10

HOROBY WEWNĘTRZNE

C

WETERYNARIA

W PRAK TY CE

STYCZEŃ-LUTY • 1/2005

U psów najczęściej diagnozowane są

wrzody trawienne, które rozwijają się
w następstwie proteolitycznego działa-
nia kwasu solnego i pepsyny na błonę
śluzową, przy osłabionym lub zniesio-
nym działaniu czynników osłaniających
żołądek. Do czynników osłaniających
zalicza się: śluz pokrywający błonę ślu-
zową żołądka; ścisłe połączenie komórek
nabłonka, zapobiegające wtórnemu wni-
kaniu jonów wodorowych w głąb ściany
żołądka; szybką regenerację nabłonka,
sekretynę hamującą hipersekrecję kwa-
su solnego oraz odpowiednie ukrwienie
żołądka. Spośród tzw. czynników agre-
sywnie działających na żołądek wymienia
się: zewnętrzne czynniki uszkadzające
śluzówkę żołądka, np. ciała obce (zwłasz-
cza o ostrych krawędziach), żrące sub-
stancje chemiczne, toksyny, niektóre leki
(np. kwas acetylosalicylowy); jony wodo-
rowe kwasu solnego (hipersekrecja HCl)
oraz kwasy żółciowe (refluks dwunastni-
czo-żołądkowy). Choroby wątroby, nerek,
trzustki, wstrząs, stres, DIC (zespół we-
wnątrznaczyniowego wykrzepiania) oraz
niedoczynność kory nadnerczy mogą
także przyczyniać się do powstawania
wrzodów żołądka (1, 6).

aktywność cyklooksygenazy-1 (COX-1)
nie jest hamowana i prostaglandyny
odpowiedzialne za ochronę m.in. żo-
łądka są syntetyzowane (2, 4).

Owrzodzenia mogą być stwierdzane

w przypadku choroby nowotworowej
żołądka, a bezpośrednią przyczyną ich
powstawania są zaburzenia w ukrwie-
niu (wynik anemizacji śluzówki żołąd-
ka). Udział drobnoustrojów z rodzaju
Helicobacter w powstawaniu wrzodów
żołądka u psów nie jest jeszcze do końca
wyjaśniony.

O

BJAWY

KLINICZNE

Objawy kliniczne wrzodów żołądka

są mało charakterystyczne, a przebieg
choroby może być od bezobjawowego
do zagrażającego życiu zwierzęcia (przy
perforacji ściany żołądka). U chorych
psów najczęściej obserwowane są:
zmienny apetyt lub jego brak, spadek
kondycji i utrata masy ciała, złe sa-
mopoczucie, wymioty (od ostrych do
przewlekłych). Treść wymiocin może
mieć charakter fusowaty lub zawierać
świeżą krew bądź jej skrzepy, czasami
obserwowany jest smolisty kał. Podczas
omacywania jamy brzusznej, zwłaszcza
w okolicy żołądka, może być stwier-
dzana bolesność. W wyniku wymiotów
stwierdzane jest różnego stopnia od-
wodnienie organizmu. W przypadku
wrzodów krwawiących stwierdzane są
objawy niedokrwistości, która począt-
kowo ma charakter regeneracyjny,
a następnie przechodzi w niedokrwi-
stość nieregeneracyjną. Niekiedy może
dojść do perforacji ściany żołądka,
co najczęściej dotyczy tzw. wrzodów
olbrzymich (których średnica przekra-
cza 30 mm). Wyrazem tego są objawy
zapalenia otrzewnej i wstrząsu.

Istotną rolę w utrzymaniu prawidło-

wego funkcjonowania błony śluzowej
żołądka odgrywają prostaglandyny,
które zapobiegają hipersekrecji kwa-
su solnego i pepsynogenu, chronią
śródbłonek naczyniowy, zapobiegają
zaburzeniom krążenia w ścianie żo-
łądka, wzmagają regenerację nabłon-
ka oraz syntezę i wydzielanie śluzu
powierzchniowego. W związku z tym,
przy stosowaniu niesterydowych leków
przeciwzapalnych, które w swym me-
chanizmie działania hamują aktywność
zarówno cyklooksygenazy-1 (COX-1),
jak i cyklooksygenazy-2 (COX-2),
zmniejszając tym samym syntezę
prostaglandyn, prawdopodobieństwo
wystąpienia efektów ubocznych tych
preparatów i niekorzystnego wpływu na
żołądek (zapalenie, nadżerki, wrzody)
jest większe. Jeżeli zachodzi koniecz-
ność podawania pacjentowi leków z tej
grupy, zwłaszcza przez dłuższy czas, to
raczej wskazane jest podawanie prepa-
ratów, które wybiórczo hamują tylko
aktywność cyklooksygenazy-2 (COX-2),
co w konsekwencji zmniejsza syntezę
mediatorów zapalnych (działanie prze-
ciwzapalne). W przypadku tych leków

