Lekcja 10: punaḥ sarvanāmāni

1

१०

W

IĘCEJ ZAIMKÓW

Zaimek pytający kim

Tworzy się na podstawie form zaimka tad, wymieniając nagłosowe t- na k-
N. m: kaḥ (kto? który?) n: kim (kto? co? który?) f: kā (kto? która?)
Acc. m: kam

n: kim

f: kām

Używa się go do zdań pytających szczegółowych:
kaḥ tatra tiṣṭhati | kiṃ tatra tiṣṭhati | kā tatra tiṣṭhati - kto tam stoi?
kiṃ vadasi - co mówisz?
kaṃ paśyāmi | kāṃ paśyāmi - kogo widzę?
kaṃ prāsādaṃ gacchati - do którego/jakiego pałacu idzie?
kiṃ gṛhaṃ gacchati - do którego/jakiego domu idzie?

Pytania ogólne (na „tak-nie”) tworzy się stawiając partykułę api na początku zdania:
api tatra tava janakaḥ tiṣṭhati - czy tam stoi twój ojciec?
api tvam sukhā bhavasi - czy jesteś szczęśliwa?

Zaimek względny yad

Tworzy się na podstawie form zaimka tad, wymieniając nagłosowe t- na y-
N. m: yaḥ (który)

n: yat (które)

f: yā (która)

Używa się go w zdaniach względnych:
yaḥ tatra tiṣṭhati saḥ nṛpaḥ bhavati - (ten,) który tam stoi, on jest królem
yām atra paśyasi tasyām snihyāmi - (tę,) którą tu widzisz, ją lubię

Zaimek nieokreślony (ktoś, coś, jakiś, itp.)

Tworzy się łącząc zaimek pytający z partykułą cid, cana, api
kaḥ + cit = kaścit | kaḥ + cana = kaścana | kaḥ + api = ko’pi - ktoś (m.), jakiś, któryś
kim + cit = kiṃcit/ kiñcit | kim

+

api = kimapi - coś, jakieś, któreś

kā + cit = kācit | kā + api = kāpi - ktoś (f.), jakaś, któraś
kasmiṃścinnagare kāpi nārī vasati – w jakimś mieście mieszka jakaś kobieta

Zaimek przeczący

Tworzy się przez dodanie negacji na do zaimka nieokreślonego
na kaścit - nikt

na kiṃcit - nic

Aip tv ik<ic¾lmiSt , czy masz trochę wody/ jakąś wodę?
n ik<icdev , ani trochę/ żadnej (nie mam).
jl< kae=ipbt! , kto wypił wodę?
kae=ip jlmipbt! , ktoś wypił wodę
n kií¾lmipbt! , nikt nie wypił wody

Lekcja 10: punaḥ sarvanāmāni

2

Przysłówki

wskazujące względne pytające nieokreślone upowszechniające
miejsca

tatra

–

tam

atra –

tutaj

anyatra -
gdzieindziej

iha -

tu w świecie

yatra -

gdzie

kutra,
kva -

gdzie?

kutracid, kutrāpi

-

gdzieś

ekatra - gdzieś, w
jednym miejscu

sarvatra –

wszędzie

czasu

tadā –

wtedy,

potem

anyadā - kiedy
indziej

adhunā, idānīm

-

teraz

yadā –

kiedy, gdy

kadā -

kiedy?

kadācit, kadāpi

- kiedyś

ekāda -

raz, kiedyś

sadā, sarvadā -

zawsze

sposobu

tathā, ittham,
evam –

tak, w ten

sposób

anyathā - inaczej

yathā –

jak,

w jaki
sposób

kathā,
katham –

jak? w jaki
sposób?

kathācit -

jakoś

sarvathā –

jakkolwiek, na
wszelkie sposoby

przyczyny,
początku

ataḥ, itaḥ -

stąd

tataḥ -

stąd,

dlatego, więc
anyataḥ - skądinąd,
z innej strony

yataḥ -

skąd,
dlaczego

kutaḥ -

skąd?
dlaczego?

