Ubezpieczanie wojsk jako element walki lądowej

SPIS TREŚCI

Str.
WSTĘP ....................................................................................................

R o z d z i a ł 1

UBEZPIECZENIE WOJSK - JAKO NIEROZŁĄCZNY ELEMENT
WSPÓŁCZESNEJ WALKI LĄDOWEJ....................................................

R o z d z i a ł 2

PODZIAŁ I ZADANIE UBEZPIECZEŃ .................................................

2.1. Podział i ogólna charakterystyka ubezpieczeń ...............................

2.2. Zadania ubezpieczeń bojowych .....................................................

2.3. Zadania ubezpieczeń marszowych .................................................

2.4. Zadania ubezpieczeń postoju .........................................................

2.5. Zadania ubezpieczeń bezpośrednich ..............................................

R o z d z i a ł 3

PLUTON ZMECHANIZOWANY JAKO UBEZPIECZENIE BOJOWE
W OBRONIE ...........................................................................................

3.1. Ugrupowanie bojowe ....................................................................

3.2. System ognia .................................................................................

3.3. Infrastruktura taktyczna punktu oporu ...........................................

R o z d z i a ł 4

SPOSOBY PROWADZENIA WALKI PRZEZ PLUTON
ZMECHANIZOWANY DZIAŁAJĄCY JAKO UBEZPIECZENIE
BOJOWE W
OBRONIE ................................................................................................

4.1. Wypracowanie sposobu działania ..................................................

4.2. Kierowanie walką plutonu .............................................................

ZAKOŃCZENIE ...................................................................................... 67

BIBLIOGRAFIA ......................................................................................

W S T Ę P

Działania bojowe we współczesnym polu walki charakteryzują się pełną dynamiką,

ruchem na dużych przestrzeniach, ciągłą zmianą sytuacji, zwiększoną mobilnością i

żywiołością.W teraźniejszych działaniach taktycznych dostrzegamy dominację środ-

ków konwencjonalnych jak i również precyzyjnego rażenia. Oba te elementy decydują

o wzroście możliwości oddziaływania ogniowego i elektronicznego na całą głębokość

ugrupowania bojowego. Reasumując, chciałbym stwierdzić, że nie ma miejsca dla

pododdziałów względnie bezpiecznych, miejsc zapewniających wojskom w rejonach

ześrodkowani, czy w czasie przemieszczania się, eliminacje bądź też ograniczenie

stopnia rażenia ogniowego przez przeciwnika.

Jedynym

rozwiązaniem tej sytuacji jest precyzyjne i jasne zachowanie się podod-

działów zmierzające do określenia celowości działania, jego aktywności, manewrowo-

ści, a także do zabezpieczenia bojowego działań. Jednym z elementów, podstawowych

składników zabezpieczenia bojowego jest ubezpieczenie.

Ubezpieczenie bez względu na ugrupowanie wojsk, cel działania, sposób wykona-

nia zadania stanowi, odgrywa niebagatelną rolę na polu walki, jest niczym innym jak

ochroną wojsk własnych przed niespodziewanym atakiem przeciwnika, z przodu, z

boku i z tyłu.

Zapewnia wojskom czas i stwarza dogodne warunki do przygotowania i prowadze-

nia działań, odtworzenia gotowości bojowej oraz rozwinięcia się wojsk ubezpiecza-

nych w celu dokonania pomyślnego i skutecznego zrealizowania zadania w różnych

sytuacjach.

Autor w swojej pracy przedstawił istotę roli ubezpieczenia jaką spełnia przy wyko-

nywaniu zadań bojowych przez pododdziały.

W pierwszym rozdziale pracy autor ukazał znaczenie ubezpieczenia jako nieroz-

łącznego elementu zabezpieczenia bojowego na współczesnym polu walki. W swoich

przemyśleniach oparł się na sytuacjach i zdarzeniach z II wojny światowej, będących

odzwierciedleniem przemian w sposobie prowadzenia walki a jednocześnie będących

fundamentem, na którym opracowano i prowadzono ćwiczenia taktyczne na wszyst-

kich szczeblach dowodzenia. W drugim rozdziale w sposób wyjątkowo dokładny i

precyzyjny autor omówił podział i ogólną charakterystykę ubezpieczeń a także przed-

stawił zadania stawiane ubezpieczeniom bojowym, marszowym bezpośrednim i posto-

ju na współczesnym polu walki.

Materiał zawarty w tym rozdziale został rozbudowany o szereg szkicy przedstawia-

jących i ułatwiających zrozumienie zadań stawianym ubezpieczeniom oraz w sposobie

ich realizacji.

W trzecim rozdziale omówiono elementy systemu obrony czyli ugrupowanie bojo-

we, system ognia oraz infrastrukturę taktyczną punktu oporu.

W rozdziale tym autor oparł się na aktualnych rozwiązaniach, na przykładach opisa-

nych i obrazowanych, dzięki czemu stworzył bardziej przestrzenny obraz, wizerunek

omawianych zagadnień.

Czwarty

rozdział jest niczym innym jak omówieniem szczególnie ważnych zagad-

nień takich jak: kierowanie, dowodzenie oraz wypracowanie sposobu działania.

Wszystkie te czynniki stanowią o skuteczności prowadzenia zwycięskiej wojny a tak-

że o skuteczności użycia ubezpieczeń w różnych sytuacjach taktycznych. Bez tych

elementów osiągniecie sukcesu na współczesnym polu walki jest niemożliwe.

Serdeczne podziękowania autor kieruje na ręce kierownika pracy Pana płka dra

Konrada RUDAWSKIEGO, dzięki któremu praca ta nabrała wymiaru przestrzennego

niezwykle zrozumiałego i jasnego, pomimo ogromu przedstawionych zagadnień. Autor

ma nadzieję, że praca ta przedstawi ubezpieczenia w innym świetle i że będzie pomocą

dydaktyczną dla kolejnych pokoleń oficerów.

R o z d z i a ł 1

UBEZPIECZENIE WOJSK - JAKO NIEROZŁĄCZNY

ELEMENT WSPÓŁCZESNEJ WALKI LĄDOWEJ

WALKA - zasadnicza forma działania taktycznego wojsk, zorganizowane starcie

zbrojne związków taktycznych, oddziałów i pododdziałów walczących stron, wyraża-

jące się w uzgodnionych co do celu, miejsca i czasu uderzeniach, ogniem i manewrze

w celu rozbicia ugrupowania bojowego przeciwnika, zniszczenie jego sił i środków i

wykonania bojowych zadań taktycznych w wyznaczonym rozkazem przełożonego

miejscu i czasie

WALKA - to każde starcie z przeciwnikiem w skali taktycznej. Istotą walki jest

zorganizowanie w czasie i przestrzeni bezpośrednie - fizyczne, psychologiczne, radio-

elektroniczne lub informacyjne oddziaływanie na przeciwnika

Walkę charakteryzuje zorganizowane, zdecydowane, szybkie i aktywne działanie

wojsk, masowe użycie czołgów, bojowych wozów piechoty i innego sprzętu technicz-

nego, stosowanie na szeroką skalę desantów oraz oddziałów wydzielonych.

Współczesna walka wymaga ścisłego współdziałania i umiejętnego wykorzystania

efektów prowadzonych działań przez wszystkie rodzaje wojsk. Może być prowadzone

z użyciem broni masowego rażenia lub w warunkach zagrożenia jej użyciem

Atrybutami walki są: uderzenie, ogień; manewr pododdziałów.

Uderzenie

- polega na jednoczesnym rozbiciu lub rozbijaniu zgrupowań wojsk i

obiektów przeciwnika.

Regulamin walki wojsk lądowych SZ PRL - część I dywizja, brygada, pułk. Projekt wyd. GZ SB - 1983, s. 6.

Regulamin działań taktycznych wojsk lądowych - część II (pododdziały). Warszawa 1994, s. 6.

Użycie batalionu piechoty i czołgów na współczesnym polu walki. Warszawa 1984, s.11.

Ogień

- podstawowy środek rażenia przeciwnika w walce. Skuteczność ognia jest

uwarunkowana doborem własnych środków rażenia, celnością, ciągłym i umiejętnym

kierowaniu, zmasowaniem wykonywanym z zaskoczenia.

Manewr

- zamierzony, zorganizowany ruch w czasie walki, w celu zajęcia dogod-

nego położenia w stosunku do przeciwnika i stworzenie niezbędnego ugrupowania sił

i środków.

Współczesną walkę cechuje gwałtowność i duże tempo, rozmach przestrzenny, dy-

namizm, szybkość działań co powoduje częste zmiany sytuacji

Do podstawowych zasad walki należy zaliczyć: stałe utrzymanie gotowości bojowej

pododdziałów, wysoką aktywność, zdecydowanie i ciągłość prowadzenia działań,

działanie z zaskoczenia, stałe i dokładne współdziałanie, ześrodkowanie sił i środków

oraz wysiłku pododdziałów w celu wykonania głównych zadań w decydującym miej-

scu i odpowiednim czasie, połączenie ognia z ruchem, szerokie zastosowanie manew-

ru pododdziałami i ogniem

Po krótkim wstępie dotyczącym - istoty współczesnej walki zostanie omówione

pojęcie „ubezpieczenie” i wpływu jaki on wywołuje na prowadzenie działań bojo-

wych.

Ubezpieczenie wojsk w przeszłości i na współczesnym polu walki odgrywa nieba-

gatelną rolę szczególnie w czasie prowadzenia działań bojowych. Oznacza to - biorąc

pod uwagę prowadzenie działań na kierunkach, że na skrzydłach i wewnątrz ugrupo-

wania mogą działać wyspecjalizowane grupy wojsk przeciwnika.

Jeżeli stosuje się przyjęte w założeniach formy i sposoby prowadzenia działań bo-

jowych, to zjawiskiem normalnym będą odsłonięte skrzydła, a nawet tyły walczących

wojsk

Potwierdzeniem tych słów niech będzie zdarzenie z wiosny 1943 r. Z okolicy Starej

Russy. Pluton piechoty otrzymał zadanie zająć obronę na lewym skrzydle samodziel-

Użycie batalionu piechoty i czołgów na współczesnym polu walki. Warszawa 1984, s. 12.

Tamże, s. 13.

Szulewski R.: O ubezpieczeniu wojsk w działaniach bojowych. PWL 1965 nr 4, s. 23.

nego batalionu piechoty zmotoryzowanej. Przedni skraj obrony przebiegał przed ba-

gniskiem z rzadka pokrytym kępami zarośli. Sąsiedni batalion bronił się z drugiej stro-

ny bagna. Bezpośredniej styczności z nim nie było. W wyniku rozpoznania terenu do-

wódca plutonu, iż przez bagno można przejść i przeciwnik być może właśnie tu będzie

starał się zajść na tyły obrony. Bardzo łatwo mógł się tu prześliznąć również podod-

dział rozpoznawczy przeciwnika.

związku z tym dowódca plutonu zdecydował zwrócić szczególną uwagę na lewe

skrzydło swych stanowisk obronnych, chociaż wiedział, że na styk z sąsiednim bata-

lionem jest przygotowany ogień zaporowy kompanii moździerzy. Na lewym skrzydle

plutonu zajęła obronę drużyna piechoty wzmocniona ciężkim karabinem maszyno-

wym. Dowódca drużyny otrzymał rozkaz: we dnie organizować ciągłą obserwację

błotnistego odcinka terenu, a w nocy wysłać podsłuch w rejon najbliższej kępy zarośli.

Podobne

środki przedsiębrał dowódca plutonu z sąsiedniego batalionu, który orga-

nizował obronę po drugiej stronie bagna. W nocy żołnierze obu plutonów na poszcze-

gólnych odcinkach błota powbijali kołki, przeciągnęli między nimi kabel telefoniczny

i zawiesili na nim pudełka od konserw.

Wszystkie

przedsięwzięcia co do zabezpieczenia styków zostały ustalone podczas

spotkania dowódców plutonów w celu omówienia współdziałania.

Ustalono,

też wówczas sygnały jednoczesnego otwarcia, przeniesienia, przerwania

ognia itp.

