Wspó łczes ni artys ci ksiąz ki

Prawdziwa sztuka to taka, która powstaje dzięki potrzebie tworzenia…

A. Einstein

Leon Urbański

Urodził się w roku 1926, zmarł w 1998

1

. Był profesorem

ASP, prowadził pracownię Projektowania Typograficznego
na wydziale Grafiki. Był artystycznym szefem

Doświadczalnej Oficyny Graficznej Pracowni Sztuk
Plastycznych. Współpracował z większością ówczesnych
Oficyn Wydawniczych jak Ossolineum, PIW, Czytelnik.

Został uznany za jednego z najwybitniejszych typografów
polskich. Projektował różnego typu książki od literatury

pięknej, poezji, albumów do książek naukowo-
technicznych, zawsze dbając o piękny, harmonijny układ
tekstu, dobór czcionki i kompozycję strony.

Był laureatem wielu nagród na Internationale Buchkunst Ausstellung ( Grand Prix,

medale złote, srebrne i brązowe). Zasiadał w jury konkursu na „Najpiękniejszą Książkę Roku”,
jako przewodniczący. Uznany jest za wybitnego nie bez powodu, opracował graficznie ponad
dwieście książek, pięć tysięcy druków ulotnych, oraz zaprojektował sto znaków i symboli. W 1990

r. został przyjęty, jako członek do ekskluzywnego klubu wydawców i typografów na Wyspach
Brytyjskich – Double Crown Club

2

.

Sam siebie nie nazywał artystą, lecz designerem ( słowo to zresztą od wielu lat starał się

wprowadzić do polskiego słownika). W jego rozumieniu był to ktoś większy od projektanta, lecz
mniejszy od artysty. Przy projektowaniu swoich dziel wychodził z założenia, że „kształt książki i
jej nastrój musi harmonijnie współgrać z jej treścią

3

”. Przed podjęciem się jakiegokolwiek projektowania

książki Urbański musiał zaakceptować i zrozumieć maszynopis.

1

http://www.wydawca.com.pl/index.php?s=info&kat=2&dzial=52&poddzial=0&id=1795

2

W poszukiwaniu odpowiedniej formy : rola wydawcy, typografa, artysty i technologii w pracy nad książką

/ pod red. Małgorzaty Komzy, Wrocław 2012, s. 202.

3

Cytat z nieopublikowanego wywiadu Ewy Prządki „Portret artysty. Leon Urbański”

Bardzo ważną rolę w jego życiu odegrała DOG PSP

4

założona w 1964 roku. Miała być

miejscem, w którym grafik, projektant, designer, miedziorytnik, drzeworytnik mogliby realizować
swoje marzenia. Ostatecznie Oficyna skupiła się na wydawaniu druków ulotnych dla Ministerstwa
Spraw Zagranicznych, czy też dla Ministerstwa Kultury, oraz niskonakładowych wydań

bibliofilskich.

Przykłady prac wykonanych przez Leona Urbańskiego są bardzo liczne, podejmował się

on trudu tworzenia w zharmonizowanym stylu wielu dzieł i serii wydawniczych np. seria literatury

wschodu, czy też tomik haiku. Projekty książek literackich, czy muzycznych także powierzano w
jego ręce, jak sam mówił „ robiłem Chopina, Mozarta, Dantego, Szekspira”, bo to najbardziej lubił.

Wybitny twórca nie ukrywa także faktu, iż złoty medal w Lipsku otrzymał za projekt książki
technicznej „ Samochody od A do Z”.

To krótkie wspomnienie o tak wybitnym człowieku przybliża nam pole, na którym działał

Urbański. Mimo tego, że miał swój ulubiony typ literatury, który najchętniej projektował, nie bał
się podejmować prac idących w innym kierunku. Urbański ściśle współpracował z wykonawcami
od momentu składu aż do wykończenia druku, dokonywał korekt bezpośrednio przy kaszcie

zecerskiej. Był perfekcjonistą w każdym calu.

Feliks Topolski

Jest to kolejna wybitna osoba polskiej typografii. Urodził

się w 1907 roku zmarł w 1989

5

. Był malarzem, rysownikiem,

karykaturzystą, ilustratorem, oraz twórcą scenografii. Studiował
na Warszawskiej ASP, gdzie przynależał do założonej przez
siebie Loży Malarskiej, równocześnie był kadetem w Szkole

Oficerów Artylerii.

W 1935 roku wyjechał do Wielkiej Brytanii, gdzie

pozostał do swojej śmierci. Bardzo szybko dostał uznanie

tamtejszych odbiorców. Topolski współpracował z wieloma
czasopismami, dokumentował wydarzenie reporterską ilustracją.

Tworzył raz – zawsze rysował to, co widział, nic nigdy nie przerysowywał „na czysto

”.

Król

4

W poszukiwaniu odpowiedniej formy: rola wydawcy, typografa, artysty i technologii w pracy nad książką /

pod red. Małgorzaty Komzy, Wrocław 2012, s. 201. DOG PSP – Doświadczalna Oficyna Graficzna przy

Pracowni Sztuk Plastycznych w Warszawie.

5

http://www.rp.pl/artykul/924417.html?print=tak&p=0

Jerzy VI nadał Topolskiemu tytuł „artysty wojennego”. Bardzo dużo podróżował po świecie, bo

to poniekąd wiązało się z jego pracą, zawsze przesyłał swoim odbiorcom ekscytujące obrazy.