kuto’pi –

z

dowolnej przyczyny

kutaścid –

skądkolwiek, od
kogokolwiek

sarvataḥ - z każdej
strony, na około,
całkowicie

Przeczące: nieokreślony z partykułą na:
na kutracid – nigdzie; na kadāpi – nigdy; na kathācid – nijak, w żaden sposób


przysłówkowo można użyć także przymiotników i rzeczowników w formie Acc.sg.n.:
sposobu czasu
śīghra – szybki; śīghram – szybko;
sukham – szczęśliwie; duḥkham – nieszczęśliwie

rātri (f) – noc; rātram – nocą
dina (m,n) – dzień; dinam – w dzień

Względne:

użycie w zdaniach złożonych zależnych: gdy – to; kiedy – wtedy; jak – tak.

yadā sūryaḥ kāśate tadā kusumāni vardhante– kiedy słońce świeci, wtedy kwiaty rosną
yatra putrāstatra sukham – gdzie synowie, tam szczęście
yatra nr̥paḥ śivo bhavati tatra janāḥ sukham jīvanti – gdzie król łaskawy, tam ludzie żyją szczęśliwie
yathā vṛksastathā phalam - jak drzewo, tak i owoc (tj.: niedaleko pada jabłko od jabłoni)
zdania zależne można także za pomocą spójników podrzędnych: jeśli – to; gdyby – to by:
yadi śīghram dhāvasi tarhi patasi – jeśli szybko biegniesz, to upadasz

Powtórzenie nadaje wydźwięk upowszechniający:
yatra yatra dhūmastatra tatra vahniḥ yathā mahānase - gdziekolwiek jest dym, wszędzie tam jest ogień, jak w
kuchni.

To samo dotyczy zaimków względnych:
yo yaḥ saṃsāre jīvati sa sa duḥkhamanubhavasi - każdy, kto żyje w sansarze, doświadcza cierpienia

Natomiast powtórzenie przysłówka wskazuje na moc/ intensywność:
mandaṃ mandaṃ vidyālaye śiṣyāḥ krāmante - bardzo powoli uczniowie kroczą do uczelni

Lekcja 10: punaḥ sarvanāmāni

3

Ćwiczenia:

1. Tworzenie zaimków nieokreślonych (zaimek pytający + partykuła cit, cana lub api; połączenie z
zachowaniem reguł sandhi)

masc.
(sg)

cit cana api

N.

kaḥ

Acc.

kam

I.

kena

D.

kasmai

Abl.

kasmāt

G.

kasya

L.

kasmin

(dl)
N.Acc.

kau

I.D.Abl.

kābhyām

G.L.

kayoḥ

(pl)
N.

ke

Acc.

kān

I.

kaiḥ

D.Abl.

kebhyaḥ

G.

keṣām

L.

keṣu

neutr.
(sg)

cit cana api

N.Acc.

kim

(dl)
N.Acc.

ke

(pl)
N. Acc.

kāni

(pozostałe formy identyczne z masc.)

fem.
(sg)

cit cana api

N.

kā

Acc.

kām

I.

kayā

D.

kasyai

Abl.G.

kasyāḥ

L.

kasyām

(pl) (formy dualis identycznie z neutr.)
N. Acc.

kāḥ

I.

kābhiḥ

D. Abl.

kābhyaḥ

G.

kāsām

L.

kāsu

Lekcja 10: punaḥ sarvanāmāni

4

2. Rozsandhizuj, określ formy, przetłumacz:

1.