Kilka dni później przeciwnik po wykonaniu krótkiej, lecz silnej nawały ognia arty-

lerii przeszedł do ataku. Główne uderzenie skierował na środek obrony batalionu. Jed-

nocześnie spora grupa piechoty przeciwnika próbowała, ukrywając się w zaroślach,

przejść przez bagno na tyły obrony batalionu. Atak przeciwnika spotkał dobrze zorga-

nizowany ogień. Zarówno przed frontem, jak i na skrzydle obrony batalionu hitlerow-

cy ponieśli duże straty i musieli wycofać się.

upływie dwóch dni około plutonu fizylierów przeciwnika starało się w czasie

głębokiej nocy przedostać przez bagna za linię obrony. Podsłuch ukrył jednak ruch

przeciwnika, ponieważ któryś z żołnierzy zaczepił kabel telefoniczny i „włączyła się”

sygnalizacja dźwiękowa. Podsłuch pociskami świetlnymi wskazał kierunek celu. na

komendę dowódcy plutonu ciężkie i ręczne karabiny maszynowe otworzyły ogień we

wskazanym przez podsłuch kierunku. Jednocześnie dowódca plutonu wystrzelił dwie

zielone rakiety - „wykryto przeciwnika”. nie zdążyły zgasnąć, gdy odezwały się kara-

biny maszynowe sąsiada zza bagna. Znaleźli się w worku ogniowym. Próby wycofa-

nia się były daremne. W świetle rakiet zauważono ich i odcięto drogę ogniem ciężkich

karabinów maszynowych. Szczególnie skuteczny okazał się ogień karabinu maszyno-

wego sąsiedniego batalionu. Rano na polu walki znaleziono 9 zabitych żołnierzy prze-

ciwnika, którzy byli wyposażeni do prowadzenia zwiadu na głębokich tyłach.

Przytoczony

przykład świadczy o tym, że niezawodne zabezpieczenie skrzydeł,

zwłaszcza gdy nie ma styczności bezpośredniej, jest bardzo ważna. Przeciwnik bo-

wiem zawsze dąży do wykrycia skrzydeł, styków i luk w ugrupowaniu bojowym by

wykorzystać je w celu przedostania się na tyły obrony.

Dowódca plutonu postąpił słusznie, zwracając szczególną uwagę na zabezpieczenie

styku z sąsiadem. Nie tylko wyznaczył odpowiednie siły, ale i zorganizował współ-

działanie z sąsiadem. Prostymi środkami wykonał sygnalizację dźwiękową. Zapewnił

ciągłą obserwację i podsłuch na styku z sąsiadem. Wszystkie te przedsięwzięcia za-

pewniły powodzenie w odpieraniu ataku przeciwnika

Adgamow A., Dienin A., Smietanin A.: Taktyka w przykładach bojowych - pluton. Warszawa 1976. Wydaw.

MON, s. 190-193.

Jak wynika z przytoczonego przykładu zabezpieczenie bojowe stanowi problem,

gdyż ma ono na celu niedopuszczenie do zaskakującego napadu przeciwnika, zmniej-

szenie skuteczności jego uderzeń oraz stworzenie pododdziałom sprzyjających warun-

ków do pomyślnego wykonania zadań w różnych sytuacjach. Obejmuje ono między

innymi: UBEZPIECZENIE.

UBEZPIECZENIE - organizuje się w celu niedopuszczenia do przeniknięcia ele-

mentów rozpoznania przeciwnika, do rejonów rozmieszczenia wojsk, uniemożliwienie

niespodziewanego napadu przeciwnika oraz zapewnienie wojskom czasu i dogodnych

warunków przygotowania i prowadzenia działań

Reasumując można stwierdzić, że jedynie walka oraz odpowiednie i przemyślane

ubezpieczenie może zapewnić zwycięstwo. Tylko przez walkę można doprowadzić do

rozbicia sił i środków przeciwnika oraz pozbawić go zdolności dalszego stawiania

oporu. Dlatego też, powodzenie w walce oraz umiejętne zorganizowanie ubezpiecze-

nia uzyskuje tylko ten kto śmiało i sprawnie wprowadza w czyn podjętą decyzję, prze-

jawia inicjatywę i ponosząc pełną odpowiedzialność dąży do rozbicia przeciwnika

nawet jak najmniejszymi siłami.

Na skutek dynamicznego rozwoju w ostatnich latach nauki i techniki zmiany na

współczesnym polu walki następują coraz szybciej i są coraz bardziej widoczne.

Zmiany te dotyczą takich dziedzin jak: uzbrojenie, organizacje, sposoby prowadzenia

działań bojowych oraz metody szkolenia. Wprowadzenie do wojsk nowych generacji

uzbrojenia spowodowało wzrost parametrów technicznych i manewrowych. Pozwoliło

uzyskać wzrost zastosowania oraz stosunkowo krótki czas pokonywania przez podod-

działy znacznych odległości.

Przed

rozpoczęciem działań, wojska rozśrodkowuje się w rejonach w których przy-

gotowują się i osiągają gotowość do wykonania określonych zadań. Rejony wzmoc-

nienia powinny zapewnić pododdziałom rozśrodkowanie i skryte rozmieszczenie oraz

dogodne warunki do obrony i ochrony przed uderzeniami przeciwnika naziemnego i

powietrznego. Aby zapewnić pododdziałom odpowiednie warunki do w/w elementów

Regulamin działań taktycznych wojsk lądowych, część II (pododdziały). Warszawa 1994, s. 96.

oraz do odpoczynku i należytego przygotowania do odtworzenia zdolności bojowej

wyznacza się ubezpieczenie na odpowiednich rubieżach i pasach.

Wszystkie

siły i środki wyznaczone do ubezpieczenia rejonu ześrodkowania pełnią

niebagatelną rolę i są elementem mającym na celu niedopuszczenie przeciwnika do

przerwania się w głąb.

W rejonie rozmieszczenia podczas postoju, przy zagrożeniu napadem naziemnym,

wojska ubezpieczają się: ubezpieczeniem postoju oraz ubezpieczeniem bezpośrednim.

Natomiast bez zagrożenia napadem naziemnym wojska ubezpieczają się tylko ubez-

pieczeniem bezpośrednim.

Ilość i skład pododdziałów ubezpieczenia postoju zależy od odległości do przeciw-

nika, ważności ubezpieczonego kierunku, od czasu potrzebnego na rozwinięcie ubez-

pieczonych wojsk, właściwości terenu i obserwacji

związku z powyższym rubieże ubezpieczeń powinny być wykonane przy wyko-

rzystaniu wzniesień zapewniających maksymalny wgląd w teren i pozwolić na prowa-

dzenie ognia na odległość donośności sprzętu uzbrojenia. Dobrym przykładem może

być tutaj wojna izraelsko-arabska w czerwcu 1967 roku. chociaż działania wojenne

przebiegały w bardzo różnorodnym terenie (pustynie piaszczyste i górzysto-skaliste na

Synaju, urozmaicony teren silnie pofałdowany i górzysty na jordańskim i synajskim

froncie) to jednak natarcie wojsk izraelskich na wszystkich frontach cechowała ru-

chliwość i manewrowość przy silnym wsparciu lotniczo-artyleryjskim.

przełamaniu obrony wojsk arabskich wojska izraelskie natychmiast rozwijały

natarcie w przestrzeń operacyjną, pozostawiając niszczenie odciętych i izolowanych

sił przeciwnika obwodom. Najczęściej stosowanymi formami pokonywania obrony

przez wojska izraelskie były: obejście, oskrzydlenie i wychodzenie na tyły.

W wielu przypadkach wojska izraelskie wykorzystywały teren do przeprowadzenia

manewru obejścia i oskrzydlenia zarówno jednostronnego jak i dwustronnego oraz

uderzenia na skrzydła i tyły.

Piekutowski J.: Ubezpieczenie wojsk. Wrocław 1978, s. 13-14.

Dobrym

przykładem manewru obejścia i uderzenia dwuskrzydłowego dostarczają

walki o rejon umocniony Gazy i obszar na zachód od Jordanu. Rejon Gazy został

oskrzydlony i okrążony od południa przez zgrupowanie izraelskie, które pokonało

piaszczyste wydmy uważane przez Egipcjan za nie do przebycia. Od północnego

wschodu oskrzydliło obronę egipską drugie zgrupowanie izraelskie, które po przeła-

maniu obrony pomiędzy Khan Junis i Gaza wyszło na tyły wojsk egipskich. Rejon

obrony w strefie Gazy był więc atakowany w kierunku na Rafah tj. wzdłuż egipskich

linii obrony.

froncie

jordańskim dwa zgrupowania uderzeniowe nacierające z południa i z

północy na Nablus, w wyniku czego okrążyły i zniszczyły większość wojsk jordań-

skich broniących rejonu na zachód od Jordanu

Ważnym wynikiem, który w sposób istotny wpłynął by na czas walki z przeciwni-

kiem, na możliwość zatrzymania jego sił oraz na sposób działania jest skład ubezpie-

czeń oraz wielkości wystawionego ubezpieczenia. Nasycenie ubezpieczeń odpowied-

nią ilością środków przeciwpancernych umożliwia zatrzymanie na dłuższy czas prze-

ciwnika, zadanie mu maksymalnych strat i powstrzymanie jego natarcia. Należy pa-

miętać, że ilość przeznaczona na ubezpieczenie nie powinna przekraczać jednej trze-

ciej sił i środków.

Sposób

działania ubezpieczeń będzie w znacznym stopniu rzutował na powstrzy-

manie przeciwnika. Nie powinien on ograniczać się tylko do przeprowadzenia przez

nie działań typowo obronnych lecz również do organizowania innych form walki (np.

zasadzkach).

Sytuacja

którą przedstawię miała miejsce w lutym 1945 roku na drodze Mendenan-

Krogen, gdy był zwiększony ruch wojsk niemieckich. Pluton piechoty otrzymał zada-

nie - przejść nocą przez przedni skraj obrony przeciwnika (2 km poniżej Melenhofn) i

zorganizować zasadzkę w celu zdobycia „języka” i dokumentów. Ze wszystkich moż-

liwych miejsc, przez które można było przekroczyć linię frontu, dowódca plutonu wy-

brał wąwóz, który rozpoczynał się w pobliżu przedniego skraju i ciągnął w głąb obro-

Wójcik E.: Konflikt bliskowschodni. Warszawa 1975, s. 268-270.

ny przeciwnika. Po ustaleniu w jakich wypadkach i gdzie udzielą plutonowi pomocy

własna artyleria i piechota, dowódca sprawdził wyposażenie i podzielił pluton na dwie

grupy. Jedna grupa miała schwytać jeńca i zdobyć dokumenty, druga osłaniać działa-

nie pierwszej i w razie konieczności ściągnąć na siebie przeciwnika. Nocą pluton

przekroczył linię frontu i doszedł do miejsca wyznaczonego na zasadzkę. Zadanie

zdobycia jeńca i dokumentów zostało wykonane. Wynikało z nich, że Niemcy prze-

rzucali na teren odcinka frontu nowe siły a więc szykowali się do natarcia

zależności od charakteru wykonywanych zadań pododdziały ubezpieczają się:

Adgemow A.: Taktyka w przykładach bojowych - pluton. Warszawa 1976, s. 225-227.

− ubezpieczeniem bojowym;

− ubezpieczeniem marszowym;

− ubezpieczeniem postoju;

− ubezpieczeniem bezpośrednim

Wymieniony podział ubezpieczeń charakteryzuje się różnym stopniem doboru w za-

leżności od zagrożenia na polu walki i od funkcji jaką ma spełniać w przyszłych dzia-

łaniach. Pododdziały znajdują się w bezpośredniej styczności z przeciwnikiem musia-

ły by być w ciągłej gotowości do prowadzenia walki dlatego też w takich pododdzia-

łach mówiono, że stanowią ubezpieczenie bojowe. Natomiast pododdziały znajdujące

się w pewnej odległości od linii frontu wykonujące marsz lub będące na postoju ubez-

pieczały się odpowiednio ubezpieczeniem marszowym i postoju. W zależności od sy-

tuacji i rodzaju działania przeciwnika były mniej lub bardziej narażone na jego oddzia-

ływanie.

Jednakże w przyszłej wojnie stopień zagrożenia ze strony przeciwnika ulegnie

diametralnej zmianie ze względu na udział grup specjalnych przeznaczonych do dzia-

łania na różnych głębokościach do zwalczania pododdziałów w czasie marszu i posto-

ju. dlatego, też działania na samodzielnych kierunkach będzie wymagało ubezpiecze-

nia się nie tylko od czoła ale również z tyłu i ze skrzydeł ze względu na dużą manew-

rowość grup dywerysjno-rozpoznawczych przeznaczonych do zadawania jak najwięk-

szych strat i do opóźniania marszu.

względu na często zmieniającą się sytuację pododdziały, w krótkich odstępach

czasu mogą stosować różne formy działania (z marszu będą przechodziły do ataku, a

po jego wykonaniu do pościgu, następnie znów do marszu czy ataku itp.). Na samo-

dzielnych kierunkach będą działać pododdziały znajdujące się nie tylko w pierwszych

rzutach, lecz również stanowiące drugie rzuty i odwody

W tych przypadkach będą musiały wyznaczyć ubezpieczenia. Działania na współ-

czesnym polu walki wymagają stworzenia silnych, dobrze wyposażonych i uzbrojo-

Regulamin działań taktycznych wojsk lądowych. Cz. II (pododdziały) s. 96.

