Zagadnienie europejskiej polityki

regionalnej

Podstawy polityki regionalnej

Podstawowy cel UE – wzmocnienie spójności gospodarczej i społecznej
w rozszerzonej UE w celu wsparcia harmonijnego, zrównoważonego i
trwałego rozwoju Wspólnoty
Art. 158 TWE – w celu wzmocnienia spójności gospodarczej i
społecznej Wspólnota zmierza do zmniejszenia dysproporcji w
poziomach rozwoju różnych regionów oraz zacofania regionów najmniej
uprzywilejowanych, w tym obszarów wiejskich
Art. 159 TWE – stawia wymóg wspierania tych działań za
pośrednictwem funduszy strukturalnych, Europejskiego Banku
Inwestycyjnego (EBI) oraz innych istniejących instrumentów
finansowych

Polityka regionalna – polityka spójności

Spójność gospodarcza – mierzona za pomocą PKB na mieszkańca,
uwzględniając parytet siły nabywczej. Wzrost spójności gospodarczej –
zmniejszenie zróżnicowań w poziomie rozwoju gospodarczego między
regionami bogatymi i biednymi

Spójność społeczna – mierzona za pomocą wskaźnika stopy bezrobocia lub
stopą partycypacji (jaka część ludności w wieku zawodowym znajduje
zatrudnienie). Wzrost spójności społecznej – zmniejszenie zróżnicowań w
wykorzystaniu kapitału ludzkiego między regionami

Spójność terytorialna (przestrzenna) – czas przejazdu do danego obszaru
komunikacją lotniczą, kolejową i drogową. Wzrost spójności terytorialnej –
eliminowanie barier dostępu do regionów peryferyjnych

Rozszerzenie UE 2004
-

pogorszenie spójności wewnątrz Wspólnoty

Dwukrotne pogłębienie się przestrzennych dysproporcji rozwoju oraz dwukrotny wzrost
liczby ludności zamieszkałej w regionach opóźnionych (z 73 do 141 mln)
W wyniku rozszerzenia PKB Unii wzrosło o 5%, liczba ludności o 20%
Przeciętny PKB na mieszkańca w UE-25 obniżył się o 12,5% w stosunku do UE-15
Różnica w poziomie PKB na mieszkańca między regionami najbardziej i najmniej
rozwiniętymi wzrosła o ponad 10%
Pogorszyła się sytuacja w dziedzinie zatrudnienia – osiągnięcie analogicznej stopy
zatrudnienia do poziomu UE-15 wymaga stworzenia ponad 3 mln nowych miejsc pracy

Strategia Lizbońska – wymusza reorientację polityki spójności z dotychczasowej
redystrybucji zasobów z obszarów bogatych do regionów biednych, na rzecz zwiększenia
działań na poprawę konkurencyjności regionów

Podział Funduszy Strukturalnych w latach
2007-2013

Państwo

Wielkość środków ogółem
w mln EUR

Wielkość środków
w %

UE-27

308.041

100,0

Polska

59.698

19,4

Hiszpania

31.536

10,2

Irlandia

815

0,3

Portugalia

19.147

6,2

Grecja

18.217

5,9

Niemcy

23.450

7,6

Włochy

25.647

8,3

Francja

12.736

4,1

Czechy

23.697

7,7

Priorytety

wparcia polityki regionalnej

wparcia polityki regionalnej

2007

2007

-

-

2013

2013

1.

Konwergencja (obszary o PKB per capita poniżej 75%
ś

redniej UE, obszary przejściowe, obszary kwalifikujące

się do wsparcia z Funduszu Spójności, obszary
peryferyjne) – 251.162 mln EUR, ponad 81% środków

2.

Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie (obejmuje
zasięgiem wszystkie regiony poza celem konwergencji) –
49.127 mln EUR, około 16% środków

3.

