"aty od
Mówiąc o utworzeniu funduszy jest zmiana w systemie pobieranych sk"adki, ale wysokoĘ wynagrodzenia
emerytalnych prowadzących zróŻni- przez otwarte fundusze emerytalne PTE za zarządzanie.
cowaną polityk inwestycyjną mam op"at od sk"adki i wprowadzenie limi- Utworzenie funduszy o róŻnym
przede wszystkim na myĘli fundusze tu wynagrodzenia za zarządzanie. profilu ryzyka inwestycyjnego po-
bezpieczne, które zabezpieczą zgro- Przyjty przez Rad Ministrów pro- winno przynieĘ dodatkowe, wy-
madzone w OFE Ęrodki przed spad- jekt przewiduje zmniejszenie wysoko- mierne w kwocie emerytury korzyĘci
kiem wartoĘci. Chodzi tu jednak Ęci op"aty od sk"adki do poziomu 3,5% dla ubezpieczonych.
o stworzenie rozwiązania systemowe- oraz znaczne zmniejszenie górnego li- A.A.: Ministerstwo Pracy i Polityki
go, a nie reakcj na bdące skutkiem mitu op"aty za zarządzanie jaką b- Spo"ecznej w opublikowanych za"oŻe-
kryzysu za"amanie funduszy emery- dzie mog"o pobiera PTE do wysoko- niach nowelizacji ustawy o organiza-
talnych i powszechny wzrost awersji Ęci 15,5 mln z"otych miesicznie. cji i funkcjonowaniu funduszy eme-
do ryzyka i rynku kapita"owego. A.A.: Koszty oszczdzania w OFE rytalnych zaproponowa"o, aby kaŻde
W ocenie MPiPS fundusze emery- zdaniem wielu cz"onków funduszy powszechne towarzystwo emerytalne
talne nie konkurują ze sobą cenami emerytalnych są za wysokie. G"ówne zarządza"o trzema róŻnymi fundu-
swoich us"ug. PoniewaŻ system jest zastrzeŻenia dotyczą m.in. wysokoĘci szami. Czym charakteryzowa"yby si
obowiązkowy, a si"a przetargowa pobieranej op"aty od kaŻdej wp"aconej poszczególne rodzaje funduszy?
klientów jest praktycznie zerowa re- do funduszu sk"adki. Jakie zmiany M.B.: W za"oŻeniach do projektu
gulator musi dzia"a w ich imieniu. zatem przewiduje MPiPS w tej kwe- noweli Ministerstwo zaproponowa"o
Z oczywistych wzgldów nie podoba stii ponoszonych przez ubezpieczonych utworzenie przez kaŻde powszechne
si to towarzystwom emerytalnym op"at i kosztów dzia"ania funduszy? towarzystwo emerytalne trzech fun-
i ich samorządowi gospodarczemu M.B.: Zmniejszenie maksymalnej duszy o róŻnym profilu ryzyka. Uzna-
i trudno mie o to pretensje. JesteĘmy op"aty od sk"adki o po"ow i wprowa- liĘmy, Że obok dzia"ających na rynku
KWIECIEĄ 2009 R. NUMER 37
3
funduszy powinny pojawi si rów- cjonowaniu funduszy emerytalnych,
nieŻ fundusze prowadzące bardziej w ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r.
AKTUALNOCI
bezpieczną i bardziej agresywną poli- Karta Nauczyciela czy w ustawie
n 24-25.11.2008 Rzecznik tyk inwestycyjną. KaŻdy z funduszy z dnia 21 listopada 2008 r. o emery-
Ubezpieczonych, Halina Olendzka by"by tzw. funduszem mieszanym, to turach kapita"owych.
oraz Zastpca Dyrektora Biura znaczy takim, który w swoim portfe- Zmiana umoŻliwia przyznanie
Rzecznika Ubezpieczonych, mec. lu inwestycyjnym posiada"by zarów- emerytury mieszanej wszystkim
Aleksander Daszewski wzili udzia" no instrumenty d"uŻne jak i akcje. ubezpieczonym spe"niającym wa-
w II Midzynarodowej Konferencji Dzisiejszy fundusz emerytalny runki okreĘlone w art. 183.
nt. Ubezpieczenia wobec wyzwał sta"by si OFE A. By"by to fundusz Przepis ten powoduje przekazanie
XXI wieku organizowanej przez zrównowaŻony i domyĘlny (prefero- Ęrodków zgromadzonych w OFE na
Katedr Ubezpieczeł Akademii wany przez regulatora) dla osób, któ- dochody budŻetu pałstwa. wiad-
Ekonomicznej w Poznaniu. re nie podejmą samodzielnie decyzji czenie wtedy bdzie liczone zgodnie
o wyborze otwartego funduszu eme- z art. 183. Rozwiązanie takie zlikwi-
n 27.11.2008 Rzecznik rytalnego. W naszych zamierzeniach dowa"o istniejące nierównoĘci w sy-
Ubezpieczonych wzią" udzia" fundusz bezpieczny OFE B powi- tuacji prawnej poszczególnych grup
w projekcie Uniwersytetu nien inwestowa g"ównie w papiery ubezpieczonych.
Humanistyczno-Przyrodniczego d"uŻne. Posiadanie Ęrodków wy"ącz- A.A.: Jak Rząd zapatruje si na
Jana Kochanowskiego w Kielcach nie w tym funduszu emerytalnym pomys"y wprowadzenia do systemu
nt. Promocja bezpieczełstwa by"oby obowiązkowe dla osób, któ- ulg podatkowych, zachcających do
i tworzenie przestrzeni bezpiecz- rym do osiągnicia wieku emerytal- oszczdzania Ęrodków pieniŻnych
nych na przyk"adzie spo"ecznej nego pozosta"o nie wicej niŻ 5 lat. w ramach III filaru?
kampanii województwa Ęwito- Najbardziej agresywny fundusz M.B.: Resort widzi potrzeb roz-
krzyskiego. ycie jest zbyt cenne emerytalny, o najwikszej ekspozycji woju tzw. III filaru. Mamy pe"ną
nie zostawiaj go na drodze . lokat na ryzyko zmiany cen rynko- ĘwiadomoĘ, Że jedynym istotnym,
wych móg"by by ca"kowicie dobro- psychologicznym bodęcem sprzyja-
n 02.12.2008 Przedstawiciele wolny. Dyskusja na temat potrzeby je- jącym rozwojowi dodatkowych form
Rzecznika Ubezpieczonych, go utworzenia trwa w dalszym ciągu. oszczdzania są zachty podatkowe.
Iwona Szymałska i Bartosz A.A.: Ostatnia nowelizacja ustawy Ze wzgldu jednak na trudną sytu-
Taperek uczestniczyli o emeryturach i rentach z Funduszu acj budŻetową nie sposób oczeki-
w seminarium naukowym organi- Ubezpieczeł Spo"ecznych zmieni"a wa przyzwolenia ze strony Mini-
zowanym w Warszawie przez m.in. brzmienie art. 183 ustawy, stra Finansów na dzia"ania w tym
Katedr Prawa Prywatnego, umoŻliwiając dokonanie wyboru zakresie. Przy ostatniej nowelizacji
Kolegium Prawa Akademii Leona osobom urodzonym po 31 grudnia ustawy o Indywidualnych Kontach
Koęmiłskiego oraz Generalnego 1948 roku, czy chcą pozosta w OFE, Emerytalnych pad"y jednak dekla-
Inspektora Ochrony Danych czy teŻ chcą mie Ęwiadczenie wyp"a- racje ze strony MF rozmów w tym
Osobowych, które zosta"o cone wy"ącznie z ZUS. Dlaczego zakresie w latach 2010-2011.
poĘwicone problematyce granic Rząd zaproponowa" takie rozwiąza- A.A.: Wiedza Polaków na temat
ochrony danych osobowych nie i czy nie jest to pewnego rodzaju dzia"alnoĘci OFE jest znacząco nie-
w stosunkach pracy. wy"om w reformie? wystarczająca. Czy wprowadzając
M.B.: Nie naleŻy traktowa roz- zmiany dotyczące m.in. utworzenia
n 04-06.12.2008 Rzecznik wiązania zaproponowanego w no- funduszy emerytalnych o róŻnym po-
Ubezpieczonych oraz przedstawi- welizacji art. 183 ustawy z dnia 17 ziomie ryzyka czy teŻ zmiany zasad
ciele Biura Rzecznika wzili grudnia 1998 r. o emeryturach i ren- akwizycji, MPiPS planuje przepro-
udzia" w spotkaniu seminaryj- tach z Funduszu Ubezpieczeł Spo- wadzenie akcji edukacyjnej np.
nym zorganizowanym w Toruniu "ecznych jako jakiegokolwiek wy"o- z KNF, czy Rzecznikiem Ubezpieczo-
dla radców prawnych PZU ycie mu w funkcjonującym systemie nych?
S.A. dotyczącym szeroko rozu- emerytalnym. M.B.: Resort pracy jest otwarty
mianych ubezpieczeł grupowych MoŻliwoĘ przekazania Ęrodków na wszelkiego rodzaju sugestie i pro-
na Życie, w tym postulowanych zgromadzonych na rachunku w otwar- pozycje w zakresie prowadzenia
przez Ęrodowiska prawnicze tym funduszu emerytalnym na do- akcji edukacyjnej związanej ze zmia-
i ubezpieczeniowe zmian legisla- chody budŻetu pałstwa funkcjonuje nami w systemie emerytalnym. Do-
cyjnych w tym zakresie. juŻ w zreformowanym systemie ceniając rol Rzecznika Ubezpieczo-
emerytalnym a nowelizacja ta jest nych w kszta"towaniu ĘwiadomoĘci
n 05.12.2008 Dyrektor Biura naturalną konsekwencją zapisów prawnej Polaków uwaŻamy jego po-
Rzecznika Ubezpieczonych, istniejących juŻ w ustawie z dnia 28 moc za nieodzowną.
Krystyna Krawczyk uczestniczy- sierpnia 1997 r. o organizacji i funk- A.A.: Dzikuj za rozmow. n
4 PISMO RZECZNIKA UBEZPIECZONYCH
wilnej posiadaczy pojazdów mecha-
nicznych. Sytuacj tą obrazuje po-
Kancelarie odszkodowawcze
niŻsza tabela i wykres.
WikszoĘ z kierowanych do
z perspektywy Rzecznika
Rzecznika interwencji pochodzi"a od
podmiotów, który nie posiadają jed-
noznacznie okreĘlonych podstaw
Ubezpieczonych
prawnych do Ęwiadczenia pomocy
prawnej obywatelom, tak jak przed-
Analizując dane statystyczne z ostatnich kilku lat
stawiciele korporacji prawniczych tj.
stwierdziliĘmy, Że zdecydowanie wzrasta liczba adwokaci, radcy prawni czy teŻ w za-
kresie obs"ugi ubezpieczeł, broke-
spraw kierowanych do Biura Rzecznika Ubezpie-
rzy. Są to bowiem wyspecjalizowane
czonych za poĘrednictwem pe"nomocników po-
kancelarie, firmy Ęwiadczące us"ugi
szkodowanych osób.
w dochodzeniu roszczeł odszko-
dowawczych/ubezpieczeniowych
ynamika tych spraw obrazuje waniach likwidacyjnych zw"aszcza dzia"ające w oparciu o system wyna-
coraz szerszy udzia" szeregu w odniesieniu do obowiązkowego grodzenia w postaci udzia"u procen-
Dpe"nomocników w postpo- ubezpieczenia odpowiedzialnoĘci cy- towego w uzyskanym odszkodowa-
Łród"o wp"ywu skarg z zakresu ubezpieczeł gospodarczych kierowanych do Rzecznika Ubezpieczonych w latach
2004 2008
Lp. Łród"o wp"ywu skarg 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r.
Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Liczba %
1. BezpoĘrednio od skarŻących 3504 82,7 3739 81,3 4847 75,7 5183 75,3 5515 72,3
2. Za poĘrednictwem: 731 17,3 862 18,7 1557 24,3 1700 24,7 2116 27,7
2a. pe"nomocników 344 8,1 609 13,2 1373 21,4 1582 23,0 2032 26,6
2b. innych podmiotów: 387 9,2 253 5,5 184 2,9 118 1,7 84 1,1
KNF 289 6,8 161 3,5 60 1,0 15 0,2 1 0,05
BRPO 24 0,6 19 0,4 12 0,2 9 0,1 2 0,05
Powiatowych i Miejskich 39 0,9 43 0,9 76 1,2 56 0,8 63 0,8
Rzeczników Konsumentów
Kancelarii Prezydenta RP, 8 0,2 7 0,2 9 0,1 15 0,2 10 0,1
Prezesa Rady Ministrów,
Biur Poselskich
redakcji gazet i czasopism 27 0,7 23 0,5 27 0,4 23 0,4 8 0,1
3. Ogó"em 4235 100 4601 100 6404 100 6883 100 7631 100
Liczba skarg wp"ywających do Rzecznika Ubezpieczonych w porównaniu do liczby skarg otrzymanych za poĘred-
nictwem pe"nomocników w latach 2004-2008
8000
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r.
Liczba skarg ogó"em Liczba skarg otrzymanych za poĘrednictwem pe"nomocników
KWIECIEĄ 2009 R. NUMER 37 5
niu/Ęwiadczeniu. Postpowania win- padków zapewnienie dalszego bytu
dykacyjne prowadzone przez te pod- po tragicznych w skutkach wypad-
AKTUALNOCI
mioty dotyczą g"ównie pozyskiwania kach.
"a w seminarium zorganizowa- Ęwiadczeł za tzw. szkody osobowe WątpliwoĘci Rzecznika Ubezpie-
nym w Warszawie przez Wydzia" naleŻne poszkodowanym w wypad- czonych związane ze Ęwiadczeniem
Zarządzania Uniwersytetu kach drogowych, korzystającym us"ug poĘrednictwa w uzyskiwaniu
Warszawskiego oraz Izb z ochrony ubezpieczeniowej sprawcy odszkodował od zak"adów ubezpie-
Gospodarczą Ubezpieczeł wynikającej z umowy obowiązkowe- czeł przez tzw. kancelarie odszkodo-
i Obs"ugi Ryzyka poĘwiconemu go ubezpieczenia odpowiedzialnoĘci wawcze sprowadzają si do uzasad-
problemom polskiego rynku cywilnej posiadaczy pojazdów me- nionych naszymi obserwacjami
ubezpieczeł, na tle aktualnej chanicznych, a takŻe innych umów obaw, Że w szeregu przypadków cier-
sytuacji na Ęwiatowych rynkach ubezpieczenia odpowiedzialnoĘci cy- pi na tym s"uszny interes poszkodo-
finansowych. wilnej. Chodzi tu przede wszystkim wanego lub bliskich jemu osób z na-
o takie Ęwiadczenia, jak zadoĘuczy- stpujących powodów:
n 19.12.2008 Przedstawiciel nienie pieniŻne za doznaną krzyw- p wystpujących w praktyce przy-
Rzecznika Ubezpieczonych, d w sytuacji gdy poszkodowany do- padków braku wystarczającego
Marcin Bielecki, wzią" udzia" zna" uszkodzenia cia"a lub rozstroju przygotowania merytorycznego
w konferencji podsumowującej organizmu (art. 445 ż 1 k.c.), zwrot (profesjonalizmu) po stronie
kampani edukacyjną dla konsu- wszelkich kosztów związanych z wy- niektórych spoĘród pe"nomoc-
mentów w wieku 60+ pt. Bądę padkiem (art. 444 ż 1 k.c.), stosowne ników w prowadzonym post-
Ęwiadomym konsumentem zor- odszkodowanie oraz zwrot kosztów powaniu odszkodowawczym po-
ganizowanej przez Urząd Ochro- pogrzebu dla najbliŻszych cz"onków legającym midzy innymi na
ny Konkurencji i Konsumentów rodziny osoby zmar"ej w wyniku wy- przedstawianiu ubezpieczy-
oraz Stowarzyszenie Konsumen- padku (art. 446 ż 1 i 3 k.c.), oraz przy- cielowi niepe"nej listy przys"u-
tów Polskich w Warszawie. znawane w obu sytuacjach Ęwiadcze- gujących poszkodowanemu
nia rentowe (art. 444 ż 2 k.c. renta Ęwiadczeł, ich niedowartoĘcio-
n 19.01.2009 Dyrektor Biura uzupe"niająca i na zwikszone po- waniem czy teŻ zbyt pochop-
Rzecznika Ubezpieczonych, Kry- trzeby oraz art. 446 ż 2 k.c. renta nym podejmowaniem decyzji
styna Krawczyk, oraz przedstawi- alimentacyjna). Ponadto celem pe"- o zawarciu ugody w imieniu po-
ciele Biura Rzecznika wzili udzia" nej kompensaty szkód osobowych szkodowanych osób. Nadto jak
w konferencji Krajobraz po refor- wprowadzono w ostatnim okresie, sygnalizuje czĘ obserwatorów
mie emerytalnej: bilans zysków zadoĘuczynienie dla najbliŻszych rynku, zdarza si Że dzia"alnoĘ
czy strat , która odby"a si w sie- cz"onków rodziny zmar"ego (446 ż w zakresie poĘrednictwa od-
dzibie Buisness Centre Club. 4 k.c.). Instytucja ta stanowi novum szkodowawczego prowadzą oso-
w polskim systemie prawnym by niedające rkojmi rzetelnego
n 30.01.2009 Termin sk"ada- i prawdopodobnie bdzie kolejnym i uczciwego wykonywania
nia prac na VIII edycj Konkursu istotnym elementem odpowiedzial- przyjmowanych zobowiązał. Są
na najlepsze prace zosta" przed"u- noĘci odszkodowawczej, szczególnie to bowiem w niektórych przy-
Żony do 27 lutego 2009 r. prognozując potencjalną ich wyso- padkach osoby karane oraz ta-
koĘ. Kwoty przyznawanych Ęwiad- kie z którymi uprzednio rozwią-
n 16.02.2009 Strona interne- czeł jednorazowych (zadoĘuczy- zano umow o prac w związku
towa Rzecznika Ubezpieczonych nieł i odszkodował) i wynikająca z ich nierzetelnoĘcią lub pope"-
zosta"a przystosowana do obs"ugi z ich kompensacyjnego charakteru nieniem czynów niedozwolo-
przez IWR Intelligent Web wysokoĘ jak i czsto wieloletni cykl nych lub przestpczych na
Reader pierwsze w Polsce narz- wyp"at w odniesieniu do Ęwiadczeł szkod zak"adu ubezpieczeł lub
dzie do ods"uchiwania stron inetr- periodycznych (rent) sprawiają, Że jego klientów;
netowych. Rozwiązanie to pozwala stają si one g"ównie przedmiotem p stosowania raŻącego wyzysku
na dostp do treĘci zawartych na zainteresowania pe"nomocników re- (art. 388 k.c.) reprezentowa-
stronach inetrnetowych osobom prezentujących poszkodowanych lub nych osób, polegającego na zu-
mającym problemy ze wzrokiem, ich rodziny. Z drugiej strony Ęwiad- pe"nej dowolnoĘci pobieranych
których w Polsce jest ok. 1,7 mln czenia te są szczególnie waŻne dla op"at, które są absolutnie nie
(dane GUS, Stan zdrowia ludnoĘci poszkodowanych w wypadkach lub ekwiwalentne w stosunku do
Polski w 2004 roku). ich bliskich, gdyŻ mają na celu na- Ęwiadczonych us"ug. Obrazuje
prawienie powsta"ych po ich stronie to bardzo wysoki poziom prowi-
n 16.02.2009 Rzecznik krzywd oraz uzasadnioną rekom- zji, sigających od 30 do 50%
Ubezpieczonych opublikowa" pensat strat, a takŻe w czĘci przy- przyznawanych Ęwiadczeł jed-
Raport w sprawie skarg kierowa-
6 PISMO RZECZNIKA UBEZPIECZONYCH
norazowych, przy czym ich wy- przypadków wydaje si by ma"o pieczeniowych, przedstawicieli kor-
sokoĘ powikszona jest o 22% transparentne czy wrcz w cz- poracji prawniczych oraz samorządo-
podatek VAT, oraz krotnoĘ Ęci przypadków nielegalne; wej organizacji zrzeszającej zak"ady
Ęwiadczeł okresowych Szcze- p braku moŻliwoĘci reprezento- ubezpieczeł. Orientacyjne dane
gólny niepokój Rzecznika budzi wania klienta w postpowaniu wskazują, Że obecnie poĘrednicy
takŻe praktyka polegająca na przed sądem powszechnym w dochodzeniu roszczeł ubezpiecze-
wyraŻeniu zgody przez zlece- w sytuacji gdy postpowanie od- niowych (z wy"ączeniem kancelarii
niodawc na przekazywanie na- szkodowawcze prowadzone adwokackich i radcowskich) obs"u-
leŻnych mu Ęwiadczeł, bez- przed zak"adem ubezpieczeł gują ponad 40% szkód osobowych, co
poĘrednio na konto bankowe nie zapewni"o poszkodowane- pozycjonuje je w Ęcis"ym gronie gra-
pe"nomocnika, a nastpnie w ra- mu naleŻnych mu Ęwiadczeł czy rynkowych.