Szydło A.: Kilka uwag o rodzajach ubezpieczenia. PWL 1966 nr 1, s. 47-48.

nych ubezpieczeń gotowych do obrony sił głównych oraz do stworzenia warunków do

zorganizowanego wejścia do walki tychże sił.

Przykłady przedstawione przez autora obrazowują celowość i słuszność tworzenia

ubezpieczeń. Wojna izraelsko-arabska pokazała jednoznaczny wizerunek wagi i ko-

nieczności istnienia ubezpieczeń. Również działania wojsk radzieckich w czasie II

wojny światowej świadczą o bardzo i istotnym znaczeniu ubezpieczeń w czasie walki.

względu na szybki rozwój działań bojowych na wzrastające znaczenie wojsk

specjalnych i zagrożenia jakie za sobą niosą należy szczególną wagę położyć na

współdziałanie, na zapewnienie osiągania zgodnych celów działania tak aby wszyscy

począwszy od strzelca a skończywszy na dowódcy rozumieli cel działania, zadania

bojowe, sposób jego wykonania a także żeby znali sygnały dowodzenia i powiadamia-

nia. W innym przypadku celowość tworzenia ubezpieczeń nie będzie miała sensu.

R o z d z i a ł 2

PODZIAŁ I ZADANIA UBEZPIECZEŃ

2.1.

Podział i ogólna charakterystyka ubezpieczeń

zależności od rodzaju działań bojowych ubezpieczenie można podzielić na:

Ubezpieczenia postoju, do którego zaliczamy:

− oddział czat;

− czaty.

Ubezpieczenia marszowe, do którego zaliczamy:

a) przy marszu dofrontowym:

− awangardę;
− szpicę czołową;
− patrol czołowy.

b) przy marszu odfrontowym:

− ariergardę;
− szpicę tylną;
− patrol tylny.

c) przy marszu wykonywanym:

− wzdłuż frontu;
− oddział boczny;
− szpicę boczną;

− patrol boczny;

− stałe ubezpieczenie boczne.

Ubezpieczenie bojowe, do którego zaliczamy:

− bojowy patrol rozpoznawczy (BPR);
− pluton zmechanizowany w ubezpieczeniu obrony batalionu organizowanej bez

styczności z przeciwnikiem.

Ubezpieczenie bezpośrednie, do którego zaliczamy:

− placówkę;
− drużynę patrolową;
− czujkę (podsłuch);
− szperaczy;
− patrole piesze;
− dyżurne środki ogniowe;
− wartowników;
− dyżurne wozy bojowe;
− posterunki ochronno-obronne;
− dyżurne służby ochronno-obronne pododdziału.

U b e z p i e c z e n i e p o s t o j u organizuje się w celu uniemożliwienia przeciwnikowi

penetracji rejonów rozmieszczenia ubezpieczonych wojsk oraz dokonanie niespodzie-

wanego napadu, a w przypadku napadu, zatrzymanie przeciwnika do czasu rozwinię-

cia się wojsk ubezpieczanych. W zależności od sytuacji wysyła się je na odległość

gwarantującą zatrzymanie przeciwnika na czas niezbędny do reakcji ubezpieczanych

wojsk.

ELEMENTY UBEZPIECZENIA POSTOJU

Elementy

ubezpieczenia

Skład

Kto wysyła

(organizuje)

Sposób

działania

U W A G I

Działa na

Da ubezpiecze-

Oddział

czat

Batalion,

Wzm. kompa-

nia

Oddział

odległości 5 - 15

km od rejonu

rozmieszczenia

pododdziału.

Szerokość pasa

ubezpieczenia

5-10 km.

nia bezpośred-

niego organizuje:

czujki, patrole.

Czata

Wzmocniony

pluton

Oddział

Działa w

odległości do 5

km od rejonu

rozmieszczenia

pododdziału.

Szerokość pasa

ubezpieczenia do

2 km.

Dla

ubezpieczenia

bezpośredniego

wysyła czujki,

patrole, szpera-

cze.

Oddział czat (czata)

w celu niedopuszczenia do niespodziewanego napadu na swoje

pododdziały ubezpiecza się elementami ubezpieczenia bezpośredniego takimi jak:

− patrole piesze, drużyny patrolowe lub szperaczami;

− podsłuchy ( w składzie 2-3 żołnierzy);

− czujki (w składzie 2-3 żołnierzy).

Wojska w rejonie rozmieszczenia oprócz elementów ubezpieczenia postoju na ze-

wnątrz rejonu i wewnątrz rejonu ubezpieczenia ubezpieczają się elementami ubezpie-

czenia bezpośredniego takimi jak:

a) na zewnątrz rejonu rozmieszczenia:

− placówki;
− patrole piesze;
− drużyny patrolowe;
− czujki lub podsłuchy.

b) wewnątrz rejonu rozmieszczenia;

− dyżurnymi środkami ogniowymi;
− dyżurnymi wozami bojowymi;
− posterunkami ochronno-obronnymi;

− wartownikami przy wozach bojowych (pojazdach);
− dyżurną służbę ochronno-obronną pododdziałów.

ELEMENTY UBEZPIECZENIA BEZPOŚREDNIEGO

Elementy

ubezpieczenia

Skład

Kto wysyła

Sposób

działania

UWAGI

Placówka

Drużyna

1-2 czołgi

Batalion,

kompania

Działa w odle-
głości 1,5 km od
ubezpieczenia
pododdziału.
Zmienia się raz
na dobę.

Stanowi element
ubezpieczenia.
Organizuje sta-
nowisko oporu i
obserwacji.

Czujka,

podsłuch

2-3

żołnierzy

Oddział czat,

czata oraz bata-

lion, kompania

Zajmuje stanowi-
sko, prowadzi
obserwacje i po-
wiadamia o po-
jawieniu się
przeciwnika, a w
wypadku uderze-
nia przeciwnika
wycofuje się.

Wysyła się na
odległość wzro-
kową. Czatę w
warunkach
dziennych pod-
słuch w warun-
kach ograniczo-
nej widoczności.

Patrol pieszy,

drużyna patrolo-

wa, szperacze

2-3

żołnierzy, BWP,

czołg

Oddział czat,

czata, batalion,

kompania

Działa na wy-
znaczonym kie-
runku, prowa-
dząc obserwację
okrężną. Poje-
dynczych żołnie-
rzy likwiduje lub
bierze do niewo-
li.

Działa między
oddziałami czat,
czatami oraz
przed rejonem
rozmieszczenia
kompanii, bata-
lionu.

Elementy

ubezpieczenia

Skład

Kto wysyła

Sposób

działania

UWAGI

Dyżurny

środek

Obsługa

środka

Pluton,

drużyna

Zajmuje wyzna-
czone OS i przy-
gotowuje je pod
względem inży-

Działa w odle-
głości bezpo-
średniej od pod-

ogniowy ogniowego

nieryjnym.

Ogień

otwiera samo-
dzielnie lub na
rozkaz.

oddziału.

Dyżurny

wóz

bojowy

BWP, czołg

Pluton

Wóz bojowy
przygotowany do
prowadzenia
ognia. Załoga w
wozie bojowym
w gotowości do
niszczenia prze-
ciwnika.

Działa w ugru-
powaniu plutonu.
Przeznaczony
jest do obrony
przed przeciwni-
kiem powietrz-
nym i naziem-
nym.

Wartownicy

przy wozach

bojowych (po-

jazdach)

Jeden żoł-

nierz

Drużyna,

załoga, czołg

Pełni służbę przy
wozie bojowym.
Zatrzymuje
zgodnie z zasa-
dami służby war-
towniczej.

Zmienia się war-
towników co 2
godziny. War-
townicy zatrzy-
mują nie znają-
cych hasła.

Posterunki

ochronno-

obronne

1-2 żoł-

nierzy

na posterunku

Oddział,

batalion

Pełnią

służbę

zgodnie z zasa-
dami służby war-
towniczej i tabelą
posterunku.

Organizuje się do
ochrony i obrony
składów, szta-
bów itd.

Drużyna

służba ochronno-

obronna podod-

działu

2-3 żoł-

nierzy

Kompania

Pełnią

służbę

zgodnie z zasa-
dami regulaminu
ogólnego.

Wyznacza się
podoficera dy-
żurnego oraz 1-2
dyżurnych.

Placówkę

- wystawia kompania, batalion na kierunku drugorzędnym, zadaniem

placówki jest ubezpieczać pododdział będący na postoju, nie dopuszczać do niespo-

dziewanego napadu przeciwnika oraz przeniknięcia elementów rozpoznawczych lub

grup dywersyjnych. Placówka urządza zwykle stanowisko oporu, rozbudowuje go pod

względem inżynieryjny do pełnego profilu.

Placówkę zmienia się raz na dobę. Placówka zadanie swoje wykonuje przez obser-

wację i walkę. Pojedynczych żołnierzy placówka bierze do niewoli lub niszczy, o

czym melduje dowódcy pododdziału, który ją wystawił. W razie natarcia przeciwnika

placówka broni zajmowanego stanowiska oporu i nie wycofuje się bez rozkazu.

W celu rozpoznania własnych żołnierzy ustala się na każdy dzień hasło i odzew.

Hasło i odzew podaje się cicho. Wszystkich nie znających hasła służba wewnętrzna

lub ubezpieczenie zatrzymuje i przekazuje przełożonym.

W porze dziennej dopuszcza się na odpoczynek połowy stanu osobowego placówki,

natomiast w porze nocnej odpoczywać może jedna trzecia placówki, a pozostali żoł-

nierze powinni pełnić służbę. Pełnienie służby i odpoczynkami reguluje dowódca dru-

żyny.

Drużyna patrolowa

- prowadzi rozpoznanie przed siłami ubezpieczonymi oraz

przed punktami oporu czat i w lukach między nimi. Rolę drużyny patrolowej może

pełnić załoga BWP lub czołgu.

W czasie patrolowania porusza się skrycie wyznaczoną drogą prowadząc wnikliwą

obserwację terenu. Przy wjeździe w teren zakryty powinna rozpoznać go szperaczami.

Działających pojedynczo żołnierzy przeciwnika bierze do niewoli lub niszczy. W

przypadku wykrycia większych grup przeciwnika dowódca drużyny patrolowej mel-

duje o tym przełożonemu i obserwuje ich działanie.

Dyżurny wóz bojowy

- działa bezpośrednio w ugrupowaniu pododdziału będące-

go w rejonie rozmieszczenia. Dyżurnym wozem bojowym może być BWP lub czołg.

Załoga dyżurnego wozu bojowego przebywa w wozie w stałej gotowości do otwarcia

ognia do przeciwnika naziemnego lub powietrznego. Dyżurny wóz bojowy powinien

być rozmieszczony w miejscu, w którym jest możliwe prowadzenie dobrej obserwacji

okrężnej i ognia. W dyżurnym wozie bojowym radiostacja powinna być włączona na

odbiór, ponadto powinien być wyznaczony obserwator do odbierania sygnałów od

przełożonych i przekazywania do dowódcy dyżurnego wozu bojowego.

Jeżeli dyżurny wóz bojowy stanowi BWP, drużyna powinna mieć przygotowane

stanowiska ogniowe wokół BWP w odległości 50-100 m. Dla każdego środka ognio-

wego powinien dowódca wskazać sektor obserwacji i ostrzału. dyżurny wóz bojowy

powinien być w stałej gotowości do wyjazdu we wskazany rejon przez dowódcę w

celu walki z przeciwnikiem. Dyżurny wóz bojowy zmienia się zwykle co 2-4 godziny,

wyznacza się w każdym plutonie zmechanizowanym i czołgów.

Dyżurny środek ogniowy

- stanowi ubezpieczenie drużyny, plutonu i może być

w składzie obsługi PK, PKS, rgppanc. Działa w ugrupowaniu pododdziału i ma zada-

nie niedopuścić do niespodziewanego napadu przeciwnika. Po otrzymaniu zadania

obsługa dyżurnego środka ogniowego rozbudowuje stanowisko ogniowe, maskuje i

prowadzi obserwacje w nakazanym sektorze, ładuje broń i jest w stałej gotowości do

otwarcia ognia. Służba dyżurnego środka ogniowego może być wyznaczona na okres

2 godzin, następnie powinna być zmieniona. Ogień otwiera samodzielnie lub na roz-

kaz.