Początkowo jego rysunki ukazywały się w prasie, potem osiągnęły większą rangę i

wychodziły w wydawnictwach albumowych. Tylko w latach wojny opublikował trzy takie zbiory:
“Britain in Peace and War”, “Russia in War”, “Three Continents 1944-45”. Miał tak wielki talent,

że został członkiem Brytyjskiej Akademii Królewskiej. Wielkie osobistości z całego świata
składały zamówienia na jego obrazy, niekiedy były to nawet całkowite malowidła ścienne.

Tworzył portrety rodów królewskich, niczym nadworny malarz.

Swoje życie postrzegał przez pryzmat artyzmu. Odnośnie swoich wytworów mówił:

„

Jadę

po prostu łakomie ołówkiem przez życie. Próbuję poddawać się temu, co widzę i ręka już sama chodzi”.
Pracował na dużym projektem – tworzył Kronikę Topolskiego, którą własnoręcznie drukował

metodą litograficzną na dużych arkuszach taniego, brązowego papieru

6

.

Wydawał ją

nieprzerwanie w latach 1953-79, korzystając z pomocy Krystyny i Czesława Bednarczyków,
właścicieli Oficyny Poetów i Malarzy. W Kronice przedstawiał najważniejsze wydarzenia

światowe, uwiecznił też ponad sto postaci, m.in. pisarzy - Zbigniewa Herberta, George'a Wellsa,
Grahama Greene'a, polityków - Harolda Macmillana, Winstona Churchilla, i wiele innych

powszechnie znanych osobistości. Kronika był dla niego czymś w rodzaju medium, wykorzystał

w niej trzy tysiące rysunków

.

Była prezentowana w Nowym Jorku, Moskwie, Kolonii, Hamburgu,

Tel Awiwie, a także publikowana w odcinkach w Stanach Zjednoczonych, Polsce, Włoszech,

Danii i w Szwajcarii.

Kolejnym sporym wydarzeniem było namalowanie dwudziestu portretów wybitnych

poetów i pisarzy Wielkiej Brytanii. Wykonał również ilustracje do ponad trzydziestu książek.

Najważniejszym jednak przedsięwzięciem jego życia był Pamiętnik 20 wieku

7

. Wszystko działo się

w studio pod Hungerford Bridge. Malował akrylami na wielkich tekturach i dyktach, tworząc na
ścianach pracowni prawdziwy labirynt z wizualną kroniką stulecia. Do 1989 roku powstało 200

metrów bieżących obrazu o wysokości 6 metrów, wypełnionego setkami scen, postaci i twarzy,
wśród których znajdują się także wizerunki Tadeusza Pruszyńskiego oraz generałów Sikorskiego i
Andersa. Swoją pracownię przekazał miastu Londyn. W roku 2009 otwarto tam galerię i

zakonserwowano dzieła Topolskiego.

6

http://www.topolskicentury.org.uk/chronicles/chronicles-catalogue/

7

http://culture.pl/pl/tworca/feliks-topolski?qt-tworca=1

Edward Okuń

Właściwie Edward Franciszek Mateusz Okuń. Żył w

latach 1878 – 1945

8

. Był malarzem, ilustratorem i rysownikiem.

Studiował w warszawskiej Klasie Rysunkowej Wojciecha

Gersona, następnie w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych u
Izydora Jabłońskiego. Później kontynuował naukę w
Monachium i w Paryżu. Tworzył stylizowane pejzaże, portrety i

kompozycje w stylu secesyjnym, oraz pracował dla czasopism
projektując okładki, winiety, inicjały, ilustracje i przerywniki. W

swoich pracach nawiązywał do twórczości prerafaelitów.

W latach 1901-1907 współpracował, jako ilustrator z

elitarnym warszawskim czasopismem artystyczno-literackim Chimera natomiast od 1906 zdobił
rysunkami łamy monachijskiego pisma Jugend. Wykonywał też ilustracje do książek, m.in. do
Miłości Kasprowicza, Mistrza Twardowskiego,

Dumy o hetmanie Stefana Żeromskiego. Do 1921 roku

mieszkał w Monachium, potem wrócił do Warszawy. Swoje prace regularnie eksponował w
warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych., Salonie Krywulta, Salonie Kulikowskiego,
Salonie Abe Gutnajera oraz na wystawach organizowanych w różnych miastach Polski (także w

Lublinie).

We wczesnej fazie twórczości posługiwał się giętką, secesyjną linią i bogatą gamą

świetlistych, walorowo modulowanych barw. Gamę barwną przytłumiał nadając obrazom tonację

gobelinu lub ożywiał nasycając słonecznym blaskiem. Znaczną część artystycznej spuścizny
Okunia stanowi sztuka portretowa.

W rysunkach i obrazach Okunia pojawiły się również

wyimaginowane wizerunki księżniczek i książąt w bogato zdobionych deseniami strojach.

Edward Okuń lubował się w malowaniu subtelnych kobiet, których twarze i sylwetki

tonęły w splotach pofalowanych włosów. Spod jego pędzla wyszły także portrety przedstawiające
dziewczęta o egzotycznej urodzie i śniadej cerze, których głowy oplatały kruczoczarne loki

starannie spiętych włosów

9

. Niektóre z jego modelek były demoniczne, inne cechowały się

niezaprzeczalnym pięknem, wszystkie jednak spowijała aura gloryfikowanej przez modernistów
tajemniczości.

8

http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Okun/Okun_bio.htm

9

http://www.polskiemuzy.pl/Oferta.aspx?mas=%2096&kat=174&page=1&id=PMA00S&AspxAutoDete

ctCookieSupport=1