Spistreści

WstępdoDrugiejKsięgiMachabejskiej

5

2Mch1

.6

LISTY

..6

Pierwszylist

6

Drugilist

7

2Mch2

.10

WSTĘPAUTORA

..12

2Mch3

.14

WYPADKIAŻDOOCZYSZCZENIAŚWIĄTYNI

14

SzymoniOniasz

.14

Heliodor

15

2Mch4

.18

OniaszukrólaSeleukosa

.18

Jazon

.19

HelleniściwTyrze

.21

KrólAntiochIVwJerozolimie

.22

Menelaos

.23

ŚmierćOniasza

.24

LizymachiMenelaos

.25

2Mch5

.26

JazoniMenelaos

.26

KrólAntiochIVwJerozolimie

.27

Urzędnicy

.28

PostawaMachabeusza

.29

2Mch6

.30

Upomnienieskierowanedoczytelnika

.32

MęczeństwoEleazara

.33

2Mch7

.35

Męczeństwosiedmiubraciiichmatki

35

2Mch8

.38

DziałalnośćJudyMachabeusza

.38

WyprawaNikanora

.39

KlęskiTymoteuszaiBakchidesa

.42

UcieczkaNikanora

.43

2Mch9

.44

OstatniedniAntiochaIVEpifanesa

.44

2Mch10

.47

Oczyszczenieświątyni

47

WYPADKIAŻDOUSTANOWIENIAŚWIĘTA

NIKANORA

..48

WalkizIdumejczykami

48

WalkizTymoteuszem

..50

2Mch11

.52

WyprawaLizjasza

.52

2Mch12

.55

JafaiJamnia

.55

WyprawadoGileadu

.56

ZwycięstwonadGorgiaszem

..59

Ofiarazazmarłych

.60

2Mch13

.61

WyprawaLizjaszaiśmierćMenelaosa

.61

WyprawaAntiochaVEupatora

.62

2Mch14

.64

Alkimos

.64

WyprawaNikanora

.65

NikanoriJuda

.66

AlkimosiNikanor

67

Razis

.69

2Mch15

.70

Przygotowaniedobitwy

.70

ŚmierćNikanoraiustanowienieświęta

.73

EPILOG

..74

DrugaKsięgaMachabejska

BibliaTysiąclecia

WydanieV

zkomentarzamiBibliiJerozolimskiej

WydawnictwoPallotinum

2006

WstępdoDrugiejKsięgiMachabejskiej

DrugaKsięgaMachabejskaniejestdalszymciągiemPierwszej,lecz

niezależnieodniejmówiotychwypadkach,którebyłyopowiedzianew
pierwszychsiedmiurozdziałach1Mch.Dziejewniejzawarteobejmujątylko
okrespiętnastulat.2Mchpomijaszeregtychwydarzeń,októrychwiemyz1
Mch,tejednak,któreopisuje,zostałytakzgrupowane,anawetpoprzestawiane,
żeuwydatnionezostałoznaczenieświątynijerozolimskiej.Mianowiciepo
profanacji,jakiejdokonałkrólAntiochIVEpifanes,nastąpiłaśmierćkróla,a
potem-dziękidziałalnościJudy-oczyszczenieświątyniiustanowienieświęta,
któremiałojeupamiętnić.DrugizaśrazpobluźnierczejgroźbieNikanora,
zapowiadającejzburzenieświątyni,znówdziękidziałalnościJudy,nastąpiła
śmierćbluźniercy,uroczystośćidoroczneświęto,którerównieżmiałygłosić
chwałęświątyni.

Tedwaświętajerozolimskiejświątyniskupiająwokółsiebiemateriałwybrany

zpięciotomowegodziełaJazonazCyreny;dotegodochodzimyślautora,
uwidocznionawlistachumieszczonychnapoczątkuKsięgi,abyteświęta
obchodzonorównieżwEgipcie.Myśltainastawieniecałegodzieła,obok
sankcjiBożej,uwydatnionejwdziejachzarównoprzestępcówjakibohaterów,
orazobokwzmianekożyciuprzyszłym,stanowiąto,coświadczyoreligijnym
charakterzepatetycznejhistoriiopowiedzianejw2Mch.Pierwiastkireligijne,a
mianowicieuwagiiupomnieniaautoraskierowanebezpośredniodoczytelnika,
sątylkorzecząuboczną.Zajmująonejednaktylemiejsca,żewydajesię,jakoby
celemautorabyłowłaśniepouczenieilustrowaneprzykładami.

Autor2Mchstarasięoto,abyczytelnikauczuciowozwiązaćzopisywanymi

przezsiebiewypadkami.Wtymcelujaskrawooświetlawszystko,oczym
opowiada,szukatragicznychefektóworazcudownychrozwiązańtrudnych
sytuacji.Opisującprześladowaniatakuwydatniaichokrucieństwaibohaterstwo
prześladowanych,żeczytelnikjestzdumionywielkościątychpostaci,októrych
czyta.Autorpotrafiprzytymprzezpomysłowezestawienieantyteztak
zaciekawićczytelnika,żeniezauważaonstyluprzesadnego,wyrażającegosięw
sztucznymnagromadzeniuprzymiotników.Dorodzajuliterackiegopatetycznej
historii,którymsięposługiwałautor2Mch,należałorównieżuwydatnienie
mocyniebieskichicudownegowspomaganiabohaterówprzezBoga.

2MchzostałanapisanawJerozolimiepomiędzyr.130a125przedChr.,w

językugreckim.Weszłaonatylkodoaleksandryjskiegokanonuksiągświętych,
astamtąddoksiągświętychwKościele.Wegzegeziekatolickiej2Mchcieszy
siędużymszacunkiemzewzględunato,żeświadczylepiejniżinneksięgio

religijnychprzekonaniach,jakiewspółcześniepanowaływPalestynie.Niektóre
znichtuporazpierwszywystępująwksięgachST,np.wstawiennictwo
zmarłychzażyjącymiimodlitważywychzazmarłych.

2Mch1

LISTY

Pierwszylist

1

BraciomŻydomwEgipcie[przesyłają]pozdrowieniebracia

ŻydzizJerozolimy,aci,którzymieszkająwkrainiejudzkiej,życzą
pokojuipomyślności.

2

NiechBógudzielawamdobrainiechpamięta

oprzymierzuswoim[zawartym]zAbrahamem,IzaakiemiJakubem,
wiernymiswoimisługami;

3

niechdawamwszystkimserca,abyście

czciliGoiwykonywaliJegowolęsercemwielkimidusząochotną;

4

niechotworzywaszesercanaswojePrawoinaprzykazaniainiech

sprawipokój!

5

Niechwysłuchawaszychmodlitw,niechdasięwam

przejednaćiniechwasnieopuściwzłymczasie!

6

Amytutajteraz

modlimysięzawas.

7

ZapanowaniaDemetriusza,wrokustosześćdziesiątym

dziewiątym,my,Żydzi,napisaliśmydowas:Wnajsroższym
utrapieniu,jakiespadłonanaswtychlatach,kiedyJazonijego
zwolennicyzdradziliZiemięŚwiętąikrólestwo,

1,7-DemetriuszIINikator(145-140;129-126przedChr.);"wroku169"-145rokprzedChr.;"Jazon"-por.2Mch4,7nn.

8

kiedypodpalonobramęiwylanokrewniewinną,mymodliliśmy

siędoPanaizostaliśmywysłuchani.Złożyliśmyofiarękrwawąi
ofiaręznajczystszejmąki,zapaliliśmylampyipołożyliśmychleby.

1,8-Por.2Mch10,1nn;1Mch4,49-56.

9

Terazzaś[piszemy],abyścieobchodziliŚwiętoNamiotów

miesiącaKislew.[Pisano]wrokustoosiemdziesiątymósmym.

1,9-ŚwiętoPoświęceniaŚwiątyniwmiesiącuKislew(grudniu)powinnobyćtakobchodzonejakŚwiętoNamiotówwpaździerniku;"wroku188"-124r.przedChr.

Drugilist

10

MieszkańcyJerozolimyimieszkańcyJudei,starszyznaiJuda

Arystobulowi,nauczycielowikrólaPtolemeusza,pochodzącemuz
rodunamaszczonychkapłanów,iŻydommieszkającymwEgipcie–
życząradościizdrowia.

1,10-"Juda"=Machabeusz;"Arystobul"-Żydaleksandryjski,znanyzdzieła,którededykowałkrólowiPtolemeuszowiVIFilometorowi(180-145przedChr.),awktórymalegorycznie

tłumaczyłPięcioksiąg.

11

WybawieniprzezBogazwielkichniebezpieczeństw,gorącoMu

dziękujemyjakowalczącyzkrólem.

1,11-AntiochowiIVEpifanesowi(175-164/163przedChr.).

12

AlbowiemOnsamwypędziłtych,którzygotowibylidowalki

przeciwkoŚwiętemuMiastu.

1,12-Tj.Jerozolimie.

13

KiedybowiemwódzudałsiędoPersji,aznimrazem

niezwyciężone–jaksięwydawało–wojsko,zostalionipokonaniw
świątyniboginiNanaidziękipodstępowi,doktóregosięuciekli
kapłaniNanai.

14

AlbowiemgdyprzybyłnamiejscesamAntioch,a

razemznimjegoprzyjaciele,abypodpozoremzaślubinzniązabrać
jakoposagwielkieskarby,

1,14-Pogańskizwyczaj.

15

ikiedykapłaniświątyniNanaijewyłożyli,aonwszedłz

kilkomawobrębświątyni,zamknęliprzybytek,skorotylkowszedł
Antioch,

16

aotworzylidrzwiukrytewsuficieizabiliwodza,zrzucając

naniegokamienie.Potempocięliichnakawałki,agłowyodcięlii
wyrzucilitym,którzybylinazewnątrz.

1,13-16-Referujeopowiadanieludowe,którepomieszałookolicznościśmiercisynaiojca-AntiochaIIIzabitegowElimaidzie.OśmiercikrólaAntiochaIVEpifanesapor.2Mchrozdz.9;

1Mch6,1-16.Tutajautorreferujeto,coludzieośmiercikrólaopowiadali,abywykazać,żeprześladowcazostałprzezBogaukarany.ŚmierćmiałanastąpićwmieścieElimais.

17

ZawszystkoniechbędziebłogosławionynaszBóg,którywydał

naśmierćtych,cosiędopuścilibezbożności.

18

Mającobchodzić

UroczystośćOczyszczeniaŚwiątynidwudziestegopiątegoKislew,
uważaliśmy,żetrzebawamotymdonieść,abyściewytakże
obchodziliŚwiętoNamiotówiognia[napamiątkętego],jak
Nehemiaszodbudowałświątynięiołtarz,apotemzłożyłofiary.

19

Gdy

bowiemdoziemiperskiejbyliuprowadzeninasiojcowie,ówcześni
pobożnikapłaniwzięliogieńzołtarzaipotajemnieskryligow
zagłębieniumającymwyglądwyschłejstudni.Tamzabezpieczyligo
tak,żemiejscenikomuniebyłoznane.

1,19-Ludoweopowiadaniewątpliwejwartościhistorycznej,któremawykazaćznaczenieświątynijerozolimskiej.

20

Poupływiewielulat,gdyspodobałosięBogu,Nehemiasz,

którybyłprzysłanyprzezkrólaperskiego,posłałpoogieńpotomków
tychkapłanów,którzygoukryli.Jakoniopowiedzielinam,nie
znaleźliognia,aletylkogęstąwodę.Rozkazałwięc,abynabralijeji
przynieśli.

1,20-ArtakserksesaI(464-424przedChr.).

21

Gdyzaśwszystkobyłoprzygotowanedoofiar,Nehemiasz

rozkazałkapłanom,abypokropilitąwodązarównodrwa,jakito,co
byłonanichpołożone,

22

akiedytowykonaliigdypoupływie

pewnegoczasuzaświeciłosłońce,któreprzedtembyłozachmurami,
zapłonąłogieńtakwielki,żedziwilisięwszyscy.

23

Podczasspalania

sięofiarymodlilisiękapłani,awrazzkapłanamiwszyscy.
RozpoczynałJonatan,wszyscyzaśodpowiadalirazemz
Nehemiaszem.

1,23–Jonatan.Bliżejnieznany.

24

Modlitwabrzmiaławtensposób:Panie,PanieBoże,Stwórco

wszystkiego,straszliwyimocny,sprawiedliwyimiłosierny,jedyny
dobryiKrólu,

25

jedynyRozdawcodóbr,jedynysprawiedliwy,

wszechmocnyiwieczny,którywybawiaszIzraelazewszystkiegozła,
któryojcównaszychuczyniłeśwybranymiiktóryuświęciłeśich,

26

przyjmijofiaręzacałynaródTwójizraelski,ustrzeżswójdziałi

uświęć!

1,26-Naródwybrany.

27

Sprowadźrozproszonychspomiędzynas!Uwolnijtych,którzy

sąwniewoliupogan.Nawyśmiewanychiwzgardzonychspojrzyj
łaskawie.Niechpoganiepoznają,żeTyjesteśBogiemnaszym.

28

Ukarztych,którzyuciskająnasiwpyszeswojejnasznieważają.

29

ZaszczepludTwójnaTwoimświętymmiejscu,jakpowiedział

Mojżesz.

1,29-Por.Pwt30,3nn.

30

Kapłaniintonowalihymny.

31

Gdyspłonęłoto,cozłożonow

ofierze,Nehemiaszkazałwylaćpozostałąwodęnawielkiekamienie.

32

Gdyzaśtowykonano,wybuchnąłpłomień,któryjednakpochłonięty

zostałprzezogieńzołtarza.

1,32-Dosł.:"światło".Sensznaku:nadalważnyjestkultsprawowanynalegalnymołtarzu.

33

KiedytowydarzeniestałosięgłośneikrólowiPersów

doniesiono,żenamiejscu,gdzieukryliogieńowiuprowadzeniw
niewolękapłani,ukazałasięwoda,którąNehemiaszijegoludzie
poświęcilito,cobyłoprzeznaczonenaofiarę,

34

królzbadałsprawę,a

miejsceogrodziłiuczyniłświętym.

35

Królpobierał[stąd]wielkie

dochodyirozdzielałjetym,dlaktórychbyłłaskaw.

1,35-Wlg:"agdystwierdził,darowałkapłanomwieledóbrirozmaitedary,którebiorącswąrękądawałim".

36

LudzieNehemiaszanazwalitęwodę„neftar”,toznaczy

oczyszczenie,uwielujednaknazywasięona„neftai”.

1,36-Nazwaoznaczanaftę.

2Mch2

1

Wdokumentachmożnatoznaleźć,żeprorokJeremiasz

rozkazał,abyci,którzybyliuprowadzenidoniewoli,wzięlizesobą
ogień.Takbyłopowiedziane

2

itakprorokprzykazałtym,których

uprowadzonodoniewoli.DałimPrawo,abyniezapomnieli
przykazańPanaiabyniezamąciłysięichmyśli,kiedybędąwidzieli
wizerunki[bóstw]złoteisrebrne,awokołonichozdoby.

2,2-Por.Barozdz.6.

3

Tymiipodobnymisłowamiupominałich,abyniedaliusunąć

Prawazeswychserc.

4

Byłowtympiśmie[podane],jaknapodstawie

wyroczni,doniegoskierowanej,prorokkazałnieśćzasobąNamiot
[Spotkania]iarkę,ijakwyszedłnagórę,gdziewszedłszy,Mojżesz
obejrzałBożedziedzictwo.

2,4-"Namiot"-wktórymstałaArkaPrzymierzaprzedwybudowaniemświątyni:"górę"-Nebo;por.Pwt34,1-4.

5

Przyszedłszytam,znalazłJeremiaszpomieszczeniewpostaci

pieczary.UmieściłtamNamiot[Spotkania],arkęiołtarzkadzenia,a
wejściezarzuciłkamieniami.

6

Kilkuztych,którzymutowarzyszyli,

wróciło,abyzaznaczyćdrogę,alejużniemoglijejodnaleźć.

7

Kiedy

zaśJeremiaszdowiedziałsięotym,zganiłichipowiedział:Miejsce
topozostanienieznane,ażBógnapowrótzgromadziswójludiokaże
mumiłosierdzie.

8

WtedytoPanponowniepokażeto[wszystko]i

będziemożnaoglądaćchwałęPańskąiobłok,podobniejakza
Mojżeszamożnająbyłowidziećijakwtedy,gdySalomonmodliłsię,
abymiejscezostałowuroczystysposóbpoświęcone.

2,8-Por.1Krl8,11;2Krn5,14.

9

Wyjaśnionorównież,jakonpełenmądrościzłożyłofiaręprzy

poświęceniuizakończeniubudowyświątyni.

10

PodobniejakMojżesz

modliłsiędoPana,aspadłogieńzniebaipochłonąłto,cozłożonow

ofierze,takrównieżSalomonmodliłsię,aogień,któryspadł,strawił
całopalneżertwy.