Czujka (podsłuch)

- jest elementem ubezpieczenia postoju wysyłanym ze składu

czaty: oddziału czat, batalionu. W skład czujki (podsłuchu) wchodzi 2-3 żołnierzy. W

zależności od sytuacji, charakteru terenu i warunków widoczności, czujkę (podsłuch)

wystawia się przed pododdziałem lub na jego skrzydle w odległości do 400 m, może

działać również w lukach między sąsiednimi czatami. Zmianę czujki (podsłuchu)

przeprowadza się co 2-4 godziny.

Czujka (podsłuch)

pełni służbę skrycie, nikogo nie zatrzymując. O pojawieniu

się działających pojedynczo żołnierzy oraz niewielkich grup przeciwnika melduje

przełożonemu. W przypadku zaatakowania stanowiska, czujka (podsłuch) otwiera

ogień i wycofuje się. Pojedynczych żołnierzy wojsk własnych czujka (podsłuch) za-

trzymuje i żąda hasła. W razie nieznajomości hasła zatrzymuje i wywołuje dowódcę.

U b e z p i e c z e n i e m a r s z o w e

organizuje się w celu zapewnienia ciągłości

ruchu kolumn, uniemożliwienia przeciwnikowi elementów rozpoznawczych przeciw-

nika oraz stworzenie warunków wejścia do walki sił głównych. Ubezpieczenie od czo-

ła zapewniają awangardy, szpice czołowe, patrole czołowe i drużyny (załogi patrolo-

we. Szpice (patrole) boczne ubezpieczają skrzydła; natomiast ariergardy, szpice (pa-

trole) tylne - tyły kolumn.

ELEMENTY UBEZPIECZENIA MARSZOWEGO

Element

Skład

Kto wysyła

Sposób

U W A G I

ubezpieczenia

działania

Awangarda, (od-

dział boczny)

ariergarda

Wzmocniony

batalion

ZT,

oddział

Działa w odle-
głości 20-30 km
od sił głównych.

Oddział boczny
do 20 km.

Szpica czołowa,

boczna, tylna

Wzmocnione

kompanie

(batalion)

Oddział, podod-

dział (awangar-

da, ariergarda)

Działa w odle-
głości 5-10 km
od sił głównych
lub awangardy
(ariergardy).

Szpica boczna do
5 - km.

Patrol czołowy,

boczny tylny

Wzmocniony

pluton

Pododdział,

szpica

Działa w odle-
głości do 3 km
od szpicy lub
ubezpieczonego
pododdziału.

Wysyła drużynę
patrolową na
odległość wzro-
kową.

Awangarda

- jest elementem ubezpieczenia marszowego wysyłanym na odległość

20-30 km od sił głównych przy marszu dofrontowym. Od czoła ubezpiecza się szpicą

czołową na odległość 5-10 km. W zależności od potrzeb awangarda na boki może

wysyłać patrole boczne na odległość do 3 km lub szpicę boczną na odległość do 5 km

przy wykonywaniu zadania podczas marszu awangardy powinna wykonywać marsz w

takim tempie aby nie opóźniać tempa marszu sił głównych i wykonywać marsz w tem-

pie nakazanym przez dowódcę który wysyła awangardę. Drobne grupy przeciwnika

niszczyć z marszu, przy napotkaniu większych sił wychodzi na dogodne rubieże, zaj-

muje stanowiska i niszczy ubezpieczenie przeciwnika. W dogodnych warunkach

awangarda powinna częścią sił przedrzeć się do sił głównych przeciwnika i wykonać

na nie uderzenie, zmuszając tym samym do przedwczesnego rozwinięcia się przeciw-

nika, wprowadzenie zamieszania oraz dezorganizacji.

Szpicę czołową

w sile wzmocnionej kompanii (batalionu) wysyła się w celu roz-

poznania drogi marszu, przyległego terenu, ubezpieczenia maszerujących wojsk, za-

bezpieczenie nakazanego tempa natarcia oraz zabezpieczenie rozwinięcia i wejścia do

walki sił głównych awangardy lub oddziału. Od czoła ubezpiecza się patrolem czoło-

wym, który wysyła na odległość do 3 km od sił głównych szpicy. W zależności od

potrzeb może ze skrzydła ubezpieczyć się patrolem bocznym, który wysyła na zagro-

żone skrzydło na odległość do 3 km.

Patrol czołowy

- jest wysyłany ze szpicy czołowej lub z oddziału jeżeli oddział

wykonuje marsz w składzie ZT. Zadanie swoje wykonuje prze obserwację i walkę dą-

żąc do zatrzymania jak największych sił przeciwnika. Patrol czołowy ubezpiecza się

drużyną patrolową, którą wysyła na odległość wzrokową.

Patrol

czołowy maszeruje z prędkością ustaloną przez przełożonego. Dowódca plu-

tonu znajduje się w czole kolumny i w ustalony sposób melduje dowódcy, który wy-

słał patrol czołowy o istniejących na drodze marszu zaporach i odcinkach skażonych

oraz o napotkanym przeciwniku.

Uszkodzone mosty i odcinki zaminowane lub skażone patrol czołowy obchodzi,

oznaczając wskaźnikami kierunki obejścia i melduje przełożonemu.

Patrol boczny

jest elementem ubezpieczenia marszowego wysyłanym na odle-

głość do 20 km od sił głównych przy marszu wzdłuż frontu. Na zagrożonym skrzydle

oddział boczny ubezpiecza się szpicą boczną, którą wysyła na odległość do 5 km.

Zadaniem

oddziału bocznego będzie ubezpieczać siły główne oddziału (ZT) z za-

grożonego skrzydła niedopuszczając do uderzenia w bok kolumny przez siły przeciw-

nika. Oddział boczny będzie wykonywał swoje zadanie poprzez walkę w ruchu, po-

przez walkę z miejsca, zasadzki, nurkowanie, zrywanie mostów, wiaduktów, niszcze-

nie dróg, stosowanie zawał leśnych. Działanie bojowego oddziału bocznego będzie

miało miejsce gdy jest dostateczna ilość dróg równoległych w stosunku do drogi, po

której wykonują marsz siły główne.

Przy ograniczonej ilości dróg równoległych w stosunku do drogi, po której wyko-

nują marsz siły główne, bądź ich braku lub szczególnie dużego zagrożenia ze strony

przeciwnika może być wyznaczony stały oddział boczny.

Stałe ubezpieczenie boczne zajmuje punkty oporu i wykonuje swoje zadanie na

zasadach obrony doraźnie zorganizowanej. Po przejściu sił głównych oddział boczny

powinien oderwać się od przeciwnika i dołączyć do sił głównych, bądź zająć punkty

oporu w innym miejscu jeżeli miał nakazane prze przełożonego.

Szpica boczna

w sile wzmocnionej kompanii (batalionu) wysyła się w celu ubez-

pieczenia maszerujących wojsk z zagrożonego skrzydła przed niespodziewanym ude-

rzeniem przeciwnika. Szpica boczna na zagrożone skrzydło wysyła patrol boczny na

odległość do 3 km.

Przy braku dostatecznej ilości dróg równoległych do drogi po której głównie szpica

czołowa może działać jako stałe ubezpieczenie boczne. Zajmuje również dogodne ru-

bieże na kierunku działania przeciwnika systemem punktów oporu. Po wykonaniu za-

dania dołącza do sił głównych lub organizuje ubezpieczenie na nowym kierunku.

Patrol boczny

jest w zasadzie elementem ubezpieczenia szpicy i ubezpiecza ją z

zagrożonego skrzydła przed uderzeniem przeciwnika. Zadanie swoje realizuje masze-

rując równolegle do szpicy, prowadząc obserwację okrężną. W zależności od potrzeby

zagrożone skrzydło patrol boczny może ubezpieczyć drużyną patrolową, którą wysyła

na odległość wzrokową.

Przy

działaniu jako stały patrol boczny zadanie swoje wykonuje na zasadzie obrony

doraźnie zorganizowanej. W zależności od potrzeb i czasu: rozbudowuje pod wzglę-

dem inżynieryjny stanowiska oporu, minuje podejścia, wykonuje zawały leśne, nisz-

czy na rozkaz przełożonego odcinki dróg oraz mosty.

Ariergarda

jest elementem ubezpieczenia marszowego wysyłanym na odległość

20 -30 km od sił głównych przy marszu odfrontowym. Od tyłu ubezpiecza się szpica

tylna, którą wysyła na odległość 5-10 km. W zależności od potrzeb ariergarda na boki

może wysyłać patrole boczne na odległość do 3 km.

Zadaniem ariergardy jest niedopuszczenie do uderzenia przeciwnika w tył kolumny

sił głównych.

Szpica tylna w sile wzmocnionej kompanii (batalionu) wysyła się w celu ubezpie-

czenia sił głównych ariergardy lub oddziału od tyłu.

Małe grupy przeciwnika niszczą ogniem z zasadzek. W przypadku zagrożenia uderze-

niem przeważających sił zajmuje dogodną rubież, niszczy przeciwnika ogniem

wszystkich środków ogniowych, zatrzymuje go i nie dopuszcza do wykonania ataku

na tyły sił głównych. Szpica tylna od tyłu ubezpiecza się patrolem tylnym, który wy-

syła na odległość do 3 km. W zależności od działania przeciwnika może zabezpieczyć

się patrolem bocznym.

Patrol tylny

jest wysłany ze szpicy tylnej z zadaniem niedopuszczenia do uderze-

nia elementów rozpoznawczych i ubezpieczających przeciwnika w siły główne szpicy.

Zadanie swoje wykonuje: poprzez walkę po zajęciu dogodnej rubieży, niszczenie

dróg, stawianie zawał leśnych, niszczenie mostów i wiaduktów wskazanych przez do-

wódcę, wykonywanie zasadzek w dogodnym terenie.

W celu ubezpieczenia patrol tylny wysyła do tyłu drużynę patrolową tylną na odle-

głość wzrokową.

2.2. Zadania ubezpieczeń bojowych

Zadaniem ubezpieczenia bojowego podczas natarcia będzie:

• wykrycie punktów oporu przeciwnika;

• wykrycie pól minowych, grup min i innych zapór inżynieryjnych;

• wykrycie stanowisk artylerii i rakiet;

• odnalezienie luk: skrzydeł w ugrupowaniu przeciwnika;

• zabezpieczenie zorganizowanego wojska do walki sił głównych;

• ustalenie kierunku wycofania się przeciwnika;

• rozpoznanie terenu: ukryte podejścia.

Zarówno batalion jak i kompania podczas natarcia może ubezpieczyć się bojowym

patrolem rozpoznawczym (BPR), który stanowi ubezpieczenie bojowe.

Bojowy patrol rozpoznawczy: batalion będzie wysyłany na głębokość do 10 km a z

kompanii na głębokość 2-5 km. Bojowy patrol rozpoznawczy będzie wprowadzony do

walki przy natarciu z marszu jak i również przy natarciu z rejonów położonych z bez-

pośredniej styczności z przeciwnikiem. Dogodnym momentem wprowadzenia do wal-

ki bojowego patrolu rozpoznawczego będzie wówczas, gdy zostaną opanowane kom-

panijne punkty oporu przeciwnika lub w warunkach ograniczonej widoczności. Bojo-

wy patrol rozpoznawczy powinien przesuwać się w niedalekiej odległości za pierw-

szym rzutem i być w każdej chwili w gotowości wejścia do walki

Bojowy patrol rozpoznawczy stanowi pluton czołgów lub pluton zmechanizowany,

niekiedy może być w sile 2-3 wozów bojowych.

Rola bojowego patrolu rozpoznawczego polega na prowadzeniu rozpoznania prze-

ciwnika i terenu oraz na walce z napotkanym przeciwnikiem a tym samym zorganizo-

wanemu zabezpieczeniu wejścia do walki sił głównych.

Bojowy patrol rozpoznawczy umiejętnie wykorzystując teren powinien szybko zbli-

żyć się do przeciwnik, ustalić jego skład i charakter działań oraz rozmieszczenie środ-

ków ogniowych.

podchodzące kolumny lub na wycofującego się przeciwnika bojowy patrol roz-

poznawczy powinien wykonywać zasadzki ogniem a dla zdobycia wiadomości o prze-

ciwniku również zasadzki rozpoznawcze.

Bojowy patrol rozpoznawczy dla ubezpieczenia swych sił wysyła na odległość wzro-

kową do 3 km drużynę patrolową .

W przypadku, gdy przed frontem batalionu nie jest zorganizowana pozycja przednia

przez dowódcę pułku, to dowódca batalionu zobowiązany jest wystawić ubezpieczenie

bojowe.

Zadaniem ubezpieczenia bojowego w obronie jest:

♦ zabezpieczenie pododdziałów przed niespodziewanym napadem przeciwnika;

♦ uniemożliwienie prowadzenia rozpoznania przez elementy rozpoznawcze i grupy

dywersyjne;

♦ wprowadzenie w błąd co do przedniego skraju obrony batalionu;

♦ zmuszenie przeciwnika do rozwinięcia się;

♦ skanalizowanie jego kierunku działania na kierunek dogodny dla broniącego się

batalionu.