Wrzody żołądka

u psów

POSTĘPOWANIE DIAGNOSTYCZNE I TERAPEUTYCZNE

Krzysztof Kubiak, Józef Nicpoń, Marcin Jankowski, Jolanta Spużak

Katedra Chorób Wewnętrznych i Pasożytniczych z Kliniką Chorób Koni, Psów i Kotów,
Wydział Medycyny Weterynaryjnej AR we Wrocławiu

Wrzody żołądka są ubytkami w błonie śluzowej, które drążąc przez nią sięgają do

błony podśluzowej, a nawet błony mięśniowej. Ubytek nie przekraczający blaszki
mięśniowej błony śluzowej określany jest jako nadżerka (5, 7). W literaturze wetery-
naryjnej, u zwierząt domowych, występowanie wrzodów żołądka opisywano u koni,
bydła (wrzód trawieńca), świń, psów oraz kotów (1, 3, 6).

WETERYNARIA

W PRAK TY CE

Ryc. 1. Gastroskopia – zmiany zapalne,
nadżerki i owrzodzenia błony śluzowej
żołądka wywołane podawaniem niestery-
dowych leków przeciwzapalnych

Ryc. 2. Gastroskopia – wrzód olbrzymi
o podłożu nowotworowym

11

CHOROBY WEWNĘTRZNE

WETERYNARIA

W PRAK TY CE

STYCZEŃ-LUTY • 1/2005

WETERYNARIA

W PRAK TY CE

R

OZPOZNAWANIE

Rozpoznawanie wrzodów żołądka

powinno opierać się na wywiadzie, bada-
niu klinicznym pacjenta oraz wynikach
badań dodatkowych: hematologicznych
i biochemicznych krwi, radiologicznych
jamy brzusznej (w tym kontrastowych),
ultrasonograficznych jamy brzusznej
i gastroskopii. Spośród technik obrazo-
wych wykorzystywanych w diagnostyce
wrzodów żołądka najbardziej miarodajne
jest badanie endoskopowe. Pozwala ono
na bezpośrednią ocenę wnętrza tego
narządu, określając wielkość i umiejsco-
wienie wrzodu(ów). Ocena histopatolo-
giczna pobranych podczas gastroskopii
wycinków błony śluzowej daje m.in.
możliwość rozróżniania owrzodzeń tra-
wiennych od nowotworowych.

L

ECZENIE

Postępowanie lecznicze w przypadku

wrzodów żołądka uzależnione jest przede
wszystkim od ich etiologii. W przypad-
ku wrzodów o podłożu nowotworowym
oraz olbrzymich wrzodów trawiennych
należy rozważyć możliwość interwencji
chirurgicznej. Wrzody trawienne leczo-
ne są zachowawczo, z wykorzystaniem
następujących grup leków:
1) hamujących wydzielanie soku żołąd-

kowego:

blokery receptorów histaminowych H

2

– hamują wydzielanie soku żołądkowe-
go spowodowane przez histaminę, in-
sulinę, kofeinę lub podanie posiłku:
– cymetydyna (Cimetidinum, Taga-

met, Altramet, Belomet, Histodil,
Apo-Cimetidine) w dawce 5-10 mg/
kg mc., 3-4 razy dziennie, doustnie
lub domięśniowo;

– ranitydyna (Zantac, Ranigast, Rani-

san, Ranital, Sostril, Apo-Ranitidine)
w dawce 2,2-4,4 mg/kg mc., 2 razy
dziennie, doustnie lub domięśniowo
(działa silniej od cymetydyny);

inhibitor pompy protonowej (H+/K+
ATP-azy):
– omeprazol (Losec, Antra, Gastroloc,