2,10-Por.Kpł9,24;2Krn7,1.

11

Mojżeszpowiedział:Zostałospalone,abyniktniejadłtego,co

jestofiarowanezagrzech.

2,11-Por.Kpł10,16n.

12

PodobnierównieżSalomonprzezosiemdniświętował.

13

W

pismachipamiętnikachNehemiaszajestopowiedzianenietylkoto,
alerównieżotym,jakzakładającbibliotekę,zebrałonksięgio
królachiksięgiproroków,księgiDawidailistykrólówoofiarach.

2,13-"Pamiętnikach"-pismatenieweszłydokanonuksiągświętychizaginęły;"listy"-dokumentypaństwoweczęściowowcielonedoksiągEzdraszaiNehemiasza.

14

TaksamorównieżJudapozbierałnamwszystkieksięgi,które

byłyrozrzuconewskutekprowadzonejwojny,imamyjeusiebie.

2,14-StaraniaoprzechowaniePismaświętego.

15

Jeżeliwięcpotrzebujecieich,przyślijcietych,którzybywamje

zanieśli.

16

Piszemydowas,mającobchodzićUroczystość

Oczyszczenia[Świątyni].Dobrzewięcuczynicie,świętującwtedni.

17

BógzaśjestTym,którywybawiłcałyswójludiktórydałwszystkim

dziedzictwo,królestwo,kapłaństwoiuświęcenie,

2,17-Tj.świątynię.

18

zgodnieztym,coobiecałwPrawie,albowiemwBogu

pokładamynadzieję,żeniebawemnadnamisięzmiłujeizgromadzi
naszewsządspodniebanamiejsceświęte.Wyzwoliłnasbowiemz
wielkichnieszczęśćimiejscetooczyścił.

WSTĘPAUTORA

19

OpowiadanieoJudzieMachabeuszuiojegobraciach,o

oczyszczeniunajwiększejświątyniiopoświęceniuołtarza,

20

ponadto

owalkachprzeciwkoAntiochowiEpifanesowiiprzeciwjegosynowi,
Eupatorowi,

2,20-AntiochVEupator(163-162przedChr.).

21

oobjawieniachpochodzącychznieba,jakiemielici,którzyw

obronieżydowskiegoobyczajudokonywaliczynówtakmężnych,że
chociażbylinieliczni,tojednakopanowalicałykrajiwypędzili
barbarzyńskiewojska,

22

odzyskaliponowniesłynnąnacałyświat

świątynię,uwolnilimiasto,prawom,któremiałybyćzniesione,nadali
mocobowiązującą–gdyżPanwcałejswejdobrocibyłdlanich
łaskawy–

23

wszystkoto,coJazonCyrenejczykopisałwpięciu

księgach,usiłowaliśmystreścićwjednymdziele.

2,23-JazonCyrenejczyk.Postaćdodziśnieznana.

24

Mającbowiemnauwadzemnogośćliczbitrudność,jaką

bogactwomateriałusprawiatym,którzychcielibysięzagłębićw
opowiadaniahistoryczne,

2,24-Wlg:"wielkośćksiąg".

25

usiłowaliśmydaćtym,którzychcączytać,przyjemne

opowiadanie;tym,którzywpamięcizachować[chcąwypadki],
ułatwienie,awszystkimczytelnikom–pomoc.

26

Dlanaszaśsamych,

którzypodjęliśmysiętruduskracania,byłotoniełatwe[zadanie]:
dziełowymagająceznojuiniedosypiania.

27

Podobnieniełatwojest

temu,ktoprzygotowujeucztęipragniezaspokoićupodobaniainnych.
Myrównieżdlategochętniepodjęliśmysiętrudu,abyzasłużyćna
wdzięcznośćwielu.

28

Troskęodokładnezbadanieposzczególnych

faktówpozostawiamyhistorykowi,samizaśusiłujemyułożyć

streszczenieopowiadania.

2,28-AutorpodałtylkostreszczeniedziełaJazonazCyreny,aniestwierdzałprawdziwościopowiedzianychfaktów.

29

Podobniebowiemjakwnowymdomubudowniczymusisię

zajmowaćcałąbudowlą,aten,ktosiępodejmujeenkaustycznego
malowania,zajmujesiętylkotym,codotyczywystroju,taksamo,jak
siętowydaje,jestznami.

30

Zagłębićsięiswobodnieobracaćsięw

opowiadaniachorazdokładnierozpoznaćsięwszczegółach,to
zadanietego,któryukładahistorię.

31

Temuzaś,ktodokonuje

streszczenia,należypozwolić,byułożyłwkrótkościopowiadaniez
pominięciemszczegółowegoprzedstawieniawydarzeń.

32

Terazwięc,

potakdługimzatrzymywaniusięnadwstępem,rozpoczynamy
opowiadanie.Niemądrzebyłobybowiemzbytniosięrozwodzićprzed
rozpoczęciemhistorii,asamąhistorięprzedstawićkrótko.

2Mch3

WYPADKIAŻDOOCZYSZCZENIA

ŚWIĄTYNI

SzymoniOniasz

1

GdywŚwiętymMieściepanowałcałkowityspokój,aPrawo

najściślejzachowywanodziękitemu,żearcykapłanOniaszbył
pobożnyinienawidziłzła,

3,1-OniaszIII.

2

bywało,żenawetsamikrólowieokazywaliszacunektemu

miejscu,aświątynięczcilinajwspanialszymidarami.

3

Nawetsam

Seleukos,królAzji,zwłasnychdochodówpokrywałwszystkie
wydatki,którychwymagałoskładanieofiar.

3,3-Królsyryjski,SeleukosIVFilopator(187-175przedChr.).

4

PewienjednakSzymonzroduBilgi,któregoustanowiono

przełożonymświątyni,posprzeczałsięzarcykapłanemonadzórnad
targowiskiem.

3,4-Rkpgr.:"Beniamina":popr.napodstawiestarychrkpłacińskich;por.Ne12,5.18.

5

NiemogączaśwziąćgórynadOniaszem,udałsiędo

Apoloniusza,synaTrazeasza,będącegowtymczasiewodzemwojsk
CelesyriiiFenicji,

6

idoniósłotym,żeskarbiecwJerozolimiejest

pełennieopisanychbogactw,dotegostopnia,iżilośćpieniędzyjest
tamniedoobliczeniainiepozostajewżadnymstosunkudo
wydatków,jakichwymagaskładanieofiar,iżejestmożliwość,abyto
wszystkoprzeszłopodwładzękrólewską.

Heliodor

7

Apoloniuszudałsiędokrólaiwtajemniczyłgowswoje

wiadomościoskarbach.OnzaśwybrałwielkorządcęHeliodorai
posłałgo,dającmurozkazy,jakmapostępować,abywspomniane
skarbyzagarnąć.

3,7-Heliodor,którypóźniejotrułkrólaSeleukosaIVFilopatora.

8

Heliodorwięcnatychmiastudałsięwpodróż,podpozorem

odwiedzeniamiastCelesyriiiFenicji,wrzeczywistościzaś,aby
wykonaćzamiarykróla.

9

KiedyprzybyłdoJerozolimyiżyczliwie

zostałprzyjętyprzezarcykapłanaimiasto,powiedziałodoniesieniu,
którezostałozłożone,iwyjawiłpowód,dlaktóregoprzybył.
Dopytywałsięprzytym,czywrzeczywistościtakwłaśniejest.

10

Arcykapłanwyjaśniłmuwtedy,żesątodepozytywdówisierot,

11

częśćzaśjestwłasnościąHirkana,synaTobiasza,mężazajmującego

bardzowysokiestanowisko.Sprawazatemnieprzedstawiasiętak,jak
tozmyśliłbezbożnySzymon.Wszystkiegozaśjestwsrebrze
czterystatalentów,wzłociezaśdwieście.

3,11-HirkanbyłczłonkiemwpływowejrodzinyTobiadów,mieszkającejwZajordaniu.

12

Byłobyzaśwogóleniemożliwąrzecząuczynićkrzywdętym,

którzyzawierzyliświętościmiejscaorazpowadzeiazylowiświątyni
szanowanejnacałymświecie.

13

Heliodorjednakpowołałsięna

królewskierozkazyiwyraźniepowiedział,żemusitobyćoddanedo
królewskiegoskarbca.

14

Wyznaczonegodniazamierzałwejść,aby

przygotowaćspistychskarbów.Niemałyzaśwcałymmieściebył
niepokój.

15

Kapłani,padłszywkapłańskichszatachprzedołtarzem,

wołalidonieba,doTego,któryustanowiłprawoodepozycie,abyte
skarbynienaruszonezachowałdlatych,którzyjezłożyliwdepozyt.

3,15-Zob.Wj22,6-12.

16

Temu,ktospojrzałnaobliczearcykapłana,krajałosięserce.

Wyglądbowiemizmianajegoceryzdradzałyduchowemęczarnie.

17

Mężategobowiemopanowałystrachidrżenieciała,przezcoból

będącywsercubyłwidocznydlapatrzących.

18

Ludziegromadnie

wychodzilizdomów,byrazemsięmodlić,gdyżmiejsce[święte]
miałobyćzhańbione.

19

Kobietyprzepasaneworamiponiżejpiersi

zapełniłyulice.Zamkniętedotychczasdziewczętajednepobiegłydo
bram,innenamury,innewreszciewychylałysięprzezokna.

3,19-Wgówczesnychzwyczajówdziewczętaprawiezawszeprzebywaływdomu.

20

Wszystkiezaś,wyciągającręcedonieba,zanosiłybłaganie.

21

Litośćbrałanawidoktego,jaktłummiędzysobąpomieszanypadał

nakolana,aarcykapłanoczekiwałwwielkichmęczarniachducha.

22

OniwięcmodlilisiędowszechmocnegoPana,abypowierzone

pieniądzezachowałnienaruszonedlatych,którzyzawierzyli.

23

A

Heliodorpróbowałwykonaćpostanowienie.

24

Razemzeswojąstrażą

byłonjużobokskarbca,kiedyWładającyduchamiiwszelkąpotęgą
dokonałwielkiegoobjawienia,dotegostopnia,żewszyscy,którzy
odważylisiętamprzyjść,uderzenimocąBożąpadalibezsilnii
strwożeni.

25

Ukazałsięimbowiemjakiśkońprzybrany

najozdobniejszymczaprakiem,niosącynasobiestrasznegojeźdźca,
rzucającsięgwałtownie,zawisłnadHeliodoremprzednimikopytami;
ajeździecukazałsięwzłotejzbroi.

26

Ponadtoukazalisięmudwaj

innimłodzieńcyonadzwyczajnejsile,uderzającejpięknościiw
przepięknychszatach.Onitostanęlizobydwóchstronibezprzerwy
gobiczowali,zadającmuwieleuderzeń.

27

Onzaśupadłzarazna

ziemię,agęsteciemnościgootoczyły.Zabranogowięciwłożonodo
lektyki.

28

Tego,którydopierocowlicznymotoczeniuizlicznąstrażą

wszedłdoskarbca,októrymbyłamowapoprzednio,niesiono,gdyż
samsobieniemógłnicporadzić.WyraźnieprzytympoznanoBożą
moc.

29

GdywięconskutkiemdziałaniaBożegoleżałniemyoraz

pozbawionynadzieiiratunku,

30

tamcibłogosławiliPana,któryponad

oczekiwaniewsławiłswojemiejsce.Świątyniazaś,którakrótko
przedtemwypełnionabyłaprzestrachemiprzerażeniem,napełniłasię

radościąiszczęściemdziękiobjawieniusięwszechmocnegoPana.

31

NiektórzyzprzyjaciółHeliodorazarazpoprosiliOniasza,aby

wezwałNajwyższego,bydarowałżycietemu,któryjużwydawał
naprawdęostatnietchnienie.

32

Wobawiewięc,abykrólnie

podejrzewałprzypadkiemŻydów,żejakąśkrzywdęuczynili
Heliodorowi,arcykapłanzłożyłofiaręzazdrowietegomęża.

33

Kiedy

zaśarcykapłanskładałofiaręprzebłagalną,cisamimłodzieńcy,
przybraniwtesameszaty,ukazalisięponownieHeliodorowii
stanąwszy,powiedzieli:Wielepodziękowańzłóżarcykapłanowi
Oniaszowi!DziękiniemubowiemPandarowałciżycie.

34

Tyzaś,

obity[przezposłów]znieba,opowiadajwszystkimowielkiejmocy
Bożej!Powiedziawszyto,zniknęli.

35

HeliodorzłożyłofiaręPanui

uczyniłwielkieślubyTemu,którydarowałmużycie.Potempożegnał
Oniaszairazemzeswoimwojskiempowróciłdokróla.

36

Wobec

wszystkichskładałonświadectwoodziełachnajwyższegoBoga,
jakiewidziałnawłasneoczy.

37

KiedyzaśkrólpytałHeliodora,kto

byłbyodpowiedni,abyjeszczerazgoposłaćdoJerozolimy,
powiedział:

38

Jeżelimaszjakiegośnieprzyjacielalubwrogaładu,

poślijgotam,aotrzymaszgoobitego,jeżelitylkosięwyratuje,bona
tymmiejscunaprawdędziałajakaśBożamoc.

39

Tenbowiem,który

maswojemieszkaniewniebie,czuwanadtymmiejscemiwspomaga
je,abijeiunicestwiatych,którzytamprzychodząwzłychzamiarach.

40

TakiotoprzebiegmiałasprawaHeliodoraizachowaniaskarbca.

2Mch4

OniaszukrólaSeleukosa

1

WspomnianyjużSzymon,którybyłzdrajcąskarbówiojczyzny,

oskarżyłOniasza,jakobyondziałałprzeciwkoHeliodorowiibył
sprawcątychnieszczęść.

2

Dobroczyńcęmiastaoraztego,który

wspomagałswychrodakówigorliwiezachowywałPrawo,śmiałon
nazywaćwrogiemładu.

3

Nienawiśćdoszładotegostopnia,żejeden

zezwolennikówSzymonazacząłdopuszczaćsięzabójstw.

4

Oniasz

zaświdząc,jaktrudnebyłobywspółzawodnictwoiżeApoloniusz,
synMenesteusa,wódzwojskCelesyriiiFenicji,podniecazłość
Szymona,

5

udałsiędokróla.Niepoto,abybyćoskarżycielem

rodaków,alebyzwrócićuwagęnadobroogólne,azwłaszczacałego
narodu.

6

Wiedziałbowiem,żebezzarządzeniakrólewskiegonie

będziemożliweosiągnięciepokojupublicznegoiżeSzymonnie
zaprzestanieswegoszaleństwa.

Jazon

7

KiedySeleukoszakończyłżycie,awładzęobjąłAntiochmający

przydomekEpifanes,wniegodziwysposóbdostałsięna
arcykapłańskiestanowiskoJazon,bratOniasza.

4,7-AntiochIVEpifanes(175-164/163).

8

Wczasiespotkaniaobiecywałonkrólowitrzystasześćdziesiąt

talentówwsrebrze,azinnychjakichśdochodówosiemdziesiąt
talentów.

9

Ponadtozobowiązałsiędowypłaceniajeszczestu

pięćdziesięciu,jeżelimubędziedozwoloneurządzićwłasnym
kosztemgimnazjumiefebion,amieszkańcówJerozolimyzapisaćdo
antiocheńczyków.

4,9-"Efebion"-placesportoweiurządzeniazwiązanezćwiczeniamisportowymi."Gimnazjum"miałozazadaniehellenizowaćŻydów;"Antiocheńczycy"-korporacja,którejpatronembył

królAntioch.Członkowiejejkorzystalizwieluprzywilejów.

10

Królzgodziłsię,akiedyonobjąłwładzę,zarazzacząłnarzucać

swymrodakomgreckisposóbżycia.

11

Zniósłhumanitarneprzywileje

królewskie,zjakichkorzystaliŻydzidziękistaraniomJana,ojca
Eupolemosa,tego,któryudałsięwposelstwie,abyzRzymianami
zawrzećtraktatprzyjaźniiprzymierzawojskowego.BurzącPrawem
uświęconeustalenia,wprowadzałzwyczajeprzeciwnePrawu.

12

Umyślniebowiempodsamymzamkiemwybudowałgimnazjumi

najlepszychmłodzieńcówzachęciłdowłożeniakapelusza.

4,12-KapeluszaMerkurego(petasos)używaligreccymłodzieńcypodczasćwiczeńsportowych.

13

Nastąpiłotakwielkierozkrzewieniehellenizmuitakamodana

obceobyczaje,podwpływemJazona,niezwykłejnikczemności
bezbożnika,awcaleniearcykapłana,

14

takiżkapłaninieokazywali

jużżadnejgorliwościwsłużbieołtarza,alegardzącświątyniąi
zaniedbującofiary,zaraznasygnał[dorzucania]dyskiemśpieszyli
się,abywziąćudziałwniezgodnychzPrawemćwiczeniachpalestry.