Ubezpieczenie bojowe obrony stanowi wzmocniony pluton wysłany na odległość 2

km od przedniego skraju obrony batalionu lub kompanii. Ubezpieczenie bojowe wysy-

ła się na kierunki najbardziej zagrożone ze strony przeciwnika i powinno zamykać

drogi prowadzące w kierunku obrony batalionu.

Ubezpieczenie bojowe obrony batalionu organizuje się, gdy obrona jest organizo-

wana bez styczności z przeciwnikiem. Przy organizacji obrony w bezpośredniej stycz-

ności z przeciwnikiem batalion ubezpiecza się ubezpieczeniem bezpośrednim.

W ubezpieczeniu bojowym batalionu pluton organizuje punkt oporu o szerokości

do 500 m. Przed punktem oporu plutonu i na skrzydłach ustala się zapory. Pluton

wspiera się ogniem wyznaczonych środków ogniowych z głębi obrony. System ognia

organizuje się tak, żeby pluton mógł razić przeciwnika na jak największej odległości

Przykład jaki chciałbym przedstawić na działanie plutonu piechoty w ubezpieczeniu

bojowym miał miejsce zimą 1942 r. w okresie walk na Wyżynie Siniawińskiej. Do-

datkowo został wzmocniony dwoma ciężkimi karabinami maszynowymi oraz do

wsparcia jego działań wyznaczono artylerię i kompanię moździerzy. Dowódca plutonu

z nastaniem ciemności poprowadził swój pluton w rejon cegielni gdzie znajdowały się

ustalone przez dowódcę batalionu stanowiska ubezpieczenia bojowego. Tu zorgani-

zował obserwację, wydał rozkaz bojowy, zarządził gdzie i jakie wykonać okopy oraz

co uczynić aby osiągnąć gotowość bojową. Walka rozpoczęła się prędko w nieocze-

kiwany sposób. Niemcy zostali zmuszeni do wycofania się. W ciągu dnia dowódca

plutonu doszedł do wniosku, że rozmieszczenie nie jest najlepsze. Postanowił wycofać

dwie drużyny w pobliże cegielni, a jedną pozostawić na poprzednim miejscu. Następ-

nego dnia przeciwnik ponowił atak, poprzedzony silną nawałą ognia artylerii i moź-

dzierzy. Jednakże w wyniku przeprowadzonego ataku poniósł duże straty i został

zmuszony do wycofania się

Piekutowski J.: Ubezpieczenie wojsk. Wrocław 1978, s. 58-64.

Adgamow A.: Taktyka w przykładach bojowych - pluton, s. 172-176.

2.3. Zadania ubezpieczeń marszowych

Ubezpieczenia marszowe powinny zapewnić ciągły ruch kolumny sił głównych,

uniemożliwić przenikanie elementów rozpoznawczych przeciwnika i stwarzać dogod-

ne warunki wejścia do walki Dzieli się je na ubezpieczenie czołowe (awangardy, szpi-

ce czołowe), ubezpieczenie boczne (szpice boczne) i ubezpieczenie tylne (ariergardy,

szpice tylne). Ubezpieczenia marszowe powinny również zapewnić czas na uaktual-

nienie (powzięcie) decyzji do dalszych działań, stworzenie siłom głównym warunków

do bezkolizyjnego przyjęcia ugrupowania bojowego i realizacji zadania przy pełnym

wsparciu ogniowym. Stosownie do stopnia zagrożenia ze strony przeciwnika naziem-

nego i powietrznego oraz prawdopodobieństwa spotkania się z nim, maszerujące woj-

ska ubezpieczają się awangardą w marszu dofrontowym, ariergardą w marszu odfron-

towym, szpicą boczną w marszu rokadowym (wzdłuż linii frontu).

W marszu wojska ubezpieczają się ubezpieczeniem marszowym, które powinno

zapewnić:

− ciągłość marszu kolumn sił głównych;

− zabezpieczenie wojska przed niespodziewanym napadem przeciwnika;

− zapewnić czas na podjęcie decyzji i dogodne warunki wejścia do walki;

− nie dopuścić do przenikania elementów naziemnego rozpoznania przeciwnika w

pas ubezpieczanych wojsk.

Siła i skład ubezpieczenia oraz odległość na jaką się je wysyła od sił głównych, zależą

od położenia i charakteru działań przeciwnika, wykonywanego zadania, przyjętego

ugrupowania marszowego i siły ubezpieczanych kolumn oraz warunków tereno-

wych

Pododdział działający jako awangarda, szpica czołowa lub patrol czołowy

ma za zadanie:

− ubezpieczyć siły główne od niespodziewanego uderzenia przeciwnika od czoła i

umożliwia rozwinięcie się i wejście do walki sił głównych;

− niszczenie małych sił przeciwnika;

− przy napotkaniu większych sił przeciwnika zajęcie stanowiska i zniszczenie ubez-

pieczeń przeciwnika;

− oznakowanie dróg obejścia przy zniszczonych i zaminowanych lub skażonych od-

cinków dróg;

− zorganizowanie podczas odpoczynku i postoju obserwacji na dogodnej rubieży

obronnej i utrzymanie gotowości do odparcia ataku przeciwnika

Zadanie plutonu działającego jako patrol boczny:

− wykonanie marszu równolegle do sił głównych szpicy na wysokości ich czoła;

− ubezpieczenie sił szpicy przed niespodziewanym atakiem na skrzydło;

− organizowanie obserwacji i utrzymania gotowości do natychmiastowego odpar-

cia ataku przeciwnika i zabezpieczenie wejścia do walki sił głównych w czasie

postoju i odpoczynku.

Zadanie plutonu działającego jako patrol tylny:

− utrzymanie nakazanych czasów i odległości przyjętych do marszu;

− niedopuszczenie do wyprzedzenia kolumny przez inne pododdziały w marszu do-

frontowym;

− organizowanie zasadzek swoimi drużynami patrolowymi i niszczenie przeciwni-

ka, który uderzył na tyły kolumny;

− niszczenie mostów, przepraw oraz minowanie dróg;

Piekutowski J.: Ubezpieczenie wojsk. Wrocław 1978, s. 38-39.

Regulamin działań taktycznych wojsk lądowych. Cz. II (pododdziały). Warszawa 1994, s. 80.

− obezwładnienie przeciwnika ogniem w przypadku gdy on wykonuje pościg w

styczności ogniowej, w takiej sytuacji wykonuje marsz od rubieży do rubieży i

zmusza do rozwinięcia się przeciwnika i zmniejszenia tempa pościgu;

− organizowanie na osobnej rubieży obserwacji i gotowości bojowej w czasie po-

stoju i odpoczynku sił głównych

Przykładem, niech będzie działanie plutonu piechoty przy spotkaniu z przeciwni-

kiem w czasie marszu latem 1944 r. pluton piechoty wzmocniony moździerzem i cięż-

kim karabinem maszynowym w niedużej odległości przed kompanią, mając zadanie

chronić ją przed niepodziewanym napadem przeciwnika, niszczyć jego małe grupy

znajdujące się na trasie marszu. Gdy pluton wyszedł z lasu „Długi” na otwarty teren,

został ostrzelany ogniem moździerzy z miejscowości Kamionka. Dowódca kompanii

zdecydował przebyć ostrzeliwany teren jak najszybciej a następnie po spieszeniu za-

atakować przeciwnika znajdującego się we wsi Kamionka. Po ostrzelaniu szperaczy

przeciwnika pododdziały osiągnęły wschodni stok wzgórza i wraz z moździerzami

otworzyły ogień. natomiast dowódca plutonu przedstawił sytuację bojową i rozkazał

obsłudze karabinu maszynowego oraz obsłudze moździerza prowadzenia ognia w na-

Pluton piechoty w marszu i ubezpieczeniu postoju. Wrocław 1985, s. 17-18.

kazanych kierunkach. Gdy obsługi rozpoczęły ostrzał w nakazanym kierunku piechota

rozpoczęła przesuwanie się na daną rubież. Jednakże tempo ruchu sąsiada znajdujące-

go się z lewej strony spadło w wyniku ostrzału przeważającego przeciwnika. Dowódca

plutonu nakazał zmianę sektora ognia w celu wsparcia sąsiada oraz nakazał zwiększyć

tempo natarcia dla swojego plutonu.

Dowódca plutonu wykonał atak na okopy przeciwnika zajmując je oraz zdobywając

karabin maszynowy przeciwnika, dając jednocześnie możliwość sąsiadowi na zmniej-

szenie jego zaangażowania w walkę z hiterowcami znajdującymi się we wsi Kamionka

biorąc na siebie ciężar i obowiązek działania. kolejnym zadaniem jakie wykonał do-

wódca plutonu było przegrupowanie się wąwozem na cmentarz, zajęcie tam stanowisk

oraz zdobycie mostu w celu odcięcia przeciwnikowi drogi odwrotu. w tym czasie pod-

oddziały kompanii wsparte nowo przybyłymi siłami zaczęły wdzierać się do wsi. Prze-

ciwnik zaczął się wycofywać. W rejonie cmentarza i mostu spotkał się z ostrzałem

wykonanym przez dowódcę plutonu i jego żołnierzy. Przeciwnik został rozgromiony.

tym

przykładzie możemy zauważyć działanie plutonu pełniącego ubezpieczenie

sił głównych jako patrol czołowy , który w wyniku walki zdobył pozycje przeciwnika,

wspomógł sąsiedni pluton oraz odciął przeciwnikowi drogę odwrotu powodując jego

całkowite rozgromienie

Adgamow A.: Taktyka w przykładach bojowych, s. 25-30.

2.4. Zadania ubezpieczeń postoju

W rejonie rozmieszczenia podczas postoju przy zagrożeniu napadem napadem na-

ziemnym, wojska ubezpieczają się: ubezpieczeniem postoju i ubezpieczeniem bezpo-

średnim. Natomiast bez zagrożenie napadem naziemnym wojska ubezpieczają się tyl-

ko ubezpieczeniem bezpośrednim.

Do zasadniczych zadań ubezpieczenia postoju należy:

− prowadzenie rozpoznania przeciwnika;

− wykrycie w odpowiednim czasie pojawienie się przeciwnika naziemnego i

uprzedzenie o tym zagrożeniu ubezpieczanych wojsk;

− niedopuszczenie do przeniknięcia elementów rozpoznawczych i grup dywersyj-

nych przeciwnika do ubezpieczanych wojsk;

− prowadzenie uporczywej obrony w razie napadu przeciwnika zapewniającej

ubezpieczanym wojsk osiągnięcie gotowości bojowej i zorganizowanie wejścia

do walki.

Ilość i skład pododdziałów ubezpieczenia postoju zależy od odległości do przeciw-

nika, ważności ubezpieczonego kierunku, od czasu potrzebnego na rozwinięcie ubez-

pieczanych wojsk, właściwości terenu i warunków obserwacji. W każdym wypadku

ilość przeznaczona na ubezpieczenie nie powinna przekroczyć jednej trzeciej sił i

środków.

Dla ubezpieczenia postoju oddziały w wyznaczonymi pasach ubezpieczają się

ubezpieczeniem postoju, takimi elementami jak:

• oddziałem czat;

• czatą.

2.5. Zadania ubezpieczeń bezpośrednich

W celu zorganizowania ubezpieczenia wyznacza się odpowiednie siły i środki: pla-

cówki, czujki, patrole, dyżurne środki ogniowe, drużyny patrolowe.

Zadaniem tych ubezpieczeń jest:

− ubezpieczać pododdział będący na postoju;

− niedopuszczać do niespodziewanego napadu przeciwnika oraz do przenikania

grup dywersyjno-rozpoznawczych;

− wykryć na czas i powiadomić dowódcę wystawiającego ubezpieczenie o poja-

wieniu się przeciwnika i o kierunku jego przemieszczania;

− bronić zajmowanej pozycji i powstrzymywać przeciwnika do czasu wejść do

walki ubezpieczanych pododdziałów;

− chwytać lub likwidować żołnierzy, a nawet małe grupy przeciwnika;

− niedopuszczać przez linię ubezpieczeń żołnierzy wojsk własnych nie znających

hasła;

− skryte patrolowanie wyznaczonego rejonu;

− obserwacje wzrokowe w wyznaczonym sektorze;

− wykonywanie zasadzek;

− ustalenie sił przeciwnika;

− ochrona sprzętu bojowego i żołnierzy.