Europejska Współpraca Terytorialna – 7.750 mln
EUR, około 2,5% środków

Cel 1. Konwergencja – obszary wsparcia
2007-2013

Badanie i rozwój technologiczny (BRT), innowacje i przedsiębiorczość;
Społeczeństwo informacyjne, poprawa dostępności i rozwój usług umożliwiających
adaptację i skuteczne wykorzystywanie technologii informacyjnych i
komunikacyjnych
Ś

rodowisko, inwestycje związane z gospodarką odpadami, gospodarką wodną,

ochroną powietrza, zapobieganie katastrofom i żywiołom
Turystyka, w tym ochrona i promocja dziedzictwa kulturalnego
Transport, rozwój sieci transeuropejskich, rozwój transportu miejskiego
Energia, w tym rozwój odnawialnych źródeł energii oraz transeuropejskich sieci
poprawiających bezpieczeństwo dostaw energii
Inwestycje w edukację, przyczyniające się do wzrostu atrakcyjności i jakości życia
w regionie
Zdrowie, w tym inwestycje mające na celu rozwój i poprawę opieki zdrowotnej z
myślą o poprawie jakości życia w regionach

Cel 2. Konkurencyjność regionalna i
zatrudnienie – obszary wsparcia 2007-2013

1.

Budowanie innowacyjności oraz gospodarki opartej na wiedzy – działania z
zakresu zwiększania zdolności regionalnych w zakresie BRT i innowacji,
promowanie transferu technologii, stymulowanie innowacji w MSP, promowanie
sieci współpracy przedsiębiorstw i placówek akademickich, tworzenie nowych
instrumentów finansowych dla wspierania rozwoju innowacyjności podmiotów
gospodarczych

2.

Budowanie podstaw do rozwoju zrównoważonego poprzez ochronę środowiska i
zapobieganie ryzyku – działania z zakresu inwestycji na rzecz rekultywacji
skażonych terenów, stymulowanie efektywności energetycznej, produkcji energii
odnawialnej oraz promowania czystego publicznego transportu miejskiego

3.

Poprawa dostępności komunikacyjnej, usług transportowych oraz technologii
informacyjno-komunikacyjnych, których celem jest zniesienie izolacji regionów
od sieci transportowych i cyfrowych, poprawa atrakcyjności regionów

Cel 3. Europejska wsp

Cel 3. Europejska wsp

ó

ó

ł

ł

praca terytorialna

praca terytorialna

–

–

obszary wsparcia 2007

obszary wsparcia 2007

-

-

2013

2013

1.

Rozwój transgranicznych działań społeczno-gospodarczych – wspieranie
przedsiębiorczości, wspieranie ochrony i wspólnego zarządzani środowiskiem,
poprawa dostępu do usług i sieci transportowych, informacyjnych i
komunikacyjnych

2.

Rozwój współpracy międzynarodowej – zapobieganie ryzykom
ś

rodowiskowym, tworzenie sieci naukowo-technicznych, współpraca ośrodków

akademickich, transfer technologii pomiędzy ośrodkami BRT, opracowywanie
wspólnych mechanizmów finansowych z myślą o wspieraniu BRT w MSP

3.

Wzmacnianie skuteczności polityki regionalnej – promowanie współpracy w
ramach sieci i wymiany doświadczeń wśród władz regionalnych i lokalnych,
działań w zakresie prowadzenia badań, obserwacji i analizy tendencji
rozwojowych

Perspektywy finansowe Wspólnot
Europejskich

Pierwsze
Międzyinstytucjonalne
Porozumienie

I Perspektywa finansowa –
pakiet Delorsa I

1988 - 1992

Drugie
Międzyinstytucjonalne
Porozumienie

II Perspektywa finansowa –
pakiet Delorsa II

1993 - 1999

Trzecie
Międzyinstytucjonalne
Porozumienie

III Perspektywa finansowa –
Agenda 2000

2000 - 2006

Czwarte
Międzyinstytucjonalne
Porozumienie

IV Perspektywa finansowa

2007 - 2013

Ź

ródła finansowania polityki spójności

Perspektywa finansowa 2000-
2006

Perspektywa finansowa 2007-
2013

CZTERY FUNDUSZE STRUKTURALNE:

Europejski Fundusz Rozwoju

Regionalnego

Europejski Fundusz Społeczny

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji

w Rolnictwie – Sekcja Orientacji

Finansowy Instrument Wsparcia

Rybołówstwa

REFORMA – DWA FUNDUSZE
STRUKTURALNE:

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

Europejski Fundusz Społeczny

Fundusz Spójności

Fundusz Spójności

Europejski Fundusz Spo

ł

eczny

Powołany w 1960 roku na mocy Art. 123 Traktatu Rzymskiego
Główny instrument ukierunkowany na realizację odnowionej Strategii Lizbońskiej oraz Europejskiej
Polityki Zatrudnienia
Główny nacisk – osiąganie pełnego zatrudnienia, podnoszenie jakości i wydajności pracy,
wzmacnianie spójności społecznej i terytorialnej
Zakres działania (Rozporządzenie 1081/2006):

Aktywna polityka rynku pracy
Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego
Kształcenie ustawiczne
Zwalczanie wszelkich form dyskryminacji na rynku pracy
Wzmacnianie kapitału ludzkiego – wspieranie reform oferty edukacyjnej i szkoleniowej w celu dopasowania
tych systemów do potrzeb gospodarki opartej na wiedzy
Promocja partnerstwa – tworzenie partnerstwa między różnymi podmiotami, w tym partnerami społecznymi i
organizacjami pozarządowymi

Europejski

Fundusz Rozwoju

Fundusz Rozwoju

Regionalnego

Regionalnego

Utworzony w 1975 r. na podstawie Art. 160 Traktatu Rzymskiego
Cel główny – przyczynianie się do korygowania podstawowych dysproporcji regionalnych
we Wspólnocie

Ogólny zakres pomocy –
Inwestycje produkcyjne, które przyczyniają się do tworzenia i ochrony miejsc pracy,
wspierające głównie MSP
Inwestycje w infrastrukturę
Rozwój potencjału endogenicznego regionu (np. usługi dla przedsiębiorstw, tworzenie i
rozwój instrumentów finansowania, wspieranie tworzenia sieci współpracy i wymiany
doświadczeń między regionami, miastami, podmiotami sfery społecznej, gospodarczej i
ś

rodowiskowej

Działania pomocy technicznej

Zasady polityki regionalnej

Komplementarność
Spójność
Koordynacja
Zgodność
Programowanie
Partnerstwo
Terytorialny szczebel realizacji
Interwencja proporcjonalna
Podział zarządzania
Dodatkowość
Równość mężczyzn i kobiet oraz niedyskryminacja
Zrównoważony rozwój

Komplementarność

Zasada komplementarności stanowi, że fundusze
zapewniają pomoc, która uzupełnia działania
krajowe, w tym działania na poziomie regionalnym
i lokalnym

Spójność

Zgodnie z zasadą spójności Komisja i państwa
członkowskie muszą zapewnić zachowanie
spójności pomocy funduszy z działaniami,
politykami i priorytetami Wspólnoty oraz
zachowanie komplementarności z innymi
wspólnotowymi instrumentami finansowymi

Koordynacja

Zgodnie z zasadą koordynacji, Komisja i państwa
członkowskie zapewniają, w ramach swoich
obowiązków, koordynację pomocy z funduszy:
Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju
Obszarów Wiejskich (EFRROW), Europejskiego
Funduszu Rybackiego (EFR) oraz interwencji EBI i
innych instrumentów finansowych.