4,14-Tj.szkołygimnastycznej,któraotylebyła"niezgodnazPrawem",iżmiałazapatronówbóstwapogańskie.

15

Zanicsobiemajączaszczytyojczyste,zanajpiękniejszeuważali

greckieodznaczenia.

16

Otodlaczegoznaleźlisięwtrudnym

położeniu;wtych,którychżyciechcielinaśladowaćidoktórych
chcielisięupodobnić,znaleźlinieprzyjaciółiciemiężycieli.

17

WystępowaniebowiemprzeciwkoBożymprawomnieujdzie

bezkarnie,aletosięokażewchwili,któranastanie.

HelleniściwTyrze

18

GdywTyrzewobeckrólaobchodzonocopięćlaturządzane

igrzyska,

4,18-Nawzórigrzyskolimpijskich.

19

bezecnyJazonwysłałjakowidzówrzekomychprzedstawicieli

Jerozolimy,będącychantiocheńczykami.Zabralionizesobątrzysta
drachmwsrebrzenaofiarędla[boga]Heraklesa.Samijednakci,
którzyjezabrali,uznali,żeniemożna,boniegodzisięichzłożyćna
ofiarę,ależe[należy]jeprzeznaczyćnainnywydatek.

4,19-Zob.przypisdo2Mch4,9.

20

Takwięcto,cowysyłającyprzeznaczyłnaofiarędlaHeraklesa,

dziękiprzewożącymposzłonabudowętrójrzędowców.

4,20-Tj.okrętówwojennychotrzechrzędachwioseł.

KrólAntiochIVwJerozolimie

21

GdyApoloniusz,synMenesteusa,zostałposłanydoEgiptuna

uroczystośćwstąpienianatronkrólaFilometora,Antiochdowiedział
się,żeten[król]stałsięwrogiemjegopanowania,zatroszczyłsię
więcowłasnebezpieczeństwo.Dlategoteż,znalazłszysięwJafie,
udałsiędoJerozolimy,

4,21-PtolemeuszVIFilometor(181-145przedChr.).

22

gdziebardzouroczyściezostałprzyjętyprzezJazonaimiasto,

przyświetlepochodniiwśródokrzyków.Późniejtaksamoz
wojskiemudałsiędoFenicji.

Menelaos

23

PoupływietrzechlatJazonposłałpoMenelaosa,brata

wspomnianegoSzymona,abyodwiózłpieniądzedlakrólai
przedstawiłmemoriałdotyczącyważnychspraw.

24

Onzaś,

przedstawionykrólowi,olśniłgopozoramiwpływów,zdobyłwięcdla
siebiegodnośćarcykapłańską,ofiarowującotrzystatalentówwięcej
niżJazon.

25

Zaopatrzonywlistykrólewskie,zjawiłsię,nieposiadając

wcalecechgodnychstanowiskaarcykapłana,botylkodyszał
zawziętościąokrutnegotyranaizłościądzikiegozwierza.

26

Takwięc

Jazon,którywygnałpodstępniewłasnegobrata,samzostałprzez
drugiegowygnanyizmuszony,byuciekaćdokrajuAmmonitów.

27

Menelaoszaśobjąłwładzę,nicjednakniewypłacałzpieniędzy

obiecanychkrólowi,

28

choćdomagałsięichSostratos,dowódca

zamku.Doniegobowiemnależałopobieraniepodatków.Ztego
powoduobydwajzostaliwezwaniprzedkróla.

4,28-Tj.AkrywJerozolimie.

29

WtedyMenelaoszostawiłwswoimzastępstwienastanowisku

arcykapłańskimLizymacha,własnegobrata,SostratoszaśKratesa,
dowódcęCypryjczyków.

ŚmierćOniasza

30

PotychwydarzeniachmieszkańcyTarsuiMalloszbuntowali

się,dlategożezostalipodarowanikrólewskiejnałożnicy,Antiochis.

4,30-MiastawCylicji.

31

Królwięcnatychmiastwyruszył,abyprzywrócićład,

pozostawiającwswoimzastępstwieAndronika,jednegoz
dostojników.

32

Menelaoszaśwprzekonaniu,żenadeszłaodpowiednia

chwila,przywłaszczyłsobieipodarowałAndronikowiniektórezłote
naczyniaświątynne.InnezaśudałomusięsprzedaćwTyrzeiw
okolicznychmiastach.

33

Przekonawszysięotym,Oniaszostrogo

upomniał,asamusunąłsięnamiejsceazyludoDafne,któreleżykoło
Antiochii.

4,33-Słynnywstarożytnościświętygajbóstw:ApollinaiArtemidy.

34

NaskutektegoMenelaoswziąłnabokAndronikainamawiał

go,byzgładziłOniasza.TenwięcprzybyłdoOniasza,namawiałgo
podstępniedowyjściaiskładającprzysięgę,podałmuswojąprawicę.
Chociażbudziłpodejrzenia,przekonałgodowyjściazmiejscaazylu.
Natychmiastteżzamordowałgobezżadnychwzględówna
sprawiedliwość.

35

ZtejtoprzyczynynietylkoŻydzioburzenibylii

zasmuceniniesprawiedliwymzamordowaniemtegomęża,alerównież
wieluspomiędzyinnychnarodów.

36

Kiedykrólpowróciłzmiast

Cylicji,udalisiędoniegoŻydzizmiastaorazniektórzyGrecy,
oburzenitym,żeOniaszzostałzamordowanywbrewprawu.

37

Antioch

zaś,dogłębizasmuconyorazporuszonywspółczuciemażdołeznad
zmarłym,zewzględunajegoroztropnośćiwielkąłagodność,

38

zapłonąwszygniewem,natychmiastzdarłzAndronikapurpurowy

płaszczipodarłjegoszatyorazkazałgoprowadzićprzezcałemiasto
ażnatomiejsce,naktórymokazałwobecOniaszaswojąbezbożność.
Tammordercękazałzgładzićzeświata.TakPanwymierzyłmu
zasłużonąkarę.

LizymachiMenelaos

39

GdyLizymachzazgodąMenelaosapopełniłwiele

świętokradztwwmieście,awieśćotymrozeszłasięnazewnątrz,
ludnośćzbuntowałasięprzeciwLizymachowi.Wielejednakzłotych
przedmiotówbyłojużroztrwonionych.

40

Kiedyzaśtłumypodniosły

się,aichgniewdoszedłdoszczytu,Lizymachuzbroiłbliskotrzy
tysiąceludziirozpocząłniesprawiedliwe,gwałtownepostępowanie.
DowódcąbyłpewienAuranos,podeszływlatachiniemniej
posuniętywgłupocie.

41

WidzącgwałtownepostępowanieLizymacha,

jednipochwycilizakamienie,drudzyzagrubekije,niektórzyzaś
bralileżącytampiasekijedenprzezdrugiegorzucalinaludzi
Lizymacha.

42

Skutkiemtegowieluznichporanili,niektórychnawet

zabili,wszystkichzaśzmusilidoucieczki.Samegoświętokradcę
zamordowalikołoskarbca.

43

Wtychsprawachzostałowszczęte

dochodzenieprzeciwkoMenelaosowi.

44

Trzechmężówzrady

starszychwniosłooskarżenieprzeciwniemu,gdykrólprzybyłdo
Tyru.

45

Menelaos,jakojużprzegrany,obiecałPtolemeuszowi,synowi

Dorymenesa,wielkąsumę,abyułagodzićkróla.

46

Ptolemeuszzaś

wziąłzesobąkróladoperystylu,nibypoto,abysięochłodzić,i
wpłynąłnazmianępoglądówkróla.

4,46-Atriumpałacoweotoczonepodcieniamiikolumnadą.

47

UwolniłonMenelaosa,winnegowszystkiegozła,ojakiebył

oskarżony,nieszczęśliwychzaś,którzybylibyuniewinnieni,nawet
gdybyichoskarżonoprzedScytami,skazałnaśmierć.

48

Zarazteż

niesprawiedliwąkaręponieślici,którzywstawilisięzamiastem,
narodemiświętyminaczyniami.

49

Ztejteżprzyczynyoburzeni

mieszkańcyTyruurządziliimuroczystypogrzeb.

50

Menelaoszaś

pozostałnastanowiskudziękichciwościtych,którzymieliwładzę,
będączaśgłównymprześladowcąrodaków,umacniałsięwzłu.

2Mch5

JazoniMenelaos

1

WtymczasieAntiochprzygotowywałdrugąwyprawę

przeciwkoEgiptowi.

2

Wtedynadcałymmiastemprzezblisko

czterdzieścidniwidaćbyłobiegnącychwpowietrzujeźdźców
ubranychwszatyhaftowanezłotem,podzielonenakohortywojsko
uzbrojonewewłócznie,dobywaniemieczy,

3

oddziałyjeźdźcóww

bojowymszyku,natarciainapadyprowadzonezobydwóchstron,
poruszanietarczami,przelicznedrzewca,miotaniastrzał,blask
złotychozdóbiróżnorodnepancerze.

4

Wszyscyzaśmodlilisię,aby

tozjawiskobyłoznakiemczegośdobrego.

5

Tymczasemrozeszłasię

fałszywapogłoska,żeAntiochzakończyłżycie.Jazonwięcdobrał
sobieniemniejniżtysiąc[ludzi]iniespodziewanienapadłnamiasto.
Gdyjużwdarlisięnamuryikiedynakoniecmiastobyłozdobyte,
Menelaosuciekłdozamku.

6

Jazonzaśdokonałbezlitosnejrzezi

własnychobywateli.Niebaczyłnato,żezwycięstwonadwłasnymi
krewnymijestnajwiększąklęską,przekonany,żezdzierałupyz
nieprzyjaciół,aniezrodaków.

7

Władzyjednaknieosiągnął,a

ostatecznieprzeztenzamachokryłsięhańbąiponowniejakozbieg
uszedłdokrajuAmmonitów.

8

Tamspotkałgowreszciekres

nieszczęśliwy.OskarżonyprzedAretasem,władcąArabów,zjednego
miastauciekałdodrugiego,ściganyprzezwszystkich.Znienawidzony
jakoodstępcaodprawiwzgardzonyjakokatojczyznyirodaków,
uciekłdoEgiptu.

5,8-AretasI.

9

Ten,któryrodakówwypędziłzojczyzny,naobcejziemi

zakończyłżycie.PoszedłdoLacedemończykównibytozewzględu
napokrewieństwo.Miałnadzieję,żetamznajdzieschronienie.

5,9-Por.1Mch12,21.

10

Aponim,którytyluludzipozostawiłbezpogrzebu,niktnie

płakał,niktnieoddałmuostatniejposługi,awrodzinnymgrobienie
byłodlaniegomiejsca.

KrólAntiochIVwJerozolimie

11

Kiedywieśćotym,cosięstało,dotarładokróla,nabrałon

przekonania,żeJudeaodniegoodpada.OpuściłwięcEgipt,aw
duszypodobnydodzikiegozwierzazbrojnąrękąwziąłmiasto.

12

Żołnierzomswoimrozkazałwycinaćbezlitościtych,którzywpadną

imwręce,izabijaćtych,którzyucieknądodomów.

13

Dokonanowięc

rzezimłodychistarych,zagładymłodzieży,kobietidzieci,
mordowaniadziewiciniemowląt.

14

Wciągutychtrzechdnipadło

ofiarąosiemdziesiąttysięcy:czterdzieścitysięcywtokuakcji,nie
mniejzaśofiarzostałosprzedanychwniewolę.

15

Niezaspokojony

tym,odważyłsięwkroczyćnawetdonajświętszejnacałymświecie
świątyni,majączaprzewodnikaMenelaosa,zdrajcęprawiojczyzny,

16

iwswenieczysteręcechwyciłświętenaczynia.Coinnikrólowie

złożylicelempowiększeniachwałytegomiejscaiuczczeniago,on
zrabowałbezecnymirękoma.

17

Antiochtriumfowałwswoim

przekonaniu,niewiedziałjednaktego,żewskutekgrzechów
mieszkańcówmiastarozgniewałsięnakrótkiczasWładca,idlatego
niewejrzałnaświętemiejsce.

18

Gdybyniepopadliwwielegrzechów,

tonieinaczej,aletaksamojakHeliodor,któregokrólSeleukosposłał,
abyprzejrzałskarbiec,ionbyłbyzarazposwoimwtargnięciu
ubiczowanyitakodwiedzionyodswojegozuchwalstwa.

19

Panjednak

niewybrałluduzewzględunaświątynię,aleświątynięzewzględuna
lud.

20

Otowłaśniedlaczegotaświątyniauczestniczyław

nieszczęściachnarodu,apotemwjegoszczęściu.Opuszczona
wskutekgniewuWszechmocnego,ponowniebyłaprzywróconado
pełnejchwały,gdywielkiWładcazostałprzebłagany.

21

Antiochzabrał

zeświątynitysiącosiemsettalentówiszybkooddaliłsiędoAntiochii,
wierzącwswejpyszeiwyniosłościserca,żeziemięuczynispławną,a
morzedostępnedlapodróżypieszych.

5,11-21-Por1Mch1,20-24.

Urzędnicy

22

Pozostawiłjednakzarządców,abyoniznęcalisięnadnarodem;

wJerozolimieFilipa,któryzpochodzeniabyłFrygijczykiem,sposób
zaśjegopostępowaniabyłbardziejbarbarzyńskianiżelitego,którygo
ustanowił;

23

naGarizim–Andronika,aoprócznichjeszcze

Menelaosa,którygorzejodinnychwynosiłsięponadobywateli,do
obywateliŻydówodnoszącsięzeszczególnąwrogością.

24

Posłałteż

dowódcęMizyjczyków,Apoloniusza,naczelewojskaliczącego
dwadzieściadwatysiąceludzi,zrozkazem,abywymordował
wszystkichdorosłychmężczyzn,kobietyzaśimłodzież,bysprzedał
[wniewolę].

5,24-Por.1Mch1,29-32.

25

PrzybyłondoJerozolimyiudawałtakiego,któryprzynosi

pokój.Przeczekałażdoświętegodniaszabatu,kiedytokorzystającz
tego,żeŻydzinicnierobią,rozkazałswoimżołnierzomchwycićza
broń.

26

Wszystkichtych,którzywyszlinawidowisko,kazał

wymordować,apotemwpadłzbroniądomiastaiwielupołożył
trupem.

5,26-Wojskowadefilada.

PostawaMachabeusza

27

WtedyJudaMachabeuszwrazzokołodziesięciuinnymi

wycofałsięnapustynięitamnasposóbdzikichzwierzątżyłwgórach
razemzeswoimiludźmi.Żywilisięonitylkoroślinami,abysięnie
splamić.

5,27-PrzezpokarmynieczystewgPrawa.

2Mch6

1

NiedługopotemkrólposłałpewnegostarcazAten,abyzmuszał

Żydówdoodstępowaniaodprawojczystychidotego,abynie
postępowaliwedługprawBożych,

2

ależebyzbezcześcilizarówno

świątynięwJerozolimie,którąmieliprzemianowaćna[świątynię]
ZeusaOlimpijskiego,jakitęnaGarizim,którą–jakżyczylisobie
mieszkańcytegomiejsca–mieliprzemianowaćna[świątynię]Zeusa
Kseniosa.

6,2-"ZeusOlimpijski"totytułnaczelnegobóstwaGrekówjakodawcyzwycięstwa;a"ZeusKsenios"-jakoopiekunagości.

3

Napórniegodziwościbyłciężkiitrudnydowytrzymaniadla

wszystkich.

4

Świątyniabyłapełnarozpustyiuczt,naktórychpoganie

zabawialisięznierządnicami,anaświętychdziedzińcachzbliżalisię
dokobiet,ponadtodownętrzaświątyniwnosilito,czegosięnie
godzi.

5

OłtarzbyłpokrytyofiaraminiedozwolonymiprzezPrawoi

niegodziwymi.

6

Niebyłowolnoanizachowywaćszabatu,ani

obchodzićojczystychświąt,aninawetprzyznawaćsię,żejestsię
Żydem.

7

Każdegomiesiącawdniuurodzinkrólagorzkakonieczność

prowadziłakażdegodospożywaniaofiar,kiedyzaśprzyszłoświęto
Dionizjów,zmuszanodotego,abywbluszczowychwieńcachbrać
udziałwpochodziekuczciDionizosa.

6,7-CzyliBakchosa-tracko-greckiegobogawina.

8

ZanamowąPtolemeuszazostałowydanedlasąsiednichmiast

greckichrozporządzenie,abyonewstosunkudoŻydówtaksamo
postępowały,zwłaszczacodoucztobrzędowych,

6,8-Por.2Mch4,45.Innipopr.:"mieszkańcówPtolemaidy".

9

iabykaranośmierciątych,którzyniechcieliprzejśćnagrecki

sposóbpostępowania.Możnawięcbyłodostrzec,jakwielkinastaje
ucisk.