Żących przyk"adach uznaniowej i poŻądane jest ostateczne roz- Z tych wzgldów w ocenie
wyp"aty poszkodowanemu nie- strzygnicie sporu na drodze Rzecznika Ubezpieczonych rynek
wielkiej czĘci z otrzymywa- postpowania cywilnego przez tego typu podmiotów dojrza" do
nych Ęwiadczeł od ubezpieczy- sąd powszechny chodzi tutaj uregulowania prawnego celem wy-
ciela. OczywiĘcie te ostatnie o brak uprawnieł procesowych eliminowania dostrzeganych nie-
przypadki naleŻa"oby kwalifiko- po stronie osób zajmujących si prawid"owoĘci. Postpowania likwi-
wa jako przestpstwo oszu- dzia"alnoĘcią w omawianym za- dacyjne, które są istotą wykonania
stwa (286 ż 1 k.k.) lub przy- kresie; umowy ubezpieczenia z udzia"em
w"aszczenia (284 k.k.); p wyjątkowo nieetycznego sposo- w nich pe"nomocników, powinny bo-
p stosowania w umowach o wy- bu akwizycji klientów poszko- wiem przebiega w sposób profesjo-
konanie us"ugi polegającej na dowanych poprzez poszukiwa- nalny a przede wszystkim gwaran-
uzyskaniu Ęwiadczeł odszkodo- nie kontaktu z nimi lub ich tujący poszkodowanym i innym
wawczych, zapisów o charakte- bliskimi w placówkach s"uŻby osobom korzystającym z dobro-
rze abuzywnym tzn. niedozwo- zdrowia udzielających Ęwiad- dziejstw umowy ubezpieczenia
lonych klauzul umownych jak czeł medycznych bezpoĘrednio ochron najcenniejszych dla nich
przyk"adowo postanowieł wy"ą- po wypadkach, na pogotowiu dóbr jakimi są Życie, zdrowie, a tak-
czających wypowiedzenie umo- ratunkowym i oddzia"ach ra- Że mienie zapewniające ich dalszy
wy przez zleceniodawc lub na- townictwa medycznego, w szpi- stabilny byt. Chodzi tutaj o zabez-
k"adających wy"ącznie na niego talach i oĘrodkach rehabili- pieczenie interesów s"abszej strony
obowiązek zap"acenia kary tacyjnych, jednostkach Policji, tego stosunku szeroko pojmowa-
w przypadku rezygnacji z wyko- StraŻy PoŻarnej biorących nych konsumentów us"ug ubezpie-
nania umowy; udzia" w akcji ratowniczej a na- czeniowych, eliminując naduŻycia
p ograniczania po stronie poszko- wet prosektoriach, domach po- ze strony poĘredników.
dowanego klienta moŻliwoĘci grzebowych i na cmentarzach; Reglamentacja dzia"alnoĘci kance-
w dochodzeniu naprawienia p ograniczania po stronie poszkodo- larii odszkodowawczych wpisuje si
szkody wyrządzonej b"dem wanych i ich bliskich w moŻliwo- w ten kierunek dzia"ał przede
w podejmowanych czynnoĘciach Ęciach sankcjonowania nieetycz- wszystkim poprzez inicjatyw legi-
przez kancelari co wynika nego postpowania kancelarii slacyjną ze strony regulatora, za-
z faktu, Że na podmiotach tych odszkodowawczych, wobec bra- pewniając prawid"owoĘ i stabilnoĘ
nie ciąŻy obowiązek zawarcia ku objcia ich dzia"alnoĘci obrotu na rynku ubezpieczenio-
umowy odpowiedzialnoĘci cy- zarówno nadzorem ze strony wym.
wilnej w zakresie prowadzonej Pałstwa jak i organizacji samo- Przede wszystkim, s"usznym po-
dzia"alnoĘci zawodowej, ani teŻ rządowej czy teŻ korporacji za- stulatem wydaje si wprowadzenie
posiadania innych instru- wodowej. w tym obszarze Ęcis"ego nadzoru ze
mentów zabezpieczających na Wymienione powyŻej problemy strony Pałstwa. W naszej ocenie na-
wypadek b"du interesów po- wskazujące na nierzetelnie Ęwiad- leŻa"oby rozwaŻy powierzenie nad-
szkodowanych konsumentów. czone us"ugi przez nieprofesjonalnie zoru nad kancelariami Komisji Nad-
Skutkuje to faktycznym brakiem dzia"ające podmioty by"y obserwo- zoru Finansowego, Ministerstwu
moŻliwoĘci zrekompensowania wane przez Rzecznika Ubezpieczo- SprawiedliwoĘci lub Finansów, które
szkody powsta"ej w skutek nie- nych od pewnego czasu jednak weryfikowa"yby przygotowanie i r-
profesjonalnego dzia"ania; w ostatnim okresie nastąpi"o ich wy- kojmi prowadzenia tego typu dzia-
p sygnalizowanego przez poszko- raęne nasilenie potwierdzone zarów- "alnoĘci, a takŻe dysponowa"yby sze-
dowanych prawdopodobnego no danymi statystycznymi, obserwa- rokim katalogiem instrumentów
naruszenia przepisów o ochro- cjami Ubezpieczeniowego Funduszu w"adczych i by"yby w stanie na bie-
nie danych osobowych osób, któ- Gwarancyjnego jak teŻ sygna"ami Żąco przeciwdzia"a dostrzeganym
rych pozyskiwanie w czĘci pochodzącymi od poĘredników ubez- nieprawid"owoĘciom.
KWIECIEĄ 2009 R. NUMER 37 7
Inną, wyjątkowo istotną z punktu nie o zrzeczeniu si dalszych rosz-
widzenia poszkodowanych pozostaje czeł czy teŻ podejmą pochopną decy-
AKTUALNOCI
równieŻ kwestia ograniczenia dowol- zj o kapitalizowaniu renty, co unie-
noĘci w kszta"towaniu wynagrodzeł moŻliwi po kilku latach dalszą jego
nych do Biura Rzecznika kancelarii poprzez okreĘlenie ich egzystencj. Skutki tego typu b"-
Ubezpieczonych w 2008 roku. Jest maksymalnych wysokoĘci. W tym dów a w ich efekcie szkód powinny
to kolejne opracowanie statystyk zakresie moŻna wyobrazi sobie róŻ- by kompensowane i najlepszym
skargowych, które Rzecznik pre- ne modele tym nie mniej moŻna sko- elementem systemu by"oby obo-
zentuje kwartalnie przekazując je rzysta z rozwiązał, które są obecne wiązkowe ubezpieczenie OC lub in-
m.in. do organu nadzoru oraz w polskim ustawodawstwie wzoru- ny instrument gwarantujący po-
udostpniając do publicznej wiado- jąc si na regulacjach w tym obsza- szkodowanemu w takiej sytuacji
moĘci. Raport ten nie jest spra- rze obowiązujących adwokatów, rad- zaspokojenie jego s"usznych rosz-
wozdaniem rocznym z dzia"alnoĘci ców prawnych, komorników czy czeł. Podobnie jak przy wysokoĘci
Rzecznika Ubezpieczonych, które notariuszy precyzyjnie okreĘlających wynagrodzenia moŻna si tutaj wzo-
ukaŻe si na stronie internetowej wysokoĘ taksy za podejmowanie rowa na regulacjach opisujących
w po"owie marca 2009. czynnoĘci. Kancelarie odszkodo- obowiązkowe ubezpieczenia odpo-
wawcze g"ównie realizują czynnoĘci wiedzialnoĘci cywilnej dla cz"onków
n 17.02.2009 Rzecznik pomocy prawnej na etapie przed są- korporacji prawniczych (adwokatów,
Ubezpieczonych oraz przedstawi- dowego dochodzenia roszczeł radców, komorników, notariuszy)
ciele Biura Rzecznika wzili z umów ubezpieczenia i wprowadze- z tym, Że w naszej ocenie wysokoĘ
udzia" w uroczystoĘciach 10-lecia nie tutaj limitów wynagrodzenia li- minimalnej sumy gwarancyjnej po-
Gazety Ubezpieczeniowej. czonych od uzyskanych Ęwiadczeł winna uwzgldnia rozmiar prowa-
wydaje si zabiegiem najprostszym dzonej dzia"alnoĘci mierzonej np. ob-
n 20.02.2009 Rzecznik Ubez- i obiektywnie weryfikowalnym. rotami (tzn. im wyŻsze obroty tym
pieczonych oraz przedstawiciele Przemawia za tym obserwowana wyŻsza minimalna suma). Z drugiej
Biura Rzecznika wzili udzia" praktyka obrotu, która ukazuje nie- strony system taki rodzi szereg za-
w konferencji zorganizowanej stety, Że w czĘci przypadków okre- groŻeł bowiem moŻna "atwo wy-
przez Wydzia" Prawa i Admini- Ęlane w warunkach umów stosowa- obrazi sobie sytuacje, w której za-
stracji Uniwersytetu Warszaw- nych przez kancelarie wysokoĘ k"ady ubezpieczeł chcąc si pozby
skiego Umowa ubezpieczenia wynagrodzenia (w przypadku Ęwiad- z rynku niewygodnych dla nich gra-
na cudzy rachunek . czeł jednorazowych 30, 40 a nawet czy (kancelarii odszkodowawczych)
50% powikszane o podatek VAT odmawia"by zawarcia tego typu
n 23.02.2009 Rzecznik i w przypadku Ęwiadczeł okreso- umów albo stosowa"yby wobec nich
Ubezpieczonych oraz przedstawi- wych 6-krotnoĘci czy 12-krotnoĘci raŻąco wysokie stawki za takie ubez-
ciele Biura Rzecznika wzili rent) wyczerpuje przes"anki wyzy- pieczenie.
udzia" w konferencji zorganizowa- sku okreĘlone w art. 388 k.c. Stan Patrząc na brak profesjonalizmu
nej przez Rzecznika Praw Obywa- ten w naszej ocenie powoduje ko- po stronie niektórych kancelarii
telskich pt. Losy ofiar wypadków niecznoĘ zdecydowanego wkrocze- s"usznym wydaje si równieŻ wpro-
drogowych . Rzecznik Ubezpie- nia regulatora w swobod kszta"to- wadzenie systemu weryfikacji umie-
czonych wyg"osi" referat Rola wania wysokoĘci wynagrodzenia jtnoĘci osób, które prowadzą czy teŻ
Rzecznika Ubezpieczonych w eg- mając na celu ochron poszkodowa- zamierzają prowadzi tego typu
zekucji praw poszkodowanych . nych przed nieuzasadnionym, za dzia"alnoĘ, podobnie jak to ma miej-
sprawą wynagrodzeł kancelarii re- sce przy innych korporacjach praw-
n 1.04.2009 Rzecznik Ubez- dukowaniem przys"ugujących po- niczych, czy Ęrodowisku brokerów.
pieczonych i Fundacja Edukacji szkodowanym Ęwiadczeł. Równie OczywiĘcie oceną wiedzy takich osób
Ubezpieczonych zorganizowali waŻnym wydaje si zadbanie przy powinni zajmowa si eksperci z ob-
konferencj Ubezpieczenia w sys- formu"owanych propozycjach legi- szaru prawa cywilnego szczególnie
temie direct praktyka obrotu . slacyjnych o pe"ną transparentnoĘ odszkodowawczego i ubezpieczenio-
W konferencji m.in. wzili udzia" w okreĘlaniu wysokoĘci wynagro- wego, w którym dzia"ają kancelarie.
przedstawiciele Ministerstwa Fi- dzeł tego typu podmiotów. Mogli by to by przedstawiciele
nansów, Urzdu Komisji Nadzoru Ponadto jest oczywiste, Że kancela- Ministra SprawiedliwoĘci, Ministra
Finansowego, branŻowych samo- rie podobnie jak inne podmioty Finansów, Komisji Nadzoru Ubez-
rządów gospodarczych oraz konsu- Ęwiadczące pomoc prawną mogą po- pieczeniowego, Rzecznika Ubezpie-
mentów. n pe"ni znaczący dla swojego kontra- czonych, Urzdu Ochrony Konku-
henta (poszkodowanego) b"ąd np. rencji i Konsumentów, Ęrodowiska
Opracowa": dzia"ając w jego imieniu podpiszą sdziowskiego, korporacji prawni-
Piotr Budzianowski ugod, w której podejmą oĘwiadcze- czych i brokerów, którzy posiadają
8 PISMO RZECZNIKA UBEZPIECZONYCH
zarówno bogatą wiedz jak i do- stawie art. 100, ust. 1 w związku niowej są przekonani, iŻ ich rosz-
Ęwiadczenie w obs"udze i realizacji z art. 24 ustawy z dnia 16 lutego czenia zostaną zaspokojone w pe"-
roszczeł odszkodowawczych. 2007 r. o ochronie konkurencji niejszy sposób, niŻ zrobi"by to bez-
W odniesieniu do wystpujących i konsumentów (Dz.U. nr 50, poz. poĘrednio zak"ad ubezpieczeł.
we wzorcach stosowanych przez 331 z póęn. zm.) wystąpi" do Preze- Takie postrzeganie zak"adów ubez-
kancelarie klauzul abuzywnych wy- sa Urzdu Ochrony Konkurencji pieczeł oraz korzystanie z us"ug
daje si, Że nie potrzeba tutaj i Konsumentów z zawiadomieniem omawianych podmiotów niedobrze
specjalnych regulacji a wystarczy o podejrzeniu stosowania praktyk Ęwiadczy o jakoĘci postpował li-
sprawne dzia"anie Urzdu Ochrony naruszających zbiorowe interesy kwidacyjnych prowadzonych przez
Konkurencji i Konsumentów konsumentów poprzez stosowanie zak"ady ubezpieczeł operujące
w oparciu o posiadane kompetencje. niedozwolonych wzorców umow- w Polsce. Wydaje si, Że branŻa
OczywiĘcie potrzebna jest tutaj tak- nych przez niektóre spoĘród wska- ubezpieczeniowa powinna sobie
Że aktywnoĘ podmiotu, który b- zanych przedsibiorców, w tym uĘwiadomi, Że jeĘli likwidacja
dzie nadzorowa" tego typu dzia"al- m.in. raŻące uprzywilejowanie szkody nastpowa"aby w zgodzie
noĘ jak i wszystkich innych przedsibiorcy czy teŻ raŻąco wygó- z obowiązującymi przepisami prawa
obserwatorów rynku m.in. Rzeczni- rowane wynagrodzenie za Ęwiad- i linią orzecznictwa przyjmowaną
ka Ubezpieczonych, samorządów czone us"ugi. Rzecznik Ubezpieczo- w sposób profesjonalny, miejsca na
zak"adów ubezpieczeł i poĘredni- nych w tej sprawie otrzyma" juŻ konflikty z dziesiątkami tysicy
ków ubezpieczeniowych, którzy po odpowiedę UOKiK, w której zawar- klientów zak"adów ubezpieczeł
stwierdzeniu nieprawid"owoĘci in- te jest potwierdzenie zasadnoĘci by"oby znacznie mniej. Nie by"o by
formowaliby UOKIK o podejrzeniu wnoszonych zarzutów wraz z infor- takŻe setek podmiotów zawodowo
abuzywnoĘci w stosowanych przez macją o podjciu dzia"ał wobec trudniących si poĘrednictwem
kancelarie umowach. Z drugiej jed- wskazanych w zawiadomieniu w uzyskiwaniu od zak"adów ubez-
nak strony moŻna takŻe rozwaŻy przedsibiorców. Ponadto odbiera- pieczeł roszczeł z tytu"u zawar-
zapisanie na wzór postanowieł re- my z rynku pozytywne informacje, tych umów ubezpieczenia, gdyŻ nie
gulujących zawartoĘ ogólnych wa- iŻ wikszoĘ z podmiotów po inter- znajdowa"by dla siebie pola do jakŻe
runków ubezpieczenia ram treĘcio- wencji UOKiK nie chcąc narazi si dochodowej dzia"alnoĘci, z którą
wych wzorców umownych, co na sankcj dopracowa"o stosowane związanych jest szereg wyŻej sygna-
prawdopodobnie wp"yn"oby na wzorce umowne dostosowując je do lizowanych problemów.
zrozumienie przez konsumentów wymogów stawianych w przepisach Stąd teŻ zasadna wydaje si pro-
i wikszą transparentnoĘ tego ty- prawa. Niektóre z nich, co naleŻy pozycja Rzecznika by wprowadzi
pu us"ug. oceni pozytywnie, konsultowa"y "ad w dzia"alnoĘ tych podmiotów
Wskazywane powyŻej problemy stosowane wzorce z w"asnej inicja- poprzez ujcie jej w ramy prawne,
i sygna"y odbierane przez rynek tywy. tak by profesjonalnie i bezpieczniej
sk"oni"y Rzecznika Ubezpieczonych Na koniec pragniemy jedno- niŻ dotychczas s"uŻy"y pomocą kon-
do podjcia okreĘlonych prawem znacznie podkreĘli, Że dzia"ania sumentom us"ug ubezpieczenio-
dzia"ał, których celem jest ochrona Rzecznika w tym przedmiocie nie wych. W naszej ocenie te podmioty,
s"usznych interesów uprawnionych dowodzą negowania potrzeby funk- które z poszanowaniem prawa, pro-
z umowy ubezpieczenia. Po pierw- cjonowania na rynku ubezpiecze- fesjonalnie oraz etycznie Ęwiadczą
sze, Rzecznik, dzia"ając na podsta- niowym tych podmiotów, ani teŻ tego typu us"ugi nie mają jakichkol-
wie art. 26, ust. 4, pkt 2 ustawy wrogiego do nich stosunku. Jeste- wiek podstaw aby obawia si re-
z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze Ęmy bowiem zdania, Że podmioty te gulacji reglamentacyjnej ze strony
ubezpieczeniowym i emerytalnym wype"niają przestrzeł midzy kon- Pałstwa. Inne, które prowadzą
oraz Rzeczniku Ubezpieczonych sumentem a ubezpieczycielem sta- dzia"alnoĘ naduŻywając prawa,
(Dz.U. z dnia 16 lipca 2003 r. Nr nowiąc uzupe"nienie istniejących z pominiciem wymogów etycznych
124, poz. 1153 z póęn. zm.) wystąpi" dotychczas us"ug kancelarii prawni- bdą z czasem z rynku usunite, co
do Ministra Finansów, z wnioskiem czych. Fakt, iŻ podmioty te znajdują w ocenie Rzecznika stanowi poŻą-
o rozwaŻenie moŻliwoĘci ujcia chtnych na swoje us"ugi Ęwiadczy dane dla poszkodowanych rozwią-
w ramy prawne dzia"alnoĘci pe"no- przede wszystkim o negatywnym zanie. n
mocników i podmiotów specjalizują- postrzeganiu dzia"alnoĘci zak"adów
cych si w dochodzeniu roszczeł od ubezpieczeł, do których poszkodo- Krystyna Krawczyk
zak"adów ubezpieczeł. Z informacji wani obawiają si zg"osi ze swoimi Dyrektor Biura Rzecznika
uzyskanych przez Rzecznika wyni- roszczeniami samodzielnie. Poszko- Ubezpieczonych
ka, iŻ resort finansów podją" juŻ dowani mając bowiem do dyspozycji Aleksander Daszewski
prace legislacyjne we wskazywa- us"ugi wyspecjalizowanych podmio- radca prawny koordynator
nym obszarze. Ponadto, Rzecznik tów, bdąc wyjątkowo nieufnym w Biurze Rzecznika
Ubezpieczonych dzia"ając na pod- w stosunku do branŻy ubezpieze- Ubezpieczonych
KWIECIEĄ 2009 R. NUMER 37 9
emerytalnym, za poĘrednictwem Za-
k"adu, na dochody budŻetu pałstwa,
Zmiany w systemie emerytalnym
która osiągn"a wiek uprawniający
do emerytury w roku kalendarzo-
5 grudnia 2008 roku Sejm uchwali" ustaw o zmia-
wym 2009, wynosi:
1) 80% emerytury obliczonej na
nie ustawy o systemie ubezpieczeł spo"ecznych
podstawie art. 53 oraz
oraz ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
2) 20% emerytury obliczonej na
Ubezpieczeł Spo"ecznych.
podstawie art. 26 .
prowadzona w 1999 roku je podzielony przez Ęrednie dalsze PowyŻsza zmiana w praktyce
reforma emerytalna zak"a- trwanie Życia, wg. tablic og"oszonych oznacza, iŻ emerytura mieszana
Wda istnienie III filarów, przez Prezesa GUS). W sytuacji kie- (czĘ emerytury obliczona wed"ug
w ramach których osoby oszczdza- dy kwota Ęrodków zgromadzona na starych a czĘ wed"ug nowych za-
jące na nowe emerytury gromadzi"y- koncie w OFE jest mniejsza niŻ dwu- sad) moŻe by równieŻ przyznana
by swoje Ęrodki. Pierwszy filar, to dziestokrotnoĘ dodatku pielgna- kobietom, które wiek emerytalny
Ęrodki zgromadzone w Zak"adzie cyjnego (obecnie 3 263 z"), wówczas osiągną w latach 2009-2013 i przy-
Ubezpieczeł Spo"ecznych, drugi to emerytura okresowa w ramach OFE stąpi"y do otwartych funduszy eme-
Ęrodki zgromadzone na rachunkach nie jest wyliczana, zaĘ zgromadzone rytalnych. NaleŻy wówczas wraz
otwartych funduszy emerytalnych. Ęrodki są przekazywane do Zak"adu z wnioskiem o emerytur z"oŻy
Z kolei w trzecim filarze mają by in- Ubezpieczeł Spo"ecznych w celu wniosek, aby Ęrodki zgromadzone na
dywidualnie odk"adane dodatkowe zwikszenia podstawy obliczenia rachunku w otwartym funduszu
Ęrodki, które powikszą emerytur emerytury w ramach I filaru. emerytalnym zosta"y przekazane na
kaŻdego emeryta. Dwa pierwsze fila- Z dniem 5 lutego 2009 roku we- dochody budŻetu pałstwa (czĘ II
ry (ZUS i OFE), są obowiązkowe dla sz"y w Życie przepisy ustawy z dnia pkt 3 wniosku o emerytur druk
osób urodzonych po dniu 31 grudnia 5 grudnia 2008 roku o zmianie usta- ZUS Rp-1E).
1968 roku. Wraz w wprowadzeniem wy o systemie ubezpieczeł spo"ecz- W przypadku podjcia takiej decy-
reformy emerytalnej osoby urodzone nych oraz ustawy o emeryturach zji, tzn. z"oŻenia wniosku o przeka-
w latach 1949 1968, mia"y moŻli- i rentach z Funduszu Ubezpieczeł zanie Ęrodków zgromadzonych
woĘ dokonania wyboru mog"y bo- Spo"ecznych (Dz.U. z 2009 roku, nr w OFE do budŻetu pałstwa w 2009
wiem pozosta w Zak"adzie Ubezpie- 8, poz. 38). PowyŻsza ustawa wpro- roku, Zak"ad Ubezpieczeł Spo-
czeł Spo"ecznych, bądę teŻ mog"y wadzi"a zmiany w art. 183 ustawy "ecznych ustali emerytur w 80%
przystąpi do otwartego funduszu o emeryturach i rentach z Funduszu wed"ug starych zasad (z uwzgldnie-
emerytalnego. Wówczas, co do zasa- Ubezpieczeł Spo"ecznych. Przepis niem okresów sk"adkowych i nie-
dy, osobie urodzonej po 31 grudnia ten, okreĘla sposób wyp"aty tzw. sk"adkowych oraz podstawy wymia-
1948 roku, która przystąpi"a do emerytury mieszanej, czyli czĘcio- ry ustalonej z dziesiciu kolejnych
OFE, emerytura ustalana jest w ca- wo obliczanej wed"ug starych zasad lat kalendarzowych wybranych
"oĘci na nowych zasadach i wyp"aca- (z uwzgldnieniem podstawy wymia- z ostatnich 20 lat), zaĘ w 20% we-
na jest jedna emerytura kapita"owa. ru Ęwiadczenia, liczby okresów d"ug nowych zasad (z uwzgldnie-
Sk"ada si ona z sumy emerytury sk"adkowych i niesk"adkowych oraz niem zwaloryzowanego kapita"u po-
ustalonej na nowych zasadach przez kwoty bazowej), czĘciowo wed"ug czątkowego i kwoty wp"aconych
ZUS i emerytury okresowej ustalo- nowych zasad kapita"owych. Do dnia sk"adek na ubezpieczenie emerytal-
nej w ramach OFE. Nowe zasady ob- 5 lutego 2009 roku, aby uzyska pra- ne). Dla osób, które osiągną wiek
liczania emerytury polegają na tym, wo do otrzymywania emerytury emerytalny w 2010 roku, te propor-
iŻ podstawa obliczenia emerytury mieszanej, nie moŻna by"o by cz"on- cje bdą nastpujące: 70% emery-
(zwaloryzowany kapita" początkowy kiem otwartego funduszu emerytal- tury bdzie wyliczona wg. starych
oraz sk"adki wp"acone do ZUS po nego. Po nowelizacji przepis art. 183 zasad, 30 % emerytury bdzie wyli-
1999 roku z uwzgldnieniem ich wa- ust. 1 brzmi nastpująco: Emerytu- czona wed"ug nowych zasad. W 2011
loryzacji) zostaje podzielona przez ra przyznana na wniosek osoby roku bdzie to odpowiednio 55%
Ęrednie dalsze trwanie Życia dla osób ubezpieczonej urodzonej po dniu 31 i 45%, w 2012 roku 35% i 65%, zaĘ
w wieku równym wiekowi przejĘcia grudnia 1948 r., z wyjątkiem ubez- w 2013 20% i 80%.
na emerytur danego ubezpieczone- pieczonych, którzy pobrali emerytu- Jak podkreĘlali projektodawcy,
go, wg. tablic og"oszonych przez Pre- r na podstawie przepisów art. 46 celem nowelizacji wskazanego art.