kadā vanaṃ tāpasā gacchanti

। yadā putrāṇaṃ putrānpaśyanti tadā gr̥haṃ tyajanti vane ca nivasanti ॥

2. tadā te kutra tiṣṭhanti

। yatra kecidramaṇīyāḥ śāntā āśramā vartante tatraiva teṣāṃ nivāsāḥ ॥

3. yasminvane vasati rāmastasminneva na kecidrākṣasā vartante

। eṣā hi rāmādrakṣaṇā tāpasānāmabhavat ॥

4. vane kaścana bhrāmyati

। sa ko bhavatīti tāpasaḥ śiṣyamapr̥cchat । na kaṃcidapaśyaṃ tatreti sa taṃ

pratyabhāṣata

॥

5. yābhyāṃ saha tāpasaḥ saṃvadati tau rāmaśca lakṣmaṇaśca

। ubhau virau tasmācchāstraṃ labhete ॥

6. yasyānyo mārgo na bhavati sa saṃskr̥taṃ paṭhati

। kiṃtat । etaddevānāṃ bhāṣā na jānānāṃ । yaḥ

saṃskr̥taṃ bodhate sa vidyāṃ labhate vedāt

॥

7. yāṃ cintayāmi sā māṃ na cintayati

। yaṃ naraṃ sā cintayati sa tāṃ na cintayati । sa yāṃ cintayati sā

taṃ na cintayati

। sā kaṃ cintayati । māṃ cintayati ॥

8. na kayāpi kanyayā saha tāpasaḥ saṃvadati

। na kācidāśramaṃ praviśati । tasya śiṣyo’pi taṃ paśyati tena

ca saṃvadati

॥

9. yayā saha tvaṃ samavado nadyāstīre sā kanyā kā bhavatīti śiṣyamācāryo’pr̥cchat

। ahaṃ na kayāpi saha

samavadamiti saḥ

। kañcidanyaṃ bālamapaśyata na māmiti ca saḥ ॥

ātma-karman (n) - własny czyn (N.sg.: -karma)
udaka (n) - woda
upa ā

√i (2P) upaiti - przychodzić, powracać

tīra (n) - brzeg
nivāsa (m) – siedziba, mieszkanie, schronienie
nau (f) - łódź
puṇyavat (mfn) - prawy, pomyślny, szczęśliwy
(N.sg.m.: puṇyavān)
prati √bhāṣ (1Ā) pratibhāṣate – odpowiadać
bhāṣā (f) – mowa, język
√yā (2P) yāti - iść
ramaṇīya (mfn) – miły, przyjemny, uroczy

ripu (m) - wróg (N.sg.: ripuḥ, N.pl.: ripavaḥ)
vidhātr̥-vaśa (mfn) - zależność od przeznaczenia
vyavahāra (m) - praktyka, zachowanie, aktywność
śakya (mfn) - możliwy
śubha-aśubha (mfn) - dobry i zły (moralnie)
sambhāṣa (m) - rozmowa, dyskusja
saṃlāpa (m) - rozmowa, pogaduszki
sam √vad (1PĀ) saṃvadati, -te - rozmawiać
wspólnie, konwersować (+I. z kim, +L. o czym)
saṃsthiti (f) - wspólne przebywanie /życie
sthala (m) - ziemia (substancja), grunt, stały ląd

3. Przetłumacz wersety:

ySy imÇe[ sM-a;ae ySy imÇe[ s<iSwit> , ySy imÇe[ s<lapSttae naStIh pu{yvan! .

Hitopadeśa 1.39.

ySma½ yen c ywa c yda c y½ yav½ yÇ c zu-azu-maTmkmR ,
tSma½ ten c twa c tda c t½ tav½ tÇ c ivxat&vzadupEit .

Hitopadeśa 1.40.

n kiíTkSyiciNmÇ< n kiíTkSyiciÔpu> , Vyvhare[ imÇai[ jayNte irpvStwa .

Hitopadeśa 1.72.

ydzKy< n tCDKy< yCDKy< zKymev tt! , naedke zkq< yait n c naEgRCDit Swle .

Hitopadeśa 1.91.