10

Przedsądprzyprowadzonodwiekobiety,gdyżobrzezałyswe

dzieci.Zawiesiwszyimprzypiersiachichniemowlęta,oprowadzono
jepubliczniepomieście,anastępniestrąconozmuru.

6,10-Por.1Mch1,60n.

11

Inniskrylisięwpobliskichgrotach,abywtajemnicyobchodzić

szabat.JednakdoniesionootymFilipowiiwszyscyzostalispaleni,
gdyżprzezcześćdladniaświętegonieodważylisiębronić.

6,11-Por.1Mch2,32-38.
6,1-11-Por.1Mch1,44-61;"starcazAten"-Wlg:"Antiocheńczyka".

Upomnienieskierowanedoczytelnika

12

Proszęwięctych,którzybędączytalitęksięgę,abyniewpadali

wprzygnębieniezpowodutychnieszczęść,leczbyrozważyli,że
prześladowaniabyłyniepoto,abyzniszczyć,aleabywychowaćnasz
naród.

13

Znakiembowiemwielkiegodobrodziejstwajestto,iż

grzesznicyniesąpozostawieniwspokojuprzezdługiczas,ależe
zarazdosięgaichkara.

14

NieuważałbowiemWładca,żeznami

trzebapostępowaćtaksamojakzinnyminarodami,wobecktórych
pozostajecierpliwyiniekarzeichtakdługo,ażdopełniąmiary
grzechów.

15

Niechciałbowiemkaraćnasnakońcu,dopierowtedy,

gdybygrzechynaszeprzebrałymiarę.

16

AwięcnigdyniecofaOnnam

swegomiłosierdzia;choćwychowujeprzeznieszczęście,tojednak
nieopuszczaswojegoludu.

17

Niechtobędziepowiedzianenamdla

przypomnienia.Potychniewielusłowachtrzebaprzejśćdo
opowiadania.

MęczeństwoEleazara

18

NiejakiEleazar,jedenzpierwszychuczonychwPiśmie,mąż

jużwpodeszłymwieku,obardzoszlachetnejpowierzchowności,był
przymuszanydootwarciaustijedzeniawieprzowiny.

19

Onjednak,

wybierającraczejchwalebnąśmierćaniżeligodnepogardyżycie,
dobrowolnieszedłnamiejscekaźni,

6,19-Tłum.przybliżone;gr.dosł.;"bęben"-jakieśnarzędzietortur.

20

awyplułmięso,jakpowinnipostąpićci,którzymająodwagę

odrzucićto,czegoniewolnojeśćnawetprzezmiłośćdożycia.

21

Ci,

którzybyliwyznaczenidotejbezbożnejofiarnejuczty,zewzględuna
bardzodawnąznajomośćztymmężem,wzięligonastronęiprosili,
abyzjadłprzyniesioneprzeznichiprzygotowanemięso,którewolno
mujeść.Niechudajetylko,żejeto,cojestnakazaneprzezkróla,
mianowiciemięsozofiary[pogańskiej].

6,21-Pogańskich.

22

Takpostępując,uniknieśmierci,azewzględunadawnąznimi

przyjaźńskorzystazmiłosierdzia.

23

Onjednakpowziąłszlachetne

postanowienie,godnejegowieku,powagijegostarości,okrytych
zasługąsiwychwłosówipostępowaniadoskonałegooddzieciństwa,
przedewszystkimzaśświętegoiodBogapochodzącego
prawodawstwa.Dałimjasnąodpowiedź,mówiąc,abygozaraz
posłalidoHadesu.

24

Udawaniebowiemnieprzystoinaszemu

wiekowi.Wielumłodychbyłobyprzekonanych,żeEleazar,któryjuż
madziewięćdziesiątlat,przyjąłpogańskieobyczaje.

25

Onitoprzez

mojeudawanie,itodlaocaleniamaleńkiejresztkiżycia,przezemnie
bylibywprowadzeniwbłąd,jazaśhańbąiwstydemokryłbymswoją
starość.

26

Jeżelibowiemterazuniknęludzkiejkary,tozrąk

Wszechmocnegoaniżywy,aniumarłynieumknę.

27

Dlategojeżeli

mężnieterazzakończężycie,okażęsięgodnyswojejstarości,

28

młodymzaśpozostawięrzetelnyprzykładochotneji

wspaniałomyślnejśmiercizagodneczciiświęteprawa.To
powiedziawszy,natychmiastwszedłnamiejscekaźni.

29

Ci,którzygo

przyprowadzili,naskutekwypowiedzianychprzezniegosłów
zamienilimiłosierdzienasurowość,sądzilibowiem,żebyłyone
szaleństwem.

30

Mającjużpodciosamiumrzeć,westchnąłi

powiedział:Panu,którymaświętąwiedzę,jestjawneto,żemogłem
uniknąćśmierci.Jakobiczowanyponoszęwprawdzieboleśćnaciele,
duszajednakcierpitozradością,gdyżJegosięboję.

31

Wtensposób

więczakończyłżycie,aswojąśmierciązostawiłnietylkodla
młodzieży,lecztakżedlawiększościnaroduprzykładszlachetnej
odwagiipomnikcnoty.

2Mch7

Męczeństwosiedmiubraciiichmatki

1

Siedmiubracirazemzmatkąrównieżzostałoschwytanych.Bito

ichbiczamiirzemieniami,gdyżkrólchciałichzmusić,aby
skosztowaliwieprzowinyzakazanejprzezPrawo.

7,1-DajesięimzwykleprzydomekMachabejskichzewzględunaepokę.

2

Jedenznich,przemawiającwimieniuwszystkich,tak

powiedział:Ocomaszzamiarpytaćijakiezdobywaćodnas
wiadomości?Jesteśmybowiemgotowiraczejzginąć,aniżeli
przekroczyćojczysteprawa.

3

Rozgniewałsięnatokrólikazał

rozpalićpatelnieikotły.

4

Skorotylkosięrozpaliły,rozkazałtemu,

któryprzemawiałwimieniuwszystkich,obciąćjęzyk,ściągnąćskórę
zgłowyiobciąćkońceczłonków,naoczachpozostałychbracii
matki.

5

Gdybyłonjużcałkiembezwładny,rozkazałgosprowadzić

doognia,bojeszczeoddychał,ismażyćnapatelni.Gdyzaśswądz
patelniszerokosięrozchodził,[pozostalibracia]wzajemnierazemz
matkąnapominalisię,abymężnieoddaćżycie.Mówilitak:

6

PanBóg

widziinaprawdęmalitośćnadnami,zgodnieztym,coMojżesz
jasnowobecwszystkichprzepowiedziałwpieśni,któraotym
świadczywsłowach:Litośćokażeswymsługom.

7,6-Pwt32,36.

7

Kiedypierwszywtensposóbzakończyłżycie,prowadzono

drugiegonamiejscekaźni.Gdyściągniętomuskóręzgłowyrazemz
włosami,zapytanogo:Czybędzieszjadł,zanimciało,członekpo
członku,będziepoddanekaźni?

8

Onzaśodpowiedziałojczystą

mową:Nie!Dlategoionzkoleizostałpoddanykatuszom,jak
pierwszy.

9

Wchwili,gdyoddawałostatnietchnienie,powiedział:Ty

zbrodniarzu,odbierasznamtoobecneżycie.Królświatajednaknas,

którzyumieramyzaJegoprawa,wskrzesiiożywidożycia
wiecznego.

7,9-Wyraźnawiarawzmartwychwstanieiżyciewieczne.

10

Ponimbyłmęczonytrzeci.Nażądanienatychmiastwysunął

język,aręcewyciągnąłbezobawy

11

imężniepowiedział:ZNiebaje

otrzymałem,aledlaJegoprawnimigardzę,aspodziewamsię,żeod
Niegoponowniejeotrzymam.

7,11-Zob.1Mch3,18-22.

12

Nawetsamkrólicałejegootoczeniezdumiewalisięodwagą

młodzieńca,jakzanicmiałcierpienia.

13

Gdytenjużzakończyłżycie,

takimsamymkatuszompoddawanoczwartego.

14

Konając,tak

powiedział:Lepiejjesttym,którzyginązrąkludzkich,[bomogą]
pokładaćnadziejęwBogu,żeznówprzezNiegozostanąwskrzeszeni.
Dlaciebiebowiemniebędziezmartwychwstaniadożycia.

15

Następnieprzyprowadzonopiątegoipoddanokatuszom.

16

Onzaś,

wpatrującsięwkróla,powiedział:Choćmaszwładzęnadludźmii
czynisz,cozechcesz,jesteśśmiertelny.Niemyśljednak,żenasz
naródjestopuszczonyprzezBoga.

17

Tyjednakpoczekaj,azobaczysz

wielkąJegomoc,jakciebieitwojepotomstwopoddakatuszom.

18

Po

nimprowadzonoszóstego,tenzaś,konając,powiedział:Niełudźna
darmosamsiebie!Mybowiemzwłasnejwinycierpimy,bo
grzeszyliśmyprzeciwkonaszemuBogu.Dlategonastałyte
przedziwne[nieszczęścia].

19

Tyjednakniesądź,żepozostanieszbez

kary,skoroodważyłeśsięwalczyćzBogiem.

20

Przedewszystkimzaś

godnapodziwuitrwałejpamięcibyłamatka.Przyglądałasięonaw
ciągujednegodniaśmiercisiedmiusynówizniosłatomężnie.
NadziejębowiempokładaławPanu.

21

Pełnaszlachetnychmyśli,

zagrzewającswojekobieceusposobieniemęskąodwagą,każdegoz
nichupominaławojczystymjęzyku.Mówiładonich:

22

Niewiem,w

jakisposóbznaleźliściesięwmoimłonie,niejawamdałamtchnienie
iżycie,aczłonkikażdegozwasniejaułożyłam.

23

Stwórcaświata

bowiem,któryukształtowałczłowiekaizamyśliłpoczątek
wszechrzeczy,wswojejlitościponownieoddawamtchnienieiżycie,
dlategożewygardziciesobąterazdlaJegopraw.

24

Antiochbył

przekonany,żenimgardzono,idopatrywałsięobelgiwtychsłowach.
Ponieważzaśnajmłodszybyłjeszczeprzyżyciu,nietylkodałmu
ustnąobietnicę,alenawetpodprzysięgązapewniłgo,żejeżeli
odwrócisięodojczystychpraw,uczynigobogatymiszczęśliwym,a
nawetmianujegoprzyjacielemipowierzymuważnezadania.

25

Kiedy

zaśmłodzieniecniezwracałnatożadnejuwagi,królprzywołałmatkę
inamawiałją,abychłopcuudzieliłazbawiennejrady.

26

Podługich

namowachzgodziłasięnakłonićsyna.

27

Kiedyjednaknachyliłasię

nadnim,wtedywyśmiewającokrutnegotyrana,takpowiedziaław
językuojczystym:Synu,zlitujsięnademną!Włonienosiłamcię
przezdziewięćmiesięcy,karmiłamcięmlekiemprzeztrzylata,
wyżywiłamcięiwychowałamażdotychlat.

28

Proszęcię,synu,

spojrzyjnanieboinaziemię,amającnaokuwszystko,cojestna
nich,zwróćuwagęnato,żezniczegostworzyłjeBógiżeródludzki
powstałwtensamsposób.

29

Nieobawiajsiętegooprawcy,alebądź

godnybraciswoichiprzyjmijśmierć,abymw[godzinie]zmiłowania
odnalazłacięrazemzbraćmi.

7,29-Przypowszechnymzmartwychwstaniuciał.

30

Zaledwieonaskończyłamówić,młodzieniecpowiedział:Naco

czekacie?Jestemposłusznynienakazowikróla,alesłuchamnakazu
Prawa,któreprzezMojżeszabyłodanenaszymojcom.

31

Tyzaś,

przyczynowszystkichnieszczęśćHebrajczyków,nieumknieszzrąk
Bożych.

32

Mybowiemcierpimyzanaszewłasnegrzechy.

33

Jeżelizaś

żyjącyKrólnaszrozgniewałsięnakrótkiczas,abynasukaraći
poprawić,toznówpojednasięzeswoimisługami.

34

Tyzaś,bezbożny

ispośródwszystkichludzinajbardziejnikczemny,niewynośsięna
próżno,łudzącsięzwodniczyminadziejami.Niepodnośrękina
niebieskiesługi.

7,34-Innitłum.:"dzieci".

35

Jeszczebowiemnieuciekłeśprzedsądemwszechmogącegoi

widzącegozgóryBoga.

36

Terazbowiemnasibracia,którzyprzetrwali

krótkiecierpieniezewzględunażyciewieczne,stalisięuczestnikami
[obietnic]przymierzaBożego.TyzaśnasądzieBożymponiesiesz
sprawiedliwąkaręzapychę.

37

Ja,taksamojakmoibracia,iciało,i

duszęoddajęzaojczysteprawa.ProszęprzytymBoga,abywnet
zmiłowałsięnadnarodem,aciebiedoświadczeniamiikaramizmusił
dowyznania,żeOnjestjedynymBogiem.

38

Namnieinabraciach

moichniechzatrzymasięgniewWszechmogącego,który
sprawiedliwiespadłnacałynasznaród.

39

Wtedykrólrozgniewałsięi

kazałgopoddaćstraszniejszymmęczarniomniżinnych.Gorzkiemu
bowiembyływyrzuty.

40

Takwięcitenzakończyłżycieczystyipełen

ufnościwPanu.

41

Ostatniaposynachzmarłamatka.

42

Tyleniech

wystarczypodaćoucztachofiarnychiniezmiernychkatuszach.

2Mch8

DziałalnośćJudyMachabeusza

1

Juda,zwanyteżMachabeuszem,ijegoludziepotajemnie

przychodzilidowiosek,przywoływalidosiebieizabieralizesobą
krewnychoraztych,którzytrwaliwjudaizmie.Zebralibliskosześć
tysięcyludzi.

2

BłagaliprzytymPana,abywejrzałnadeptanyprzez

wszystkichnaródiokazałlitośćświątynibezczeszczonejprzezludzi
bezbożnych,

3

abyteżzmiłowałsięnadrujnowanymmiastem,które

niedługomabyćzrównanezziemią,abywysłuchałkrwi,którawoła
doNiego,

4

abywspomniałnaprzeciwnewszelkiejsprawiedliwości

mordowanieniewinnychdzieci,wreszcienabluźnierstwa
wypowiedzianeprzeciwkoJegoimieniu,aokazał,żezłanienawidzi.

5

KiedyMachabeuszstanąłnaczeleoddziału,jużbyłdlapogan

niezwyciężony,gdyżgniewPańskiprzemieniłsięwmiłosierdzie.

6

Nachodzącniespodziewaniemiastaiwsie,paliłje,azajmując

dogodnestanowiska,zmusiłdoucieczkiniemałąliczbęnieprzyjaciół.

7

Natakiewypadynajczęściejobierałnocejakosprzymierzeńców.

Opowiadaniazaśojegomęstwierozchodziłysięwszędzie.

WyprawaNikanora

8

Widząc,żemążtenwkrótkimczasiedoszedłdowładzyiże

corazbardziejrośniejegopowodzenie,FilipnapisałdoPtolemeusza,
wodzaCelesyriiiFenicji,żepowinienonwspomóckrólewskie
sprawy.

9

TenzaśnatychmiastwybrałNikanora,synaPatrokla,

jednegozpierwszychprzyjaciół[króla],iposłałgonaczeleniemniej
niżdwudziestutysięcyludzi,pochodzącychzewszystkichnarodów,
abywytępiłcałynaródżydowski.DodałmutakżeGorgiaszajako
wodza,abyłtomążdoświadczonywsprawachwojennych.

8,9-Zob.1Mch2,18.

10

[Zpieniędzyuzyskanych]zesprzedażyŻydówwniewolę

Nikanorpostanowiłzapłacićpodatekwynoszącydwatysiące
talentów,którekrólbyłwinienRzymianom.

8,10-KontrybucjanałożonanaAntiochaIIIWielkiegoijegonastępcówpobitwiepodMagnezją.

11

Posłałwięczarazdomiastnadmorskichwezwanie,aby

kupowanożydowskichniewolników,obiecującdaćim
dziewięćdziesięciuniewolnikówzajedentalent.Niebrałprzytym
poduwagękary,któramiałagospotkaćzestronyWszechmocnego.

12

WiadomośćowyruszeniuNikanoradotarładoJudy.Gdyzaśon

swoimżołnierzompodałwiadomośćozbliżaniusięwojska,

13

małoduszniici,którzyniedowierzaliBożejkarze,rozbieglisięi

samiopuścilitomiejsce.

14

Innizaśsprzedawaliwszystko,a

jednocześniebłagaliPana,abywyratowałsprzedanychprzez
bezbożnegoNikanoraprzedbitwą.

15

Jeżelijużniezewzględunanich

samych,tozewzględunaprzymierzazawartezichojcamiize
względunawzniosłeipełnemajestatuJegoimię,wzywanenadnimi.