zesa G"ównego Urzdu Statystycz- lub 50, o ile osoba ta nie by"a cz"on- 183 ustawy o emeryturach i rentach
nego. Do tak obliczonej przez ZUS kiem otwartego funduszu emerytal- z Funduszu Ubezpieczeł Spo"ecz-
emerytury dodaje si emerytur nego albo z"oŻy"a wniosek o przeka- nych, by"o umoŻliwienie dokonania
okresową wyliczoną w ramach OFE zanie Ęrodków zgromadzonych na wyboru osobom przechodzącym
(kapita" zgromadzony w OFE zosta- rachunku w otwartym funduszu w najbliŻszych latach na emerytur
10 PISMO RZECZNIKA UBEZPIECZONYCH
i jednoczesna rekompensata tym wniosek o przekazanie Ęrodków trudne (szczególnie w odniesieniu do
osobom skutków kryzysu finansowe- zgromadzonych na rachunku w OFE wyliczenia wysokoĘci emerytury
go, który spowodowa" uszczuplenie na dochody budŻetu pałstwa i naby mieszanej), stąd teŻ coraz czĘciej
Ęrodków zgromadzonych na rachun- prawo do tzw. emerytury mieszanej pojawiają si s"uszne propozycje, aby
kach cz"onków OFE, bowiem nie zo- (czĘ emerytury liczona wg. starych wprowadzi przepisy, które zobowią-
sta"y wprowadzone bezpieczne for- a czĘ wg. nowych zasad) zostaną za"yby Zak"ad Ubezpieczeł Spo"ecz-
my oszczdzania. postawione przed dylematem, którą nych do przedstawienia kalkulacji
Osoby, które bdą podejmowa"y moŻliwoĘ wybra. Wybór ten moŻe obu wariantów Ęwiadczeł przysz"e-
decyzj czy pozosta cz"onkiem OFE skutkowa, iŻ wielu przypadkach mu emerytowi przed podjciem de-
i otrzymywa emerytur kapita"ową emerytura mieszana bdzie wiksza cyzji o wyborze Ęwiadczenia. n
(suma emerytury ustalonej na no- od emerytury obliczonej wg. nowych
wych zasadach przez ZUS i emerytu- zasad. Dokonanie samodzielnych ob- Bart"omiej Chmielowiec
ry okresowej z OFE), czy teŻ z"oŻy liczeł w praktyce moŻe okaza si Biuro Rzecznika Ubezpieczonych
Konstrukcja przestpstwa asekuracyjnego
typów oszust gospodarczych zna-
Z dynamicznym rozwojem gospodarczym kraju
nych europejskim kodeksom kar-
związane są nieod"ącznie zjawiska negatywne, któ-
nym. JuŻ w czasie prac nad polskim
re czsto wykraczając poza sfer naruszeł zobo- kodeksem karnym z 1932 roku roz-
waŻano moŻliwoĘ wprowadzenia do
wiązał umownych wchodzą w sfer prawa karne-
kodyfikacji przepisu kryminalizują-
go. RóŻnorodne formy, instytucje i narzdzia
cego tzw. oszustwo asekuracyjne. Po-
dzia"alnoĘci gospodarczej są przedmiotem zainte-
dobne próby podejmowano takŻe
podczas prac legislacyjnych nad ko-
resował zarówno przestpców indywidualnych,
deksem karnym z 1969 roku. Osta-
jak i zorganizowanych grup przestpczych.
tecznie zrezygnowano z unormowa-
topieł kapitalizacji rynku Przestpstwo oszustwa asekura- nia tego typu czynu zabronionego,
ubezpieczeniowego, dynamicz- cyjnego (ubezpieczeniowego) uregu- uznając, iŻ prowadzi"oby to do nad-
Sny rozwój tego sektora gospo- lowane jest w art. 298 ż 1 k.k. Zgod- miernej kazuistyki kodeksu karne-
darki, a takŻe wzrost znaczenia nie z tym przepisem Kto, w celu go. Dodatkowo podkreĘlano, Że ist-
ubezpieczeł gospodarczych w obro- uzyskania odszkodowania z tytu"u nieje moŻliwoĘ kryminalizowania
cie prawnym powodują, iŻ dzia"al- umowy ubezpieczenia, powoduje wy"udzenia odszkodowania od za-
noĘ ubezpieczycieli jest szczególnie zdarzenie bdące podstawą do wy- k"adów ubezpieczeł na podstawie
naraŻona na dzia"ania przestpcze. p"aty takiego odszkodowania, podle- konstrukcji przepisu oszustwa kla-
W obowiązującym systemie prawa ga karze pozbawienia wolnoĘci od sycznego.
unormowane są jednak regulacje, 3 miesicy do lat 5. Zmiany spo"eczno-gospodarcze
które przewidują karnoprawną Przestpstwo oszustwa asekura- w Polsce z początku lat 90-tych XX
ochron rynku ubezpieczeniowego cyjnego stanowi jeden z istotnych ele- wieku, fala patalogicznych zjawisk
oraz dzia"alnoĘci asekuracyjnej. Ta- mentów sk"adających si na system w gospodarce, w tym zachował wy-
ką instytucją jest midzy innymi od- karnoprawnej ochrony rynku ubez- mierzonych przeciwko podstawom
powiedzialnoĘ karna za pope"nienie pieczeniowego oraz dzia"alnoĘci ase- funkcjonowania instytucji ubezpie-
przestpstwa oszustwa ubezpiecze- kuracyjnej. Obok przepisu art. 298 czeniowych, sprawi"y, Że ustawodaw-
niowego (asekuracyjnego). k.k. podstawą odpowiedzialnoĘci kar- ca w 1994 roku wprowadzi" do pol-
Przedmiotem niniejszego artyku"u nej za zamachy na rynek ubezpiecze- skiego systemu prawa karnego
jest przybliŻenie przedmiotu ochro- niowy oraz prawid"owoĘ prowadze- przestpstwo oszustwa asekura-
ny tego typu przestpstwa, jego stro- nia tej dzia"alnoĘci są przepisy cyjnego w art. 4 ustawy z dnia 12
ny przedmiotowej i podmiotowej, ustawy art. 224-232 ustawy z dnia 22 paędziernika 1994 roku o ochronie
a takŻe wskazanie rodzaju sankcji za maja 2003 roku o dzia"alnoĘci ubez- obrotu gospodarczego i zmianie nie-
pope"nienie tego czynu zabronione- pieczeniowej oraz przepisy art. 47-48 których przepisów prawa karnego
go. W zarysie zostanie równieŻ omó- ustawy z dnia 22 maja 2003 roku (Dz.U. z 1994 r., nr 126, poz. 615)1.
wiona problematyka klauzuli bez- o poĘrednictwie ubezpieczeniowym. Nastpnie ten typ czynu zabronione-
karnoĘci wystpująca na gruncie art. Przestpstwo oszustwa ubezpie- go zosta" wprowadzony w art. 298 do
298 ż 2 k.k. czeniowego naleŻy do najstarszych Kodeksu karnego z 1997 roku, z tą
KWIECIEĄ 2009 R. NUMER 37 11
jednak zmianą, Że wprowadzono dol- przez ubezpieczyciela. JeŻeli po spo- przestpstwa oszustwa asekuracyj-
ne ustawowe zagroŻenie sankcją wodowaniu zdarzenia bdącego pod- nego by" w jakikolwiek sposób
w postaci kary pozbawienia wolnoĘci stawą wyp"aty odszkodowania związany z zak"adem ubezpieczeł,
od 3 miesicy. sprawca rozpocznie czynnoĘci zmie- w szczególnoĘci jako strona umowy
Nazwa tego przestpstwa sugero- rzające do uzyskania odszkodowa- ubezpieczenia. Dla bytu przestp-
wa moŻe jego bliskie pokrewieł- nia, przedstawiając ubezpieczycielo- stwa nie jest takŻe istotne, kto ma
stwo z przestpstwem oszustwa kla- wi informacje dotyczące tego uzyska korzyĘ majątkową związa-
sycznego (art. 286 k.k.). Zrodzi si zdarzenia i uzyska odszkodowanie, ną z realizacją znamion tego typu
moŻe zasadne pytanie, jaka jest w"a- wówczas jego zachowanie wype"nia przestpstwa.2 PoniewaŻ ustawo-
Ęciwie róŻnica pomidzy przestp- bdzie znamiona przestpstwa oszu- dawca nie zawar" w omawianym
stwem klasycznym a oszustem ase- stwa klasycznego (art. 286 ż 1 k.k.). przepisie znamienia uzyskania pod-
kuracyjnym. Przyjmuje si, Że rodzajowym stawy do wyp"aty odszkodowania
Zasadnicza róŻnica polega na tym, przedmiotem ochrony przestpstwa dla siebie , przeto sprawcą tego
Że w znamionach czynu zabronione- asekuracyjnego jest prawid"owoĘ przestpstwa moŻe by zarówno ten,
go, o którym mowa w art. 298 ż 1 k.k., funkcjonowania obrotu gospodarcze- kto dąŻy do uzyskania odszkodowa-
brak jest znamion skutku w postaci go oraz związane z nią indywidualne nia dla siebie, jak i ten, kto podejmu-
rozporządzenia mienia oraz znamie- interesy uczestników tego obrotu, je dzia"ania prowadzące do po-
nia korzyĘci majątkowej jako celu a takŻe ponadindywidualne interesy wstania zdarzenia stanowiącego
dzia"ania sprawcy. Konstrukcja zna- gospodarcze. W szerokim zakresie podstaw do wyp"aty odszkodowania
mion przestpstwa oszustwa aseku- przepis art. 298 ż 1 k.k. chroni insty- z tytu"u umowy ubezpieczenia dla
racyjnego odpowiada w zasadzie ka- tucj ubezpieczenia tj. umowy ubez- innego podmiotu.
ralnej czynnoĘci przygotowawczej, pieczeł gospodarczych, zarówno Typ tego czynu zabronionego opi-
która nie moŻe by jeszcze traktowa- o charakterze obowiązkowym i do- suje tylko jedną posta zrealizowania
na jako usi"owanie wy"udzenia kwo- browolnym, zawierane przez pod- znamion, polegającą na spowodowa-
ty odpowiadającej sumie ubezpiecze- mioty prawa cywilnego. Przydaje niu zdarzenia bdącego podstawą do
nia lub wysokoĘci szkody. Przepis ochron zasadom obowiązującym wyp"aty odszkodowania z tytu"u
art. 298 ż 1 k.k. stanowi przejaw w dzia"alnoĘci ubezpieczeniowej, umowy ubezpieczenia. W doktrynie
techniki legislacyjnej polegającej na w szczególnoĘci zasadom uczciwoĘci prawa karnego przez pojcie powo-
redukcji warunków penalizacji, po- i rzetelnoĘci w obrocie. S"uŻy on dowanie zdarzenia rozumie si
przez przesunicie podstawy odpo- zatem ochronie pozycji i zapewnie- wszelkie dzia"ania lub zaniechania
wiedzialnoĘci na etap przygotowania niu wyp"acalnoĘci ubezpieczycieli, prowadzące do powstania takiej
oszustwa klasycznego. zwikszając przez to poczucie bez- zmiany w Ęwiecie zewntrznym (wy-
Przestpstwo oszustwa asekura- pieczełstwa wĘród ubezpieczonych padku), od której uzaleŻniona jest
cyjnego oraz klasycznego mają takŻe w przypadkach wystąpienia zdarzeł wyp"ata odszkodowania. W szczegól-
róŻne przedmioty ochrony. Szkodli- losowych lub wypadków, od których noĘci moŻe ono polega na porzuce-
woĘ zachował w art. 298 ż 1 k.k. zaistnienia uzaleŻnione jest otrzy- niu ubezpieczonego pojazdu, znisz-
nie polega na wyrządzeniu szkody manie naleŻnego odszkodowania. czeniu pojazdu, zniszczeniu lub
w mieniu, lecz wyraŻa si w stworze- Chroni takŻe interes majątkowy uszkodzeniu ubezpieczonego mienia,
niu zagroŻenia wynikającego z za- ubezpieczycieli. porzuceniu przedmiotów wchodzą-
chowania si sprawcy dla instytucji Przestpstwo oszustwa asekura- cych w sk"ad ubezpieczonego mienia,
ubezpieczeniowej, w tym, Że w przy- cyjnego naleŻy do grupy przestpstw spowodowaniu poŻaru, eksplozji, ob-
padku podjcia przez sprawcą od- powszechnych. Jego sprawcą moŻe sunicia si ziemi lub uruchomienia
szkodowania zniweczone zostaną by kaŻdy zdatny podmiot odpowie- innych Żywio"ów, w wyniku których
cele, jakim ma s"uŻy ochrona ubez- dzialnoĘci karnej, który powoduje dojdzie do powstania szkody w przed-
pieczeniowa. W pewnym teŻ sensie zdarzenie stanowiące podstaw do miocie ubezpieczenia.
przestpstwo oszustwa klasycznego wyp"aty odszkodowania. CzynnoĘ sprawcza ujta jako po-
jest uzupe"nieniem kryminalizacji Znamiona tego przestpstwa moŻe wodowanie zdarzenia bdącego pod-
wynikającej z przepisu art. 298 k.k. zrealizowa zarówno osoba, która stawą do wyp"aty odszkodowania
Oszustwo klasyczne chroni bowiem bdąc stroną umowy ubezpieczenia opisana zosta"a przy wykorzystaniu
instytucje ubezpieczeniowe przed powoduje zdarzenie stanowiące pod- czasownika wyraŻającego przyczy-
zamachami na mienie, polegającymi staw do wyp"acenia jej odszkodowa- nowoĘ. Oznacza to, Że karalne jest
na wprowadzeniu w b"ąd co do oko- nia, jak równieŻ osoba, która nie jest nie tyle podjcie czynnoĘci powodo-
licznoĘci istotnej z punktu wiedzenia stroną umowy, lecz powoduje zda- wania , co wywo"anie okreĘlonej
podstaw wyp"aty odszkodowania rzenie, za którego powstanie ponosi zmiany w Ęwiecie zewntrznym jako
z tytu"u umowy ubezpieczenia i do- odpowiedzialnoĘ ubezpieczyciel na zdarzenie bdące podstawą wyp"aty
prowadzenia w ten sposób do nieko- rzecz ubezpieczonego. Ustawodawca odszkodowania. Dla dokonania prze-
rzystnego rozporządzenia mieniem nie wymaga przy tym, aby sprawca stpstwa asekuracyjnego konieczne
12 PISMO RZECZNIKA UBEZPIECZONYCH
jest zatem wystąpienie rezultatu sokoĘci. Taka sytuacja odnosi si bo- ryzyka wynikającego z zawarcia
w postaci zdarzenia stanowiącego wiem do rzeczywistego wystąpienia umowy ubezpieczenia. Fakt wyp"aty
podstaw wyp"aty odszkodowania. zdarzenia w postaci wypadku, w spo- odszkodowania przez zak"ad ubez-
Znami czynnoĘciowe okreĘlone sób niezaleŻny od woli i zachowania pieczeł na rzecz ubezpieczającego
jako powodowanie wype"ni moŻna sprawcy, stanowi podstaw do odpo- lub ubezpieczonego nie jest uzaleŻ-
zarówno przez dzia"anie, jak i za- wiedzialnoĘci za wprowadzenie niony od Ęwiadczenia reasekuratora
niechanie, bez których nie nastąpi- w b"ąd zak"adu ubezpieczeł co do albo towarzystwa reasekuracyjnego
"oby zdarzenie wskazane w tym elementów istotnych z punktu wi- na rzecz ubezpieczyciela. Przesądza
przepisie jako podstawa do wyp"aty dzenia wyp"aty odszkodowania. JeŻe- to zatem, Że przepis art. 298 k.k. nie
odszkodowania. W przypadku, gdy li skutkiem takiego dzia"ania bdzie odnosi si do stosunków reasekura-
sprawca zrealizowa" znami czyn- wyp"ata odszkodowania w wyŻszej cyjnych.
noĘciowe przez dzia"anie, midzy je- wysokoĘci to zachowanie sprawcy Podstawą odpowiedzialnoĘci za
go zachowaniem a zdarzeniem sta- kwalifikowa naleŻy jako dokonane przestpstwo oszustwa ubezpiecze-
nowiącym podstaw do wyp"aty oszustwo z art. 286 ż 1 k.k. niowego nie moŻe by takŻe, co do
odszkodowania konieczne jest usta- Podobnie, gdy sprawca bezpod- zasady, spowodowanie zdarzenia sta-
lenie związku przyczynowego. stawnie, b"dnie przypuszcza, Że nowiącego podstaw do wyp"aty z ty-
W sytuacji zaniechania ustalenie, spowodowany przez niego stan fak- tu"u Ęwiadczenia z ubezpieczenia
Że na sprawcy ciąŻy" szczególny tyczny odpowiada charakterystyce osobowego5. Sposób ujcia tego prze-
obowiązek zapobieŻenia powstaniu zdarzenia opisanego w umowie pisu przesądza o tym, Że penalizacji
takiego zdarzenia3. ubezpieczenia, stanowiącego podsta- podlega tylko spowodowanie zdarze-
W doktrynie prawa karnego po- w wyp"aty odszkodowania, w rze- nia stanowiącego podstaw do wy-
wszechnie przyjmuje si, Że za spo- czywistoĘci natomiast nie spe"nia p"aty odszkodowania. wiadczenie
wodowanie zdarzenia nie moŻna warunków tam opisanych, zachowa- z tytu"u ubezpieczenia osobowego,
uzna zachowania polegającego na nie sprawcy nie moŻe by uznane nie ma, co do zasady, charakteru od-
pozorowaniu zdarzenia . Sprawca jako powodowanie zdarzenia bdą- szkodowania za doznaną szkod,
zachowania polegającego na upozo- cego podstawą wyp"aty odszkodowa- lecz ma posta zap"aty umówionej
rowaniu, lecz nie spowodowaniu nia i nie stanowi realizacji znamion sumy pienidzy, renty lub innego
zdarzenia, moŻe ewentualnie pono- przedmiotowych przestpstwa oszu- Ęwiadczenia6. Jedynie w pewnych
si odpowiedzialnoĘ za oszustwo, stwa ubezpieczeniowego. Ewentu- wypadkach moŻe ono przybra cha-
pod warunkiem, Że dojedzie do wy- alną podstawą odpowiedzialnoĘci rakter odszkodowawczy, w zakresie,
p"aty przez ubezpieczyciela z tytu"u moŻe by w takim przypadku kon- w jakim Ęwiadczenie z tytu"u umowy
umowy w oparciu o informacj doty- strukcja usi"owania nieudolnego. ubezpieczenia stanowi zwrot wydat-
czące upozorowanego zdarzenia. Sprawca odpowiada moŻe jedy- ków poniesionych przez osob
MoŻna spotka si równieŻ z poglą- nie za spowodowanie takiego zda- uprawnioną (koszty leczenia, zakup
dem, Że art. 298 ż 1 zakresem swoje rzenia, które zgodnie z umową protez, koszty przeszkolenia zawo-
kryminalizacji obejmuje równieŻ ubezpieczenia lub ogólnymi warun- dowego itp.). Spowodowanie zdarze-
upozorowanie zdarzenia . W Ęwie- kami ubezpieczenia stanowi podsta- nia bdącego podstawą do wyp"aty
tle tego poglądu nie zawsze jest w dla ubezpieczyciela do wyp"aty okreĘlonej sumy pieniŻnej z tytu"u
moŻliwe wytyczenie granicy pomi- odszkodowania. Spowodowanie in- umowy ubezpieczenia osobowego
dzy zdarzeniem spowodowanym nego zdarzenia, które w Ęwiadomo- moŻe by wic uznane za realizacj
a upozorowanym. Upozorowanie Ęci sprawcy stanowi podstaw do znamion czynu zabronionego okre-
bowiem okreĘlonego stanu rzeczy wyp"aty odszkodowania, lecz Ęlonego w art. 298 ż 1 k.k. tylko
jest zdarzeniem realnym, rzeczywi- w Ęwietle umowy lub ogólnych wa- w tych przypadkach, gdy powsta"e
Ęcie przez cz"owieka spowodowa- runków ubezpieczenia nie ma ta- zdarzenie stanowi bdzie podstaw
nym. Stąd teŻ racjonalniej jest przy- kiego charakteru, nie moŻe by do uzyskania Ęwiadczenia o charak-
ją, Że zakresem kryminalizacji uznane za realizacj znamion czynu terze odszkodowawczym. W pozo-
wyznaczonym brzmieniem przepisu z art. 298 ż 1 k.k. sta"ych wypadkach spowodowanie
art. 298 ż 1 k.k. objte są takŻe zda- Art. 298 ż 1 k.k. nie odnosi si do zdarzenia bdącego podstawą do
rzenia pozorowane4. umów reasekuracyjnych. Przez za- uzyskania Ęwiadczenia z tytu"u
Nie stanowi powodowania zdarze- warcie umowy reasekuracyjnej re- umowy ubezpieczenia osobowego
nia bdącego podstawą do wyp"aty asekurator zobowiązuje si do po- nie moŻe by uznane za zdarzenie
odszkodowania zachowanie podlega- krycia okreĘlonej czĘci Ęwiadczeł stanowiące podstaw do wyp"aty od-
jące na nieprawdziwym przedstawie- ubezpieczeniowych, obciąŻających szkodowania. Nie stanowi ono za-
niu okolicznoĘci rzeczywistego wy- ubezpieczyciela, w zamian za odpo- tem realizacji znamion czynu zabro-
padku, na przyk"ad poprzez podanie wiednią czĘ uprzednio pobranej nionego okreĘlonego w art. 298 ż
w zawiadomieniu o powstaniu szko- przez ubezpieczyciela sk"adki. Celem 1 k.k. Nie oznacza to jednak braku
dy nie prawdziwej, zawyŻonej jej wy- umowy reasekuracyjnej jest podzia" karalnoĘci takiego zachowania po
KWIECIEĄ 2009 R. NUMER 37 13
z"oŻeniu przez jego sprawc wniosku 298 ż 1 k.k. jest przestpstwem abs- jak dzia"anie w celu osiągnicia ko-
o uzyskanie nienaleŻnego Ęwiadcze- trakcyjnego zagroŻenia. Do realizacji rzyĘci majątkowej, co jest znamie-
nia. Takie zachowanie sprawcy moŻ- znamion tego typu czyny zabro- niem klasycznego oszustwa z art.
na kwalifikowa jako usi"owanie nionego wystarczające jest samo spo- 286 ż 1 k.k. W przypadku oszustwa
oszustwa z art. 286 k.k. wodowanie zdarzenia, od którego ubezpieczeniowego korzyĘcią mająt-
W literaturze przedmiotu przyj- uzaleŻniona jest wyp"ata odszkodo- kową pozostając w zgodzie z rozu-
muje si, Że brzmienie przepisu art. wania. JuŻ wówczas mamy do czy- mieniem tego okreĘlenia ujtym
298 ż 1 k.k. przesądza równieŻ o bez- nienia z dokonaniem przestpstwa. w art. 115 ż 4 k.k. jest konkretna
karnoĘci osoby, która powoduje zda- Konstrukcja przestpstwa oszustwa suma pieniŻna sk"adająca si na od-
rzenie bdące podstawą do wyp"aty ubezpieczeniowego odpowiada jak szkodowanie z tytu"u ubezpieczenia
odszkodowania przez Ubezpiecze- to zosta"o powyŻej wskazane karal- majątkowego.
niowy Fundusz Gwarancyjny. Za- nej czynnoĘci przygotowawczej, Osoba, która wywo"uje przez nie-
daniem UFG jest wyp"acanie od- która nie moŻe by traktowana jako ostroŻnoĘ (a wic nieumyĘlnie) zda-
szkodował z tytu"u ubezpieczenia usi"owanie wy"udzenia kwoty odpo- rzenie, o którym mowa w art. 298 ż
obowiązkowego, tj. ubezpieczenia wiadającej sumie odszkodowania lub 1 k.k. nie podlega odpowiedzialnoĘci
odpowiedzialnoĘci cywilnej posiada- wysokoĘci spowodowanej szkody. karnej ze wzgldu na brak znamion
czy pojazdów mechanicznych, za Usi"owanie wymaga bowiem, aby za- strony podmiotowej tego przestp-
szkody powsta"e w związku z ru- chowanie si sprawcy by"o czynem stwa. Podobnie dekompletacja stro-
chem tych pojazdów oraz ubezpie- bezpoĘrednio prowadzącym do doko- ny podmiotowej zachodzi wówczas,
czenia odpowiedzialnoĘci cywilnej nania, a za takie moŻna uzna dopie- gdy osoba, która umyĘlnie powoduje,
rolników z tytu"u prowadzenia go- ro zawiadomienie o powstaniu szko- zdarzenie, o którym mowa w art.