Mopral, Ortanol) w dawce 0,5-1 mg/
kg mc., 1 raz dziennie, doustnie lub
dożylnie w dawce o połowę mniejszej;
uważany za jeden ze skuteczniej-
szych leków hamujących sekrecję
żołądkową poprzez blokowanie tzw.
pompy protonowej, blokuje wyrzut
jonów wodorowych z komórki okła-
dzinowej do światła żołądka, powi-
nien być podawany przez 10-14 dni,
nie dłużej niż 3-4 tyg.;

2) powlekających powierzchnię wrzodów:

– sucralfate (Ulcogant, Venter) – sto-

sowany doustnie, w dawce 0,25-
-1,0 g/psa, 2-3 razy dziennie; zabez-
piecza wrzód przed działaniem kwa-

su, neutralizuje pepsynę, adsorbuje
kwasy żółciowe i stymuluje syntezę
prostaglandyn. Jest bardziej efektyw-
ny w środowisku o wyższym pH, ale
działa też w środowisku kwaśnym.
Lek ten powinien być podawany p.o.
na 30 do 60 min przed innymi lekami
doustnymi;

3) leków prokinetycznych pobudzających

perystaltykę przewodu pokarmowego:
– metoclopramid – przyspiesza opróż-

nianie żołądka i zapobiega zarzuca-
niu wstecznemu treści z dwunastni-
cy do żołądka; stosowany w dawce
0,5 mg/kg mc. doustnie raz dzien-
nie, przy intensywnych wymiotach
może być podawany w dawce 0,1-
-0,5 mg/kg mc. 3-4 razy dziennie,
podskórnie lub domięśniowo;

4) doustnych środków alkalizujących – na-

leży je podawać przynajmniej 4-6 razy
dziennie, aby utrzymać pH żołądka po-
wyżej 5. Leki tej grupy najczęściej zawie-
rają w swoim składzie wodorotlenek
glinu i magnezu (Alusal, Kompensan,
Gelatum aluminii phosphorici, Aluphos).
Przy wrzodach krwawiących zachodzi ko-

nieczność podawania leków przeciwkrwo-
tocznych oraz antybiotyków. W przypadku
znacznego odwodnienia należy podać płyny
we wlewie dożylnym lub podskórnym.
U pacjentów z objawami znacznej anemii
należy wykonać transfuzję krwi.

Nieodzownym elementem terapii jest

odpowiednie postępowanie dietetyczne.
Należy zapobiegać nadmiernemu prze-
ładowaniu żołądka oraz nie podawać
pokarmów sokopędnych. Pokarm należy
podawać częściej (3-5 razy dz.) i w małych
porcjach. Na rynku dostępne są gotowe
diety przeznaczone dla psów z chorobami
przewodu pokarmowego.

‰

Piśmiennictwo
1. Houszka M., Rouibah K.: Choroba wrzodowa

żołądka. „Medycyna Wet.” 2003, 59, 655.

2. Houszka M.: Gastropatyczne działanie nieste-

rydowych leków przeciwzapalnych. „Medycy-
na Wet.” 1998, 54, 594.

3. Nicpoń J., Deegen E.: Diagnostyka i terapia

wrzodów żołądka u koni. „Magazyn Wet.”
1994, 3, 9.

4. Nicpoń J., Kubiak K., Dzimira S., Sapikowski G.:

Wpływ wybranych niesterydowych leków prze-
ciwzapalnych na błonę śluzową żołądka u psów.
„Medycyna Wet.” 2000, 56, 582.

5. Nicpoń J., Kubiak K.: Badanie endoskopowe

psów i kotów. AWA, Wrocław 2000.

6. Nicpoń J., Kubiak K.: Etiopatogeneza, dia-

gnostyka i terapia wrzodów żołądka u psów.
„Medycyna Wet.” 1995, 51, 728.

7. Silverstein F.E., Tytgat G.N.J.: Endoskopia

przewodu pokarmowego. Atlas. „Medycyna
Praktyczna”, Kraków 1998.

Adres autorów:

Katedra Chorób Wewnętrznych

i Pasożytniczych z Kliniką

Chorób Koni, Psów i Kotów,

50-366 Wrocław, Pl. Grunwaldzki 47

62-800 Kalisz, ul. Zie lo na 3c

tel. [phone], fax [phone]

e-mail: eu ro wet@mi dar.com.pl