16

Machabeuszzebrałswoichżołnierzywliczbiesześciutysięcyi

upomniałich,abynieprzerażalisię[nawidok]nieprzyjaciółiabynie
balisięwielkiejliczbypogan,którzyniesłusznieprzeciwkonim
występują,aleabywalczylimężnie,

17

mającprzedoczymawbrew

wszelkiemuprawudokonaneprzeznichzbezczeszczenieświętego
miejscaiponiewieraniewyszydzonymmiastem,aponadtojeszcze
zniesienieobyczajówodziedziczonychpoprzodkach.

18

Oniufność

pokładająwbroni,atakżewśmiałościswojej–powiedział–myzaś
ufamywszechmocnemuBogu,którymożezarównotych,coidą
przeciwnam,jakicałyświatwywrócićjednymskinieniem.

19

Wyliczyłimtakże[przykłady]pomocy,jakiejdoznaliich

praojcowie,awtymrównież[zwycięstwo]odniesionenad
Sennacherybem,kiedyzginęłostoosiemdziesiątpięćtysięcy;

8,19-Por.2Krl19,35.

20

arównieżto,cosięstałowBabiloniiwbitwieprzeciwko

Galatom:jakwszystkichdobitwystanęłoosiemtysięcyrazemz
czterematysiącamiMacedończyków,gdyzaśMacedończycyznaleźli
sięwtrudnympołożeniu,oweosiemtysięcypobiłostodwadzieścia
tysięcydziękipomocy,którąotrzymalizNieba,anawetwzięli
wielkiełupy.

8,20-PrawdopodobniewalkiAntiochaIIIWielkiegoprzeciwkoMolonowi,satrapieMedii,lata:221-220przedChr.

21

Kiedyichnapełniłodwagąisprawił,żebyligotowizłożyćżycie

zaprawaiojczyznę,podzieliłwojskonamniejwięcejczteryczęści,

22

naczelekażdegooddziałupostawiłswoichbraci:Szymona,Józefai

Jonatana,akażdemuznichpowierzyłdowództwonadtysiącem
pięciusetludźmi,

23

atakżeEleazara.OdczytawszyKsięgęŚwiętą,dał

hasło:ZBożąpomocą!Samobjąłdowództwonadpierwszym
oddziałemiuderzyłnaNikanora.

8,23-Rkpgreckie:"Eleazarowi";popr.wgWlg.

24

PonieważWszechmocnybyłichsprzymierzeńcem,zabiliponad

dziewięćtysięcyżołnierzy,większączęśćwojskaNikanoraranilii
okaleczyli,wszystkichzaśzmusilidoucieczki,

25

apieniądzetych,

którzyprzybyli,abyichkupić,zabrali.Ścigaliichpotemdośćdaleko.
Zaprzestalijednakzewzględunapóźnągodzinę.

26

Byłtobowiem

dzieńprzedszabatemidlategoniemoglibieczanimizbytdaleko.

27

Kiedybrońzostałazgromadzona,ałupyzabranenieprzyjaciołom,

oddalisięodpoczynkowiszabatowemu,bardziejniżzwykleprzytym
błogosławiliiwychwalaliPana,któryichwybawił,wyznaczającdla
nichnatendzieńpoczątekswojegozmiłowania.

28

Poszabacieczęść

łupówrozdzielonopomiędzyposzkodowanych,wdowyisieroty,
resztęzaśpodzielilimiędzysiebieiswojedzieci.

29

Gdytegodokonali

iurządziliwspólnąmodlitwę,błagalimiłosiernegoBoga,ażeby
swoimsługomdałsięprzejednaćdokońca.

KlęskiTymoteuszaiBakchidesa

30

WwalcezżołnierzamiTymoteuszaiBakchidesazabiliponad

dwadzieściatysięcyiopanowalinadzwyczajwysokiewarownie.
Bardzowielkiełupypodzielilinarówneczęści,dlasiebie,dla
poszkodowanych,sierot,wdów,anadtojeszczedlastarców.

8,8-30-Por.1Mch3,38-4,25.

31

Zabralibrońiwszystkąstaranniezłożyliwodpowiednich

miejscach,aresztęłupówzanieślidoJerozolimy.

32

Filarchęzaś,który

znajdowałsięwotoczeniuTymoteusza,aktórybyłmężembardzo
bezbożnymisprawcąwielukrzywdwyrządzonychŻydom,zgładzili.

8,32-Tytułwojskowyoficerastojącegonaczeleznacznegooddziałukonnicy.

33

Kiedyobchodziliuroczystośćzwycięstwawswoimojczystym

mieście,spalilitych,którzypodłożyliogieńpodbramyświątyni,a
takżeKallistenesa,któryumknąłdopewnegodomku.Otrzymałon
godnązapłatęzabezbożność.

UcieczkaNikanora

34

TrzykroćgorszyzaśzłoczyńcaNikanor,ten,którytysiąc

kupcówsprowadził,abysprzedawaćŻydów,

35

zpomocąPana

upokorzonyprzeztych,którychuważałzacośnajlichszego,zrzucił
swojąwspaniałąszatę,aoddaliwszysięodwszystkich,uciekałprzez
polajakzbiegłyniewolnik.Dziękinadzwyczajnemuszczęściu
przybyłdoAntiochiipozagładziewojska.

36

Ten,któryobiecałuiścić

podatekRzymianomzesprzedażyniewolnikówzJerozolimy,musiał
wyznać,żeŻydzimająObrońcęiżedlategoŻydówniemożna
pokonać.PostępująbowiemzgodniezustanowionymiprzezNiego
prawami.

2Mch9

OstatniedniAntiochaIVEpifanesa

1

WtymczasieAntiochwracałniesławniezmiastpołożonychw

Persji

2

WszedłbowiemdomiastazwanegoPersepolisimiałzamiar

zrabowaćświątynięiopanowaćmiasto.Ztegopowoduwybuchło
wśródtłumówpowstanieipochwyconozabroń.Antiochzostałprzez
mieszkańcówtegokrajuzmuszonydoucieczkiidoniesławnego
wycofaniasię.

9,2-ElimaiskołoPersepolis.Por.1Mch6,1.

3

KiedybyłkołoEkbatany,dowiedziałsięotym,cospotkało

NikanoraiżołnierzyTymoteusza.

9,3-StolicaMedii.

4

ZapłonąłwięcgniewemizamierzałnaŻydachpomścićzło,

jakiecierpiałzestronytych,którzygozmusilidoucieczki.Dlatego
poleciłwoźnicy,abyjechałbezwytchnieniaiprzyśpieszyłkoniec
podróży.JednakżesądNiebabyłjużnadnim.Wswoimgniewie
bowiemtaksięwyraził:Jerozolimę,skorotylkotamsięznajdę,
uczynięzbiorowymgrobemŻydów.

9,4-"Nieba"-zob.1Mch3,18.22.

5

AlewszystkowidzącyPan,BógIzraela,dotknąłgo

nieuleczalnyminiewidocznymcierpieniem.Zaledwiebowiem
wypowiedziałtesłowa,pochwyciłgonieznośnybólwnętrznościi
strasznemękiwewnątrzciała.

6

Byłotocałkowiciesprawiedliwe,gdyż

onwieluróżnorodnymikatuszamizadawałmękiwnętrznościom
innychludzi.

7

Ontymczasemnieustępowałwswejnieokiełznanej

pysze.Wdalszymciągupełenzarozumiałości,dyszącogniemgniewu
naŻydów,rozkazałjeszczeprzyśpieszyćpodróż.Wtedytonagle

wypadłzwozupędzącegozturkotem,aupadekjegobyłtak
nieszczęśliwy,żedoznałporażeniawszystkichczęściciała.

8

Iten,

któryniedawnowswojejnadludzkiejpyszebyłprzekonany,żemoże
rozkazywaćfalommorskim,iwyobrażałsobie,iżnawagęmoże
rzucićszczytygór,znalazłsięnaziemi,skądzabranogodolektyki,
cobyłowyraźnymdlawszystkichprzykłademmocyBożej.

9

Doszło

dotego,żezciałabezbożnikawydobywałysięrobaki,aciałojegoza
życiawboleściachimękachodpadałokawałkami,naskutekzaśwoni
zgnilizny,jakasięodniegorozchodziła,całewojskocierpiałona
mdłości.

10

Tego,któremukrótkoprzedtemwydawałosię,żedotyka

gwiazdnaniebie,niktniemógłznieść,taknieznośniesilnybył
zaduch.

11

Odtądjednak,złamany,zacząłpozbywaćsięswojejwielkiej

pychyidochodzićdozrozumienia,żepodbiczemBożymwkażdej
chwilidoznajecierpień.

12

Kiedyzaśnawetonsamniemógłznieść

własnejwoni,powiedziałtesłowa:Słusznąjestrzecząpoddaniesię
Bogu,aktojestśmiertelny,niepowiniensięuważaćzarównego
Bogu.

13

ModliłsięteżnikczemnikdoWładcy,któryjużnadnimnie

miałsięzlitować,mówiąc,

14

żeMiastoŚwięte,doktóregośpieszył,

abyjezrównaćzziemiąiuczynićzbiorowymgrobem,uznazawolne,

15

awszystkichŻydów,októrychsądził,iżniesąwarcitego,abyichw

grobiepochowano,ależebędążeremdlaptakówrazemzeswoimi
dziećmialbobędąrzucenidzikimzwierzętom,zrówna[wprawach]z
Ateńczykami;

16

świętyprzybytek,którypoprzednioograbił,

przyozdobinajpiękniejszymidarami,wszystkieróżnorodneświęte
naczyniazwróci,awydatkipotrzebnenaofiarypokryjezwłasnych
dochodów,

17

dotegojeszczezostanieŻydemiobejdziewszystkie

miejscazamieszkałe,abyrozgłaszaćmocBożą.

18

Boleścinicnie

ustępowały,boprzyszedłnaniegosprawiedliwysądBoży.Widząc,że
jestwbeznadziejnymstanie,napisałdoŻydówlist,któryniżejjest
załączony,aktórymacechypokornejprośby,następującejtreści:

19

KróliwódzAntiochŻydom,szlachetnymobywatelom–wiele

pozdrowieńiżyczeńzdrowiaipowodzenia.

20

Jeżelizdrowijesteście

razemzwaszymidziećmi,jeżeliponadtosprawyukładająsięwam

zgodniezżyczeniem,ja,pokładającufnośćwNiebie,

9,20-Tekstskażony.

21

wspominamprzyjaźniewaszącześćiżyczliwość.Powracającz

miejscowościpołożonychwPersji,zapadłemnaniebezpieczną
chorobę.Uważamjednakzakonieczneczuwaćnadwspólnym
dobremwszystkich.

22

Nierozpaczamnadmoimstanem,przeciwnie–

mocnąmamnadzieję,żewyjdęzchoroby.

23

Baczęjednaknato,że

nawetojciecwtymczasiekiedywyruszyłzwojskiemdogórnej
krainy,wyznaczyłswojegonastępcę.

9,23-"ojciec"-AntiochIIIWielki;"...krainy"-zaEufrat.

24

Jeżelibybowiemzaszłocośniespodziewanegoalboopowiadano

cośfałszywego,mieszkańcyprowincjipowinniwiedzieć,komujest
pozostawionekierowaniesprawami,iniepowinnisięniepokoić.

25

Ponadto,mającnauwadze,żewładcypobliscyisąsiadującyz

królestwemszukająchwilistosownejiczekają,conastąpi,
ustanowiłemkrólemmegosyna,Antiocha.Częstowyruszającdo
górnychsatrapii,powierzałemgoipolecałemjużbardzowieluzwas.
Piszęzaśdoniegoto,cojestzałączone.

9,25-AntiochaVEupatora;"załączone"-2Mchniepodajetegolistu.

26

Upominamwięcwasiproszę,abyściepamiętaliotych

dobrodziejstwach,któreotrzymaliścierazemzewszystkimiorazsami
osobiście,iabykażdytęprzychylność,jakąobecniemawobecmnie,
zachowałtakżewobecmojegosyna.

27

Jestembowiemprzekonany,że

onłagodnieipoludzkubędziepostępowałwedługmoichzasadi
będziezwamiwdobrychstosunkach.

28

Tenwięczabójcaibluźnierca,

cierpiącnajwiększeboleści,takjaktodlainnychpostanowił,naobcej
ziemi,wgórach,wnędznysposóbzakończyłżycie.

9,28-WTabai(Gabai?)kołoIspahanu,wPersji,naterenachwrogousposobionychdokróla,choćdoniegonależących.
9,1-28-LudoweopowiadanieośmierciAntiochaIVEpifanesamawykazać,żeBógkarzeprzestępcówzagrzechy.Por.2Mch1,11-17;1Mch6,11-16.Listprzytoczonyww.19-27opiera

się,byćmoże,najakimśdokumenciepisanym.

29

CiałojegozabrałFilip,jegoserdecznyprzyjaciel,któryjednak

wobawieprzedsynemAntiochaudałsiędoPtolemeuszaFilometora
doEgiptu.

2Mch10

Oczyszczenieświątyni

1

Machabeusz,aznimjegoludzie,zaprzewodemPana,odzyskali

świątynięimiasto,

2

zniszczylisporządzoneprzezobcokrajowcówna

placuołtarze,atakżegaje.

3

Pooczyszczeniuświątynizbudowali

nowyołtarz,wykrzesaliogieńzkamieni,apotemwziąwszyten
ogień,złożyliofiarypodwóchlatachprzerwy;rozpaliliogień[na
ołtarzu]kadzeniaiwlampachorazwyłożylichleb.

10,3-Przerwatrwałatrzylata.Niedokładnośćpowstajewzwiązkuzorientalnymsposobemwyrażaniasię("dwa"="kilka")lubzfaktemliczeniaczasuodwystąpieniaJudyMachabeusza.

4

Gdytozostałodokonane,upadlicałymciałemprzedPanemi

błagali,abyjużnigdyniedozwoliłimpopaśćwtakienieszczęście,ale
jeżelibykiedyśzgrzeszyli,żebyichłagodnieskarcił,aniewydawał
bluźnierczymibarbarzyńskimnarodom.

5

Wypadłozaśtak,żewtym

samymdniu,wktórymświątyniabyłazbezczeszczonaprzez
obcokrajowców,zostałaonaoczyszczona,dwudziestegopiątegotego
samegomiesiąca,którymjestKislew.

6

Zradościąobchodzili

uroczystośćprzezosiemdninawzórŚwiętaNamiotów,
przypominającsobie,jakkrótkoprzedtemŚwiętoNamiotów
obchodziliwgórachiwgrotachnapodobieństwodzikichzwierząt.

7

Toteżzwiązankami,zielonymigałązkami,adotegojeszczez

palmamiwrękachśpiewalihymnnacześćTego,którypozwoliłim
szczęśliwieoczyścićswojemiejsce.

8

Wspólnązaśuchwałąi

ślubowaniempostanowili,żecałynaródżydowskibędziekażdego
rokuobchodziłtendzieńuroczyście.

10,1-8-Por.1Mch4,36-61.SamooczyszczenieświątyninastąpiłowrzeczywistościprzedśmierciąAntiochaIVEpifanesa.

WYPADKIAŻDOUSTANOWIENIAŚWIĘTA

NIKANORA

WalkizIdumejczykami

9

TaksięmiałysprawyzwiązaneześmierciąAntiochazwanego

Epifanesem.

10

Terazopowiemyotym,cosiędziałozaAntiocha

Eupatora,synaowegobezbożnika.Będziemymówilikrótkoo
nieszczęściachzwiązanychzwojnami.

11

Objąwszyrządy,mianował

onwielkorządcąniejakiegoLizjasza,naczelnegowodzawCelesyriii
Fenicji.

12

Ptolemeuszbowiem,zwanyMakronem,sądząc,żewobec

Żydównależyzachowaćto,cosłuszne,zewzględunakrzywdy,które
imbyływyrządzone,próbowałpokojowozałatwićtesprawy,które
ichdotyczyły.

13

Naskutektegojednakzostałprzezprzyjaciół[króla]

oskarżonywobecEupatora.Musiałteżsłuchać,jakprzykażdej
sposobnościnazywanogozdrajcą,dlategożeopuściłCypr,którybył
mupowierzonyprzezFilometora,aprzeszedłdoAntiochaEpifanesa.
Nieprzyniósłszyzaszczytuswemustanowisku,pozbawiłsiężycia
przezzażycietrucizny.

14

KiedyzaśGorgiaszzostałwodzemnatych

ziemiach,werbowałwojskanajemneiprzykażdejsposobności
wzniecałwojnęzŻydami.

15

RównocześnieIdumejczycy,którzyw

swymposiadaniumieliwdogodnychmiejscachpołożonewarownie,
nękaliŻydów.Przyjmowalibowiemdosiebietych,których
wypędzonozJerozolimy,iusiłowaliwzniecićwojnę.