Oddziaływanie przeciwnika na wojska znajdujące się w rejonach rozmieszczenia i

na postoju może mieć różny charakter. Pododdziały występujące w rejonach ześrod-

kowania mogą być zagrożone atakiem lotnictwa, artylerii i moździerzy. W pobliżu

rejonów rozmieszczenia przeciwnik może wysadzić desant powietrzny, stosować dzia-

łania dywersyjne siłami grup rozpoznawczych i specjalnych, wykazać zaskakujące

uderzenie śmigłowcami przeciwpancernymi.

Stopień zagrożenia wojsk w rejonach ześrodkowania uzależniony będzie od odległości

do linii styczności wojsk, charakteru działań oraz możliwości ogniowych przeciwnika.

Dlatego też w celu obrony i ochrony przed skutkami działania przeciwnika oraz przed

przeciwdziałaniem jego rozpoznania wyznacza się ubezpieczenie bezpośrednie.

R o z d z i a ł 3

PLUTON ZMECHANIZOWANY

JAKO UBEZPIECZENIE BOJOWE W OBRONIE

Rozpoczynając omówienie rozdziału trzeciego chciałbym pokrótce przedstawić, jak

daleko posunęła się ewolucja współczesnych działań bojowych na podstawie sposo-

bów organizacji i prowadzenia walki przez Armię Radziecką w II wojnie światowej.

Przedstawię sytuację, jak miała miejsce w październiku 1944 roku, gdzie wojska

radzieckie po przełamaniu zawczasu przygotowanej obrony faszystów na granicy Prus

Wschodnich przeszły do zdecydowanego pościgu w kierunku Gubina. Przeciwnik

wszelkimi sposobami chciał utrudnić pościg, urządzał więc zasadzki i szeroką skalę

stosował zapory minowe, jego wojska na każdym możliwym kroku w oparciu o miej-

scowości, skraj lasu, czy wzgórza zaskakiwały, raziły ogniem wojska radzieckie. Plu-

ton wojsk radzieckich działał jako szpica batalionu tworzącego awangardę sił głów-

nych.

Zadaniem

plutonu

było zdobycie folwarku, jednakże napotkano na zmasowaną

obronę przeciwnika. Umiejętnym kierowaniem ognia, wyczuciem sytuacji, zmian

ugrupowania bojowego oraz wsparciem sił ubezpieczanych a następnie sił głównych

przeciwnik został rozbity. Sukces ten został odniesiony dzięki zaangażowaniu, prawi-

dłowej ocenie sytuacji oraz umiejętnym wykorzystaniu ognia oraz jego manewrem.

3.1. Ugrupowanie bojowe

Ugrupowanie bojowe

to odpowiadające przyjętemu sposobowi walki uszykowa-

nie i rozmieszczenie sił i środków pododdziału w terenie.

Ugrupowanie bojowe pododdziału może składać się z jednego lub kilku rzutów i

odwodów. Ponadto, w jego składzie mogą występować pododdziały artyleryjskie,

przeciwlotnicze, rozpoznawcze, inżynieryjne, obrony przeciwchemicznej oraz stano-

wiska dowódczo-obserwacyjne i punkty logistyczne

Ugrupowanie bojowe plutonu działającego jako ubezpieczenie bojowe zależy od

otrzymanego zadania, posiadanych i przydzielonych sił i środków, przewidywanego

działania przeciwnika i warunków terenowych.

Ugrupowanie bojowe plutonu powinno zapewnić, jak najlepsze wykorzystanie sił i

środków, ciągłe narastanie oporu plutonu na zagrożonym kierunku, trwałe utrzymy-

wanie stanowisk obrony, warunki do bezkolizyjnego wykonania manewru, korzystne

warunki dowodzenia, współdziałania i zabezpieczenia bojowego działań. Pluton bro-

niąc się w składzie kompanii może wystąpić na jej prawym lub lewym skrzydle bądź

w środku ugrupowania kompanijnego punktu oporu. Pluton może również stanowić

odwód ogólny batalionu, lub też bronić się na pozycji ubezpieczenia bojowego.

Regulamin działań taktycznych wojsk ądowych. Cz. II (pododdziały). Warszawa 1994, s. 9.

Punkt oporu plutonu obejmuje stanowiska obrony drużyn, stanowiska ogniowe wo-

zów bojowych i stanowiska obrony pododdziałów przydzielonych.

zależności od charakteru terenu, drużyny w punkcie oporu plutonu przyjmują

takie ugrupowanie, aby zapewnić najdogodniejsze warunki organizacji systemu ognia

przed frontem, w lukach i na skrzydłach plutonowego punktu oporu.

zależności od warunków terenowych pluton w punkcie oporu, może przyjąć

ugrupowanie w linię, kątem w przód, kątem w tył, występem w prawo lub występem

w lewo.

Bojowe wozy piechoty rozmieszcza się w punkcie oporu wzdłuż i w głąb frontu w

odległości 150 - 200 m jeden od drugiego. Główne i zapasowe stanowiska ogniowe

wybiera się tak, aby zapewnić możliwość prowadzenia ognia i obserwacji na dużą od-

ległość, wzajemne ubezpieczenie i wsparcie ogniowe. Ześrodkowanie ognia oraz

obronę okrężną. Wozy bojowe rozmieszcza się zwykle w głębi punktu oporu zapew-

niając im możliwość prowadzenia ognia skrzydłowego oraz przez luki.

W stanowiskach obronnych wozy bojowe rozmieszcza się bezpośrednio w ugrupo-

waniu drużyny, na jednym ze skrzydeł lub za nim w odległości do 50 m.

Ugrupowanie bojowe w linię stwarza dogodne warunki do prowadzenia ognia na

wprost, utrudnia jednak możliwości manewru. Ugrupowanie to stosuje się wówczas,

gdy wyznaczony pas obrony jest stosunkowo szeroki lub gdy pluton ma znaczne straty

w sprzęcie i ludziach.

Właśnie takie ugrupowanie przyjmuje najczęściej pluton zmechanizowany, który

działa jako ubezpieczenie bojowe. W związku z tym ugrupowanie plutonu będzie sto-

sunkowo płytkie.

Ugrupowanie plutonu kątem w przód i kątem w tył stwarza możliwości przyjęcia

obrony głębszej, istnieje więc możliwość dokonania manewru siłami i środkami na

zagrożony kierunek. Ugrupowanie takie umożliwia przyjęcie walki na skrzydłach z

atakującym przeciwnikiem.

Ugrupowanie bojowe występem w prawo lub w lewo plutonu piechoty stosuje naj-

częściej do osłony skrzydła i wówczas, gdy pluton broni się na prawym lub lewym

skrzydle kompanii.

Ugrupowanie bojowe w obronie powinno zapewniać:

− najefektywniejsze wykorzystanie sił i środków;
− ciągłe narastanie wysiłku obrony;
− trwałe utrzymanie punktów oporu;
− warunki do wykonania manewru;
− korzystne warunki dowodzenia

3.2. System ognia

System ognia

jest to wzajemne powiązanie ognia wszystkich rodzajów wojsk w

połączeniu z zaporami inżynieryjnymi, angażowane zgodnie z zamiarem dowódcy,

zadaniami, miejscem i czasem. Stanowi on wynik pełnej integracji i ścisłego połącze-

nia ognia artylerii, lotnictwa, czołgów, broni strzeleckiej a także uderzeń wojsk rakie-

towych.

System ognia

pododdziału w obronie powinien zapewniać rażenie przeciwnika,

przede wszystkim jego wozów bojowych i nisko lecących środków napadu powietrz-

nego, na podejściach do obrony, przed przednim skrajem, w lukach i w głębi rejonu

obrony (punktu oporu). Powinien być związany z systemem zapór i przeszkodami na-

turalnymi oraz uwzględniać ogień środków przełożonego i sąsiadów.

System ognia pododdziału w obronie obejmuje

− ogień artylerii z zakrytych stanowisk; odcinki ześrodkowań ognia; strefy ognia

środków przeciwpancernych i wydzielonych do walki ze środkami napadu po-

wietrznego; strefy ognia ciągłego innych środków rażenia.

Pododdziałom wyznacza się pasy ognia i dodatkowe sektory ognia (dodatkowe kie-

runki ognia), a środkom ogniowym - główne i dodatkowe sektory ostrzału (dodatkowe

kierunki ognia) z głównych i zapasowych stanowisk. Pasy ognia (sektory ognia i

Bednarkiewicz J.: Kompania piechoty w obronie. Wrocław 1988, s. 20.

ostrzału) sąsiednich pododdziałów (środków ogniowych) powinny się wzajemnie uzu-

pełniać.

Wszystkie

środki ogniowe powinny zachować gotowość do wykonania manewru i

prowadzenia ognia w warunkach ograniczonej widoczności.

System ognia osiąga gotowość

, gdy środki ogniowe znajdują się na wyznaczo-

nych stanowiskach, funkcjonuje system rozpoznania i kierowania ogniem oraz zgro-

madzono niezbędne zapasy amunicji

System

ognia

umożliwia szybkie i zdecydowane ześrodkowanie ognia na ważne

cele grupowe, pojedyncze i nacierające wojska przeciwnika, osłonę luk, skrzydeł, sty-

ków oraz ułatwia manewr. System ognia plutonu powinien zapewnić porażenie przede

wszystkim czołgów i środków opancerzonych przeciwnika na podejściach do obrony

przed przednim skrajem, na skrzydłach, w lukach oraz w głębi punktu oporu.

System ognia w obronie polega na

− zorganizowaniu obserwacji pola walki;

− umiejętnym wykorzystaniu i rozmieszczeniu środków ogniowych;

− ocenie terenu pod względem ogniowym;

− stworzeniu stref ognia przeciwpancernego bojowych wozów piechoty;

− stworzeniu ciągłego i wielowarstwowego ognia pozostałych środków ogniowych

plutonu przed przednim skrajem, w lukach, na skrzydłach i w głębi obrony;

− ustaleniu głównych i dodatkowych pasów ognia, odcinków ognia ześrodkowa-

nego, głównych i dodatkowych sektorów ostrzału dla środków ogniowych na od-

ległość skutecznego zasięgu ognia z głównych i zapasowych stanowisk ognio-

wych;

− stawianiu zadań ogniowych;

− przygotowaniu manewru ogniem, szczególnie na kierunki zagrożenia podejściem

przeciwnika;

Regulamin działań taktycznych wojsk lądowych. Warszawa 1994, s. 22 - 23.

− organizacji współdziałania ogniowego;

− przygotowaniu danych do prowadzenia ognia;

− nagromadzeniu niezbędnej ilości amunicji.

System ognia musi być ściśle powiązany z systemem zapór inżynieryjnych powi-

nien zapewniać możliwość prowadzenia ognia skrzydłowego i krzyżowego oraz zor-

ganizowanie obrony okrężnej.

System ognia jest gotowy wówczas, gdy dla wszystkich środków ogniowych zosta-

ną przygotowane dane do strzelania, zabezpieczone niezbędne ilości amunicji i gdy

znajdą się one na stanowiskach ogniowych.

Organizując system ognia dowódca plutonu działającego jako ubezpie-

czenie bojowe ustala:

− główne i zapasowe stanowiska ogniowe;

− główne i zapasowe pasy ognia;

− główne i zapasowe sektory ostrzału dla obsług broni zespołowej, bojowych wo-

zów piechoty i strzelców drużyn;

− odcinki ognia ześrodkowanego;

− zapory: inżynieryjne i bronione przeszkody naturalne;

− przydatność środków ogniowych do prowadzenia ognia w warunkach ograniczo-

nej widoczności;

− środki ogniowe wyznaczone do niszczenia grup przeciwnika prowadzących roz-

poznanie, wykonujących przejście w zaporach, przenikających w głąb obrony;

− środki ogniowe będące w stałej gotowości do natychmiastowego otwarcia ognia.

Dowódca plutonu organizując system ognia uwzględnia zadania otrzymane od or-

ganizatora ubezpieczenia bojowego (dowódcy batalionu). Odpowiednio do otrzyma-

nego zadania, rozpoznania ogniowego pola walki, charakteru terenu oraz ilości wła-

snych i przydzielonych środków ogniowych - dowódca plutonu przewiduje przebieg

walki ogniowej, dostosowując go do charakteru działań. System ognia stanowi inte-

gralną część decyzji dowódcy plutonu.

Kierowanie ogniem plutonu działającego jako ubezpieczenie bojowe w trakcie wal-

ki odbywa się przede wszystkim poprzez stawianie zadań ogniowych drużynom i

przydzielonym środkom ogniowym. Do tego celu wykorzystuje radiostacje, a do

wskazywania celów może użyć amunicji smugowej. W określonych sytuacjach bojo-

wych zadanie ogniowe może przekazać głosem lub za pomocą łącznika.