spodarstwa rolnego, w przypadku dy. Do zaistnienia przestpstwa 298 k.k., nie czyni tego dzia"ając
powstania szkody na osobie, gdy asekuracyjnego nie jest wic koniecz- w celu uzyskania odszkodowania na
sprawca nie móg" by zidentyfikowa- ne ani podjcie dzia"ał zmierzają- podstawie umowy ubezpieczenia.
ny oraz w przypadkach powstania cych bezpoĘrednio do uzyskania su- JeŻeli chodzi o zagroŻenie karą
szkody na mieniu i osobie, gdy my ubezpieczeniowej, ani tym i Ęrodkami karnymi to przestpstwo
sprawca szkody nie posiada" obo- bardziej uzyskanie od ubezpieczycie- okreĘlone w art. 298 ż 1 k.k. jest wy-
wiązkowego ubezpieczenia OC. la wyp"aty odszkodowania. stpkiem zagroŻonym karą pozba-
W tych sytuacjach podstawą do wy- Z uwagi na brak w treĘci art. 298 wienia wolnoĘci od 3 miesicy do lat
p"aty odszkodowania nie jest tytu" k.k. wariantu nieumyĘlnego zacho- 5. W przypadku dzia"ania sprawcy
wynikający z umowy ubezpieczenia wania sprawcy, naleŻy stwierdzi, iŻ w celu osiągnicia korzyĘci majątko-
(bdący znamieniem czynu zabro- oszustwo ubezpieczeniowe moŻna wej lub w razie braku dzia"ania w ta-
nionego okreĘlonego w art. 298 ż 1), pope"ni jedynie umyĘlnie. Zastrzec kim celu, lecz osiągnicia przez
lecz przepis ustawy. tutaj naleŻy, iŻ w przypadku oszu- sprawc korzyĘci majątkowej, sąd
Przestpstwo oszustwa asekura- stwa ubezpieczeniowego strona pod- skazując sprawc na kar pozbawie-
cyjnego ma charakter materialny, miotowa sprowadza si wy"ącznie do nia wolnoĘci moŻe orzec obok tej ka-
znamiennym skutkiem w postaci zamiaru bezpoĘredniego. Przyczyną ry grzywn na podstawie art. 33 ż
spowodowania przez sprawc okre- ograniczenia strony podmiotowej je- 2 k.k. MoŻliwe jest równieŻ wymie-
Ęlonej zmiany w Ęwiecie zewntrz- dynie do zamiaru bezpoĘredniego rzenia kary ograniczenia wolnoĘci
nym, okreĘlanej w znamionach prze- jest wskazana przez ustawodawc albo grzywny, jeĘli są spe"nione prze-
stpstwa przewidzianego w art. 298 poprzez koniecznoĘ dzia"ania w ce- s"anki przewidziane w art. 58 ż
ż 1 jako zdarzenie bdące podstawą lu uzyskania odszkodowania. Zatem 3 k.k. Dopuszczalna jest takŻe moŻli-
do wyp"aty odszkodowania . W sytu- przestpstwo oszustwa ubezpiecze- woĘ zastosowanie instytucji warun-
acji, gdy sprawca podejmuje jedynie niowego naleŻy uzna jako przestp- kowego umorzenia karnego, jeĘli
czynnoĘci zmierzające do spowodo- stwo kierunkowe, tzn. znamienne spe"nione są przes"anki okreĘlone
wania zdarzenia bdącego podstawą celem, a zamiar sprawcy przybierze w art. 66 ż 1 i 3 k.k.
do wyp"aty odszkodowania, lecz do tutaj szczególną posta zamiaru bez- Zachowanie si sprawcy przestp-
zaistnienia tego zdarzenia nie docho- poĘredniego kierunkowego. Skon- stwa oszustwa asekuracyjnego moŻe
dzi, nie moŻna przyją, Że zosta"y kretyzowanym zaĘ celem sprawcy niekiedy powodowa realizacj zna-
zrealizowane znamiona przestp- tegoŻ przestpstwa jest uzyskanie mion innych typów czynów zabro-
stwa asekuracyjnego. W takim przy- odszkodowania z tytu"u umowy nionych. NajczĘciej bdziemy mieli
padku sprawca moŻe odpowiada za ubezpieczenia. do czynienia z tzw. kumulatywnym
usi"owanie zwyk"e lub usi"owanie Dzia"anie w celu uzyskania od- zbiegiem przestpstw8. Przyk"adem
nieudolne7. szkodowania z tytu"u umowy ubez- bdzie tu np. spowodowanie znisz-
Z punktu widzenia interesów ubez- pieczenia jako znami przestp- czenia budynku przez sprowadzenie
pieczyciela oraz instytucji ubezpie- stwa okreĘlonego w art. 298 ż 1 k.k. poŻaru jako spowodowanie zdarze-
czenia, przestpstwo okreĘlone w art. naleŻy interpretowa analogicznie, nia bdącego podstawą do wyp"aty
14 PISMO RZECZNIKA UBEZPIECZONYCH
odszkodowania z tytu"u umowy Przewidziana klauzula nieka- p"acie odszkodowania. W szczególno-
ubezpieczenia mienia. Kumulatyw- ralnoĘci stanowi jedną z odmian Ęci art. 298 ż 2 k.k. nie ma zastosowa-
ny zbieg moŻe takŻe zachodzi po- czynnego Żalu. Przez zapobieŻenie nia do tych wypadków, w których
midzy przepisem art. 298 ż 1 a art. wyp"acie odszkodowania naleŻy ro- ubezpieczyciel sam powstrzyma wy-
164 k.k., midzy art. 298 ż 1 i art. zumie wszelkie zachowania spraw- p"at odszkodowania, do wyp"aty nie
165 k.k. W praktyce moŻliwy jest ku- cy (dzia"ania lub zaniechania), który dojdzie z przyczyn niezaleŻnych od
mulatywny zbieg przepisu art. 298 ż spowodowa" zdarzenie bdące pod- sprawcy przestpstwa okreĘlonego
1 i art. 173 k.k., a takŻe art. 298 ż 1, stawą do wyp"aty odszkodowania, w art. 298 ż 1 k.k. lub gdy podmiot,
art. 174 i art. 288 k.k. w konsekwencji których odszkodo- na rzecz którego sprawca spowodo-
W doktrynie prawa karnego istnie- wanie nie zostanie wyp"acone przez wa" zdarzenie bdące podstawą do
ją natomiast zasadnicze róŻnice co ubezpieczyciela. Kodeks karny nie wyp"aty odszkodowania, sam, bez
do tego z jakim rodzajem zbiegu wymaga przy tym, aby zapobieŻenie wiedzy i woli sprawcy, przedsibierze
przestpstw mamy do czynienia wyp"acie odszkodowania by"a wy- czynnoĘci zapobiegające wyp"acie od-
w przypadku, gdy sprawca, dzia"ając "ącznie rezultatem zachowania si szkodowania.
w z góry powzitym zamiarze wy"u- sprawcy. Sprawca moŻe zatem pos"u- Klauzula niekaralnoĘci nie ma
dzenia odszkodowania z instytucji Ży si w tym celu inną osobą, równieŻ zastosowania do sytuacji,
ubezpieczeniowej, spowoduje zda- zw"aszcza w sytuacji, gdy do zapobie- w której sprawca lub podmiot ubez-
rzenie dające podstaw do takiego gnicia wyp"acie odszkodowania ko- pieczony pobierze odszkodowanie,
odszkodowania, nastpnie wystąpi nieczne są szczególne umiejtnoĘci a nastpnie zwróci je ubezpieczycie-
do ubezpieczyciela z wnioskiem o je- lub kompetencje, których sprawca lowi w wyniku dzia"ał podjtych
go wyp"at a ubezpieczyciel spe"ni nie posiada11. przez sprawc. W takim wypadku
Ęwiadczenie odszkodowawcze. We- Pojcie zapobiegniecie wyp"acie bowiem dochodzi do wyp"aty odszko-
d"ug pierwszego poglądu9 w takim odszkodowania obejmuje w szcze- dowania przez ubezpieczyciela, klau-
przypadku uzasadniona jest kumu- gólnoĘci sytuacje, w których sprawca zula niekaralnoĘci zaĘ dotyczy tylko
latywna kwalifikacja przepisów art. nie zg"osi" ubezpieczycielowi powsta- takich sytuacji, gdy sprawca zapo-
298 ż 1 i art. 286 ż 1 k.k. w zw. z art. nia zdarzenia i nie doprowadzi" do biegnie wyp"acie odszkodowania,
11 ż 2 k.k. Takie rozwiązanie oddaje oszacowania rozmiarów szkody, nie a wic swoim zachowaniem spowo-
bowiem ca"ą jego kryminalną zawar- z"oŻy" wniosków o wyp"at odszko- duje, Że do wyp"aty w ogóle nie doj-
toĘ, uwzgldniając nie tylko zna- dowania, w sposób wyraęny zrezy- dzie. Zwrot pobranego odszkodowa-
miona oszustwa, ale takŻe szczegól- gnowa" z jego pobrania, rozwiąza" nia moŻe natomiast stanowi
ne znamiona zachował opisanych umow ubezpieczenia lub nie podją" przes"ank do nadzwyczajnego z"a-
w art. 298 ż 1 k.k. Za przyjciem ta- odszkodowania od ubezpieczyciela. godzenia kary na podstawie art. 60 ż
kiego rozwiązania przemawia rów- W pojciu zapobiegnicie wyp"a- 2 pkt 1, zw"aszcza jeĘli wraz ze zwro-
nieŻ to, Że poszczególne zachowania cie odszkodowania mieszczą si tem odszkodowania sprawca pojed-
stanowią realizacj tego samego, takŻe dzia"ania sprawcy polegające na si z pokrzywdzonym.
z góry powzitego zamiaru przestp- na nak"onieniu podmiotu, na rzecz Nie stanowi podstawy do zastoso-
nego. Przeciwstawny pogląd10 zak"a- którego sprawca spowodowa" zda- wania klauzuli niekaralnoĘci zawar-
da, Że w takiej sytuacji mamy do czy- rzenie bdące podstawa do wyp"aty tej w art. 298 ż 2 samo podjcie przez
nienia z konstrukcją wspó"ukaranego odszkodowania, aby nie zg"asza" sprawc przestpstwa okreĘlonego
przestpstwa uprzedniego. W"aĘciwa szkody ubezpieczycielowi, nie sk"a- w art. 298 ż 1 k.k. dzia"ał zmierzają-
wic kwalifikacja prawna zachowania da" do niego wniosków o wyp"at od- cych do zapobieŻenia wyp"acie od-
si sprawcy powinna by oparta wy- szkodowania lub w sposób wyraęny szkodowania wtedy, gdy okaŻą si
"ącznie o przepis art. 286 ż 1 k.k. zrezygnowa" z pobierania odszkodo- one nieskuteczne i dojdzie do jego
W ż 2 art. 298 k.k. wprowadzona wania. wyp"aty. Takie zachowanie sprawcy
jest klauzula uchylająca karalnoĘ Sposób redakcji przepisu art. 298 ż moŻe stanowi podstaw do nadzwy-
wobec sprawcy, który przed wszcz- 2 k.k., przesądza o tym, iŻ nie ma on czajnego z"agodzenia kary (art. 60 ż
ciem postpowania karnego dobro- zastosowania do sytuacji, w których 2 pkt 3 k.k.). Dla zastosowania klau-
wolnie zapobieg" wyp"acie odszkodo- bez wiedzy i aktywnoĘci sprawcy zuli z art. 298 ż 2 nie jest równieŻ ko-
wania. Przepis ten stanowi przestpstwa okreĘlonego w art. 298 nieczne, aby sprawca przestpstwa
realizacj przyjtej w kodeksie kar- ż 1 k.k., zmierzającej do zapobieŻenia okreĘlonego w art. 298 ż 1 ujawni"
nym z 1997 roku zasady moŻliwie wyp"acie odszkodowania, nie dojdzie swój czyn przestpny oraz okoliczno-
szerokiego rozwiązywania powsta"e- do jego wyp"acenia przez ubezpieczy- Ęci jego pope"nienia ubezpieczycielo-
go w wyniku pope"nienia przestp- ciela. Dla spe"nienia warunków prze- wi lub organom Ęcigania.
stwa konfliktu spo"ecznego poprzez widzianych w klauzuli niekaralnoĘci Przes"anką tego rodzaju czynnego
zapobieŻenie przez sprawc powsta- konieczne jest bowiem podjcie przez Żalu jest dobrowolnoĘ w zapobie-
niu szkody, a wic naruszeniu chro- sprawc okreĘlonego zachowania gniciu wyp"acie odszkodowania, któ-
nionego dobra prawnego. zmierzającego do zapobieŻenia wy- re dodatkowo musi nastąpi przed
KWIECIEĄ 2009 R. NUMER 37 15
si sprawami majątkowymi innej osoby
wszczciem postpowania karnego. z tytu"u umowy ubezpieczenia ma-
prawnej, fizycznej, grupy osób lub pod-
Pojcie dobrowolnoĘci naleŻy inter- jątkowego, tj. pope"nienia przestp-
miotu nie mającego osobowoĘci prawnej.
pretowa zgodnie ze znaczeniem, ja- stwa z art. 298 ż 1 k.k. Wszczcie po-
Art. 308 moŻe odnosi si bowiem tylko
kie nadaje si mu w związku z insty- stpowania karnego o przestpstwo
do przestpstw, które dla okreĘlenia
tucją czynnego Żalu (art. 15 ż1, art. inne niŻ oszustwo ubezpieczeniowe,
sprawcy pos"uguje si znamieniem
17 ż 1, art. 131 ż 1 i 2 k.k.) ze wzgl- np. sprowadzenie zdarzenia zagraŻa-
d"uŻnik lub wierzyciel . Art. 298 k.k.
du na podobne funkcje spe"niane jącego Życiu lub zdrowiu wielu osób
ma charakter przestpstwa powszechne-
przez te przepisy. Przes"anka dobro- albo mieniu w wielkich rozmiarach,
go co powoduje, iŻ nie ma potrzeby odwo-
wolnoĘci jest spe"niona, gdy sprawca mające posta poŻaru (art. 163 ż "ywania si do art. 308 k.k. w celu okre-
Ęlenia rodzajowego katalogu sprawców.
decyduje si na naprawienie szkody 1 pkt 1 k.k.), czy teŻ uszkodzenie
3
W odniesieniu od obowiązku podejmo-
w wyniku dokonania swobodnego mienia (art. 288 ż 1 k.k.) nie jest
wania przez ubezpieczonego czynnoĘci
wyboru, wolnego od toczącego si po- postpowaniem karnym, którego
mających na celi zapobieŻenie wypadku
stpowania karnego. Innymi s"owy, wszczcie zamyka drog sprawcy
stanowiącego podstaw odszkodowania
dobrowolne naprawienie szkody to przestpstwa z art. 298 ż 1 k.k. do
istotne znaczenie mają przepisy art. 816
dzia"anie sprawcy, który nie jest zmu- skorzystania z dobrodziejstwa insty-
i art. 826 k.c.
szony do dokonania tej czynnoĘci. tucji czynnego Żalu z art. 298 ż 2 k.k. 4
Tak. . Pohl w Przestpstwo tzw. oszu-
Nie wyklucza dobrowolnoĘci pod- n
stwa ubezpieczeniowego. Prokuratura
jcie przez sprawc decyzji o napra- Pawe" Wawszczak
i Prawo Nr 1/2008, s. 65.
5
wieniu w ca"oĘci wyrządzonej szkody Biuro Rzecznika Ubezpieczonych
Takie stanowisko zosta"o juŻ uprzednio
pod wp"ywem obawy przed odpowie- sformu"owane na gruncie art. 4 ust.
1 ustawy z dnia 12 paędziernika 1994 ro-
dzialnoĘcią karną, jeŻeli decyzja ta
ku o ochronie obrotu gospodarczego
stanowi akt swobodnej, nieprzymu-
i zmianie niektórych przepisów prawa
szonej woli sprawcy. DobrowolnoĘ Literatura:
karnego tak np. SA w Gdałsku w wy-
nie musi oznacza kierowania si A. Zoll (red.), Kodeks karny, CzĘ
roku z dnia 21 marca 2002 roku w spra-
szczególna. TOM III. Komentarz do art.
przez sprawc moralnie pozytywny-
wie sygn. Akt II Ala 523/01.
278-363 k. c., Zakamycze, 2006, Wyd. 2.
mi motywami lub pobudkami. Przez
6
W. Czachórski, Zobowiązania..., s. 380;
A. Marek., Kodeks karny. Komentarz,
dobrowolne zachowanie naleŻy ro-
J. opuski (w:) Z. Gordon. J. opuski, M.
LEX, 2007.
zumie takie, które nie wynika"o
Nestorowicz, K. Piasecki, A. Rembielił-
M. Filar (red.), Kodeks karny. Komen-
z koniecznoĘci, lecz by"o wynikiem
ski, L. Stecki, J. Winiarz, Kodeks cywilny
tarz., Wyd. LexisNexis, Warszawa 2008.
decyzji sprawcy wolnej od nacisku
z komentarzem, t. I, Warszawa 1989, te-
Mozgawa (red.), M. Budyn-Kulik, P.
zewntrznego O dobrowolnoĘci za- za 7 do art. 805 k. c., s. 725
Koz"owska-Kalisz, M. Kulik, Kodeks
7
Istnieje równieŻ stanowisko, Że w takiej
pobiegnicia wyp"acie odszkodowa-
karny. Komentarz praktyczny, Oficyna,
sytuacji bdziemy mieli do czynienia
nia decyduje wic wy"ącznie nieskr- 2007, II wyd.
z usi"owaniem nieudolnym bezkarnym,
powana wola sprawcy, bez wzgldu Z. Niezgoda Niektóre aspekty praw-
bowiem wystpuje nieudolnoĘ sposobu
nokarnej ochrony ubezpieczycieli (insty-
na motywacj, którą kieruje si on
dzia"ania zob. szerzej. Komentarz do
tucji ubezpieczeniowych) na gruncie
przy podejmowaniu tej decyzji.
ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks
unormował art. 286 i 298 k. k. Prok.
Drugim znamieniem klauzuli bez-
karny pod. red. M. Mozgawa, Oficyna,
i Pr. Nr 4/2006, s. 131.
karnoĘci przed wszczciem post-
2007, II wyd.
M. Malinowski Przestpstwo oszu-
8
powania . Wszczcie postpowania
Ogólnie rzecz ujmując zbieg kumula-
stwa ubezpieczeniowego Prok. i Pr. Nr
karnego reguluje art. 303 k.p.k.,
tywny przestpstw powoduje, Że uznaje
10/2007 s. 65.
w myĘl którego, jeĘli zachodzi uza-
si, Że sprawca pope"nia jeden czyn, ale
. Pohl, Przestpstwo tzw. oszustwa
sadnione podejrzenie pope"nienia wype"niające znamiona tylu przepisów
ubezpieczeniowego Prok. i Pr. Nr
ustawy karnej, ile naruszy" swym zacho-
przestpstwa, wydaje si z urzdu na
1/2008, s. 65.
waniem. Kar wymierza si w zakresie
skutek zawiadomienia o przestp-
1 przewidzianym przez przepis najsurow-
stwie postanowienie o wszczciu TreĘ tego przepisu brzmia"a Art.4. ż
szy, co nie stoi na przeszkodzie orzecze-
1. Kto w celu uzyskania odszkodowania
Ęledztwa, w którym okreĘla si czyn
niu Ęrodka karnego przewidzianego
z tytu"u umowy ubezpieczenia powoduje
bdący przedmiotem postpowania
przez którykolwiek ze zbiegających si
zdarzenie bdące podstawą do wyp"aty
oraz jego kwalifikacj prawną. Mo-
przepisów. Szerz. zob. art. 11 k.k.
odszkodowania, podlega karze pozbawie-
ment ten temporalnie okreĘla kiedy 9
Tak A. Marek. w Kodeks karny. Komen-
nia wolnoĘci do lat 5. .
dobrowolne zapobieŻenie wyp"acie
2 tarz, LEX, 2007, wyd. IV.
Do przestpstwa oszustwa asekuracyj-
10
odszkodowania korzysta z dobro-
Tak. P. Kardas, w: A. Zoll (red.), Ko-
nego nie znajduje takŻe zastosowanie
dziejstwa klauzuli bezkarnoĘci. Na-
deks karny, CzĘ szczególna. TOM III.
art. 308 k.k., który stanowi, Że za prze-
leŻy przy tym wyraęnie podkreĘli, Komentarz do art. 278-363 k.c., Zakamy-
stpstwa okreĘlone w rozdziale XXXVI
cze, 2006, Wyd. 2, s. 706.
Że wszczcie postpowania karnego
(...) odpowiada jak d"uŻnik lub wierzy-
11
por. SN w wyroku z dnia 19 sierpnia
musi dotyczy dzia"ania sprawcy
ciel, kto na podstawie przepisu prawne-
1974 r., I KR 35/74, OSNKW 1974, nr 12,
spowodowania zdarzenia bdącego go, decyzji w"aĘciwego organu, umowy
poz. 225.
lub faktycznego wykonywania, zajmuje
podstawą do wyp"aty odszkodowania
16 PISMO RZECZNIKA UBEZPIECZONYCH
Podstawowe problemy bancassurance w Polsce
raport Rzecznika Ubezpieczonych co dalej?
kredytów, jak równieŻ opisywa"a
SprzedaŻ ubezpieczeł poprzez kana" bankowy
przypadki, w których kredytobior-
z roku na rok stanowi coraz wikszą czĘ przycho-
com odmówiono udzielenia kredytu,
du firm ubezpieczeniowych oraz instytucji finan-
gdyŻ nie mogli oni zosta objci wy-
sowych. Za poĘrednictwem banków, klienci zawie- maganym ubezpieczeniem2 z powodu
przebytej choroby nowotworowej
rają zarówno umowy ubezpieczenia mienia, jak
bądę wieku. Informacje takie pojawi-
i ubezpieczenia osobowe. Wspó"praca bankowo-
"y si na pierwszych stronach najpo-
-ubezpieczeniowa stanowi jednak równieŻ coraz
czytniejszych ogólnopolskich gazet.