10,15-Tj.odstępców.

16

ŻołnierzezaśMachabeusza,odmawiającmodlitwyiprosząc

Boga,abyraczyłbyćimsprzymierzeńcem,wyruszyliprzeciwko
warowniomidumejskim.

17

Mężnierzucilisięnanieiopanowalite

miejsca,awyparliwszystkich,którzywalczylinamurach.Tych,
którzywpadliwichręce,zabijali;zginęłozaśniemniejniż
dwadzieściatysięcy.

18

Niemniejniżdziewięćtysięcyuciekłodo

dwóchbardzomocnychwież,zaopatrzonychwewszystko,cojest
potrzebnedowytrzymaniaoblężenia.

10,18-Tzn.zamków.

19

MachabeuszwięcpozostawiłSzymonaiJózefa,dotegojeszcze

Zacheusza,aznimiliczbężołnierzywystarczającądoichoblegania.
Samzaśoddaliłsiędomiejsc,gdziejegoobecnośćbyłakonieczna.

20

ŻołnierzeSzymonabylijednakchciwinapieniądzeiniektórym

spomiędzyuwięzionychwwieżachdalisiępieniędzmiprzekupić.
Wziąwszysiedemdziesiąttysięcydrachm,pozwoliliniektórymsię
wydostać.

21

KiedyMachabeuszowidoniesionootym,cosięstało,

zebrałprzywódcównaroduiwniósłoskarżenie,żebracisprzedanoza
pieniądze,uwalniającnieprzyjaciół,którzybędąprzeciwkonim
walczyć.

22

Tychwięc,którzystalisięzdrajcami,kazałstracić,a

wkrótcezdobyłobydwiewarownie.

23

Ponieważwszystko,doczego

sięzabrałzbronią,szczęśliwiedoprowadzałdokońca,wobydwóch
zabiłponaddwadzieściatysięcy.

WalkizTymoteuszem

24

Tymoteusz,którypoprzedniobyłpokonanyprzezŻydów,

zebrawszywielkąliczbęnajemnegowojska,adotegozgromadziwszy
niemałokonnicyzAzji,zjawiłsięwJudeizzamiaremzdobyciajej
siłą.

25

Kiedysięprzybliżał,żołnierzeMachabeusza,posypującziemią

głowy,abiodraprzepasawszyworami,dlaubłaganiaBoga,

26

upadliu

stópołtarzaiprosiliBogaołaskędlasiebie,abybyłwrogiemich
wrogówiabysiętymprzeciwstawił,którzyimsięprzeciwstawiają,
jaktojasnomówiPrawo.

10,26-Por.Wj23,22n.

27

Pomodlitwiechwycilizabrońiwyruszylidalekoodmiasta.

Zatrzymalisiędopierowtedy,gdybylibliskonieprzyjaciół.

28

Ledwie

zaczęłoświtać,rzucilisięjedninadrugich:jedniszli,mając,jako
zadatekpowodzeniaizwycięstwa,wrazzmęstwemufnośćpołożoną
wPanu,drudzyzaśwybrawszysobiegniewzaprzywódcęwwalce.

29

Gdyrozgorzałazażartawalka,przeciwnikomukazałosięznieba

pięciuwspaniałychmężównakoniachzezłotymiuzdami,którzy
stanęlinaczeleŻydów.

30

Onito,wziąwszyMachabeuszamiędzy

siebie,osłaniającwłasnąbronią,takstrzegligoodran,na
przeciwnikówzaśrzucalipociskiipioruny.Acirażeniślepotą,
rozbiegalisięwnajwiększymzamieszaniu.

31

Poległozaśdwadzieścia

tysięcypięciuset,azkonnicysześciuset[żołnierzy].

32

SamTymoteusz

uciekłdowarownizwanejGazara,bardzodobrzeumocnionej,gdzie
dowódcąbyłChajreas.

10,32-BiblijneGezer.

33

ŻołnierzeMachabeuszaprzezczterydnioblegalitwierdzępełni

radosnegozapału.

10,33-Por.1Mch13,43-48.

34

Ci,którzybyliwewnątrz,ufni,żemiejscebyłoumocnione,

niebywalebluźniliiwypowiadalibezbożnesłowa.

35

Kiedyjednak

zaświtałpiątydzień,młodzieńcyzotoczeniaMachabeuszawliczbie
dwudziestu,którzyzapałaligniewemnatebluźnierstwa,mężnie
rzucilisięnamuryizdzikązajadłościązabijalikażdego,ktoim
wpadłwręce.

36

Podobnieinninatarlizdrugiejstronynatych,którzy

byliwewnątrz,rzucaliogieńnawieżeorazrozpaliwszyognisko,w
tensposóbżywcemspalilibluźnierców.Innijeszczewyważylibramy,
awpuściwszyresztęoddziałów,zdobylimiasto.

37

Tymoteusza,który

sięskryłwjakiejścysternie,zabili,równieżjegobrata,Chajreasa,i
Apollofanesa.

38

Kiedyzaśtegodokonali,hymnamiipieśniami

dziękczynnymiwychwalaliPanazato,żetakmocnowspomagał
Izraela,dającimzwycięstwo.

2Mch11

WyprawaLizjasza

1

WkrótkiczaspotemLizjasz,opiekunkróla,krewnyi

wielkorządca,głębokodotkniętytym,cosięstało,

2

zebrałokoło

osiemdziesięciutysięcy[ludzi]irazemzcałąkonnicąwyruszył
przeciwkoŻydomwprzekonaniu,żemiastouczyniosiedlemGreków,

3

zeświątynizaśbędziepobierałpodatkijakzinnychpogańskich

miejscświętych,akażdegorokubędziesprzedawałgodność
arcykapłańską.

4

NiebrałonwcalepoduwagęBożejpotęgi,

złożywszynadziejętylkowdziesiątkachtysięcypieszychiw
tysiącachjazdy,atakżewosiemdziesięciusłoniach.

5

Wszedłszydo

JudeiiprzybliżywszysiędoBet-Sur,miejscawarownego,któreleży
mniejwięcejopięćschojnówodJerozolimy,szturmowałje.

6

Kiedy

zaśżołnierzeMachabeuszadowiedzielisię,że[Lizjasz]oblega
warownię,błagaliPanawśródjękówiłez,abynaratunekIzraelowi
wysłałdobregoanioła.

7

SamMachabeuszpierwszypochwyciłza

brońizachęciłinnych,abyrazemznimnarazilisięna
niebezpieczeństwoipomoglibraciom.Kiedyzaśonirazempodnieśli
siępełnizapału,

8

alejeszczebyliwJerozolimie,ukazałsię

przewodzącyimjeździecwbiałychszatach,wywijającyzłocistą
bronią.

9

WszyscywięcrazembłogosławilimiłosiernegoBoga,a

duszeichtakiejmocynabrały,żenietylkowludzi,alewnajdziksze
zwierzętaiwżelaznemurygotowibyligodzić.

10

Wyruszyliwięcw

szykubojowym,majączniebasprzymierzeńca,gdyżPansięnadnimi
zmiłował.

11

Jaklwyrzucilisięnanieprzyjaciółipowaliliichna

ziemięjedenaścietysięcy,jezdnychtysiącsześćset,wszystkichzaś
innychzmusilidoucieczki.

12

Większośćznichstanowiliranni,którzy

porzuciwszybroń,ratowalisięucieczką.NawetsamLizjaszuratował
siędziękihaniebnejucieczce.

13

Niebyłonjednakpozbawiony

rozumu,arozważającklęskę,którąponiósł,doszedłdoprzekonania,

iżHebrajczycydlategosąniezwyciężeni,gdyżpotężnyBógjestich
sprzymierzeńcem.

11,13-Por.1Mch6,57-61.

14

Posłałwięcprośbęoukładynawszelkichsprawiedliwych

warunkach.Obiecałteż,żenawetkróladotegodoprowadzi,iżbędzie
ichprzyjacielem.

11,14-Tekstskażony.

15

ZgodziłsięwięcMachabeusznawszystko,ocoLizjaszprosił,

mającnauwadzeto,copożyteczne.Nawszystkobowiem,co
MachabeuszwręczyłLizjaszowinapiśmiewsprawieŻydów,królsię
zgodził.

11,1-15-Por.1Mch4,27-35.

16

List,którybyłnapisanydoŻydówprzezLizjasza,miałtaką

treść:LizjaszwszystkimŻydom–pozdrowienie.

17

JaniAbsalom,

posłowiewasi,wręczyliminiżejzałączonepismoizażądali
postanowieniacodosprawwnimzawartych.

18

Oznajmiłemwięc

królowitowszystko,cobyłotrzeba,aonzgodziłsięnato,cobyło
możliwe.

11,18-Innipopr.wgkod.A:"ajazgodziłemsię".

19

Jeżeliwięcbędziecietrwaliwprzychylnymusposobieniuwobec

rządów,jestemgotówinaprzyszłośćwspółdziałaćdlawaszego
dobra.

20

Cozaśdosprawszczegółowych,tozarównotym,jakiode

mniewysłanymposłomwydałempolecenia,abysięzwamiukładali.

21

Bądźciezdrowi![Pisano]wrokustoczterdziestymósmym,dnia

dwudziestegoczwartego,[miesiąca]Dioskora.

11,21-Wiosnąroku164przedChr.;"Dioskora"-popr.wgrkpłacińskich.

22

Listzaśkrólamiałtakątreść:KrólAntiochbratuLizjaszowi–

pozdrowienie.

11,22-Tytułhonorowy.

23

Ojciecnaszzostałprzeniesionydobogów,myzaśżyczymy

sobie,abymieszkańcynaszegokrólestwapozostawaliwspokojui
oddawalisięwłasnymsprawom.

11,23-Ojciecnasz.AntiochIVEpifanes.

24

Usłyszeliśmy,żeŻydziniegodząsięzrozporządzeniemojca

nakazującymprzyjąćgreckieobyczaje,żemianowiciewłasnysposób
postępowaniauważajązalepszyiproszą,abyimpozwolićnawłasne
prawa.

25

Pragnąc,abytennaródtakżebyłwolnyodniepokojów,

uważamy,iżnależyimzwrócićświątynięipozwolić,abyżyliwedług
obyczajów,jakiemająpoprzodkach.

26

Dobrzezatemzrobisz,jeżeli

wyśleszdonichposelstwoipodaszimprawicę,abypoznalinasze
rozstrzygnięcie,bylidobrejmyśliioddawalisięzzadowoleniem
prowadzeniuwłasnychspraw.

27

Listzaśkróladoludubyłtaki:Król

AntiochstarszyźnieżydowskiejiinnymŻydom–pozdrowienie.

28

Jeżeliwamsiędobrzepowodzi,jesttozgodneznaszymżyczeniem.

Myzaśsamijesteśmyzdrowi.

29

Menelaoswyjaśniłnam,żechcecie

powrócićdodomówioddaćsięswoimsprawom.

30

Wszystkimzatem,

którzydodniatrzydziestegoKsantykapowrócą,przysługujepokóji
zapewnienie,

11,30–Ksantyka.Tj.kwietnia.

31

żeŻydzimogąkorzystaćzwłasnychprzepisówpokarmowychi

praw,jaktobyłorównieżdotychczas.Niechajniktznich,itow
żadensposób,niebędzieniepokojonyzpowodunieświadomego
wykroczenia.

11,31-Występowanieprzeciwpaństwowymwładzom.

32

PosyłamrównieżMenelaosa,abywasuspokoił.

33

Bądźcie

zdrowi![Pisano]wrokustoczterdziestymósmym,[dnia]piętnastego
Ksantyka.

11,33-Kwiecieńroku164przedChr.

34

RównieżRzymianieposłalidonichlisttejtreści:Kwintus

Memmius[i]TytusManius,legacirzymscy,ludowiżydowskiemu–
pozdrowienie.

11,34-Rkppodająróżnąpisowniętychimionidlategoniewiadomodokładnie,dokogosięoneodnoszą.

35

Nawszystko,coprzyznałwamLizjasz,krewnykróla,imy

wyrażamyzgodę.

36

Tesprawy,codoktórychuważał,żejenależy

przedłożyćkrólowi,rozważcieiprzyślijciekogośbezzwłocznie,
abyśmyprzedstawilijewsposóbzgodnyzwaszymżyczeniem.My
bowiemudajemysiędoAntiochii.

37

Pośpieszciesięwięciprzyślijcie

kogoś,abyśmyrównieżimydowiedzielisię,jakiesąwaszezamiary.

38

Bądźciezdrowi![Pisano]wrokustoczterdziestymósmym,dnia

piętnastegoKsantyka.

2Mch12

JafaiJamnia

1

Kiedyukładyzostałyzawarte,Lizjaszudałsiędokróla.Żydzi

zaśzajęlisiępracąnaroli.

2

Spomiędzyjednakmiejscowych

dowódcówTymoteusz,Apoloniusz,synGennajosa,nadtoHieronimi
Demofon,arazemznimirównieżNikanor,dowódcaCypryjczyków,
niepozwoliliimzażyćodpoczynkuanispokoju.

3

MieszkańcyJafy

popełnilitakąotozbrodnię:zaprosiliŻydów,którzywśródnich
mieszkali,byweszlirazemzeswoimiżonamiidziećmido
przygotowanychprzeznichwcześniejłodzi,jakgdybyniemieli
względemnichżadnychwrogichzamiarów,

4

lecz[tak,jakbydziałali]

zgodniezuchwałąmiasta.[Żydzi]przyjęlitorównieżjakoci,którzy
chcąpokoju,aniczegozłegoniepodejrzewają.Kiedyjednakodbili
dalekoodbrzegu,utopionoconajmniejdwieścieosób.

12,4-Prawdopodobniebyłatojakaśpaństwowauroczystość.

5

KiedyJudadowiedziałsięookrucieństwiepopełnionym

względemjegorodaków,rozgłosiłtęwiadomośćwśródludzi,którzyz
nimbyli,

6

awzywającBogajakosprawiedliwegoSędziego,wyruszył

przeciwkozabójcomswoichbraci.Wnocywywołałpożarwporcie,
spaliłłodzieiwytraciłtych,którzytamuciekli.

7

Ponieważobszarbył

zamknięty,wycofałsię,abyponowniepowrócićiwytępićwszystkich
obywateliJafy.

8

Dowiedziawszysięzaś,żemieszkańcyJamniichcieli

wtensamsposóbuczynićzŻydami,którzywśródnichmieszkali,

12,8-NapołudnieodJafy.

9

równieżnamieszkańcówJamniinapadłwnocy,podpaliłport

razemzflotą,takżełunępożarubyłowidaćażwJerozolimie–na
odległośćdwustuczterdziestustadiów.

WyprawadoGileadu

10

Oddalilisięstamtądodziewięćstadiów.Gdyszliprzeciw

Tymoteuszowi,napadlinaniegoArabowiewliczbieconajmniej
pięciutysięcy[pieszych],jezdnychzaśpięciuset.

12,10-Tzn.naJudę.

11

Gdyrozpętałasięzażartabitwa,ażołnierzomJudydziękiBożej

pomocysiępowiodło,pokonanikoczownicyprosili,abyJudapodał
imprawicę,aobiecywaliprzytym,żenietylkodostarcząbydła,ale
nawetwewszystkimbędąimpomagali.

12

Judazaśbyłprzekonany,że

naprawdęwwieluwypadkachmogąmubyćonipożyteczni.Zgodził
sięwięczawrzećznimipokój.Podawszysobieprawice,oddalilisię
doswoichnamiotów.

13

[Juda]napadłrównieżnapewnemiasto,które

sięnazywałoKaspin,umocnionewałamiiotoczonemurami,a
zamieszkaneprzezrozmaitenarody.

12,13-Por.1Mch5,26-36.

14

Ci,którzybyliwewnątrz,ufającmocymurówizapasom

żywności,odnosilisiędożołnierzyJudywsposóbjaknajbardziej
bezczelny,szydzili,aponadtobluźniliimówili,czegosięniegodzi.

15

ŻołnierzezaśJudywezwaliwielkiegoWładcęświata,którybez

taranówimachinoblężniczychwywróciłJerychozaczasówJozuego,
apotemjakdzikiezwierzętanatarlinamur.

12,15-"Jozuego"-por.Joz6,1-21;"zajadle"-dosł.:"sposobemdzikichzwierząt".

16

ZwoliBożejopanowalimiastoiurządzilinieopisanąrzeź,tak

żeleżąceobokjezioro,szerokienadwastadia,byłopełnekrwi,która
tamspłynęła.

17

Oddaliwszysięstamtądosiedemsetpięćdziesiąt

stadiów,przybylidotwierdzy,doŻydów,którychnazywano
Tubianami.

12,17-Inniwidzątunazwęgeograficzną:"Charaks"lub"Charaka";"Tubianami"-por.1Mch5,13.34-37.