System ognia jest pojęciem, które nie w pełni odzwierciedla jego wewnętrzną struk-

turę, elementy składowe. Wszystkie one, ujęte w określony system, ukierunkowane są

na zadanie nacierającemu przeciwnikowi strat, lotnictwo, wojska rakietowe i artyleria,

środki obrony przeciwlotniczej, broń zespołowa i indywidualna oraz środki inżynie-

ryjne i walki elektronicznej odziaływują na przeciwnika rażąc go

Działania taktyczne wojsk lądowych. Warszawa 1996, s. 43.

3.3. Infrastruktura taktyczna punktu oporu

Infrastruktura

taktyczna to rozbudowany pod względem fortyfikacyjnym teren w

rejonie obrony (punkcie oporu), zapory inżynieryjne, drogi oraz przystosowane do

potrzeb walki obiekty i urządzenia cywilne, a także wojskowe siły i środki zabezpie-

czenia logistycznego, nie wchodzące organicznie w skład pododdziału.

Rozbudowa fortyfikacyjna punktu oporu powinna zwiększyć odporność pododdzia-

łów na ogień przeciwnika. Rozbudowa fortyfikacyjna rozpoczyna się po wyznaczeniu

drużynom (środkom ogniowym) stanowisk oporu, (stanowisk ogniowych) i zorgani-

zowaniu systemu ognia. Prowadzi się ją na całą głębokość punktu oporu w kolejności

zapewniającej zachowanie gotowości pododdziału do odpierania ataku przeciwnika.

W pierwszej kolejności oczyszcza się pas obserwacji i sektory ostrzału, wykonuje

pojedyncze okopy strzeleckie oraz okopy dla karabinów maszynowych, granatników

przeciwpancernych; okopy dla czołgów i wozów bojowych piechoty.

głównych stanowiskach ogniowych: okopy dla innych środków ogniowych; oko-

py obserwacyjne na posterunkach i stanowiskach dowódczo-obserwacyjnych; szczeli-

ny dla ludzi i ukrycia na uzbrojenie i sprzęt wojskowy oraz środki materiałowe w

punktach zabezpieczenia logistycznego; zapory na prawdopodobnych kierunkach na-

tarcia przeciwnika przed przednim skrajem.

W drugiej kolejności okopy strzeleckie dla karabinów maszynowych i granatników

łączy się rowem strzeleckim, tworząc stanowiska oporu drużyn, wykonuje się okopy

dla czołgów, wozów bojowych i innych środków ogniowych; kończy się budowę sta-

nowisk dowódczo-obserwacyjnych i łączy się je rowami ze stanowiskami druży, plu-

tonowy punkty oporu; buduje się schrony przedpiersiowe dla ludzi; rozbudowuje się

zapory przed przednim skrajem, w lukach i na skrzydłach.

Zapory

inżynieryjne buduje się uwzględniając system ognia i naturalne przeszkody

terenowe.

Inżynieryjna rozbudowa punktu oporu plutonu wraz z rozbudową zapór przeciw-

pancernych i przeciwlotniczych przed przednim skrajem obrony wpłynie na trwałość

obrony i zwiększenie skuteczności walki ze środkami opancerzonymi przeciwnika.

Powinna zapewnić dużą odporność plutonu na ogień przeciwnika, a szczególnie na

rażące działanie broni masowego rażenia

Prace

inżynieryjne wykonuje się przy wykorzystaniu całego stanu osobowego z

zachowaniem zasad maskowania, z pełnym wykorzystaniem dostępnych środków,

materiału wybuchowego, sprzętu mechanicznego oraz miejscowych materiałów

utrzymuje stałą gotowość pododdziałów do odparcia ataku przeciwnika.

Okopanie

sił żywych i środków ogniowych jest jedynym sposobem uniknięcia du-

żych strat od ognia przeciwnika, umożliwia skryte wykonanie manewru siłami i środ-

kami, utrudnia rozpoznanie i ukrycie środków przeciwpancernych przeciwnika.

Wykonanie okopów i stanowisk ogniowych następuje po uprzednim rozmieszcze-

niu środków ogniowych i organizacji systemu ognia.

Równocześnie z rozbudową inżynieryjną ustawia się zapory inżynieryjne przed

przednim skrajem, w lukach i na skrzydłach. Pluton piechoty działający jako ubezpie-

czenie bojowe zajmuje i rozbudowuje punkt oporu w ramach punktu oporu kompanii

o wymiarach do 500 m, głębokości 200 m, powierzchni 6 - 8 ha.

Regulamin działań taktycznych wojsk lądowych. Cz. II (pododdziały). Warszawa 1994, s. 23-24.

Urządzony punkt oporu powinien zapewnić:

− trwałą ochronę żołnierzy oraz sprzętu bojowego przed skutkami uderzeń broni

masowego rażenia i środkami konwencjonalnymi;

− zadania przeciwnikowi maksymalnych strat przed przednim skrajem obrony i w

głębi w przypadku włamania;

− prowadzenie aktywnej obrony.

Z analizy powyższego wynika, że realizacja przedsięwzięć wiąże się z fortyfikacyj-

ną rozbudową punktu oporu.

Broniący się mimo, że z zasady jest słabszy ma przewagę bowiem ma możliwości

wyboru miejsca i rubieży obrony (szczególnie w warunkach braku styczności z prze-

ciwnikiem). Wykorzystując teren zmniejsza się promień rażenia 1,5 razy, a wykonanie

prostych ukryć odkrytych osłabia promieniowanie przenikliwe 10 razy, zaś przykryte

40 razy.

W punkcie oporu plutonu i na jego skrzydłach mogą się znajdować stanowiska

ogniowe środków przeciwpancernych i czołgi nie podporządkowane dowódcy pluto-

nu. Luki pomiędzy plutonami powinny być pod stałą obserwacją i zabezpieczone

ogniem różnych środków ogniowych.

W warunkach bez styczności z przeciwnikiem buduje się różne inne zapory (sieci,

walce kolczaste, jeże itp.). Przeciwpiechotne zapory drutowe różnego typu powinny

być oddalone od przedniego skraju obrony około 100 m, aby nie utrudniały prowadze-

nia ognia z ręcznych granatników przeciwpancernych.

głębi plutonowego punktu oporu zakłada się grupy min i pole minowe do osłony

stanowisk ogniowych. Na każdą zaporę minową sporządza się formularz. Rozmiesz-

czenie tych zapór nie powinno ograniczać manewru własnych wojsk, sił i środków,

natomiast powinno zadać przeciwnikowi straty w sprzęcie bojowym oraz stworzyć

dogodne warunki do niszczenia jego środków opancerzonych przez wozy bojowe.

Punkt dowódczo-obserwacyjny w początkowej fazie buduje się jako okop obserwa-

cyjny, a następnie można go udoskonalić do schronu obserwacyjnego lub wykonać

obok schron typu szałas lub typu lekkiego na 8 - 10 osób. Miejsce na stanowisko do-

wódczo-obserwacyjne musi zapewniać obserwację wszystkich drużyn i kierowanie

walką oraz łączność wzrokową ze stanowiskiem dowódczo-obserwacyjnym dowódcy

kompanii

Wszystkie elementy omówione w tym rozdziale wchodzą w skład systemu obrony.

System obrony

jest to zorganizowany stosownie do celu, zamiaru i istniejących

warunków - dynamiczny układ sił i środków zapewniający skuteczne rażenie przeciw-

nika w celu załamania natarcia i stworzenia warunków do jego rozbicia

Królak R.: Pluton piechoty w obronie. Wrocław 1986, s. 17-25.

Działania taktyczne wojsk lądowych. Warszawa 1996, s.39.

R o d z i a ł 4

SPOSOBY PROWADZENIA WALKI

PRZEZ PLUTON ZMECHANIZOWANY

DZIAŁAJĄCY JAKO UBEZPIECZENIE BOJOWE

W OBRONIE

W minionych wojnach sztuka dowodzenia wojskami polegała na umiejętnym wy-

korzystaniu przez dowódców posiadanych sił i środków do szybkiego i całkowitego

rozbicia przeciwnika i osiągnięcie ty m samym celu walki. Pomyślne dowodzenie woj-

skami zależało w dużej mierze od umiejętności dowódcy w zakresie właściwej oceny

położenia, wyszukania w niej elementu głównego i odpowiedniego wykorzystania go

do osiągnięcia sukcesu.

Współcześnie w skali ogólniejszej dowodzenie definiuje się jako szczególną for-

mę kierowania, uprawniającą do kompleksowego przygotowania wojsk do dzia-

łań i kierowania nimi w toku tych działań, a kierowanie stanowiące integralną

właściwość wszelkiego zorganizowanego działania - jako oddziaływanie na kogoś

lub na coś, aby powodowało ono czyjeś lub kogoś zachowanie zgodne z wolą kie-

rującego

Gołąb Z., Kołacz S.: Współczesne dowodzenie wojskami. Warszawa 1974, s. 26.

Tak rozumiane dowodzenie wyraża się w organizacji i kierowniczej działalności

określonej osoby uprawnionej do jednoosobowego, kompleksowego przygotowania

podległych wojsk do sprawnego ich działania i kierowania nimi w toku walki. Tak

więc zarządzanie wojskowe jest szczególnym rodzajem kierowania, które ogólnie

rzecz biorąc - polega na organizacji działalności określonej osoby w zakresie kształ-

towania ustalonych elementów przygotowania wojsk do działań, jak też ich prowa-

dzenie w myśl decyzji danego szczebla organizacyjnego

Przez

pojęcie dowodzenia pododdziałami - rozumie się zwykle ukierunkowaną

działalność dowódców mającą na celu utrzymanie pododdziałów w ciągłej goto-

wości i zdolności bojowej, przygotowanie działań taktycznych oraz kierowanie

nimi

4.1. Wypracowanie sposobu działania (decyzji)

Dowódca plutonu działającego jako ubezpieczenie bojowe wypracowując decyzję

po otrzymaniu zadania bojowego powinien przede wszystkim określić taką kolejną

działania (sposób zwalczania przeciwnika), która zapewni najefektywniejsze osiągnię-

cie celu walki. Musi zanalizować otrzymane zadanie bojowe, dokonać kalkulacji czasu

z rozliczeniem czasu ogólnego, przeznaczonego na przygotowanie się podwładnych

do wykonania zadań oraz czasu osobistego, który wykorzysta na podjęcie decyzji. Po-

nadto wydać zadanie przygotowawcze (jeżeli zachodzi taka potrzeba) podwładnym

oraz wszechstronnie ocenia sytuację.

Podział pracy myślowej dowódcy pododdziału na etapy jest umowny. W miarę na-

bywania przez dowódcę doświadczenia wszystkie te elementy zlewają się w całość.

Istotne znaczenie w pracy dowódcy ma więc jego umiejętność szybkiego analizowania

nie jednego lecz wszystkich najbardziej prawdopodobnych momentów, co lepiej po-

zwala przewidywać ich rezultaty.

Pododdziały zmechanizowane w działaniach taktycznych. Wrocław 1995, s. 25.

Regulamin działań taktycznych wojsk lądowych. Sztab Gen. WP. Warszawa 1994, s. 113.

W wyniku oceny sytuacji dowódca powinien określić sposoby (warianty) wykona-

nia zadania (działania). Sposób działania jest pomysłem, strategią postępowania,

umożliwia zmianę stanu początkowego (obecnego) na stan oczekiwany.

Genezą działania bojowego jest zadanie bojowe przekazane przez przełożonego.

Zadanie to jest składową sytuacji bojowej, którą należy utożsamić ze stanem począt-

kowym. Realizacja zadania następuje przez określone działanie doprowadzające do

stanu oczekiwanego. Osiągnięcie stanu oczekiwanego jest możliwe dzięki uruchomie-

niu określonych sił i środków w odpowiednim działaniu. W działaniu bojowym istnie-

je konieczność określenia takiego zachowania się tych sił i środków, aby móc osiągnąć

stan oczekiwany, a jednocześnie postanowieniem tym wyrazić nie technikę postępo-

wania, a myśl (koncepcję). Taka koncepcja określenia sposobu działania wymaga nie

tylko znajomości uwarunkowań technicznych wynikających z potencjału materiałowo-

technicznego lecz przede wszystkim znajomość sztuki wojennej.

Najczęściej „decyzję” utożsamia się ze zbiorem informacji normatywnych zaczerp-

niętych z regulaminów walki i instrukcji. Takie rozwiązanie nadaje „decyzji” charak-

ter szablonu odpowiadającego w zasadzie tylko warunkom placów ćwiczeń i poligo-

nów, gdzie przeciwnikiem jest zestaw figur bojowych, a o zwycięstwie lub przegranej

stanowi werdykt kontrolującego.