Rzecznik Ubezpieczonych w ramach
wiksze zagroŻenie dla konsumentów.
prowadzonych postpował niestety
auwaŻając pojawiające si pro- ku bancassurance, a mianowicie seg- równieŻ obserwuje wzrost skarg z te-
blemy w tym zakresie, Rzecz- ment ubezpieczeł grupowych. Poza go zakresu. Ani banki ani ubezpie-
Znik Ubezpieczonych w grudniu regulacją pozostaną jednak inne czyciele nie podejmują odpowiednich
2007 r. opracowa" raport, w którym ubezpieczenia związane z us"ugami do potrzeb dzia"ał na rzecz stworze-
przedstawi" podstawowe problemy bankowymi. Problemy w zakresie nia produktów specjalnie dla tych
bancassurance w Polsce1. W swoim ubezpieczeł oferowanych przez ban- w"aĘnie osób, ani teŻ nie próbują
raporcie Rzecznik Ubezpieczonych ki niestety narastają. RoĘnie równieŻ przedstawia takim osobom innych,
podda" analizie pojawiające si naj- liczba umów ubezpieczenia zawiera- dostosowanych do ich potrzeb ofert.
czĘciej naruszenia interesów konsu- nych w związku z us"ugami Ęwiad- W ocenie Rzecznika Ubezpieczonych,
mentów w szczególnoĘci w aspekcie czonymi przez banki. Ubezpieczycie- nie zawsze przebyta w przesz"oĘci
przekazywania wystarczających in- le na bieŻąco informują o wzroĘcie i wyleczona choroba (nawet nowo-
formacji o ochronie ubezpieczenio- przychodów z tego ęród"a. tworowa) oznacza, iŻ dotknita nią
wej, z której korzysta konsument, Wiele z omówionych w Raporcie osoba zachoruje ponownie. Podobnie
dobrowolnoĘci w zakresie zawarcia problemów wynika z nienaleŻytego in- jest z wiekiem kredytobiorców nie
umowy ubezpieczenia przez konsu- formowania klienta o warunkach pro- we wszystkich przypadkach przekro-
menta, wp"ywu konsumenta na wy- ponowanego ubezpieczenia. Wp"yw na czenie okreĘlonego wieku jest jedno-
bór ubezpieczyciela, dostosowania to ma dodatkowo fakt, iŻ pracownicy znaczne z pewnoĘcią wystąpienia
ochrony ubezpieczeniowej do potrzeb banku, jako osoby specjalizujące si zdarzenia ubezpieczeniowego w krót-
konsumenta czy sposobu finansowa- w us"ugach bankowych, a nie ubezpie- kim czasie. W wikszoĘci przypad-
nia ochrony ubezpieczeniowej. Jed- czeniowych, czsto sami nie posiadają ków ryzyko zaistnienia zdarzenia
nym z zasadniczych celów sporządze- odpowiedniej wiedzy na temat ofero- ubezpieczeniowego faktycznie wzra-
nia Raportu by"o zainteresowanie wanych produktów ubezpieczenio- sta, czasem jednak moŻna je niejako
Ęrodowiska ubezpieczeniowego oraz wych. Pracownicy banku nie analizują zrównowaŻy poprzez odpowiednie
instytucji finansowych w Polsce ob- ponadto czy dany konsument moŻe podwyŻszenie sk"adki. Czynniki ta-
serwowanymi w praktyce nieprawi- by ubezpieczony, co czsto skutkuje kie jak choroba czy wiek nie powinny
d"owoĘciami, zwrócenie uwagi na po- zg"aszaniem do ubezpieczenia osób, wic w ocenie Rzecznika Ubezpieczo-
trzeb dog"bnego zbadania tychŻe które nie bdą objte ochroną ubez- nych wyklucza moŻliwoĘci ubezpie-
kwestii oraz wprowadzenie zmian pieczeniową. W konsekwencji klient czenia konsumentów z grup podwyŻ-
mających na celu ochron osoby, któ- moŻe zosta wprowadzony w b"ąd szonego ryzyka. Stanowi to bowiem
ra ostatecznie ponosi koszty ochrony i zawrze ubezpieczenie nie odpowia- dyskryminacj osób starszych i cho-
ubezpieczeniowej przy us"ugach ban- dające jego potrzebom. RównieŻ w mo- rych, co rodzi powaŻne przes"anki
kowych. Dotychczas jedynym efek- mencie zajĘcia zdarzeniaubezpiecze- naruszenia konstytucyjnych praw
tem Raportu są bdące juŻ niemal na niowego, pracownicy banku nie są obywateli Rzeczpospolitej Polskiej.
ukołczeniu prace Związku Banków zazwyczaj w stanie udzieli konsu- Z drugiej strony, odmowa objcia
Polskich nad Rekomendacją dobrych mentowi rzetelnych informacji na te- ubezpieczeniem osoby po przebytej
praktyk na polskim rynku bancas- mat trybu zg"aszania roszczeł oraz chorobie bądę teŻ osoby w starszym
surance w zakresie ubezpieczeł procedury likwidacji szkody. wieku moŻe czasem okaza si tzw.
ochronnych powiązanych z produk- W ostatnich miesiącach prasa roz- mniejszym z"em . Do Rzecznika
tami bankowymi. Rekomendacja ta pisywa"a si na temat odmów wyp"a- trafiają bowiem skargi, w których
obejmowa bdzie znaczną czĘ ryn- ty odszkodowania z tzw. ubezpieczeł konsumenci podnoszą, Że umow
KWIECIEĄ 2009 R. NUMER 37 17
ubezpieczenia zaproponowano i za- pieczeniową osób, które w przypadku zak"ad ubezpieczeł nie zapytuje o ta-
warto w momencie udzielania kredy- zajĘcia zdarzenia ubezpieczeniowego kie informacje przed zawarciem
tu, jednak juŻ wtedy konsument nie w Żadnym przypadku nie bdą mog"y umowy ubezpieczenia, powinny one
spe"nia" wymogów do objcia ubez- otrzyma Ęwiadczenia. Zawarcie zosta uznane za nieistotne, a wic
pieczeniem (najczĘciej ze wzgldu umowy ubezpieczenia na Życie po- nie mogące stanowi podstawy od-
w"aĘnie na wiek kredytobiorcy). winno by poprzedzone oceną ryzyka mowy wyp"aty Ęwiadczenia.
W przypadku wystąpienia zdarzenia przez ubezpieczyciela, dokonywaną PowyŻsze problemy wynikają
ubezpieczeniowego, kredytobiorca m.in. poprzez uzyskanie przynaj- w duŻej mierze, o czym Rzecznik
otrzymuje pisemną informacj, iŻ mniej podstawowych informacji na Ubezpieczonych informowa" w swo-
Ęwiadczenie nie moŻe by wyp"aco- temat stanu zdrowia kredytobiorcy im Raporcie, z faktu, iŻ pracownicy
ne, gdyŻ w momencie zawierania np. poprzez wype"nianie przez same- banków nie spe"niają wymogów usta-
umowy ubezpieczenia konsument go klienta szczegó"owego formularza. wowych dotyczących Ęwiadczenia
nie spe"nia" wymogów do jego przy- NaleŻy pamita, iŻ ustawa o dzia"al- us"ug poĘrednictwa ubezpieczenio-
stąpienia. Powstaje wtedy problem noĘci ubezpieczeniowej3 przewiduje wego, wobec czego ich przeszkolenie
zwrotu nienaleŻnie pobranej sk"adki szerokie moŻliwoĘci oceny ryzyka w zakresie sprzedaŻy ubezpieczeł
oraz problem, który trudno rozwią- przez ubezpieczyciela, "ącznie z prze- jest niezadowalające, jak równieŻ
za przepisami prawnymi odczucia prowadzeniem badał lekarskich utrudnione jest udowodnienie odpo-
konsumenta, iŻ zosta" oszukany. Nie przed zawarciem umowy. Ubezpie- wiedzialnoĘci zak"adu ubezpieczeł
ma precyzyjnych regulacji praw- czyciele uzasadniają brak starannego za b"ąd takiego pracownika.
nych, które wskazywa"yby na odpo- wywiadu o stanie zdrowia kredyto- W chwili obecnej, w ocenie Rzeczni-
wiedzialnoĘ zak"adu ubezpieczeł, biorcy faktem, iŻ osoba przystpuje ka Ubezpieczonych, wiele tzw. ubez-
poĘrednika ubezpieczeniowego czy do ubezpieczenia grupowego, a wic pieczeł kredytu to ubezpieczenia pu-
pracownika banku w takich sytu- procedury w takim przypadku są ste, które nie gwarantują ochrony
acjach. Konsument zazwyczaj nie uproszczone. Fakt ten, w ocenie kredytobiorcom ani nie stanowią sku-
otrzyma wic Żadnej rekompensaty Rzecznika Ubezpieczonych, nie po- tecznego zabezpieczenia kredytów
pieniŻnej z tytu"u szkody powsta"ej winien jednak wy"ącza obowiązku dla banków, zarówno w związku
na skutek b"du w akwizycji tego ty- do"oŻenia naleŻytej starannoĘci z nieprawid"owoĘciami przy zawiera-
pu produktów. W bardzo wielu przy- w wype"nieniu odpowiedniej ankiety niu takich umów, jak i przez niedosta-
padkach konsument (ubezpieczony) o stanie zdrowia kredytobiorcy teczne zróŻnicowanie oferty, która
nigdy nie dowie si, iŻ pobrano od (w formie podobnej do wniosku ubez- aktualnie w wikszoĘci przypadków
niego sk"adk, cho od początku nie pieczeniowego). Jest to bowiem spo- dotyczy wąskiego zakresu ochronne-
kwalifikowa" si do objcia ubezpie- sób na eliminacj osób, które nie po- go. Rzecznik Ubezpieczonych zwraca
czeniem, a samo ubezpieczenie ni- winny by objte ubezpieczeniem, uwag, iŻ w obliczu obecnej sytuacji
czego mu nie gwarantowa"o. gdyŻ nigdy nie otrzymają Ęwiadcze- na rynkach finansowych, banki dzia-
Kolejnym z problemów, jest rosną- nia. Wype"nianie przez konsumenta "ające w Polsce powinny wyjątkowo
ca liczba przypadków, w których od- ankiety dotyczącej stanu zdrowie jest dok"adnie przeanalizowa system za-
mowa wyp"aty Ęwiadczenia przez jednoczeĘnie zwróceniem mu uwagi, bezpieczeł udzielanych kredytów.
ubezpieczyciela jest uzasadniana fak- iŻ przebyte choroby mogą mie Skoro w Polsce coraz czĘciej podsta-
tem, iŻ zdarzenie ubezpieczeniowe wp"yw na odpowiedzialnoĘ ubez- wowym, a czasami jedynym zabezpie-
jest skutkiem wczeĘniej przebytych pieczyciela. Kredytobiorca powinien czeniem drobnych kredytów jest
chorób, co zgodnie z warunkami ponadto, w ocenie Rzecznika Ubez- ubezpieczenie, to w interesie zarówno
ubezpieczenia wy"ącza odpowiedzial- pieczonych, zosta wyraęnie poin- konsumentów jak i banków powinno
noĘ ubezpieczyciela. NaleŻy podkre- formowany, iŻ w przypadku, gdy by, aby ubezpieczenie nie by"o iluzo-
Ęli, iŻ zawarcie (przystąpienie do) zdarzenie bdzie skutkiem chorób ryczne i aby zapewnia"o realną ochro-
umowy ubezpieczenia nie jest po- stwierdzonych przed zawarciem n i moŻliwoĘ sp"aty udzielonego
przedzone przeprowadzeniem badał umowy ubezpieczenia, Ęwiadczenie kredytu. W ocenie Rzecznika Ubez-
kredytobiorcy. Ubezpieczyciel opiera nie zostanie wyp"acone. Dobrze by"o- pieczonych moŻnaby zastanowi si
si jedynie na krótkim oĘwiadczeniu, by, aby w takiej sytuacji klientowi nad wprowadzeniem standardowego
zawartym w umowie kredytu lub in- przedstawiona by"a oferta dostoso- produktu specjalnie przygotowanego
nym dokumencie, iŻ kredytobiorca wana do jego potrzeb. Choroby pod kątem ochrony sp"aty kredytu.
w ciągu ostatnich 12 miesicy nie by" stwierdzone przed zawarciem umo- Produktu, który by"by jednolity, zro-
hospitalizowany i nie pozostaje pod wy ubezpieczenia powinny by szcze- zumia"y dla wszystkich konsumen-
sta"ym nadzorem lekarskim. W oce- gó"owo okreĘlone aby ograniczy tów, który zapewnia"by im równą
nie Rzecznika Ubezpieczonych taka i uniemoŻliwi sprawdzanie czy ochron bez wzgldu na podmiot,
dzia"alnoĘ ubezpieczycieli jest nie- klient móg" by objty ochroną ubez- który takie ubezpieczenie oferuje.
prawid"owa i w konsekwencji prowa- pieczeniową dopiero w momencie za- Wzorem dla przyjcia takich rozwią-
dzi do obejmowania ochroną ubez- istnienia zdarzenia. JeŻeli natomiast zał mog"oby by stworzone w Anglii
18 PISMO RZECZNIKA UBEZPIECZONYCH
ubezpieczenia PPI (Payment Protec- cym i to ryzyko banku jest ubezpie- czeł pomostowych klient nie otrzy-
tion Insurance), które w swoim czane, a ponadto bank jest uprawnio- muje Żadnych, nawet minimalnych
zarysie wywaŻają interesy banków ny do otrzymania Ęwiadczenia. Z sa- informacji nt. tego ubezpieczenia.
i kredytobiorców. Im szybciej takie mego stosunku ubezpieczenia NaleŻy pamita, iŻ us"ugi ubezpie-
dzia"ania zostaną podjte, tym rza- wy"ączony jest wic kredytobiorca czeniowe są us"ugami skomplikowa-
dziej bdziemy otrzymywa informa- nie jest on stroną umowy, nie jest nymi i przecitny konsument nie
cje oraz odbiera skargi od klientów, ubezpieczonym ani uprawnionym. jest w stanie zrozumie konstrukcji
którzy czują si oszukani. W ocenie Jednak umową kredytu kredytobior- ubezpieczenia pomostowego. Nazwa
Rzecznika Ubezpieczonych opisaną ca zostaje zobowiązany do zap"aty produktu ubezpieczenie kredytu
kwestią naleŻy zają si jak najszyb- sk"adki ubezpieczeniowej. Ten w"a- sugeruje mu jednak, iŻ ubezpiecze-
ciej. Ęnie fakt obciąŻenia klienta kosztami nie takie w kaŻdym przypadku nie-
DuŻo wątpliwoĘci wyraŻonych zo- sk"adki ubezpieczeniowej powoduje, sp"acenia przez kredytobiorc kredy-
sta"o w odniesieniu do tzw. ubezpie- Że ubezpieczenie pomostowe narusza tu, bdzie skutkowa"o uwolnieniem
czeł pomostowych. Rzecznik Ubez- istot umowy ubezpieczenia. Zgodnie go od odpowiedzialnoĘci finansowej
pieczonych zbada" równieŻ t kwesti bowiem z art. 805 ż 1 kodeksu cywil- wobec banku. Jest to nieprawdą,
przygotowując swój raport. G"os w tej nego przez umow ubezpieczenia gdyŻ zgodnie z art. 828 ż 1 k.c. jeŻeli
sprawie zabra" takŻe Urząd Ochrony zak"ad ubezpieczeł zobowiązuje si nie umówiono si inaczej, z dniem
Konkurencji i Konsumentów, który spe"ni okreĘlone Ęwiadczenie w razie zap"aty odszkodowania przez ubez-
podją" dzia"ania w zakresie kontroli zajĘcia przewidzianego w umowie wy- pieczyciela roszczenie ubezpieczają-
wzorców umów kredytów hipotecz- padku, a ubezpieczający zobowiązuje cego (tu: banku) przeciwko osobie
nych, z uwzgldnieniem zagadnieł si zap"aci sk"adk . JeŻeli wic to trzeciej odpowiedzialnej za szkod
ubezpieczenia kredytu. Efektem pod- kredytobiorca op"aca sk"adk ubez- (kredytobiorcy) przechodzi z mocy
jtych przez Urząd Ochrony Konku- pieczeniową, to on powinien otrzy- prawa na ubezpieczyciela do wyso-
rencji i Konsumentów dzia"ał jest ma Ęwiadczenie w postaci ochrony koĘci zap"aconego odszkodowania.
Raport z kontroli wzorców umow- ubezpieczeniowej. W ocenie Rzeczni- Z kolei jeŻeli ubezpieczyciel pokry"
nych kredytów hipotecznych4. ka Ubezpieczonych nie ma znaczenia tylko czĘ szkody, ubezpieczają-
Ubezpieczenie pomostowe jest fakt, iŻ formalnie sk"adka jest p"aco- cemu przys"uguje co do pozosta"ej
ubezpieczeniem, które ma zapewni na przez bank, a kredytobiorca jest czĘci pierwszełstwo zaspokojenia
ochron wierzytelnoĘci banku do zobowiązany do jej finansowania przed roszczeniem ubezpieczyciela.
momentu uzyskania zabezpieczenia umową kredytu, a nie umową ubez- Sama konstrukcja ubezpieczenia
w postaci wpisu hipoteki do ksigi pieczenia. Skutkiem przyjcia takiego pomostowego, jak równieŻ przys"ugu-
wieczystej nieruchomoĘci. Ubezpie- rozwiązania jest bowiem ostatecznie jący ubezpieczycielowi w tej sytuacji
czenie to zapewnia bankowi zwrot obciąŻenie finansowe kredytobiorcy regres, jest oparta na podstawowej
kredytu w przypadku jego niesp"ace- sk"adką ubezpieczeniową, gdyŻ kre- zasadzie ubezpieczeł majątkowych,
nia przez kredytobiorc w okresie dytobiorca sp"aca nie tylko zobowią- jaką jest moŻliwoĘ dochodzenia
midzy zawarciem umowy ubezpie- zanie wynikające z udzielonego kre- zwrotu odszkodowania od sprawcy
czenia a wpisem hipoteki w ksidze dytu, ale równieŻ obciąŻenie z tytu"u szkody. Zasada ta jest stosowana po-
wieczystej. ubezpieczenia. Rozbicie tego sto- wszechnie w odniesieniu do innych
Podstawową nieprawid"owoĘcią ja- sunku na dwie odrbne umowy cywil- ubezpieczeł majątkowych, jak rów-
ką zaobserwowa" Rzecznik Ubezpie- noprawne moŻe zosta ocenione jako nieŻ zosta"a usankcjonowana przepi-
czonych jest przyjmowanie przez obejĘcie prawa. sami kodeksu cywilnego. W kaŻdym
banki rozwiązał praktycznych, które ZagroŻenia związane z przyjciem innym ubezpieczeniu majątkowym
w opinii Rzecznika, są przede wszyst- takich rozwiązał praktycznych są ubezpieczyciel, na podstawie art. 828
kim sprzeczne z istotą umowy ubez- ogromne, gdyŻ klient nie otrzymuje ż 1 k.c., bdzie mia" prawo regresu do
pieczenia, raŻąco naruszają interesy szczegó"owych informacji nt. zakre- osoby odpowiedzialnej za powsta"ą
konsumentów, a ponadto mogą sta- su ubezpieczenia zazwyczaj jednak szkod. Bdzie tak zarówno w ubez-
nowi praktyk naruszającą zbiorowe jest informowany o tym, Że bdzie pieczeniach powszechnie zawiera-
interesy konsumentów okreĘloną finansowa" sk"adk na ubezpiecze- nych (np. ubezpieczenie pojazdu od
w art. 24 ust. 2 pkt 2 ustawy o ochro- nie kredytu. O ile w odniesieniu do kradzieŻy, ubezpieczenia mienia ru-
nie konkurencji i konsumentów5, jak innych ubezpieczeł zawieranych chomego od kradzieŻy), jak i w ubez-
równieŻ nieuczciwą praktyk rynko- w związku z umową kredytu (np. pieczeniach finansowych. Regres jest
wą okreĘloną w art. 5.1 ustawy ubezpieczenia na Życie) banki bądę równieŻ konsekwencją zasady, iŻ
o przeciwdzia"aniu nieuczciwym umieszczają w samej umowie kredy- ubezpieczenie ma zapewni napra-
praktykom rynkowym6. W praktyce tu informacje nt. tego ubezpieczenia wienie szkody, ale nie moŻe prowa-
bowiem bank zawiera umow ubez- bądę dorczają kredytobiorcy wyciąg dzi do wzbogacenia si poszkodowa-
pieczenia pomostowego z zak"adem z ogólnych warunków ubezpiecze- nego. Gdyby pozostawi moŻliwoĘ
ubezpieczeł, a wic jest ubezpieczają- nia, o tyle w odniesieniu do ubezpie- dochodzenia naprawienia szkody
KWIECIEĄ 2009 R. NUMER 37 19
przez samego poszkodowanego, mo- powinien ocenia i przejmowa na która ponosi koszt ubezpieczenia.
g"oby to w wielu przypadkach prowa- siebie poprzez samodzielną weryfi- Nikt z nas nie chce p"aci za iluzj
dzi do jego bezpodstawnego wzboga- kacj osób chtnych do zaciągnicia ochrony, ponosi kosztów nie otrzy-
cenia. Kolejnym argumentem jest kredytu. Ocena bowiem ryzyka mując w zamian ekwiwalentu.
funkcja prewencyjna regresu nie przez bank i przez zak"ad ubezpie- W przypadku ubezpieczeł pomosto-
ma bowiem uzasadnienia dla zwol- czeł moŻe by dokonywana na pod- wych moŻe równieŻ istnie prakty-
nienia sprawcy szkody z obowiązku stawie róŻnych przes"anek. Bank ka polegająca na przekazywaniu
jej naprawienia tylko dlatego, Że po- nie powinien ogranicza si w swojej bankom prowizji z tytu"u sk"adki
szkodowany otrzyma" odszkodowa- dzia"alnoĘci wy"ącznie do zg"aszania pobranej de facto od kredytobiorcy.
nie od ubezpieczyciela. RównieŻ do ubezpieczenia osób, które chcą Podobne praktyki są powszechne
w odniesieniu do umowy kredytu wzią kredyt, a skupi si na prawi- w ubezpieczeniach opartych na
skoro kredytobiorca nie sp"aca kwoty d"owej ocenie ryzyka kredytowego. konstrukcji art. 808 k.c., gdzie sam
kredytu, jego odpowiedzialnoĘ Jest to kwestia niezwykle waŻna, bank jest stroną umowy ubezpie-
kszta"tuje art. 471 k.c. Poprzez stoso- szczególnie obecnie, mając na uwa- czającym.
wanie zasady regresu, ubezpieczycie- dze doĘwiadczenia Stanów Zjedno- W odniesieniu do ubezpieczeł kre-
le zabezpieczają si przed zjawiskiem czonych, gdzie nieprawid"owa ocena dytu warto powo"a kilka podstawo-
hazardu motywacyjnego po stronie zdolnoĘci kredytowej kredytobior- wych zasad, które powinny stanowi
kredytobiorcy nie zaciąga on kredy- ców doprowadzi"a do krachu na ryn- podstaw tego typu konstrukcji.
tu w sytuacji, gdy ma wątpliwoĘci co kach finansowych. Argument powo- W literaturze wskazuje si, iŻ ubez-
do swojej zdolnoĘci do jego zwrotu. "ywany przez ubezpieczycieli, iŻ pieczenia takie:
NiezaleŻnie wic od tego, czy bank ubezpieczenia pomostowe oraz inne 1. powinno dotyczy ryzyka kredy-
bdzie posiada" ubezpieczenie czy teŻ ubezpieczenia związane z umową towego związanego ze sprzeda-
takiego ubezpieczenia nie zawrze, kredytu prowadzą do u"atwienia do- Żą i dostarczaniem towarów
obowiązek sp"aty kredytu bdzie stpu do kredytu osobom, które nie przez producentów i kupców;
w wikszoĘci przypadków ciąŻy" na są w stanie przedstawi naleŻytego 2. pokrywane powinny by straty
kredytobiorcy. Jak wskazuje si w li- zabezpieczenia sp"aty kredytu w po- wynik"e z niewyp"acalnoĘci na-
teraturze przedmiotu, regres w ubez- staci np. mienia odpowiedniej war- bywcy, a korelatem d"ugu na-
pieczeniach finansowych jest zasadą7. toĘci czy porczenia osoby trzeciej, bywcy powinno by powstanie
Standardem jest dochodzenie i egze- w ocenie Rzecznika Ubezpieczo- roszczenia kredytodawcy w sto-
kwowanie przez zak"ad ubezpieczeł nych, nie powinien przewaŻy szali sunku do majątku d"uŻnika;
swoich roszczeł. Stopieł regresowa- w niniejszej dyskusji. 3. nie powinno gwarantowa za-
nia wyp"aconych odszkodował Ponadto, naleŻy wskaza, iŻ jeŻeli p"aty naleŻnoĘci kredytobiorcy
w przypadku ubezpieczeł finanso- bank podejmuje decyzj o objciu w umownym terminie sp"aty ani
wych jest kilka, a nawet kilkunasto- pewnych umów kredytowych ubez- obejmowa naleŻnoĘci spornych,
krotnie wyŻszy niŻ w przypadku po- pieczeniem, to bank powinien sam w tym utraconych korzyĘci;
zosta"ych ubezpieczeł majątkowych. dokonywa wszelkich rozliczeł fi- 4. ubezpieczane powinny by
Odzyskiwanie naleŻnoĘci regreso- nansowych z zak"adem ubezpie- transakcje krótko- i Ęrednioter-
wych ma dla kołcowego wyniku tej czeł, jak równieŻ sam powinien po- minowe (maksymalnie 2-3 letni
dzia"alnoĘci tak duŻe znaczenie, iŻ nosi ciŻar op"aty sk"adki z tytu"u kredyt dla dóbr inwestycyjnych);
bez efektywnych struktur windyka- takiego ubezpieczenia. To bowiem 5. nie powinno pokrywa wicej
cyjnych, trudno oczekiwa pozytyw- bank otrzymuje w takim przypadku niŻ 75% ryzyka, pozosta"a czĘ
nych rezultatów ekonomicznych. Ęwiadczenie w postaci ochrony ryzyka obowiązkowo musi by
W literaturze moŻna jednak spo- ubezpieczeniowej i nie ma Żadnych ponoszona przez kredytodawc
tka opinie, iŻ kredyt finansowy podstaw, aby poĘrednio czy teŻ bez- na w"asny rachunek; waŻnym
(bankowy, instytucji finansowej) nie poĘrednio, obciąŻa kredytobiorc stwierdzeniem w odniesieniu do
powinien by ubezpieczany, gdyŻ sk"adką, którą jest zobowiązany za- tej zasady jest, iŻ umowy ubez-
prowadzi niejako do zamiany roli za- p"aci z tego tytu"u. To przede pieczenia skonstruowane w ten
k"adu ubezpieczeł z bankiem8. Za- wszystkim takie rozwiązanie powo- sposób, Że odpowiedzialnoĘ za-
k"ad ubezpieczeł w takim przypad- duje absolutny sprzeciw Rzecznika k"adu ubezpieczeł dotyczy ca"ej
ku bierze bowiem na siebie ciŻar Ubezpieczonych i jest przyczyną naleŻnoĘci kredytodawcy, wraz
niesp"acenia kredytu przez osob szczegó"owej analizy stosunków po- z naleŻnoĘciami ubocznymi, bu-
trzecią lub teŻ ewentualnie dzia"a ja- midzy bankiem-ubezpieczycielem- dzą wiele wątpliwoĘci, gdyŻ po-
ko firma windykująca naleŻnoĘ od -kredytobiorcą. Rzecznik nie jest wodują one w efekcie, iŻ kredy-
kredytobiorcy. Z drugiej strony, bank przeciwnikiem ubezpieczeł pomo- todawca uzyskuje lepsze efekty
poprzez ubezpieczenie wyzbywa si stowych jako takich, nie moŻna jed- gospodarcze z operacji nie za-
ca"ego ryzyka związanego z niesp"a- nak w tych transakcjach przecho- kołczonych sp"atą d"ugu przez
ceniem kredytu, cho ryzyko takie dzi obojtnie obok praw osoby, d"uŻnika9.