18

Tymoteuszawtamtychstronachnienapotkali,gdyżjeopuścił,

nictamnieuczyniwszy,pozostawiająctylkowjednymmiejscu
bardzosilnązałogę.

19

DozyteusziSozypater,dowódcywojska

Machabeusza,wyruszyliiwycięliwięcejniżdziesięćtysięcy
żołnierzypozostawionychprzezTymoteuszawwarowni.

20

Machabeuszzaśpodzieliłpozostałeprzynimwojskonakohorty,

mianowałdowódcówkohortiruszyłnaTymoteusza,którymiałprzy
sobiestodwadzieściatysięcypiechoty,ajezdnychdwatysiące
pięciuset.

21

KiedyTymoteuszdowiedziałsię,żeJudanadchodzi,

odesłałkobiety,dzieciipozostałączęśćtaborównamiejscezwane
Karnion.Byłotobowiemmiejscetrudnedozdobyciainiedostępnez
powoduciasnychprzejść.

12,21-Por.1Mch5,43.

22

GdyukazałasiępierwszakohortaJudy,przerażenieistrach

opanowałynieprzyjaciół,gdyżobjawiłsięTen,którywszystkowidzi.
Rzucilisiędoucieczki,każdywinnąstronę,awieluprzezwłasnych
żołnierzybyłoporanionychiprzebitychostrzamimieczów.

23

Juda

urządziłgwałtownypościg.Pozabijałzłoczyńcówizgładziłokoło
trzydziestutysięcyludzi.

24

SamzaśTymoteusz,wpadłszywręce

żołnierzyDozyteuszaiSozypatra,prosiłbardzopodstępnie,abygo
zdrowegoicałegowypuścili,boonmawniewolibądźtorodziców,
bądźbraciwieluspomiędzynich,a[wraziejegośmierci]wypadnie
imzginąć.

25

Kiedywwielu[słowach]uroczyściesięzobowiązał,że

ichodeślebezszwanku,uwolniligo,abyratowaćbraci.

26

Stamtąd

[Juda]wyruszyłprzeciwkoKarnioniprzeciwkoświątynibogini
Atargatis,gdziezabiłdwadzieściapięćtysięcyludzi.

12,26-Boginisyryjska,przedstawianajakokobietazrybimogonem.

27

Poichzwyciężeniuicałkowitymzniszczeniuwyprowadził

swojewojskoprzeciwumocnionemumiastuEfron,wktórym
rezydowałLizjaszimieszkałowieluludzizróżnychnarodów.Stali

tamprzedmuramimocnimłodziludzieiodważniebronilidostępu,a
wewnątrzbyłowielemachinibalistdowyrzucaniapocisków.

12,27-Por.1Mch5,46.

28

OnijednakwezwaliWładcę,Tego,któryzmocąłamiesiły

nieprzyjaciół,opanowalimiastoipołożylitrupemztych,którzybyli
wewnątrz,okołodwudziestupięciutysięcy.

29

Odszedłszystamtąd,

wyruszyliprzeciwkoScytopolis,któreleżyosześćsetstadiówod
Jerozolimy.

12,29-Biblijnebet-Szean:1Mch5,52.
12,10-29-Por.1Mch5,24-53.

30

Żydzijednak,którzytammieszkali,zaświadczyliożyczliwości,

zjakąmieszkańcyScytopolisodnosilisiędonich,iotym,jakw
ciężkichczasachbylidonichprzyjaźnieusposobieni.

31

Dziękowali

więcimiprosili,abyrównieżnaprzyszłośćbylidlaichnarodu
życzliwi.DoJerozolimyprzybylikrótkoprzedŚwiętemTygodni.

ZwycięstwonadGorgiaszem

32

ApotakzwanejPięćdziesiątnicywyruszyliprzeciwko

Gorgiaszowi,wodzowiIdumei.

33

Wyszedłonnaczeletrzechtysięcy

piechotyorazczterystujezdnych,

34

akiedydoszłodowalki,zdarzyło

się,żezginęłaniewielkaliczbaŻydów.

35

NiejakiDozyteusz,z

[oddziału]Bakenora,jeździecimążsilny,pochwyciłGorgiasza,a
trzymajączachlamidę,mocnogociągnął,zamierzającprzeklętego
pojmaćżywcem,alejedenspomiędzytrackichjeźdźcówrzuciłsięna
niegoiodciąłmuramię.GorgiaszzaśuciekłdoMarisy.

12,35-"Tubianów"tekstpopr.;por.2Mch12,17;"chlamidę"-pelerynaspiętakołoszyi.

36

GdyżołnierzeEzdrisaoddłuższegoczasuwalczyliibyli

zmęczeni,JudawezwałPana,abyokazałsięsprzymierzeńcemi
wodzemwwalce.

12,36-Zob.2Mch8,23.Wgr.jest"Esdris",coinnizachowują.

37

Następniewśródhymnówśpiewanychwojczystymjęzyku

wydałokrzykwojenny,rzuciłsięniespodzianienażołnierzy
Gorgiaszaizmusiłichdoucieczki.

Ofiarazazmarłych

38

PotemJudazebrałwojskoipowiódłdomiastaAdullam.

Ponieważwypadłsiódmydzień,zgodniezezwyczajemoczyścilisięi
tamspędziliszabat.

12,38–Adullam.DziśChirbetId-el-Ma(por.1Sm22,1).

39

Następnegodnia,kiedybyłotojużkonieczne,żołnierzeJudy

przyszlizabraćciałatych,którzypolegli,ipochowaćrazemz
krewnymiwrodzinnychgrobach.

40

Podchitonemjednakukażdegoze

zmarłychznaleźliprzedmiotypoświęconebóstwomzJamnii,chociaż
PrawotegoŻydomzakazuje.Dlawszystkichwięcstałosięjasne,że
oniztejwłaśnieprzyczynyzginęli.

12,40-Por.Pwt7,25n.

41

WszyscyzaśwychwalaliPana,sprawiedliwegoSędziego,który

rzeczyukryteczynijawnymi,

42

apotemoddalisięmodlitwieibłagali,

abypopełnionygrzechzostałcałkowiciewymazany.MężnyJuda
upomniałwszystkich,abystrzeglisamychsiebieibyliwolniod
grzechów,mającprzedoczymato,cosięstałonaskutekgrzechutych,
którzyzginęli.

43

Uczyniwszyzaśzbiórkępomiędzyludźmi,posłałdo

Jerozolimyokołodwóchtysięcysrebrnychdrachm,abyzłożono
ofiaręzagrzech.Bardzopięknieiszlachetnieuczynił,myślałbowiem
ozmartwychwstaniu.

12,43-Wlg:"dwanaścietysięcy".

44

Gdybybowiemniebyłprzekonany,żecizabici

zmartwychwstaną,tomodlitwazazmarłychbyłabyczymśzbędnymi
niedorzecznym,

45

leczjeśliuważał,żedlatych,którzypobożnie

zasnęli,jestprzygotowananajwspanialszanagroda–byłatomyśl
świętaipobożna.Dlategowłaśniesprawił,żezłożonoofiarę
przebłagalnązazabitych,abyzostaliuwolnieniodgrzechu.

12,45-"Pobożna"-modlitwazazmarłych;"uwolnieni"-podstawądonaukioczyśćcujakookarzewprawdziepośmiertnej,leczmającejkoniec.

2Mch13

WyprawaLizjaszaiśmierćMenelaosa

1

WstoczterdziestymdziewiątymrokudoszłodożołnierzyJudy,

żeAntiochEupatorwyruszyłzwojskiemprzeciwkoJudei

13,1-Latemroku162przedChr.

2

iżeznimjestLizjasz,jegoopiekuniwielkorządca,naczele

greckiegowojskaliczącegostodziesięćtysięcypiechoty,pięćtysięcy
trzystujezdnych,dwadzieściadwasłonieitrzystarydwanów
uzbrojonychwsierpy.

3

DołączyłzaśdonichMenelaos,którybardzo

podstępnieprosiłAntiocha,jednaknieoocalenieojczyzny,aleo
przywróceniemuwładzy,którejpragnął.

4

Królkrólówjednakrozpalił

gniewAntiochaprzeciwkozłoczyńcy.Lizjaszbowiemwyjaśnił,żeon
właśniejestwiniencałegozła,a[król]rozkazał,abygozaprowadzili
doBeroiistraciliwedlemiejscowychzwyczajów.

13,4-Tj.Menelaos.

5

Byłazaśwtejmiejscowościwieżawysokanapięćdziesiątłokci,

pełnapopiołu.Miałaobracającesięurządzenie,którezewszystkich
stronstrącałodopopiołu.

13,5-Wgperskichzwyczajówwpopieleginęlipubliczniprzestępcy.

6

Tamświętokradcęlubwinnegoniektórychinnychniezwykle

ciężkichprzestępstwwszyscystrącająnazagładę.

7

Wtensposób

przyszłanaprzestępcęśmierć,którapozbawiłaMenelaosagrobu
wykopanegowziemi;

8

bardzosłusznie,popełniłonbowiemwiele

grzechówprzeciwkoołtarzowi,któregoogieńipopiółbyłyświęte.W
popielewięcznalazłśmierć.

WyprawaAntiochaVEupatora

9

Królpełenbarbarzyńskichmyśliszedł,abypokazaćŻydom

rzeczygorszeodtych,któredziałysięzajegoojca.

10

Dowiedziałsięo

tymJudainakazałwszystkim,abydzieńinocwołalidoPana,amoże
jakpoprzednio,takrównieżterazwspomożetych,którzymająbyć
pozbawieniPrawa,ojczyznyiświętegoprzybytku,

11

iniepozwoli,

abylud,którydopieroconakrótkoodetchnął,wpadłwręce
nikczemnychpogan.

12

Kiedyzaśwszyscytouczyniliirazembłagali

nakolanachmiłosiernegoPanazełzamiiwpostachprzeztrzydnibez
przerwy,Judaprzemówiłdonichipolecił,abybyligotowi.

13

Po

osobnejnaradziezestarszyznąpostanowiłwyjść,zanimwojsko
królewskiewkroczydoJudeiiopanujemiasto,bywszystko
rozstrzygnąćprzyBożejpomocy.

14

OddającsięwopiekęStwórcy

świata,upomniałswoichżołnierzy,abymężnieażdośmierciwalczyli
zaprawa,świątynię,miasto,ojczyznęizwyczajeojczyste.Koło
Modinrozbiłobóz.

15

Swoimżołnierzomdałhasło:Bożezwycięstwo!,

samzaśzwybranyminajdzielniejszymimłodzieńcaminapadłnocną
porąnakrólewskinamiot.Woboziezgładziłokołodwóchtysięcy
ludziiprzebiłnajwiększegosłoniarazemztym,którysiedziałnanim.

16

Nakonieczaś,kiedyobóznapełnilistrachemiprzerażeniem,z

sukcesemsięwycofali.

17

Nimdzieńzaświtał,wszystkosięjuż

dokonałodziękiopiece,jakąPanichotoczył.

18

Kiedykról

zakosztowałodwagiŻydów,próbowałpodstępnymisposobamistać
siępanemokolicy.

19

NadciągnąłdoBet-Sur,mocnejżydowskiej

twierdzy,[lecz]zostałodrzucony,dokonałnatarcia,[lecz]został
pokonany.

20

Judabowiemposłałoblężonymwszystko,cobyło

potrzebne.

21

KiedyRodokoszżydowskiegowojskazdradził

nieprzyjaciołomtajemnicę,odszukanogo,pochwyconoizamknięto.

22

DrugirazprowadziłkrólukładyzzałogąBet-Sur,wyciągnął

prawicę,otrzymał[ją],oddaliłsię,napadłnażołnierzyJudy,został
pokonany.

23

Dowiedziałsię,żeFilip,pozostawionyjakowielkorządca

wAntiochii,dostałpomieszaniazmysłów.Głębokotymporuszony

zwróciłsiędoŻydówłagodnymisłowami,wszedłwporozumieniei
zaprzysiągłwszystkiedogodnewarunki,pojednałsięizłożyłofiarę,
uczciłświątynięiokazałsięwspaniałomyślnywobecmiejsca
[świętego].

13,23-PrawdopodobnietylkowopiniiLizjaszaijegozwolenników.Innitłum.:"dokonałzamachustanu".

24

PrzyjąłnawetMachabeusza.PozostawiłHegemonidesa

dowódcąodPtolemaidyażdokrajuGerreńczyków.

13,24-Dogranicyegipskiej;jesttonadmorskaprowincja.

25

UdałsiędoPtolemaidy.MieszkańcyjednakPtolemaidybyli

niezadowolenizukładów,oburzylisięichcieliunieważnić
postanowienia.

26

Lizjaszwszedłnatrybunę,bronił,jakmógł,

uspokoił,ułagodził,przejednał,powróciłdoAntiochii.Taksięodbyły
wypadiwycofaniesiękróla.

13,18-26-Por.1Mch6,48-63.

2Mch14

Alkimos

1

PoupływietrzechlatdoszładootoczeniaJudywiadomość,że

Demetriusz,synSeleukosa,wylądowałzsilnymwojskiemiflotąw
porcieTrypolis,

14,1-DemetriuszISoter,synSeleukosaIVFilopatora.

2

opanowałkrajizamordowałAntiochaijegoopiekuna,Lizjasza.

3

NiejakizaśAlkimos,któryprzedtembyłarcykapłanem,alesam

dobrowolniesięzniesławiłwczasachzamieszekiwiedział,żeniema
dlaniegożadnegoratunkuaniponownegoprzystępudoświętego
ołtarza,

4

udałsiędokrólawstopięćdziesiątympierwszymroku,

przynoszącmukoronęzłotąipalmę,opróczzwyczajowychw
świątynigałązekoliwnych,itegodnianieuczyniłnicwięcej.

14,4-Tj.wr.161przedChr.;por.1Mch7,25.

5

Znalazłjednaksposobnośćdogodnądlaswojejgłupoty,kiedygo

zawezwałDemetriusznazebranieradyizapytał,jakienastrojepanują
wśródŻydówijakiemajązamiary.Natoodpowiedział:

6

Ci

spomiędzyŻydów,którzysięzowiąasydejczykami,aktórym
przewodziJudaMachabeusz,wzniecająwojnęiwywołująniepokój.
Onitoniedopuszczajądotego,abykrólestwozaznałopokoju.

7

Dlategopozbawionyswojejdziedzicznejgodności–mówięo

arcykapłaństwie–znówtutajprzybyłem,

8

najpierwistotniemającna

uwadzesprawykróla,następnierównieżwtrosceoobywateli.
Szaleństwobowiemwyżejwspomnianychniemałoszkodzicałemu
naszemunarodowi.

9

Kiedywięckażdąztychsprawpoznałeś,ty,

królu,zaopiekujsiękrajem,naszymudręczonymnarodem,z
uprzedzającąłaskawością,jakąwszystkimokazujesz.

10

Jakdługo

bowiemJudabędzieprzyżyciu,sprawypubliczneniebędąmogły

zaznaćspokoju.

14,1-10-Por.1Mch7,1-25.

WyprawaNikanora

11

Kiedyontopowiedział,zarazinniprzyjaciele[króla],którzy

wrogobyliusposobienidoJudy,usiłowalipodburzyćDemetriusza.

12

NatychmiastwięcwybrałNikanora,którybyłdowódcąnad

słoniami,mianowałgowodzemJudeiiwysłał

13

zrozkazami,żebyz

samymJudąskończył,ajegozwolennikówrozpędził;Alkimosazaś
ustanowiłarcykapłanemnajwiększejświątyni.

14

Pogańscymieszkańcy

Judei,którzykiedyśuciekliprzedJudą,przyłączylisiętłumniedo
Nikanora.Bylibowiemprzekonani,żezłylosinieszczęściaŻydów
imsamymprzyniosąszczęście.

15

Kiedy[Żydzi]usłyszelio

wyruszeniuNikanoraiodołączeniusiępogan,posypawszysię
ziemią,zanosilibłaganiadoTego,któryswójnaródosadziłnawiekii
zawszewwidocznysposóbbrałwopiekęswójdział.

14,15-Por.1Mch7,36nn.

16

Narozkazjednakdowódcy[wojsko]natychmiaststamtąd

odeszłoispotkałosięznimikołowsiDessau.

14,16-Por.1Mch7,40.

17

Szymon,bratJudy,rozpocząłbitwęzNikanorem,alewskutek

nagłegouderzeniaprzeciwnikówdoznałchwilowejporażki.

NikanoriJuda

18

MimotoNikanor,którysłyszałotym,jakajestdzielność

żołnierzyJudyijakizapałichwzmaganiachoojczyznę,czułobawę
przedkrwawymrozstrzygnięciem.

19

DlategoposłałPosidoniosa,

TeodotaiMatatiasza,abypodaliiprzyjęliprawicę.

20

Pogruntownym

rozważeniuwarunkówdowódcaogłosiłjewojskom.Kiedyzaśopinia
okazałasięjednomyślna,wyrazilinaniezgodę.