Zgodność

Zasada zgodności nakłada wymóg zapewnienia
zgodności operacji, które są finansowane z
funduszy z postanowieniami Traktatów i aktów
przyjętych na jego podstawie

Programowanie

Cele funduszy realizowane są w ramach
wieloletniego programowania zorganizowanego w
kilku etapach składających się z określenia
priorytetów, finansowania, oraz systemu
zarządzania i kontroli

Partnerstwo

Cele funduszy realizowane są w ścisłej współpracy między Komisją a
każdym państwem członkowskim.
W zależności od potrzeb i zgodnie z obowiązującymi przepisami
krajowymi i praktyką krajową, każde państwo członkowskie
organizuje partnerstwo z:

a)

Właściwe władze regionalne, lokalne, miejskie i inne władze
publiczne

b)

Partnerzy gospodarczy i społeczni

c)

Inne podmioty reprezentujące społeczeństwo obywatelskie np.
Organizacje pozarządowe, zajmujące się środowiskiem naturalnym i
inne

Partnerstwo obejmuje przygotowanie, realizację, monitorowanie i ocenę

programów operacyjnych

Terytorialny szczebel realizacji

Realizacja programów operacyjnych należy do obowiązków
państw członkowskich na właściwym szczeblu
terytorialnym, zgodnie z systemem instytucjonalnym
właściwym dla danego państwa członkowskiego.

SUBSYDIARNOŚĆ (pomocniczość) – zasada, wg której
każdy szczebel władzy powinien realizować tylko te zadania,
które nie mogą być skutecznie wykonane przez szczebel
niższy lub same jednostki działające w ramach
społeczeństwa

Interwencja proporcjonalna

Zasoby finansowe i administracyjne odnośnie:

a)

Wyboru wskaźników

b)

Oceny

c)

Ogólnych zasad dotyczących systemów zarządzania i kontroli

d)

Sprawozdawczości

są proporcjonalne do całkowitej kwoty wydatków alokowanej na program

operacyjny.

Im mniejszy wkład finansowy Wspólnoty, tym mniejsze zaangażowanie

Komisji, a większa odpowiedzialność państwa członkowskiego.

Podział zarządzania

Budżet Unii Europejskiej alokowany na politykę spójności (z wyjątkiem

pomocy technicznej), wykonywany jest zgodnie z zasadą podziału
zarządzania. Oznacza to, że Komisja realizuje zobowiązania
budżetowe, przy zachowaniu zasad:

a)

Komisja sprawdza istnienie i prawidłowe funkcjonowanie systemów
zarządzania i kontroli

b)

Komisja może wstrzymać bieg terminu płatności lub zawiesić
płatność, jeżeli krajowe systemy zarządzania i kontroli nie spełniają
określonych rozporządzeniem warunków

c)

Komisja sprawdza zwroty płatności i automatycznie anuluje
zobowiązania płatności

Dodatkowość

Wkłady funduszy strukturalnych nie zastępują publicznych lub
równoważnych wydatków strukturalnych ponoszonych przez państwa
członkowskie

Komisja i państwa członkowskie określają poziom publicznych lub
równoważnych wydatków strukturalnych, jaki państwo członkowskie
utrzymuje we wszystkich właściwych regionach w okresie
programowania

Poziom wydatków powinien być co najmniej równy kwocie
ś

redniorocznych wydatków realnych poniesionych w poprzednim okresie

programowania. Poziom ten określa się w odniesieniu do ogólnych
warunków makroekonomicznych.

Równość mężczyzn i kobiet oraz
niedyskryminacja

Państwa członkowskie i Komisja podejmują odpowiednie
kroki w celu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji ze
względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub
ś

wiatopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację

seksualną na poszczególnych etapach wdrażania funduszy, w
szczególności – w dostępie do nich.

W szczególności dostępność dla osób niepełnosprawnych
jest jednym z kryteriów, których należy przestrzegać.

Zrównoważony rozwój

Cele funduszy osiągane są w ramach
zrównoważonego rozwoju oraz propagowania na
poziomie Wspólnoty celu, jakim jest ochrona i
poprawa jakości środowiska naturalnego.