20 PISMO RZECZNIKA UBEZPIECZONYCH
5
Obecnie pojawiają si g"osy, iŻ nie- ponoszenia jego kosztów, a czsto
ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochro-
nie konkurencji i konsumentów (Dz.U.
porozumienia związane z ubezpie- czuje si po prostu oszukany. Biorąc
nr 50, poz. 331 z póęn. zm.).
czeniami pomostowymi są jedynie pod uwag fakt, iŻ zarówno banki,
6
ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r.
wynikiem braku naleŻytej informa- jak i ubezpieczyciele zarabiają tylko
o przeciwdzia"aniu nieuczciwym prakty-
cji przekazywanej klientowi10. Z do- i wy"ącznie dziki swoim klientom,
kom rynkowym (Dz.U. nr 171, poz.
Ęwiadczenia Rzecznika Ubezpieczo- naleŻyty szacunek praw tych osób
1206).
nych wynika, iŻ próba przekazania jest niewątpliwie wskazany. n 7
J. Kukie"ka, D. Poniewierka Ubezpie-
klientowi naleŻytej informacji o ta-
czenia finansowe Oficyna Wydawnicza
kim ubezpieczeniu (a wic wyja- Ma"gorzata Wicko
Branta, Bydgoszcz-Warszawa 2003, s.
Ęnienie mu kto z ubezpieczenia ko- Biuro Rzecznika Ubezpieczonych
42; tak równieŻ: R. Holly Ubezpiecze-
rzysta oraz faktu, iŻ regres jest nia finansowe i gwarancje ubezpiecze-
niowe? Wydawnictwo Poltext, Warszawa
dopuszczalny i wszystko jest zgod-
2004, s. 61.
ne z prawem) jest iluzją jeszcze
8
J. Kukie"ka, D. Poniewierka Ubezpie-
wikszą, niŻ iluzja ochrony klienta
czenia finansowe- Oficyna Wydawnicza
w ubezpieczeniach pomostowych.
1
Raport dostpny na stronie interneto- Branta, Bydgoszcz-Warszawa 2003, s.
Konstrukcje prawne ubezpieczeł
wej: www.rzu.gov.pl 264.
pomostowych mogą by i owszem
2 9
S. migiel, M. Bojanowski: Raka nie J. Kukie"ka, D. Poniewierka Ubezpie-
zrozumia"e dla prawników specjali-
ubezpieczamy, Gazeta Wyborcza z dnia czenia finansowe- Oficyna Wydawnicza
zujących si w ubezpieczeniach, nie
26 sierpnia 2008 r. Branta, Bydgoszcz-Warszawa 2003, s.
3
jest jednak moŻliwe zrozumienie ta-
Art. 21 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. 258 i n.
10
kiej konstrukcji przez osob spoza
o dzia"alnoĘci ubezpieczeniowej, Dz.U. nr Tak J. Nawraca"a, Aktualne problemy
tzw. branŻy. Klient poinformowany 124, poz. 1151 z póęn. zm. bezpieczeł bancassurance, Prawo Ase-
4
o szczegó"ach ubezpieczenia pomo- Warszawa, maj 2008, Raport dostpny kuracyjne 4/2008, s. 53.
na stronie: www.uokik.gov.pl
stowego nie jest juŻ tak chtny do
sprawcy szkody, musimy przede
wszystkim wykaza trzy przes"anki
Do kogo po odszkodowanie
warunkujące odpowiedzialnoĘ tj.:
p szkod (uszkodzenie cia"a, roz-
strój zdrowia skutkujący zabu-
za z"amaną rk?
rzeniem funkcji organizmu),
p czyn sprawcy z którym ustawa
W okresie zimowym, który charakteryzuje si czstą
wiąŻe odpowiedzialnoĘ czy-
zmiennoĘcią pogody, dochodzi do wielu wypadków
nem sprawcy moŻe by takŻe
na skutek panujących warunków atmosferycznych.
zaniechanie dzia"ania (nie-
uprzątnicie lodu, Ęniegu
Opady Ęniegu, niska temperatura, oblodzenia, nie-
z chodnika, schodów itp.),
uprzątnite b"oto poĘniegowe wszystko to spra-
p związek przyczynowy midzy
wia, Że w okresie od grudnia do marca wielu z nas
takim zaniechaniem i powsta"ą
doznaje nieprzyjemnych urazów w skutek upadku
szkodą (wskutek zalegającego
na chodniku lodu, Ęniegu dosz"o
czy poĘlizgnicia.
do upadku i z"amania rki, no-
iele z tych urazów to powaŻ- dzialnoĘ odszkodowawcza podmio- gi).
ne z"amania, które pozosta- tów, które powinny utrzymywa OdpowiedzialnoĘ za tego typu
Wwią trwa"e zmiany w funk- w naleŻytym stanie ciągi komunika- zdarzenie naleŻy precyzyjnie udo-
cjach organizmu a czasem w naszej cyjne, na których jak pokazuje do- wodni, tzn. wskaza za pomocą
psychice. W niektórych przypadkach Ęwiadczenie, najczĘciej dochodzi do Ęrodków dowodowych, Że do szkody
moŻemy mówi, Że przyczyną nie- wypadków. dosz"o, w jakich okolicznoĘciach to
szczĘliwego wypadku by" nasz po- OdpowiedzialnoĘ odszkodowaw- mia"o miejsce i kto ponosi za wypa-
Ępiech, nieuwaga czy rozkojarzenie, czą, jej zasady i zakres regulują prze- dek odpowiedzialnoĘ.
ale w wielu są one nastpstwem za- pisy prawa cywilnego. Zgodnie z ogólną zasadą dowodową
winionego zaniedbania braku nale- Zgodnie z art. 415 kodeksu cywil- okreĘloną w art. 6 kodeksu cywilne-
Żytej dba"oĘci o bezpieczełstwo po- nego Kto z winy swej wyrządzi" go, ciŻar udowodnienia powyŻszych
ruszających si osób. PoniŻej drugiemu szkod, zobowiązany jest przes"anek, spoczywa na poszkodo-
postaram si w przystpny sposób do jej naprawienia . Tym samym wanym. Od strony praktycznej mogą
wyjaĘni jak kszta"tuje si odpowie- aby dochodzi odszkodowania od to by dowody w postaci notatki po-
KWIECIEĄ 2009 R. NUMER 37 21
licyjnej z miejsca zdarzenia, ustali, do której z powyŻszych kate- osób. Katalog obowiązków osób od-
oĘwiadczenia Ęwiadków zdarzenia, gorii miejsce takie naleŻy. Pozwoli to powiedzialnych za utrzymanie cią-
oĘwiadczenia osób zamieszkujących bowiem jednoznacznie wskaza pod- gów komunikacyjnych jest szeroki
w pobliŻu. Doskona"ym Ęrodkiem do- miot, który bdzie ewentualnie zobo- i polega kolejno na:
wodowym bdą równieŻ zdjcia wiązany wyp"aci poszkodowanemu p utrzymywaniu nawierzchni,
z miejsca zdarzenia, dyspozycja wy- Ęwiadczenie. Zarządcy drogi oraz chodników, obiektów inŻynier-
s"ania karetki, wypis ze szpitala oraz w"aĘciciele nieruchomoĘci posiadają skich, urządzeł zabezpieczają-
dokumentacja medyczna z powypad- coraz czĘciej ubezpieczenie odpo- cych ruch i innych urządzeł
kowego leczenia i rehabilitacji. wiedzialnoĘci cywilnej OC (cho nie związanych z drogą w stanie
Prócz tego wyjątkowo istotną kwe- ma w tym przypadku obowiązku za- wykluczającym naraŻenie uŻyt-
stią podczas dochodzenia roszczeł warcia takiego ubezpieczenia). kowników na wypadek pozosta-
po wypadku jest ustalenie osoby wiadczenie wyp"aci w takiej sytu- jący w bezpoĘrednim związku
podmiotu odpowiedzialnego za acji odpowiedni zak"ad ubezpieczeł, z wykorzystaniem drogi,
w"aĘciwą dba"oĘ o bezpieczełstwo na warunkach okreĘlonych w umo- p wykonywaniu prac remonto-
w miejscu gdzie dosz"o do wypadku. wie ubezpieczenia odpowiedzialnoĘci wych i zabezpieczających przy-
Zgodnie z wymogami prawa, drogi, cywilnej zarządcy drogi posiadacza wracających pierwotny stan na-
jak równieŻ chodniki i przystanki, nieruchomoĘci. wierzchni oraz bieŻących robót
powinny by utrzymywane w nale- OczywiĘcie w praktyce moŻe wy- konserwacyjnych, porządko-
Żytym stanie. Utrzymanie drogi stąpi sytuacja, w której podmioty wych i innych, których celem
w stanie w"aĘciwym naleŻy do jej za- odpowiedzialne za utrzymywanie jest poprawa i zwikszenie bez-
rządcy. I tak: w naleŻytym stanie dróg, chodników, pieczełstwa ruchu,
p w odniesieniu do drogi krajowej przystanków mogą powierzy wyko- p koordynacji robót w pasie dro-
generalnego dyrektora dróg nywanie takich czynnoĘci innym oso- gowym,
krajowych i autostrad, bom-podmiotom. W takiej sytuacji p przeprowadzaniu okresowych
p drogi wojewódzkiej zarządu zastosowanie bdzie mia" art. 429 kontroli stanu dróg i obiektów
województwa, k.c., który stanowi, Że kto powierza mostowych,
p drogi powiatowej zarządu po- wykonanie czynnoĘci drugiemu, ten p przeciwdzia"aniu niszczeniu
wiatu, jest odpowiedzialny za szkod wyrzą- dróg przez ich uŻytkowników,
p drogi gminnej wójta (burmi- dzoną przez sprawc przy wykony- p zaznaczaniu remontowanych
strza, prezydenta miasta), waniu powierzonej czynnoĘci, chyba lub zniszczonych odcinków dro-
p autostrady p"atnej jeŻeli nie Że nie ponosi winy w wyborze albo Że gi poprzez odpowiednie oznako-
okreĘlono inaczej w umowie wykonanie czynnoĘci powierzy" oso- wanie przy uŻyciu znaków dro-
koncesyjnej podmiotu bdące- bie, przedsibiorstwu lub zak"adowi, gowych a w sytuacji wy"ączenia
go koncesjonariuszem, które w zakresie swej dzia"alnoĘci za- drogi z uŻytku innych zabez-
p drogi wewntrznej podmiotu wodowej trudnią si wykonywaniem pieczeł, uniemoŻliwiających
zarządzającego nieruchomoĘcią takich czynnoĘci. Dla potrzeb nasze- korzystanie z drogi,
moŻe to by np. wspólnota, go opracowania przepis ten oznacza p pozbywaniu si b"ota, Ęniegu,
spó"dzielnia czy teŻ osoba (fir- tyle, Że podmiot odpowiedzialny za lodu i innych zanieczyszczeł
ma) bdąca w"aĘcicielem dane- usunicie np. Ęniegu moŻe powierzy uprzątnitych z chodników
go terenu, wykonywanie tej czynnoĘci firmie, przez w"aĘcicieli nieruchomoĘci
p chodników bezpoĘrednio przy która zajmuj si takim rodzajem przyleg"ych do drogi publicznej,
granicy posesji w"aĘciciela po- dzia"alnoĘci i wtedy taka firma b- p sprzątaniu i pozbywaniu si
sesji, dzie ponosi odpowiedzialnoĘ. Wy- b"ota, Ęniegu, lodu i innych za-
p chodników bdących otocze- jątkiem jest sytuacja gdy zlecający nieczyszczeł z chodników, jeŻe-
niem drogi publicznej zarząd- pope"ni b"ąd w doborze podwyko- li zarząd drogi pobiera op"aty
cy drogi publicznej (naleŻy nawcy. JeŻeli podmiot powierzający z tytu"u postoju lub parkowania
ustali, do której z wyŻej wska- czynnoĘci nieprawid"owo wybierze pojazdów samochodowych na
zanych kategorii naleŻy droga, podwykonawc odĘnieŻanie chod- takim chodniku.
przy której znajduje si chod- nika zleci firmie, która zajmuje si W"aĘciciele nieruchomoĘci ponad-
nik), np. montaŻem oĘwietlenia przy dro- to zapewniają utrzymanie czystoĘci
p przystanków, wydzielonych to- gach wtedy odpowiedzialnoĘ pono- i porządku m.in. przez:
rowisk tramwajowych zak"a- si podmiot, który zleca" wykonywa- p uprzątnicie b"ota, Ęniegu, lodu
dy komunikacji, które uŻytkują nie takich czynnoĘci. i innych zanieczyszczeł z chod-
przystanek bądę torowisko. Dla stwierdzenia odpowiedzialno- ników po"oŻonych wzd"uŻ nie-
W związku z nienaleŻytym utrzy- Ęci istotnym jest wskazanie narusze- ruchomoĘci, przy czym za taki
maniem miejsca gdzie powsta"a nia obowiązków w zakresie dba"oĘci chodnik uznaje si wydzieloną
szkoda, naleŻy w pierwszej kolejnoĘci o bezpieczełstwo poruszających si czĘ drogi publicznej s"uŻącą
22 PISMO RZECZNIKA UBEZPIECZONYCH
dla ruchu pieszego po"oŻoną nicznie niemoŻliwe do wykonania. dróg w ciągu bardzo krótkiego czasu
bezpoĘrednio przy granicy nie- Wystąpienie szkody na osobie czy by"y w stanie skontrolowa wszyst-
ruchomoĘci; w"aĘciciel nieru- uszkodzenie pojazdu na skutek Ęli- kie podleg"e im drogi oraz ciągi ko-
chomoĘci nie jest obowiązany skoĘci drogi czy chodnika nie daje munikacyjne i zapobiec powstaniu
do uprzątnicia chodnika, na automatycznie podstawy do przyj- ewentualnych szkód.
którym jest dopuszczony p"atny cia odpowiedzialnoĘci po stronie za- Podsumowując naleŻy stwierdzi,
postój lub parkowanie pojazdów rządcy i twierdzenia, Że nie dope"ni" iŻ najwaŻniejszą kwestią, w razie
samochodowych. on ciąŻących na nim obowiązków po- zajĘcia wypadku w skutek za-
Zaniechanie lub wadliwe wype"- legających na usuniciu lodu, Ęniegu niedbał po stronie podmiotu od-
nienie powyŻszych obowiązków skut- czy go"oledzi. W porze zimowej wy- powiedzialnego za utrzymanie we
kujące szkodą prowadzi do powsta- magana jest od kierujących pojazda- w"aĘciwym stanie ciągów komunika-
nia zobowiązania odszkodowawczego mi i pieszych szczególna ostroŻnoĘ. cyjnych, jest ustalenie osoby, pod-
koniecznoĘci spe"nienia Ęwiadcze- Trzeba wic pamita, Że utrzyma- miotu odpowiedzialnego za ten stan
nia (wyp"aty odszkodowania). nie dróg publicznych i chodników rzeczy oraz zebranie jak najwikszej
Prawid"owe utrzymanie stanu w naleŻytym stanie w szczególnoĘci liczby dowodów, które pomogą nam
dróg i chodników szczególnego zna- w okresie zimowym musi by ocenia- w dochodzeniu naleŻnego Ęwiadcze-
czenia nabiera w okresie zimowym, ne w rozsądnych granicach, w Ęwie- nia odszkodowawczego. n
przy czym naleŻy podkreĘli, Że tle zasad doĘwiadczenia Życiowego,
utrzymanie ciągów komunikacyj- bowiem nie moŻna wymaga aby Piotr Budzianowski
nych w tym okresie jest czsto tech- osoby odpowiedzialne za utrzymanie Biuro Rzecznika Ubezpieczonych
I. Wina
OdpowiedzialnoĘ cywilna
Pojcie winy na gruncie kodeksu
cywilnego nie róŻni si od pojcia wi-
ny w prawie karnym. OkreĘlając wi-
szkoda trudna czy dająca si wyliczy?
n bierze si pod uwag nie tylko za-
chowanie sprawcy oraz jego
OdpowiedzialnoĘ cywilna to jedna z podstawo-
psychiczne nastawienia, ale takŻe
wych instytucji, na której opiera si system prawa
sprzecznoĘ jego dzia"ania lub zanie-
cywilnego.
chania z obowiązującymi normami
prawnymi lub zasadami wspó"Życia
ie ma jednak wypracowanej p powstanie szkody rozumianej spo"ecznego. Subiektywna wadli-
definicji OC, dla tego teŻ na jako uszczerbek majątkowy lub woĘ postpowania jest uzaleŻniona
Npotrzeby niniejszego artyku- niemajątkowy; od stanu poczytalnoĘci sprawcy.
"u przyjmijmy interpretacj, Że OC p ludzkie dzia"anie, niewykona- Zgodnie z polskim prawem osoba,
to sytuacja prawna, w której powsta- nie lub nienaleŻyte wykonanie która z jakichkolwiek powodów znaj-
je zobowiązanie podmiotu do wyp"a- zobowiązania fakt powodują- duje si w stanie wy"ączającym Ęwia-
ty odszkodowania za wyrządzoną cy uszczerbek; dome lub swobodne wy"ączenie pod-
szkod w skutek naruszenia norm p związek przyczynowy pomidzy jcia decyzji i wyraŻenia woli, nie
kodeksowych. Zatem jest to odpo- szkodą a zdarzeniem, z którym ponosi odpowiedzialnoĘci za wyrzą-
wiedzialnoĘ majątkowa sprawcy prawo "ączy obowiązek odszkodo- dzoną szkod, chyba Że zak"ócenie
wobec osoby poszkodowanej, której wawczy kodeks cywilny stoi na czynnoĘci psychicznych by"o skut-
celem jest kompensacja szkody. gruncie tzw. adekwatnego związku kiem Ęwiadomego uŻycia Ęrodków
W literaturze przedmiotu wyróŻ- przyczynowego (art. 361 ż 1 k.c.). odurzających. Istnieje takŻe grupa
nia si odpowiedzialnoĘ sprawczą Prawo polskie przewiduje odpo- osób, którym nie moŻna przypisa
i gwarancyjną. Pierwszy typ odpo- wiedzialnoĘ na zasadzie winy, ryzy- winy, np. ma"oletnim do 13 lat, cho-
wiedzialnoĘci polega na przyjciu ka i zasad wspó"Życia spo"ecznego. rym psychicznie, niedorozwinitym
odpowiedzialnoĘci przez sprawc. Dominującą zasadą jest odpowie- i u"omnym.