21

Ustanowionodzień,

wktórymspotkająsięosobno[wodzowie]najednymmiejscu.Zbliżał
sięzkażdejstronyrydwan,ustawionokrzesła.

22

Judaustawił

zbrojnychwdogodnychmiejscach,abybyligotowinawypadek,
gdybyzestronynieprzyjaciółnaglenastąpiłazdrada.Zgodnąjednak
prowadzilirozmowę.

23

NikanorprzebywałwJerozolimieinieuczynił

niczegoniestosownego,oddaliłnawetgromadzącychsiętłumnieprzy
nimludzi.

24

MiałdlaJudyzawszewielkieuznanieiwgłębisercabył

przychylnytemumężowi.

25

Zachęcałgo,abysięożeniłimiałdzieci.

[Juda]ożeniłsię,dobrzemusiępowodziłoizaznałradościżycia.

AlkimosiNikanor

26

Alkimosjednak,widzącwzajemnąichżyczliwość,wziął

zawarteumowy,udałsiędoDemetriuszaioskarżyłNikanoraowrogi
stosunekdopaństwa,wrogabowiemjegokrólestwa,Judę,mianował
onswoimnastępcą.

27

Królzaśrozgniewałsię,apodburzony

oszczerstwamitegoskończonegołotra,napisałdoNikanora,
wyrażającniezadowoleniewsprawieumówirozkazując,aby
MachabeuszaskutegonatychmiastprzesłałdoAntiochii.

28

Gdy

wiadomośćotymdoszładoNikanora,tenbardzosiętymzmieszał.
Ciężkomubyłounieważniaćumowy,gdyżmążtenwniczymnie
zawinił.

29

Ponieważjednakniemógłsięsprzeciwićkrólowi,szukał

sposobności,abywybiegiemzakończyćtęsprawę.

30

Machabeuszze

swejstronyzauważył,żeNikanorobchodzisięznimbardziejsurowo
iprzyzwykłychspotkaniachbyłbardziejszorstki.Przekonany,że
takaszorstkośćniejestobjawemniczegodobrego,zabrawszyzesobą
niemałoswoichżołnierzy,skryłsięprzedNikanorem.

14,30-Por.1Mch7,29n.

31

Kiedyzaśtamtendowiedziałsię,żeszlachetniezostałprzez

tegomężawyprowadzonywpole,udałsiędonajwiększeji
czcigodnejświątyniwtedy,gdykapłaniskładalinależneofiary,ikazał
wydaćsobietegomęża.

14,31-Por.1Mch7,33-38.

32

Gdyzaśoni,składającprzysięgi,oświadczyli,żeniewiedzą,

gdziemożesięznajdowaćposzukiwany,

33

wyciągnąwszyprawicęw

stronęprzybytku,poprzysiągł:JeżeliniewydaciemiJudyw
kajdanach,zrównamzziemiątenBożyprzybytekizburzęołtarz,ana
tymmiejscuwystawięwspaniałąświątynięDionizosowi.

14,33-Zob.2Mch6,7.

34

Topowiedziawszy,odszedł.Kapłanizaśwyciągnąwszyręcedo

nieba,wzywaliTego,któryzawszewalczyłwobronieswojego
narodu.Taksięmodlili:

35

Tobie,Panie,któryniczegonie

potrzebujesz,spodobałosię,żebyświątynia,wktórejmieszkasz,była
pomiędzynami.

36

Terazwięc,Święty,odktóregopochodziwszelka

świętość,Panie,ustrzeżnawiekiodjakiegokolwiekzbezczeszczenia
tendom,którydopierocozostałoczyszczony.

Razis

37

Nikanorowizaśwskazanospomiędzystarszyznyjerozolimskiej

niejakiegoRazisa,człowieka,którybyłoddanyswoimrodakom,miał
dobrąsławę,adziękiswejżyczliwościbyłnazywanyojcemŻydów.

38

Wczasachbowiempoprzedniegozerwaniastosunkówbył

obwinionyojudaizm,jakoten,którynieustanniezcałągotowością
narażałciałoiduszęwobroniejudaizmu.

14,38-Wlg:"tenprzezwieleczasutrzymałsięzasadpowściągliwościwedługjudaizmu,gotówwydaćciałoiduszęzawytrwanie".

39

Nikanorchciałpublicznieokazaćswojewrogieusposobienie

względemŻydów,posłałwięcponadpięciuset[żołnierzy],abygo
pochwycili.

40

Niewątpiłbowiem,żejeżeligopochwyci,zadaim

wielkicios.

41

Gdyżołnierzemielijużzdobyćwieżęiusiłowali

wyważyćdrzwidoatrium,gdynadtowydanybyłrozkaz,abyogień
podłożyćidrzwispalić,[Razis]osaczonyzewszystkichstron,
przeciwkosobiesamemuskierowałmiecz.

42

Wolałbowiemw

szlachetnysposóbumrzeć,aniżelizłoczyńcomwpaśćwręceibyć
przedmiotemzniewagwymierzonychprzeciwkojegoszlachetnemu
pochodzeniu.

14,42-Wowychczasachzadobryczynuważanoodebraniesobieżyciadlauniknięciahańbyiśmiercizrąkwrogów(por.1Sm31,4).

43

Wzapalewalkichybiłjednakciosu,awielużołnierzyjuż

wpadłoprzezdrzwi.Wybiegłwięcodważnienamurimężniesam
zeskoczyłnażołnierzy.

44

Kiedyzaśoniszybkocofnęlisięipowstała

[wolna]przestrzeń,spadłnaśrodekpustegomiejsca.

14,44-Możliwyrównieżprzekład:"napodbrzusze"(por.w.46).

45

Żyłjednakjeszczeipłonąłgniewem.Podniósłsię,choćkrewz

niegopłynęłairanybyłybolesne,abiegnąc,minąłżołnierzy.Stanął
wreszcienajakiejśurwistejskale.

46

Całkowiciejużwykrwawiony,

wyrwałwnętrzności,awziąwszyjeobydwomarękami,rzuciłnatłum.
AprosiłWładcężyciaiducha,abymujeponownieoddał.Wten

sposóbzakończyłżycie.

14,46-Dowódwiarywzmartwychwstanieciał.

2Mch15

Przygotowaniedobitwy

1

Nikanordowiedziałsię,żeżołnierzeJudyznajdująsięwokolicy

Samarii.Rozkazałwięc,abywdniuodpoczynku,spokojnioswoje
bezpieczeństwo,nanichnapadli.

2

Żydzi,którzypodprzymusemszliz

nimirazem,mówili:Nieulegawątpliwości,żeniepowinieneśich
gubićwsposóbtakdzikiibarbarzyński.Uczcijdzień,któremuTen,
cowidziwszystko,udzieliłchwałyiświętości.

3

Tenzaśpotrzykroć

złoczyńcazapytał:CzyjestwniebieWładca,którybykazałświęcić
dzieńszabatu?

4

Gdyzaściodpowiedzieli:JestPanżyjącywniebie,

Władca,któryrozkazałświęcićsiódmydzień,

5

natotamten:Aja–

powiedział–władcanaziemi,rozkazujępochwycićzabrońispełnić
królewskiepolecenia.Mimotojednakniezdołałprzeprowadzić
okrutnegoswegozamiaru.

6

Nikanor,wznoszącgłowęzcałą

chełpliwością,postanowiłwystawićpomnikztrofeówzdobytychna
żołnierzachJudy.

7

Machabeuszzaśmiałniezachwianąufnośćipełną

nadzieję,żeuzyskapomocodPana.

8

Upominałswoichżołnierzy,

żebynieprzerażalisię,gdypoganiebędąnacierać,żebywtedy
pamiętaliopomocyNieba,którejdoznalipoprzedniotylerazy.Teraz
więcrównieżmająsięspodziewaćzwycięstwa,jakiegoimudzieli
Wszechmocny.

15,8-"Nieba"-zob.1Mch3,18.20.

9

Dodawałimducha,[odwołującsię]doPrawaiProroków,a

przypomniawszyimrównieżtebitwy,przezktóreprzeszli,uczynił
ichodważniejszymi.

10

Rozniecałichzapał,jednocześniewykazywał

przestępstwapoganiłamanieprzysięgi.

11

Kiedykażdegoznich

uzbroiłnietyletąpewnością,jakądajetarczaiwłócznia,ilepociechą
zawartąwdobrychsłowach,opowiedziałimjeszczegodnywiarysen,
rodzajwidzenia,którywszystkichucieszył.

12

Takiezaśbyłojego

widzenie:Oniasz,dawnyarcykapłan,człowieknajwiększejdobroci,
skromnywobejściu,łagodnychobyczajów,pełengodnościw
słowach,aoddzieckadbałyowszystko,cojestwłaściwedlacnoty,
ontowłaśnie,wyciągnąwszyręce,modliłsięzacałąwspólnotę
Żydów.

15,12-OniaszIII;por.2Mch4,33n.

13

Potemwtensamsposóbukazałsięmąż,którywyróżniałsię

siwiznąimajestatem,abiłozniegopodziwugodneiwspaniałe
dostojeństwo.

14

Oniasz,zabierającgłos,powiedział:Tojestprzyjaciel

braci,którysięmodlizaludizamiastoświęte,Jeremiasz,Boży
prorok.

15,14-ŚwięciwstawiająsiędoBogazawiernymi.

15

PotemJeremiaszwyciągnąłprawicę,abypodaćJudziezłoty

miecz,dajączaśgo,powiedziałtesłowa:

16

Weźświętymiecz,darod

Boga,zjegopomocąpokonaszprzeciwników.

17

Zachęcenisłowami

Judy,którebyłybardzopiękneimogłyzapalićdomęstwa,adusze
młodzieńcównapełnićmęskąodwagą,postanowiliniezatrzymywać
sięwobozie,aleodważniewyjśćnaprzód,azcałymmęstwem
przystępującdowalki,rozstrzygnąćlosy.Miastobowiem,świętościi
świątyniabyływniebezpieczeństwie.

18

Ożonybowiemidzieci,

ponadtozaśobraciikrewnychmniejszawnichbyłaobawa,
największazaśipierwsza–oświętyprzybytek.

19

Cizaś,którzy

pozostaliwmieście,niemniejbylizatrwożeni.Niepokoilisiębowiem
orozgrywającesięwpoludziałaniawojenne.

20

Kiedyjużwszyscy

oczekiwalimającegonastąpićwyniku,kiedyjużprzeciwnicysię
zebrali,awojskowszykubojowymzostałoustawione,ibestie
umieszczonezestronydogodnej,konnicazaśstanęłanaskrzydłach,

15,20–bestie.Tj.słonie.

21

Machabeusz,widzącmasystojącegowojska,różnorodnąbrońi

dzikiwyglądbestii,wyciągnąłręcedoniebaiwezwałPana,który

czynicuda.Wiedziałbowiem,żeniedziękiorężowizgotujeOn
zwycięstwotym,którzysągodniwedługJegooceny.

22

WzywającGo,

mówiłwtensposób:Ty,Władco,wysłałeśswegoanioła,za
Ezechiasza,królajudzkiego,azgładziłonwobozieSennacheryba
okołostuosiemdziesięciupięciutysięcyludzi.

15,22-Por.2Krl19,35.

23

Terazrównież,Władconieba,poślijdobregoaniołaprzednami

natrwogęiprzestrach.

24

NiechwielkościąTwojegoramieniazostaną

powalenici,którzyzbluźnierstwemnaustachprzyszlitutaj
przeciwkoTwojemuświętemuludowi.Natymzakończył.

ŚmierćNikanoraiustanowienieświęta

25

ŻołnierzeNikanoraruszylidonatarcia,przydźwiękachtrąbi

bojowychpieśni,

26

ażołnierzeJudywśródbłagańmodlitewnychstarli

sięznieprzyjaciółmi.

27

Walczącrękoma,sercemzaśmodlącsiędo

Boga,położylitrupemniemniejniżtrzydzieścipięćtysięcyżołnierzy.
CieszylisięprzytymbardzozwidocznejBożejpomocy.

28

Kiedyjuż

rozprawasięskończyłaizradościązwinęliszyki,rozpoznali
Nikanora,którypadłwpełnymuzbrojeniu.

29

Gdyzaśpowstałkrzyki

zamieszanie,ojczystymjęzykiembłogosławiliWładcę.

30

Ten,który

całkowiciesiępoświęcił,ciałemiduszą,pierwszywalczyłwobronie
obywateli,któryzachowałodmłodychlatżyczliwośćdlarodaków–
wydałrozkaz,żebyodciąćgłowęNikanorairękęrazemzramieniemi
zanieśćdoJerozolimy.

31

Znalazłszysiętam,zwołałswoich

współrodakówipostawiwszykapłanówprzyołtarzu,posłałpotych,
którzybyliwzamku,

15,31-Zob.1Mch1,33nn.

32

ipokazałimgłowęwystępnegoNikanoraorazrękętego

bluźniercy,którąwyciągnąłprzeciwkoświętemudomowi
Wszechmocnego,odzywającsięchełpliwie.

33

Potemodciąłjęzyk

bezbożnegoNikanoraipowiedział,abynaczęści[goposiekać]idać
ptakom,zapłatęzaśzagłupotęzawiesićnaprzeciwkoświątyni.

15,33-Mowaoręce.Wtekścieoryginalnymgrasłówpolegającanatym,żetensamwyrazoznaczaprzedramię.Niektórzyteżtaktłumaczątomiejsce.

34

WszyscypodniebiosawysławialiPana,którysięobjawił,i

mówili:BłogosławionyniechbędzieTen,któryustrzegłswoją
świątynięodzbezczeszczenia.

35

OdciętągłowęNikanorazawiesił

[Juda]nazamkujakowyraźnyidlawszystkichwidocznyznak
pomocyPana.

36

Wszyscyzaśnamocywspólnegogłosowania

postanowili,żeniemożnapozwolić,abytendzieńminąłbez
uroczystości,żeświętowaćtrzebatrzynastydzieńdwunastego
miesiąca,zwanegoposyryjskuAdar,jedendzieńprzeddniem

Mardocheusza.

15,36-ŚwiętoPurim;por.Est9,20-22.
15,25-36-Por.1Mch7,43-50.

EPILOG

37

Askorowtensposóbzakończyłysięsprawyodnoszącesiędo

Nikanora,iodtamtychczasówmiastopozostawałowrękach
Hebrajczyków,jasamrównieżzakończęopowiadanie.

38

Jeżelijest

onopiękneizgrabnieułożone,totegowłaśniejasamchciałem;jeżeli
zaśmałąmawartośćijestprzeciętne,tozrobiłem,cobyłowmej
mocy.

39

Szkodliwejestbowiempiciesamegowina,ataksamo

równieżwody,natomiastwinozmieszanezwodąjestmiłeisprawia
wielkąprzyjemność.Taksamosposób,wjakiułożonejest
opowiadanie,radujetych,doktórychuszuonodojdzie.Tutajbędzie
koniec.

TableofContents

WstępdoDrugiejKsięgiMachabejskiej5
2Mch1.6
LISTY..6
Pierwszylist6
Drugilist7
2Mch2.10
WSTĘPAUTORA..12
2Mch3.14
WYPADKIAŻDOOCZYSZCZENIAŚWIĄTYNI14
SzymoniOniasz.14
Heliodor15
2Mch4.18
OniaszukrólaSeleukosa.18
Jazon.19
HelleniściwTyrze.21
KrólAntiochIVwJerozolimie.22
Menelaos.23
ŚmierćOniasza.24
LizymachiMenelaos.25
2Mch5.26
JazoniMenelaos.26
KrólAntiochIVwJerozolimie.27
Urzędnicy.28
PostawaMachabeusza.29
2Mch6.30
Upomnienieskierowanedoczytelnika.32
MęczeństwoEleazara.33
2Mch7.35
Męczeństwosiedmiubraciiichmatki35
2Mch8.38
DziałalnośćJudyMachabeusza.38
WyprawaNikanora.39
KlęskiTymoteuszaiBakchidesa.42
UcieczkaNikanora.43
2Mch9.44

OstatniedniAntiochaIVEpifanesa.44
2Mch10.47
Oczyszczenieświątyni47
WYPADKIAŻDOUSTANOWIENIAŚWIĘTANIKANORA..48
WalkizIdumejczykami48
WalkizTymoteuszem..50
2Mch11.52
WyprawaLizjasza.52
2Mch12.55
JafaiJamnia.55
WyprawadoGileadu.56
ZwycięstwonadGorgiaszem..59
Ofiarazazmarłych.60
2Mch13.61
WyprawaLizjaszaiśmierćMenelaosa.61
WyprawaAntiochaVEupatora.62
2Mch14.64
Alkimos.64
WyprawaNikanora.65
NikanoriJuda.66
AlkimosiNikanor67
Razis.69
2Mch15.70
Przygotowaniedobitwy.70
ŚmierćNikanoraiustanowienieświęta.73
EPILOG..74