Treścią „decyzji” powinien być sposób działania stosowny do otrzymanego zada-

nia, zapewniający osiągnięcie celu. Tak więc niezależnie od tego, czy „decyzja” bę-

dzie wyborem jednej z ewentualności, czy zbiorem określonych informacji, będzie

nieodzownie dotyczyć użycia posiadanych sił i środków walki, czyli będzie dotyczyć

sposobu działania (lub będzie sposobem działania)

Zastrzeżenia budzi praktyka określania treści sposobu działania (decyzji), ponieważ

treści te mają najczęściej charakter „techniczny” oddający rozwiązanie normatywne.

Rozwiązanie takie jest wielkim uproszczeniem, które w działaniach bojowych może

przynieść niepowetowane straty, chociażby z tej racji, przeciwnik może stosunkowo

łatwo rozszyfrować „decyzję” posługując się ... regulaminem walki strony przeciwnej.

Dlatego też jeżeli dowódca w procesie planowania walki znajduje tylko jeden sposób

jej prowadzenia, to nie ma zjawiska „decyzji”.

Można to tłumaczyć ograniczoną koncepcją użycia sił własnych w sytuacji, gdzie

przeciwnik może mieć kilka wariantów działania.

Wybór sposobu działania bojowego jest zdeterminowany (powinien być) sposobem

działania przeciwnika. Pojawia się zarówno zjawisko rywalizacji, w której strony wal-

czące dążyć będą do osiągnięcia przeciwstawnych celów. We wszystkich starciach

zbrojnych na przestrzeni wieków i w dobie obecnej wysiłek koncentrowany był i jest

na działaniu zmierzającym do rozszyfrowania zamiarów (planów) działania przeciw-

nika.

Dlatego

też dowódca plutonu planujący działanie, po określeniu sposobów własne-

go działania, powinien przystąpić do tworzenia zbioru prawdopodobnych sposobów

działania przeciwnika. Procedura jest analogiczna, jak przy określaniu sposobów wła-

snego działania.

Rozwiązaniem technicznym tego problemu może być zbudowanie „macierzy decy-

zji”, tablicy zawierającej „n” wierszy i kolumn. Liczba wierszy znamionować może

warianty (sposoby działania przeciwnika), zaś liczba kolumn - własne sposoby działa-

nia.

WOJSKA WŁASNE

A B C

RZECIWNIK

Rozwiązaniem macierzy jest wybór optymalnego wariantu działania. Trudnością

jest znalezienie obiektywnych i rzeczywistych kryteriów wyboru. W rozwiązaniu ma-

cierzy (poszukiwanie najkorzystniejszego sposobu działania) należy określić stopień

rezultatu działania, jaki może mieć miejsce w wypadku zastosowania sposobu np. „A”,

gdy przeciwnik zastosuje wariant (sposób) „1”. I dalej, gdy przeciwnik zastosuje spo-

sób „2” i „3”. Kolejna ocena odnosi się do określenia stopnia rezultatu, jaki może mieć

miejsce w wypadku zastosowania sposobu „B”, gdy przeciwnik zastosuje sposób „1”,

„2”, „3” itd. Analogiczne postępowanie występuje przy ocenianiu przewidywanego

rezultatu przy zastosowaniu sposobu „C”.

Wybranie jednego wariantu (sposobu) działania jest niczym innym jak podjęciem

decyzji.

Podjęciem decyzji dowódca kończy proces planowania działań bojowych. Przeka-

zanie wybranego sposobu działania w rozkazie bojowym (IV punkt rozkazu bojowe-

go) rozpoczyna okres organizacji walki.

Dowódca plutonu wybrany sposób wykonania zadania przedstawia graficznie na

mapie roboczej, a w razie potrzeby na szkicu.

Graficzne

wyrażenie decyzji (sposobu wykonania zadania) rozpoczyna się już od

momentu otrzymania zadania. Takie podejście sprawia, że z chwilą dokonania osta-

tecznego wyboru zasadnicza większość podstawowych danych do decyzji powinna

być zobrazowana. Graficzne przedstawienie decyzji dowódcy kompanii na mapie pod-

stawowej 1:50 000 jest wyjątkowo trudne, a decyzji dowódcy plutonu wręcz niemoż-

liwe. W praktyce wspomniani dowódcy sporządzają szkice zwykle na odwrocie mapy,

zaznaczają na nim podstawowe elementy pokrycia i rzeźby terenu oraz rysują własną

decyzję.

Szkic zawiera następujące dane w obronie

− dozory;

− położenie przeciwnika, możliwy charakter działania;

− plutonowy punkt oporu;

− odcinki ześrodkowań ognia przeciwnika;

− pasy ognia i dodatkowe kierunki ognia;

− strefy ognia poszczególnych rodzajów środków ogniowych;

− położenie sąsiadów;

− stanowiska ogniowe środków ogniowych przełożonego będącego w rejonie pod-

oddziału oraz ich zadania;

− kierunki i rubieże wejścia do walki drugiego rzutu;

− zapory inżynieryjne;

− rozmieszczenie pododdziału i urządzeń logistycznych;

− miejsce stanowiska dowódczo-obserwacyjnego własnego, podwładnych i przeło-

żonego;

− podstawowe terminy i sygnały (legenda).

4.2. Kierowanie walką plutonu działającego jako ubezpieczenie

bojowe w obronie

PRZEDSIĘWZIĘCIE

WYKONAWCA

CZAS

UWAGI

Zajęcie rejonu przez pluton i organi-
zacja służby porządkowo-ochronnej.

dowódca

plutonu

15 min

Postawienie zadania.

dowódca pluto-

20 min

Przygotowanie drużyn do walki.

dowódcy drużyn

3 godz.

Sprawdzenie gotowości. dowódca

pluto-

10 min

Meldowanie o gotowości do działa-
nia.

dowódca

plutonu

5 min

Razem na przygotowanie plutonu do walki około 4 godziny. Razem z pracami in-

żynieryjnymi około 8 - 9 godzin.

chwilą rozpoczęcia przez przeciwnika przygotowania ataku podaje sygnał do za-

jęcia przez pluton miejsc w przygotowanych ukryciach, ocenia skutki rażenia prze-

ciwnika koordynując przedsięwzięcia ich likwidacji.

wejściu przeciwnika w zasięg ognia pododdziału dowódca plutonu uruchamia

przygotowany ogień poszczególnych środków ogniowych włączając je kolejno do

walki oraz precyzuje nowe zadanie ogniowe stosownie do zaistniałej sytuacji na polu

walki.

Kierując ogniem plutonu czuwa nad przestrzeganiem odpowiedniego jego rażenia,

tak aby natężenie ognia wzrastało w miarę zbliżania się przeciwnika do rejonu punktu

oporu.

Śledząc na bieżąco poczynania przeciwnika uprzedza go w działaniu angażując od-

powiednie siły i środki do skutecznego jego zwalczania.

Kierując walką dąży do zdezorganizowania ugrupowania uderzeniowego przeciw-

nika niedopuszczając do jego jednoczesnego uderzenia na punkt oporu plutonu.

Odziaływując ogniem na przeciwnika dąży do skanalizowania jego sił na niedogodne

dla niego kierunki.

Zwalczając przeciwnika częściami w pierwszej kolejności niszczy jego środki

ogniowe stwarzające w danej chwili największe dla pododdziału zagrożenie oraz środ-

ki przeciwnika zasadniczo stanowiące o jego potencjale bojowym. Manewrem ognia a

w razie potrzeby umiejętnie z nim połączonym manewrem części sił pododdział nie-

dopuszcza do wejścia przeciwnika na skrzydła i tyły.

Ogniem na wprost z bliskich odległości dąży do ostatecznego załamania natarcia

przeciwnika przed przednim skrajem obrony pododdziału. Skupia ogień na włamują-

cego się przeciwnika niedopuszczając do jego rozprzestrzenienia się w głębi i na

skrzydłach obrony pododdziału.

Z A K O Ń C Z E N I E

Praca dyplomowa pt.: „Pluton zmechanizowany jako ubezpieczenie bojowe w obro-

nie” stanowi szereg rozważań dotyczących sposobu prowadzenia działań bojowych na

współczesnym polu walki przez ubezpieczenie.

Autor

przedstawił rolę i znaczenie ubezpieczenia bojowego, marszowego, bezpo-

średniego i postoju, które mają na celu niedopuszczenie do przeniknięcia elementów

rozpoznania przeciwnika do rejonów rozmieszczenia wojsk oraz niedopuszczenie ich

do wykonania ataku na siły główne.

Literatura, z której korzystał autor w sposób jasny i wyraźny przedstawia ubezpie-

czenie jako nierozerwalny i niezbędny element zabezpieczenia działań bojowych, od-

grywający szczególnie ważną rolę w organizacji walki.

Autor

przedstawił sposób prowadzenia walki przez ubezpieczenie w zależności od

ugrupowania pododdziału, opierając się między innymi na wydarzeniach z okresu II

wojny światowej. System ognia czy infrastruktura taktyczna mają uzmysłowić wszyst-

kim osobom korzystającym z tego opracowania, jak odpowiedzialność ciąży na tych

elementach systemu obrony. Bez prawidłowego i poprawnego myślenia, analizowania

i oceniania sytuacji, podejmowania trafnych decyzji, współdziałania oraz innych pro-

blemów dowodzenia i kierowania walką każda próba rozstrzygnięcia walki na swoją

korzyść zakończy się fiaskiem.

Szeroki wachlarz szkiców, rysunków ma na celu pomóc w zrozumieniu charakteru

pracy oraz podniesieniu wiedzy dotyczącej wszystkich rodzajów ubezpieczeń. Jed-

nakże autor ma świadomość, że opracowanie nie wyczerpuje w sposób całkowity

przedstawionego tematu.

Autor ma nadzieję, że praca ta stanie się materiałem pomocniczym dla wszystkich

słuchaczy WSO.

B I B L I O G R A F I A

1. Adgamow A., Dienin A., Smietanin A.: Taktyka w przykładach bojowych - pluton.

Warszawa 1976.

2. Bednarkiewicz J.: Kompania piechoty w obronie. Wrocław 1988.

3. Działania taktyczne wojsk lądowych. Warszawa 1996.

4. Gołąb Z., Kołcz S.: Współczesne dowodzenie wojskami. Warszawa 1974.

5. Królak R.: Pluton piechoty w obronie. Wrocław 1986.

6. Piekutowski J. Ubezpieczenie wojsk. Wrocław 1978.

7. Pododdziały zmechanizowane w działaniach taktycznych. Wrocław 1995.

8. Pluton piechoty w marszu i ubezpieczeniu postoju. Wrocław 1985.

9. Regulamin walki wojsk lądowych. SZ PRL cz. I dywizja, brygada, pułk (Projekt).

Wyd. GZSB 1983.

10.Regulamin działań taktycznych wojsk lądowych. Cz. II (pododdziały). Warszawa

1994.

11.Szulewski R.: O ubezpieczeniu wojsk w działaniach bojowych. Przegląd Wojsk

Lądowych 1965 nr 4.

12.Szydło A.: Kilka uwag o rodzajach ubezpieczenia. Przegląd Wojsk Lądowych 1966

nr 1.

13.Użycie batalionu piechoty i czołgów na współczesnym polu walki. Warszawa

1984.

14.Wójcik E.: Konflikt bliskowschodni. Warszawa 1975.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
K Kwiatkowski CHRIST IST ERSTANDEN, SAKRALIZACJA ZBROJNEJ WALKI PRZECIWKO POGANOM JAKO ELEMENT OKRE
Wsparcie jako element procesu pielęgnowania wykład ppt
Promocja jako element marketingu mix
polityka cen jako element marketingu, Marketing
Służba wojskowa jako element dobra wspólnego, Konspekty, KO-Ksztalcenie Obywatelskie
Motywacja jako element zarządzania zasobami ludzkimi(1), Zarzadznie
Komórka jako elementarna jednostka strukturalna i funkcjonalna organizmu
Promocja jako element marketingu mix (3)
Kultura jako element kontroli społecznej
Motywacja jako element zarządzania zasobami ludzkimi (11 str KQEKCU2MQQ3LR7GAO7LCZHY2WNWGS4N5HX5YYPQ
Promocja jako element marketingu mix (6)
Pracownicze ubezpieczenia grupowe jako forma zabezpieczenia przed utratą wartości kapitału ludzkiego
Promocja jako element marketingu (2)
Praca Dyplomowa Motywowanie Jako Element ZarzÄ…dzania Zasobami Ludzkimi Na PrzykĹ‚adzie Trasko â€
Produkt jako element marketingu
Janeczko ŚCIEŻKI EDUKACYJNE JAKO ELEMENT REKREACYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA LASU
Narkotyki jako element młodzieżowej kultury - racjonalista.pl, Studia pedagogika res

więcej podobnych podstron