Z drugim typem odpowiedzialnoĘci dzialnoĘ na zasadzie winy inaczej Wina (dolus, culpa) to czyn
spotykamy si w sytuacji wypadku zwana odpowiedzialnoĘcią na zasa- sprawcy mogący by zarówno dzia"a-
komunikacyjnego, gdzie odpowie- dach ogólnych jako najczĘciej spoty- niem i zaniechaniem. WyróŻnia si
dzialnoĘ na mocy ustawy jest prze- kaną form w stosunkach zobo- stopnie winy: umyĘlnoĘ (dolus)
niesiona na zak"ad ubezpieczeł. wiązaniowych. Podstawowa norma i niedbalstwo (culpa). UmyĘlnoĘ to
Niezbdnym warunkiem powsta- prawna zawarta jest w art. 415 k.c., zamierzone podjcie dzia"ania
nia odpowiedzialnoĘci cywilnej jest który brzmi: kto z winy swojej wy- sprzecznego z regu"ami postpowa-
"ączne spe"nienie trzech przes"a- rządzi drugiemu szkod, zobowiąza- nia lub powstrzymywanie si od
nek: ny jest do jej naprawiania . dzia"ania, mimo obowiązku czynne-
KWIECIEĄ 2009 R. NUMER 37 23
go zachowania si. Natomiast nie- dzenia odszkodowania za doznaną p prawo polskie nie przewiduje
dbalstwo to nieumyĘlny rodzaj winy, szkod sensu largo, równoczeĘnie zadoĘuczynienia w stosunkach
który polega na nie do"oŻeniu przez rodzi po stronie zobowiązanego obo- rodzinnych;
sprawców naleŻytej starannoĘci pod- wiązek jej naprawienia. p nie moŻna domaga si zadoĘ-
czas wykonywania zobowiązania. Ubezpieczyciela nie "ączy z poszko- uczynienia na podstawie przepi-
dowanym Żaden stosunek prawny do sów o niewykonaniu lub nienale-
II. Odszkodowanie z tytu"u OC czasu powstania szkody u poszkodo- Żytym wykonaniu zobowiązania
kierującego pojazdem wanego z winy ubezpieczonego (art. 471 k.c.);
Odszkodowanie wyp"aca si po sprawcy. WaŻne, Że obowiązek ubez- p zadoĘuczynienie z natury jest
ustaleniu odpowiedzialnoĘci cywilnej pieczyciela powstaje tylko wtedy, je- trudno wymierne;
kierującego pojazdem, która moŻe Żeli szkoda mieĘci si w zakresie p zadoĘuczynienie pieniŻne
opiera si na 2 zasadach prawnych: udzielonej ochrony ubezpieczenio- przyznaje si w formie jednora-
a) zasada ryzyka: nak"ada z góry wej. Zakres udzielanej ochrony regu- zowego Ęwiadczenia;
na kierującego pojazdem odpowie- lują ogólne warunki ubezpieczenia p przyznanie zadoĘuczynienia
dzialnoĘ wynikającą z faktu wpro- zarówno obowiązkowego jak i dobro- nie pozbawia poszkodowanego
wadzenia pojazdu do ruchu. Poszko- wolnego. praw do pozosta"ych roszczeł
dowany nie musi wykaza winy naleŻnych z mocy prawa;
sprawcy, musi jedynie udowodni, Że III. Szkoda p w prawie polskim zadoĘuczy-
szkoda zosta"a wyrządzona w związ- Podstawową róŻnicą pomidzy od- nienie ma charakter fakulta-
ku z ruchem pojazdu. Sprawca nato- szkodowaniem (art. 444 k.c. i art. tywny;
miast moŻe zwolni si z odpowie- 446 ż 3 k.c.) a zadoĘuczynieniem p odmowa przyznania zadoĘ-
dzialnoĘci przez wykazanie, Że (art. 445 k.c. i art. 446 ż 4 k.c.) jest uczynienia musi by oparta na
szkoda nastąpi"a na skutek: kwalifikacja szkody jako majątkowej przes"ankach obiektywnych, co
p si"y wyŻszej; lub niemajątkowej. Dla rozgranicze- oznacza niepe"ną swobod
p wy"ącznej winy poszkodowane- nia tych roszczeł przyjmuje si od- uznania sdziego przy ocenie
go; powiednie kryteria. roszczenia;
p wy"ącznej winy osoby trzeciej, 1. Szkoda niemajątkowa p przyznanie zadoĘuczynienia
za którą nie ponosi odpowie- Definicja szkody niemajątkowej uzaleŻnione jest od ca"okszta"tu
dzialnoĘci. nie jest zaczerpnita z jzyka potocz- okolicznoĘci sprawy jak: wiek
b) zasada winy: wskazuje na odpo- nego, zosta"a stworzona dla potrzeb poszkodowanego, plany na
wiedzialnego za skutki, który ponosi prawa cywilnego na oznaczenie przysz"oĘ itd. Dlatego teŻ
win za powsta"e zdarzenie szkodo- wszelkiego rodzaju uszczerbków nie- uszkodzenie cia"a lub rozstrój
we. Win naleŻy udowodni za po- majątkowych. Sposobem wynagro- zdrowia, a wic naruszenie naj-
mocą dowodów, iŻ kierujący ponosi dzenia uszczerbku niemajątkowego cenniejszego dobra cz"owieka
win w swoim bezprawnym zacho- jest wyp"acenie tzw. zadoĘuczynie- jest szczególną krzywdą, która
waniu lub dzia"aniu. nia pieniŻnego. Ta wyp"acona pew- wymaga wysokiego zadoĘuczy-
Ustalenie odpowiedzialnoĘci pole- na suma pienidzy nie usunie szkody nienia pieniŻnego odpowied-
ga na ustaleniu stosunków praw- niemajątkowej, ma da poszkodowa- nio do danego przypadku.
nych: nemu pewną rekompensat, która 1.2. Czynniki wp"ywające na wyso-
p pomidzy ubezpieczycielem w czĘci z"agodzi doznane cierpienia. koĘ zadoĘuczynienia:
a ubezpieczającym umowa Szkody niemajątkowej nie moŻna uj- p nasilenie cierpieł;
ubezpieczenia OC pojazdów mowa z punktu czysto subiektyw- p d"ugotrwa"oĘ choroby;
mechanicznych. Powstaje on nego, poniewaŻ wyrządzenie szkody p rozmiar kalectwa;
przez zawarcie umowy ubezpie- oznacza naruszenie okreĘlonego do- p trwa"oĘ nastpstw zdarzeł;
czenia uregulowanej w kodek- bra osobistego i w tym znaczeniu ma p cierpienia fizyczne i psychiczne;
sie cywilnym od art. 805 do 828 ona czĘciowo charakter obiektywny. p konsekwencje uszczerbku na
k.c., jak takŻe przepisami szcze- 1.1. Charakterystyka szkody nie- zdrowiu w Życiu prywatnym
gólnymi; majątkowej: i spo"ecznym;
p stosunek prawny pomidzy p prawo polskie przewiduje przy- p aktualne warunki i przecitna
sprawcą szkody i poszkodowa- znanie zadoĘuczynienia tylko stopa Życiowa spo"eczełstwa;
nym sprawca pe"ni rol ubezpie- w dziedzinie czynów niedozwo- p standard Życia;
czającego siebie lub inne osoby, lonych; p utrata moŻliwoĘci zarobkowa-
uwalniając si od odpowiedzial- p prawo polskie przyznaje po- nia lub wykonywania swojego
noĘci cywilnej wobec ewentual- szkodowanemu roszczenie o za- zawodu;
nych poszkodowanych. doĘuczynienie tylko w wypad- p sytuacja Życiowa ofiary wypad-
ZajĘcie wypadku rodzi po stronie kach przewidzianych w ustawie ku przed jego zaistnieniem i po
poszkodowanego prawo do docho- tj. art. 445, 446 ż 4, 448 k.c.; jego zaistnieniu;
24 PISMO RZECZNIKA UBEZPIECZONYCH
p wiek poszkodowanego; róŻnicy midzy obecnym stanem p odszkodowanie ze swojej natury
p wy"ączenie poszkodowanego majątkowym a stanem hipotetycz- jest wyliczalne i do oszacowania.
z normalnego Życia; nym, czyli takim, który by istnia", 2.2. Funkcja odszkodowania za
p indywidualne czynniki mające gdyby nie nastąpi"o dane zdarzenie. szkod majątkową:
wp"yw na sytuacj powypadko- W piĘmiennictwie wyróŻnia si p jest to forma wynagrodzenia
wą u poszkodowanego. szkody na osobie i w mieniu. Na- szkody;
(vide orzecznictwo: wyrok SN stpnie rozróŻnia si szkod obecną, p pozwala na przywrócenie rze-
z dnia 10.06.1999 r., II UKN 681/98, szkod przysz"ą i ewentualną. Inne czy do stanu poprzedniego;
wyrok SA z dnia 03.11.1994 r., III APr rozróŻnienie na szkod bezpoĘred- p pe"ni funkcj prewencyjną (cza-
43/94, wyrok SN z dnia 18.01.1984 r., nią i poĘrednią ma znaczenie dla sami wychowawczą) w zakresie
I CR 407/83, wyrok SN z dnia prawa odszkodowawczego. Zgodnie odpowiedzialnoĘci na zasadzie
09.03.1973 r., I CR 55/73, wyrok SN z naszym systemem zobowiązany do winy.
z dnia 20.10.1972 r., I CR 354/72). naprawienia szkody odpowiada tyl- Kodeks cywilny i judykatura do-
1.3. Funkcja zadoĘuczynienia za ko za szkod bezpoĘrednią zgodnie puszczają moŻliwoĘ zwrotu za po-
szkod niemajątkową: z teorią związku przyczynowo-ade- niesione wydatki na koszty leczenia,
p wynagrodzenie szkody wyrzą- kwatnego (art. 361 ż 1 k.c.). opiek, stosowanie specjalnej diety,
dzonej czynem niedozwolonym; 2.1. Charakterystyka szkody ma- dojazdy, nabywanie wszelkich Ęrod-
p kompensacja doznanej krzywdy. jątkowej: ków farmaceutycznych, protez i in-
Przyznanie zadoĘuczynienia wią- p podstawą prawną są przepisy nych pomocy medycznych jeŻeli cho-
Że si zawsze z naruszeniem okreĘlo- art. 444 i 446 ż 1 k.c., które dzi o szkod na osobie. Do
nego dobra osobistego. Przepisy pra- okreĘlają krąg roszczeł mająt- odszkodowania zalicza si takŻe
wa polskiego ochron dóbr kowych; wszelkiego rodzaju renty.
osobistych ujmują bardzo szeroko. p ze szkodą majątkową inaczej W przypadku szkody w mieniu
Licznie zosta" rozbudowany system zwaną materialną ĘciĘle zwią- praktyka wskazuje na pierwszym
sankcji majątkowych w przypadku zane są czynniki spo"eczne i go- miejscu moŻliwoĘ przywrócenia do
naruszenia dobra osobistego. Lista spodarcze, które wp"ywają na stanu sprzed zdarzenia, dopiero
dóbr osobistych jest d"uga i prawu ustalenie odszkodowania; w przypadku niemoŻliwoĘci wyp"a-
polskiemu nie jest znane jakieĘ jedno p odszkodowanie obejmuje dam- cenie odpowiedniej sumy pieniŻnej.
ogólne dobro osobiste. Katalog w k.c. num emergens i lucrum cessans
(art. 23, 24 w zw. z art. 448 k.c.) jest co pozostaje w Ęcis"ym związku III. Reasumując:
otwarty i z istoty zmiennoĘci katalo- z zasadą pe"nego odszkodowa- OdpowiedzialnoĘ cywilna to skom-
gu dóbr osobistych wynika, Że wraz nia (art. 361 ż 2 k.c.); plikowany proces, którego g"ównym
ze zmianami stosunków spo"ecznych p przyznane odszkodowanie nie celem jest rekompensata doznanej
mogą pojawia si i znika pewne do- moŻe by wyŻsze ani niŻsze od krzywdy. Istnienie obowiązkowoĘci
bra osobiste podlegające ochronie szkody poniesionej przez po- przy ubezpieczaniu pojazdów me-
prawnej. W związku z tym doktryna szkodowanego; chanicznych ma zapewni ofiarom
i nauka z czasem wypracowa"y p ciŻar udowodnienia poniesio- wypadków drogowych otrzymanie
i uzna"y za podlegające ochronie pra- nej szkody spoczywa na poszko- takiej rekompensaty niezaleŻnie od
wa takie jak m. in. prawo najbliŻszej dowanym (art. 6 k.c.); statusu materialnego sprawcy
rodziny do pochowania osoby zmar"ej p ze szkodą majątkową związana szkody.
oraz pamici do niej, prawo do spo- jest zasada miarkowania (art. Szkodą jest wszelki uszczerbek
kojnego mieszkania i prywatnoĘci, 440 k.c.); majątkowy lub niemajątkowy. Z na-
p"ci cz"owieka i inne. Przepisy k.c. p w prawie polskim zadoĘuczy- tury rzeczy wynika, Że granica po-
o ochronie dóbr osobistych nie uchy- nienie ma charakter obligato- midzy szkodą majątkową a niema-
biają uprawnieniom przewidzianym ryjny jednak pod warunkiem, iŻ jątkową nie jest ostra, co po czĘci
w ustawodawstwie szczególnym, poszkodowany udowodni po- jest teŻ uwarunkowane historycznie.
zw"aszcza w prawie autorskim i wy- niesienie strat i doznanie szko- Czsto szkody te wystpują "ącz-
nalazczym. Wszystko to przemawia dy w majątku; nie, ale istnieje obszar, gdzie granice
za ujciem pluralistycznym w dzie- p przyznanie odszkodowania nie pomidzy szkodą majątkową a nie-
dzinie ochrony dóbr osobistych. pozbawia poszkodowanego praw majątkową ulegają przesuniciu
2. Szkoda majątkowa do uzyskania zadoĘuczynienia; w miar zmiany uwarunkował spo-
Szkoda majątkowa oznacza p w prawie polskim k.c. poszko- "ecznych i stanowiących ich odbicie
zmniejszenie majątku, które nastą- dowanemu daje prawo wyboru poglądów. n
pi"o wbrew woli uprawnionego. kompensaty szkody bądę przez
W systemie polskim przyjto teo- zap"at odpowiedniej sumy pie- Edyta RyĘ
ri róŻnicy zwaną dyferencyjną, któ- niŻnej bądę przez przywróce- doktorantka na Uniwersytecie
ra polega na ujmowaniu szkody jako nie do stanu poprzedniego; im. A. Mickiewicza w Poznaniu
KWIECIEĄ 2009 R. NUMER 37 25
Pokrycie kosztów powypadkowego badania
technicznego w ubezpieczeniach OC
posiadaczy pojazdów i AC
dzialnoĘ ubezpieczyciela (zw"asz-
Omawiając problematyk dotyczącą zwrotu kosz-
cza zaĘ jej zakres) okreĘlają takŻe
tów za powypadkowe badania techniczne koniecz-
przepisy kodeksu cywilny. Tym sa-
ne jest odniesienie si do regulacji zawartych
mym zastosowanie znajdzie art. 361
ż 2 k.c., zgodnie z którym naprawie-
w ustawach: o dzia"alnoĘci ubezpieczeniowej,
nie szkody obejmuje w granicach
o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK
normalnego związku przyczynowe-
oraz Prawo o ruchu drogowym.
go straty, które poszkodowany po-
godnie z art. 17 ustawy z dnia i pokrycia kosztów tylko jednego niós" oraz korzyĘci, które móg"by
22 maja 2003 r. o dzia"alnoĘci z dodatkowych badał technicznych osiągną gdyby mu szkody nie wy-
Zubezpieczeniowej (Dz.U. nr 124, wymienionych w ustawie Prawo rządzono. Koszty, które poszkodo-
poz. 1151 z póę.zm.) Posiadacz pojaz- o ruchu drogowym, a mianowicie wany poniós" z tytu"u dodatkowego
du mechanicznego jest obowiązany badania, o którym mowa w art. 81 badania technicznego stanowią mo-
poinformowa zak"ad ubezpieczeł ust. 8 pkt 4 (badanie pojazdu w któ- delowy przyk"ad uszczerbku mająt-
o przeprowadzeniu dodatkowego ba- rym zosta"a dokonana naprawa wy- kowego, mającego posta straty rze-
dania technicznego, o którym mowa nikająca ze zdarzenia powodują- czywistej (damnum emergens),
w art. 81 ust. 8 pkt 4 ustawy z dnia 20 cego odpowiedzialnoĘ zak"adu powodującej zmniejszenie majątku
czerwca 1997 r. Prawo o ruchu dro- ubezpieczeł z tytu"u zawartej umo- poszkodowanego. Nie powinno, za-
gowym (Dz.U. z 2003 r. nr 58, poz. wy ubezpieczenia okreĘlonego w gru- tem budzi wątpliwoĘci, iŻ poszko-
515 z póęn. zm.). Badanie techniczne pie 3 i 10 dzia"u II za"ącznika do dowanemu przys"uguje pe"ny zwrot
uznawane jest jako normalne nastp- ustawy o dzia"alnoĘci ubezpiecze- kwoty, którą musia" wyda na bada-
stwo szkody i jego koszty pokrywa niowej na kwot przekraczającą nia techniczne, w związku zaistnia-
ubezpieczyciel w ramach polisy AC, 2000 z"). "ym wypadkiem komunikacyjnym.
jak i OC sprawcy. W przypadku uczestniczenia po- Niestety ze skarg wp"ywających
W przepisie tym rozróŻnia si jazdów wypadkach drogowych, do Rzecznika Ubezpieczonych wy-
dwie podstawy zg"aszanych przez ustawa Prawo o ruchu drogowym nika, Że praktyka niektórych zak"a-
poszkodowych roszczeł: przewiduje jeszcze inne przypadki dów ubezpieczeł w tym zakresie
1. w ramach obowiązkowego skutkujące obowiązkiem wykona- nie jest w"aĘciwa.
ubezpieczenia odpowiedzialno- nia dodatkowego badania technicz- Czstym problemem jest pokry-
Ęci cywilnej (OC), nego, np. okreĘlone w art. 81 ust. wanie przez niektórych ubezpieczy-
2. w ramach dobrowolnego ubez- 8 pkt 1 lit. a oraz pkt 1 lit. c ustawy. cieli jedynie czĘci poniesionego
pieczenia auto casco (AC). Mimo braku wyraęnego wskazania kosztu badania technicznego.
W art. 36 a ustawy z dnia 22 maja obowiązku pokrycia takich badał W przypadku samochodów osobo-
2003 r. o ubezpieczeniach obowiąz- w ww. przepisach ustaw: o dzia"al- wych dodatkowe badanie technicz-
kowych, UFG i PBUK (Dz.U. Nr noĘci ubezpieczeniowej oraz o ubez- ne, które kosztuje "ącznie 192 z"
124, poz. 1152 z póęn. zm.) takŻe pieczeniach obowiązkowych, UFG (na kwot t sk"ada si op"ata obej-
znajduje si unormowanie, stano- i PBUK koszty tych badał, jeŻeli mująca zakres badania specjali-
wiące czĘciowe powtórzenie powyŻ- pozostają w normalnym związku stycznego i okresowego). CzĘ
szego przepisu, w myĘl, którego od- przyczynowym ze szkodą równieŻ op"aty, której niektórzy ubezpieczy-
szkodowanie z ubezpieczenia OC powinny podlega wyrównaniu ciela nie chcą zwraca to 98 z", a je-
posiadaczy pojazdów mechanicznych przez ubezpieczyciela w ramach Ęli jest w nich zainstalowana insta-
obejmuje równieŻ koszt dodatkowe- ubezpieczenia OC, w przypadku do- lacja gazowa nawet 161 z".
go badania technicznego, o którym browolnych umów ubezpieczenia Zakres dodatkowych badał tech-
mowa w art. 81 ust. 8 pkt 4 ustawy AC juŻ nie. nicznych okreĘlonych w art. 81 ust.
Prawo o ruchu drogowym. W razie wystąpienia z Żądaniem 8 ustawy Prawo o ruchu drogo-
Przywo"ane regulacje wskazują zwrotu kosztów powypadkowego wym okreĘla ż 3 rozporządzenia
wyraęnie obowiązek uznania jako badania technicznego w ramach po- Ministra Infrastruktury z dnia 16
normalnego nastpstwa szkody lisy OC wskaza naleŻy, Że odpowie- grudnia 2003 r. w sprawie zakresu
26 PISMO RZECZNIKA UBEZPIECZONYCH
i sposobu przeprowadzania badał za"ącznika nr 1 do rozporzą- nie w ramach powypadkowego ba-
technicznych pojazdów oraz wzo- dzenia (w zakres tego badania dania dodatkowego zakresu bada-
rów dokumentów stosowanych wchodzi równieŻ zakres bada- nia okresowego nie skutkuje prze-
przy tych badaniach (Dz.U. nr 227, nia okresowego) suniciem terminu wpisanego
poz. 2250 z póęn. zm.). Op"aty za dodatkowe badanie w dowodzie rejestracyjnym obo-
W przypadku, gdy dodatkowe ba- techniczne są naliczane zgodnie wiązkowego corocznego badania
danie techniczne dokonywane jest z zasadami okreĘlonymi w rozpo- okresowego.
z tego wzgldu, Że w pojeędzie zo- rządzeniu Ministra Infrastruktury Reasumując zak"ad ubezpieczeł
sta"a dokonana naprawa wynikają- z dnia 29 wrzeĘnia 2004 r. w spra- zobowiązany jest zwróci koszty
ca ze zdarzenia powodującego odpo- wie wysokoĘci op"at związanych powypadkowego badania zarówno
wiedzialnoĘ zak"adu ubezpieczeł z prowadzeniem stacji kontroli po- w ramach umowy ubezpieczenia
z tytu"u zawartej umowy ubezpie- jazdów oraz przeprowadzaniem ba- OC, jak i AC. Na ubezpieczycielu
czenia okreĘlonego w grupie 3 i 10 dał technicznych pojazdów (Dz.U. ciąŻy pokrycie pe"nego kosztu ba-
dzia"u II za"ącznika do ustawy nr 223, poz. 2261 z póęn. zm.). Ca"- dania powypadkowego, wskazane-
o dzia"alnoĘci ubezpieczeniowej na kowita op"ata za wykonane w pojeę- go w art. 81 ust. 8 pkt 4 ustawy
kwot przekraczającą 2000 z") zgod- dzie dodatkowe badanie techniczne Prawo o ruchu drogowym,
nie z ż 3 ust. 1 pkt 11 zakres bada- pojazdu jest wyliczana przez stacje a w przypadku ubezpieczenia OC
nia obejmuje: kontroli pojazdów jako suma op"at takŻe innych badał powypadko-
p sprawdzenie i ocen spe"nienia z tytu"u wykonania wyszczególnio- wych okreĘlonych w art. 81 ust.
warunków technicznych zwią- nych w tabeli op"at pozycji. W przy- 8 ustawy Prawo o ruchu drogo-
zanych z dokonaną naprawą padku badał powypadkowych wym, pozostających w granicach
oraz oprócz sprawdzenia prawid"owoĘci normalnego związku przyczynowe-
p zakres, o którym mowa w ww. naprawy wykonywany jest zakres go ze zdarzeniem wywo"ującym
ż 3 ust. 1 pkt 7, w przypadku badania okresowego, za dokonanie obowiązek odszkodowawczy. n
kiedy dokonana naprawa wy- którego naliczana kwota przewi-
maga specjalistycznego bada- dziana dla standardowego corocz- Anna Dąbrowska
nia, o którym mowa w pkt 11 nego badania okresowego. Wykona- Biuro Rzecznika Ubezpieczonych
Strona interenetowa Rzecznika
Ubezpieczonych dla niewidomych
Rzecznik Ubezpieczonych zach-
Rzecznik Ubezpieczonych od początku swojej dzia-
ca wszystkich uczestników rynku
"alnoĘci przyjmuj zasad pe"nej dostpnoĘci swo-
ubezpieczeniowego do przystoso-
ich us"ug dla osób, które zainteresowane są proble-
wywania stron internetowych do
matyką prawno-ubezpieczeniową.
potrzeb osób niedowidzących i nie-
widomych. n
trona internetowa Rzecznika Rozwiązanie to pozwala na dostp
Ubezpieczonych, która jest bo- do treĘci zawartych na stronach ine- Piotr Budzianowski
Sgatym ęród"em informacji, od trnetowych osobom mającym proble-
momentu jej modernizacji w roku my ze wzrokiem, których w Polsce
2007, by"a dostosowana dla osób z jest ok. 1,7 mln (dane GUS, Stan
dysfunkcją wzroku, przede wszyst- zdrowia ludnoĘci Polski w 2004 roku).
kim niedowidzących. S"uŻy temu Funkcja ta jest bezp"atna dla uŻyt-
moŻliwoĘ zwikszenia czcionki oraz kowników oraz nie wymaga specjal-
zastosowania wysokiego kontrastu. nego oprogramowania czy sprztu.
Od 16 lutego 2009 roku strona in- Program IWR moŻna pobra ze stro-
ternetowa Rzecznika zosta"a przy- ny internetowej Rzecznika Ubezpie-
stosowana do obs"ugi przez IWR czonych www.rzu.gov.pl i zainstalo-
Intelligent Web Reader pierw- wa na komputerach, których
sze w Polsce narzdzie do ods"uchi- uŻywają osoby z dysfunkcją wzroku,
wania stron inetrnetowych. w bibliotekach czy czytelniach.
KWIECIEĄ 2009 R. NUMER 37 27
rzystw ubezpieczeniowych zagra-
Ubezpieczenia polskie w zaborze rosyjskim (cd) nicznych, m. in. w Anglii, Austrii,
Stanach Zjednoczonych i W"oszech.
Wzajemne Gubernialne Ubez- tak polskim, jak i rosyjskim. Istnia"a Szczególnie waŻne by"o jednak za-
pieczenia Budowli od Ognia w tym czasie wolna konkurencja na warcie w roku 1876 uk"adu reaseku-
Proces decentralizacyjny ubezpie- rynku ubezpieczeniowym nie doty- racyjnego z krakowską Florianką,
czeł publicznych w Królestwie Pol- czy"a ona jednak ubezpieczeł bu- a wic najstarszym polskim towarzy-
skim trwa" w"aĘciwie do kołca 1869 r.. dynków od poŻarów i ubezpieczeł stwem ubezpieczeniowym w zaborze
W roku 1870 w"adze powo"a"y Wza- rolnych. austriackim.
jemne Gubernialne Ubezpieczenia Najwikszą aktywnoĘcią wykaza"o WaŻnym kierunkiem dzia"alnoĘci
Budowli od Ognia, obejmujące swoją si Warszawskie Towarzystwo Ubez- Warszawskiego Towarzystwa Ubez-
dzia"alnoĘcią tylko przymusowe ubez- pieczeł Spó"ka Akcyjna, jako pierw- pieczeł by"y ubezpieczenia rolne.
pieczenia budowli od ognia w mia- szy w Królestwie Polskim prywatny Wprowadzono wiele moŻliwych ulg
stach i we wsiach. Obowiązkowemu polski zak"ad ubezpieczeniowy. Ini- i udogodnieł przy zawieraniu ubez-
ubezpieczeniu podlega"y budowle cjatorem powo"ania tego Towarzy- pieczeł rolnych, m. in. dopuszczono
oszacowane do 5 tysicy rubli warto- stwa by" Leopold baron Kronenberg, do dzielenia op"aty rocznej na dwie
Ęci, nadwyŻk tej wartoĘci pozwolono znany wówczas polityk i finansista, raty, w powiatach powo"ano przed-
ubezpiecza w jednym z rosyjskich to- za"oŻyciel takŻe Banku Handlowego stawicieli ziemian z zadaniem czu-
warzystw ubezpieczeniowych. i Szko"y Handlowej w Warszawie. wania nad prawid"owoĘcią postpo-
Nastąpi" okres rządów rosyjskich Opracowany zosta" statut nowego wania agentów i ubezpieczonych,
w dziedzinie wzajemnych ubezpie- Towarzystwa, a dziki zabiegom taryfy zmieniano po uzgodnieniu
czeł. Wzajemne Gubernialne Ubez- i stosunkom Kronenberga w Peters- z przedstawicielstwem ziemian, po-
pieczenia Budowli od Ognia bu"y burgu, uzyskano zgod na jego dzia- magano w organizowaniu i wyposa-
podporządkowane bezpoĘredniemu "alnoĘ. Pierwszym prezesem dyrek- Żaniu wiejskich straŻy ogniowych.
nadzorowi Ministerstwa Spraw We- cji nowego Towarzystwa zosta" W roku 1872 kierowanie Warszaw-
wntrznych i by"y z nim ĘciĘle po- ordynat Tomasz hrabia Zamoyski skim Towarzystwem Ubezpieczeł
wiązane. Mia"y wic charakter (by" nim przez 14 lat), natomiast przeją" Konstanty Górski. PoniewaŻ
urzdu typowo administracyjnego, pierwszym dyrektorem by", wspó"- by" on z pochodzenia ziemianinem
powiązanego z w"adzami gubernial- twórca Towarzystwa Leopold Kro- z kielecczyzny, nic wic dziwnego, Że
nymi i powiatowymi. nenberg. szczególnie zają" si ubezpieczenia-
Obowiązkowemu ubezpieczeniu Rozpoczynając dzia"alnoĘ ubez- mi rolnymi.
podlega"y w miastach i osadach pieczeniową, Warszawskie Towarzy- W roku 1874 powsta"a na obsza-
wszystkie budowle znajdujące si stwo zwróci"o szczególną uwag na rach cesarstwa rosyjskiego tzw.
w ich granicach, a na wsiach bu- reasekuracj oraz na ubezpieczenia Konwencja Towarzystw Ognio-
dowle mieszkalne, dwór z budynka- rolne. Pierwsza wspó"praca reaseku- wych (pierwszym prezesem zosta"
mi folwarcznymi, róŻne fabryki, za- racyjna nawiązana zosta"a z Magde- A. Amburger), do której przystąpi"o
k"ady (gorzelnie, browary, m"yny, burskim Towarzystwem Reasekura- (bo musia"o) Warszawskie Towarzy-
kuęnie), zajazdy itp.. cyjnym. Dyrekcja Warszawskiego stwo Ubezpieczeł. Celem Konwen-
Wzajemne Gubernialne Ubezpiecze- Towarzystwa, dla uniknicia zaleŻ- cji by"o ujednolicenie taryf i warun-
nia wprowadzi"y zasad wynagradza- noĘci od jednego reasekuratora, po- ków ubezpieczeł na terenie ca"ego
nia strat bdących wynikiem takŻe ga- szuka"a przeciwwagi w innych towa- pałstwa rosyjskiego. Dziki K. Gór-
szenia poŻarów oraz spowodowanych rzystwach. Zawarto wic dalsze skiemu w porozumieniu tym
uderzeniem pioruna. Natomiast stra- umowy reasekuracyjne z innymi to- uwzgldniono specyfik Królestwa
ty poniesione wskutek dzia"ał wojen- warzystwami: Rosyjskim Towarzy- Kongresowego, Litwy i Rusi przy-
nych nie podlega"y wynagradzaniu stwem Reasekuracyjnym w Peters- jto takŻe odmienne, korzystniejsze,
z funduszu ubezpieczeł. burgu; towarzystwami Salus , taryfy dla Warszawskiego Towarzy-
NaleŻy jednak przyzna, Że dzia- Kosmos , Continental i Allianz stwa.
"alnoĘ Wzajemnego Gubernialnego w Wiedniu oraz Arienda w Trie- Ze wzgldu na fakt, iŻ dyrektorzy
Ubezpieczenia cechowa"y naduŻycia Ęcie. Nawiązano takŻe rokowania zarządzający wszystkich rosyjskich
i niedbalstwa, jak zresztą ca"ą ów- z Pierwszym Wgierskim Towarzy- towarzystw ubezpieczeniowych byli
czesną gospodark rosyjską. stwem Reasekuracyjnym oraz z an- obcokrajowcami (w wikszoĘci Niem-
Warszawskie Towarzystwo gielskim North British (z tym ostat- cami), protoko"y posiedzeł i wszelkie
Ubezpieczeł nim wspó"praca dotrwa"a do okresu uchwa"y sporządzane by"y w jzyku
Polityka w"adz carskich na odcin- po I wojnie Ęwiatowej). niemieckim, który obowiązywa" rów-
ku ubezpieczeł publicznych umoŻli- Warszawskie Towarzystwo Ubez- nieŻ na obradach Konwencji.
wi"y szeroką dzia"alnoĘ prywatnym pieczeł nawiązywa"o dalsze stosunki Warszawskie Towarzystwo Ubez-
towarzystwom ubezpieczeniowym, reasekuracyjne z szeregiem towa- pieczeł nie ograniczy"o dzia"alnoĘci
28 PISMO RZECZNIKA UBEZPIECZONYCH
do Królestwa Polskiego, praktycznie niu wp"aty i podpisaniu odpowied- Powstają nowe zak"ady
funkcjonowa"o na terenie ca"ego im- nich umów, Warszawskie Towarzy- DąŻeniem patriotycznie nastawio-
perium rosyjskiego. Przedstawiciel- stwo Ubezpieczeł zosta"o zalegalizo- nych dzia"aczy ubezpieczeniowych
stwa Warszawskiego Towarzystwa wane w Stanach Zjednoczonych. by"o stworzenie polskiej organizacji
znajdowa"y si m. in. w Petersburgu, Zawierane w nastpstwie tego kon- ubezpieczeniowej. Impas przerwany
Moskwie, Charkowie, Kijowie, Ode- trakty obejmowa"y, oprócz Stanów zosta" dopiero w roku 1901. Powsta-
ssie, Rydze ponadto w odzi i Wilnie. Zjednoczonych, takŻe Kanad. Na- "a nowa instytucja ubezpieczeniowa
W"adze carskie nie traktowa"y jednak leŻy tu doda, Że Warszawskie To- Wzajemne Towarzystwo Gradowe
Warszawskiego Towarzystwa Życzli- warzystwo, niezaleŻnie od z"oŻonej Cerez . DuŻej pomocy, zw"aszcza
wie, szykanowa"y je na wiele spo- kaucji, zobowiązane by"o do pozosta- organizacyjnej, udzieli"a dyrekcja
sobów (np. Żądaniem, by wszelkie wiania w Stanach Zjednoczonych ca- Warszawskiego Towarzystwa Ubez-
sprawozdania i protoko"y by"y spo- "ej rezerwy premii oraz pokrywania pieczeł, poniewaŻ zatwierdzenie To-
rządzane w jzyku rosyjskim, nie zgo- szkód popoŻarowych z otrzymanych warzystwa Cerez przez rząd rosyj-
dzono si na wprowadzenie dzia"u sk"adek reasekuracyjnych. Trzeba ski wymaga"o pokonania wielu
ubezpieczeł Życiowych, na powo"anie przyzna, Że wspó"praca z USA by"a trudnoĘci i przeszkód.
kasy przezornoĘci dla urzdników). ogólnie korzystna. JeŻeli chodzi o ubezpieczenia Ży-
WaŻna dla interesów narodowych Nawrót do centralizacji ciowe, to by"y one ciągle niedocenia-
by"a dzia"alnoĘ pozaekonomiczna Po trzydziestu czterech latach w"a- ne. Co prawda istnia"y na ziemiach
Warszawskiego Towarzystwa Ubez- dze carskie przekona"y si, Że decen- polskich oddzia"y rosyjskich towa-
pieczeł. W ciŻkich warunkach tralizacja systemu ubezpieczeniowego rzystw akcyjnych, ale dzia"ania te by-
ucisku politycznego zaborcy, Towa- spowodowa"a tak duŻo negatywnych "y bardzo nieudolne. By"y wic próby
rzystwo odegra"o duŻą rol w umac- nastpstw (spadek portfeli ubezpie- aktywizowania si przyjezdnych
nianiu patriotyzmu. czeł w gubernialnych instytucjach, akwizytorów zagranicznych towa-
PowaŻnym konkurentem War- brak fachowego personelu, przerost rzystw ubezpieczeł Życiowych.
szawskiego Towarzystwa Ubezpie- biurokracji, przekupstwo gubernial- Zmiana nastąpi"a w roku 1881, kiedy
czeł g"ównie w zakresie ubezpie- nych, powiatowych i gminnych urzd- utworzone w Petersburgu Towarzy-
czeł rolnych by"o rosyjskie ników itd.), Że zdecydowano si na po- stwo Ubezpieczeł Rossya rozpocz"o
Towarzystwo Akcyjne Jakor w Mo- nowną centralizacj. W związku z tym dzia"alnoĘ w Kraju NadwiĘlałskim
skwie. Z czasem oba towarzystwa do- kompetencje ubezpieczeł gubernial- w dziale ogniowym i Życiowym.
sz"y do porozumienia i zawar"y umo- nych, przej"y ustawą z dnia 10 czerw- Sprzyja" temu fakt, Że reprezentan-
w typu kartelowego. ca 1900 r. Ubezpieczenia Wzajemne tem na Królestwo zosta" Polak, Hen-
Interesujące by"y stosunki reaseku- Budowli od Ognia w Królestwie Pol- ryk Barylski.
racyjne Warszawskiego Towarzystwa skim. By"a to centralna instytucja Rzeczą charakterystyczną jest, Że
Ubezpieczeł ze Stanami Zjednoczo- ubezpieczeniowa z siedzibą w Warsza- powstające nowe zak"ady ubezpiecze-
nymi Ameryki Pó"nocnej, które za- wie, która doprowadzi"a do uporządko- niowe wykorzystywa"y doĘwiad-
cz"y si w roku 1911. Dyrekcja War- wania spraw ubezpieczeł budynków czenia i kadr juŻ istniejących.
szawskiego Towarzystwa przekona"a i przyczyni"o si do powaŻnego postpu Przyk"adem moŻe tu by w"aĘnie To-
si, Że amerykałskie towarzystwa w zakresie technicznym, likwidacji warzystwo Ubezpieczeniowe Prze-
ubezpieczeniowe (mimo krótkotrwa- szkód, w sprawach taryfowych itp. zornoĘ, które rozpocz"o swoją dzia-
"ych strat) znacznie podnios"y taryf Wprowadzając zmiany w 1900 r. "alnoĘ 15 lipca 1892 r. w Warszawie.
i zacz"y wprowadza powaŻne ulep- w"adze zadba"y jednak g"ównie Za"oŻycielami tego Towarzystwa byli
szenia w organizacji i dzia"aniach o udoskonalenia natury techniczno- znani i bogaci w"aĘciciele ziemscy, m.
operacyjnych. Dyrekcja uwaŻa"a za -zawodowej, nie by"y uwzgldnianie in. Konstanty Górski, ordynat To-
stosowne wykorzystanie pomyĘlnej interesy ogó"u spo"eczełstwa oby- masz hr. Zamoyski, Ludwik hr. Kra-
koniunktury. Obowiązujące w USA watele Kraju NadwiĘlałskiego nie siłski oraz bankierzy warszawscy:
ustawy wymaga"y z"oŻenia odpowied- mieli nic do powiedzenia. Kierowanie Hipolit Wawelberg, Juliusz Werthe-
niej kaucji, która w tym przypadku sprawami Ubezpieczeł Wzajemnych im, Leopold Kronenberg, Kazimierz
wynosi"a 500 tysicy dolarów. Aby naleŻa"o do Genera" Gubernatora Natanson, a takŻe przemys"owcy
zdoby tak powaŻną kwot, za zgodą Warszawskiego. Prezes Ubezpieczeł warszawscy i "ódzcy. Przy uk"adaniu
wszystkich akcjonariuszy ruszono Wzajemnych mianowany by" przez warunków polisowych i taryf pomocy
kapita"y rezerwowe i sprzedano czĘ cara, a pracownicy zatwierdzanymi udzielali specjaliĘci w dziedzinie
papierów wartoĘciowych. Kaucj w Petersburgu przez Ministra Spraw ubezpieczeł z posiadającego 20-letnie
wp"acono urzdowym depozytariu- Wewntrznych urzdnikami pał- doĘwiadczenie Warszawskiego Towa-
szom i finansowym plenipotentom, stwowymi, korzystającymi z praw rzystwa Ubezpieczeł.
którymi sta"y si nowojorskie firmy i przywilejów s"uŻby pałstwowej. Przyjte warunki ubezpieczeł Ży-
Fester Douglas i Folsom oraz Mer- W zdecydowanej wikszoĘci byli to ciowych by"y bardzo korzystne dla
cantile Trust Company . Po dokona- Rosjanie. ubezpieczonych. Wprowadzono tzw.
KWIECIEĄ 2009 R. NUMER 37 29
zwroty, czyli obniŻki premii po trzech Snop, a czĘciowo do Warszawskiego Wis"a rozpocz"o dzia"anie dopiero
latach trwania ubezpieczenia (8% Towarzystwa Ubezpieczeł. w czasie wojny, oparte by"o na zasa-
w ubezpieczeniach poĘmiertnych, Pewne zak"ócenia w dzia"alnoĘci to- dach wzajemnoĘci, a jego kapita" zak"a-
mieszanych i z terminem sta"ym oraz warzystw ubezpieczeniowych w Króle- dowy wynosi" 100 tysicy rubli. W 1907
4% w ubezpieczeniach na doŻycie). stwie Polskim spowodowa"y rozruchy r. rozpocz"o dzia"alnoĘ Warszawskie
Pierwszym prezesem dyrekcji To- w latach 1904-1907, które ujawnia"y Towarzystwo Wzajemne Ubezpieczeł
warzystwa Ubezpieczeł Przezor- si przede wszystkim w Rosji. Rów- Szyb, a w roku 1911 Warszawskie To-
noĘ zosta" Konstanty Górski. nieŻ w obrbie Królestwa zdarza"y si warzystwo Wzajemnego Ubezpiecze-
Okres, w którym rozpocz"o dzia"al- zaburzenia o charakterze politycz- nia od Ognia W"aĘcicieli Aptek.
noĘ Towarzystwo Ubezpieczeł nym oraz strajki na tle ekonomicz- W roku 1901, z inicjatywy Mił-
PrzezornoĘ by" szczególny. Na wio- nym. Ogniskiem tych rozruchów by"a skiego Towarzystwa Rolniczego po-
sn 1892 r. na wschodnich terenach Warszawa, ódę, Czstochowa i wik- wstaje Miłskie Towarzystwo Rolne
Królestwa Polskiego szerzy"a si epi- sze zak"ady przemys"owe w ca"ym Wzajemnych Ubezpieczeł. Wkrótce
demia cholery, która nie omin"a kraju. Na ogólną sytuacj spo"eczno- rozszerza ono swoją dzia"alnoĘ na
takŻe Warszawy. W związku z tym gospodarczą wp"ywa"a takŻe prowa- ca"ą Litw. Do roku 1911 towarzy-
Dyrekcja PrzezornoĘci opracowa"a dzona przez Rosj wojna japołska. stwo zebra"o przesz"o 0,5 mln rubli
i wyda"a specjalne taryfy ubezpie- W okresie tym poczta nie dzia"a"a funduszu rezerwowego. W roku
czeł czasowych na wypadki zgonów sprawnie, komunikacja kolejowa by"a 1910 zebrano rocznej premii 525 ty-
spowodowanych cholerą. bardzo utrudniona, ęle pracowa"y sicy rubli, a w roku 1913 suma tych
Wiosną 1893 r., Towarzystwo Prze- dzia"y przekazowe w Banku Pałstwa, premii przekroczy"a 600 tys. rubli.
zornoĘ przystąpi"o do organizowania gromadzi"y si zaleg"oĘci biurowe, W roku 1903 rolnicy guberni ko-
swoich oddzia"ów w Wilnie i w Kijo- zdarza"y si pogromy w Rosji, istnia"y wiełskiej zak"adają oddzielne Towa-
wie. Dyrekcja Towarzystwa wycho- trudnoĘci w szybkim likwidowaniu rzystwo Rolne Wzajemnych Ubezpie-
dzi"a bowiem z patriotycznego za"oŻe- strat popoŻarowych wszystko to po- czeł od Ognia. W Ęlad za Litwą,
nia, Że dawne ziemie Rzeczypospolitej wodowa"o powaŻne utrudnienia w roku 1909, dziki poparciu zie-
powinny by naturalnym terenem w dzia"alnoĘci towarzystw ubezpie- miałstwa, powsta"o Towarzystwo Ki-
dzia"ania kaŻdej polskiej instytucji. czeniowych. Nastpstwem takiej sy- jowskie Wzajemnego Ubezpieczenia
Powsta"y takŻe przedstawicielstwa tuacji by"o równieŻ zmniejszenie od Ognia Mienia W"aĘcicieli Ziem-
m.in. w Petersburgu, Moskwie, Ode- zbioru sk"adek, jako wynik ogólnej skich Guberni Kijowskiej, Podolskiej
ssie i Charkowie. Z czasem Towarzy- biedy. Dodatkowe straty ponios"o spo- i Wo"yłskiej. WczeĘniej, bo w roku
stwo Ubezpieczeł PrzezornoĘ sta"o "eczełstwo wskutek deprecjacji pa- 1872, powsta"o w Kijowie Towarzy-
si najwikszym prywatnym zak"a- pierów publicznych (wartoĘciowych). stwo Wzajemnych Ubezpieczeł Cu-
dem ubezpieczeniowym na Życie Po wojnie japołskiej, na rynku krowni. Swoją dzia"alnoĘcią obj"o
w Królestwie Polskim. (Po odzyska- ubezpieczeniowym w Rosji pojawi"a ono ca"ą ówczesną Rosj (w Warsza-
niu niepodleg"oĘci, Towarzystwo si nowa instytucja Wzajemny wie istnia"a filia tego towarzystwa).
Ubezpieczeł PrzezornoĘ zosta"o zre- Związek Asekuracyjny Moskiewskich Zak"ady te nie odegra"y jednak po-
organizowane, po"ączy"o si z Towa- Fabrykantów, znany pod popularną waŻniejszej roli na polskim rynku
rzystwem Wzajemnych Ubezpieczeł nazwą Sojuz. Sta"o si to przyczyną ubezpieczeniowym przed pierwszą
Snop i przej"o nazw Snop). groęnej konkurencji w Królestwie wojną Ęwiatową. PowaŻne zmiany
Towarzystwo Wzajemnych Ubez- Polskim. Sojuz zaczą" wprowadza w systemach ubezpieczeniowych na-
pieczeł Snop zorganizowano jeszcze obniŻone stawki taryfowe (op"aty ase- stąpi"y dopiero po roku 1914, powodo-
w roku 1903. Jednym z jego za- kuracyjne). Obowiązujące stawki ta- wane dzia"aniami wojennymi przesu-
"oŻycieli by" Feliks Zakrzewski ryfy fabrycznej by"y znacznie wyŻsze, wającymi si liniami frontów oraz
z Warszawskiego Towarzystwa niŻ powszechnie stosowane w pał- polityką zmieniających si okupantów.
Ubezpieczeł. W dzia"alnoĘci swojej stwach Europy Zachodniej. Powodo- Ubezpieczenia w takiej formie
Towarzystwo Snop ograniczy"o si wa"o to niezadowolenie Niemców przetrwa"y w Królestwie Polskim aŻ
początkowo do ryzyk rolnych, z wy"ą- i Francuzów, posiadających zak"ady do wycofania si Rosjan w czasie
czeniem budowli. Szczególne powo- przemys"owe w Królestwie Polskim. I wojny Ęwiatowej. Ustpujące przed
dzenie mia"o w Ęrodowisku ziemiał- WĘród dzia"ających w Królestwie wkraczającymi do Warszawy wojska-
skim. Powstanie Towarzystwa Snop Polskim prywatnych zak"adów ubez- mi kajzerowskich Niemiec w"adze
wp"yn"o na dalsze ukszta"towanie pieczeł moŻna jeszcze wymieni za"o- rosyjskie wywioz"y w roku 1914 ca"y
si ubezpieczeł rolnych w Króle- Żone w roku 1904 Warszawskie Towa- kapita" zapasowy, tj. 13 412 377 ru-
stwie. Rosyjskie Towarzystwo Jakor, rzystwo Wzajemnych Ubezpieczeł od bli. Pieniądze te, mimo starał w"adz
jedyne, które przyjmowa"o ryzyka NieszczĘliwych Wypadków, a takŻe Niepodleg"ej Polski, nie zosta"y
rolne, powoli z nich si wycofa"o, a je- formalnie powsta"e 18 lipca 1906 roku przez w"adze sowieckie zwrócone. n
go klienci przenieĘli swoje ubezpie- Wis"a Wzajemne Towarzystwo
czenia czĘciowo do Towarzystwa Ogniowe w Warszawie. Towarzystwo Marian SzczĘniak
30 PISMO RZECZNIKA UBEZPIECZONYCH
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
249 ? Monitor Ubezpieczeniowy nr$Monitor Prawa Pracy i Ubezpieczeń 1 2015 Ściąga dla kadrowegoMonitor Prawa Pracy i Ubezpieczeń 16 2015 Kodeks kadr i płacMonitor prawa pracy i ubezpieczeń nr 9 dodatekMonitor Prawa Pracy i Ubezpieczeń 23 2014 Ściąga dla kadrowegoMonitor Prawa Pracy i Ubezpieczeń 11 2015 Ściąga dla kadrowegoFinanse Finanse zakładów ubezpieczeń Analiza sytuacji ekonom finansowa (50 str )Okulary do pracy przy monitorzeObciążęnia podatkowe i ubezpieczeniowe referatwięcej podobnych podstron