JULIUSZ SŁOWACKI – LIRYKA: 

1.  Juliusz Słowacki – Wybitny poeta. Jego poezja wykraczała poza epokę, w której pisał, 

dlatego była niezrozumiana i odrzucona przez ówczesnych. Konkurował z A. 
Mickiewiczem o miano wieszcza narodowego na emigracji. Silnie związany  ze swoją 
matką. Nie ożenił się, bo w każdej kobiecie szukał swojej matki (Jedyną jego miłością – 
niespełnioną – była Ludwika Śniadecka).  

2.  HYMN „Smutno mi Boże” 

- Hymn” został napisany podczas jednej z wielu podróży Juliusza Słowackiego 
- rozpoczyna się wyznaniem "Smutno mi Boże" - apostrofa skierowana do Boga. 
- ma charakter polemiczny, jest przykładem romantycznej niezgody na porządek świata. - 
Jest bardzo osobistym wyznaniem Polaka emigranta tęskniącego za ojczyzną. 
- Tytuł wskazuje na podniosły charakter utworu.  
- Podmiot liryczny(jest nim autor) mówi w pierwszej osobie liczby pojedynczej. 
- Wiersz składa się z ośmiu zwrotek, każda kończy się słowami: "Smutno mi, Boże". 
Refreniczny zwrot  służy wydobyciu i podkreśleniu skargi oraz ukazaniu beznadziejności 
żywota człowieka pozbawionego ojczyzny. Słowa te, wprowadzają do wiersza atmosferę 
smutku. Melodyjność wiersza nadaje mu łagodniejszą formę. 
- podmiot liryczny wspomina symbole polskości – bociany 
-podmiot liryczny wyznaje, że mimo świadomości o przemijalności ludzkiego bytu i 
problemów w porównaniu z niezwykłością boskiego dzieła, stale tli się w nim bunt. 
-Juliusz Słowacki skierował do Boga żałosną skargę. Stworzony przez Niego wspaniały 
świat budził podziw, a także napawał poetę wygnańca bezbrzeżnym smutkiem.  
- Osobiste przeżycia i doznania były wyrazem niedoli polskich emigrantów, zmuszonych 
do opuszczenia ojczyzny i tułaczej pielgrzymki, której kresem będzie śmierć. 

3.  „Grób Agamemnona” 

- Utwór powstał jako fragment pieśni VIII „Podróży do Ziemi Świętej z Neapolu” Inspiracją 
do jego napisania stał się pobyt Juliusza Słowackiego w budowli, którą wówczas uważano 
za grobowiec króla Agamemnona 
- utwór dzieli się na dwie części: 
a]  pierwsza ma charakter luźnych refleksji, dotyczących własnej poezji: 

- poeta  uświadamia sobie, że dawne, bohaterskie dzieje zna dzięki Homerowi. 
Promień słońca wdzierający się do grobowca poprzez zasłonę z liści został 
porównany przez poetę do struny z harfy Homera 
- Słowacki odczuwa niedoskonałość własnej poezji, przyznaje, że nie umie wydobyć 
czarownych dźwięków ze strun Homerowej harfy 
- Słowacki żali się na niezrozumienie własnej poezji wśród "słuchaczów głuchych". 

b]  Druga część to bolesny rozrachunek z własnym narodem, któremu poeta pragnie 

uświadomić zarówno przyczyny klęski powst. list., jak i utraty niepodległości.  
- Słowacki w poetyckiej wizji ukazuje siebie mknącego na koniu przez Grecję 
- Żaden Polak nie ma prawa zatrzymać się pod Termopilami, gdzie Grecy bohatersko 
walcząc z Persami zginęli (wszyscy), nikt nie oddał się do niewoli, a czyn ich na 
zawsze pozostał symbolem patriotyzmu i poświęcenia dla ojczyzny. Niestety, Polacy 
nie wykazali się taką odwagą i gotowością poświęcenia życia dla ojczyzny.  
- Polacy, nadal skrępowani łańcuchem niewoli, nie mogą bez zażenowania stanąć nad 
mogiłą Leonidasa. 
- Jedynym miejscem, godnym Polaka jest niestety Cheronea, gdzie Grecy ponieśli 
klęskę (uciekli z pola walki) i utracili niepodległość. 
- w dalszej części wiersza Słowacki stara się odnaleźć przyczyny utraty niepodległości. 
Tkwią one w wadach szlachty, która została nazwana "czerepem rubasznym". Szlachta 
nie pozwoliła dojść do głosu masom ludowym, to znaczy więziła "duszę anielską 
narodu" 

4.  „Testament Mój” 

- Był poetyckim wyrazem nastroju Juliusza Słowackiego jaki towarzyszył mu w 
środowisku emigracyjnym 

- Podmiot liryczny(autor, poeta) dokonuje podsumowania swojego życia i twórczości 
artystycznej 
- Monolog, który wypowiada, skierowany jest do jego przyjaciół, a także do współczesnego 
mu pokolenia romantyków.  
- Spadkobiercami poety są również przyszłe pokolenia, które przejmą poezję wieszcza - 
czyli my.  
- Majątek, który pozostawił po sobie Słowacki, to nie pieniądze i kosztowności, lecz 
testament poetycki, który prezentuje zbiór myśli, uczuć i dorobek twórczy poety. 
- W wierszu przeplatają się dwa wątki treściowe: 

osobisty

  i patriotyczny. 

- W swym testamencie wspomina o poezji, która „przerobi zwykłych zjadaczy chleba w 
aniołów”. Ona nie umrze wraz z nim; ma wielką moc, która przemieni zwykłych ludzi w 
wojowników o ideę. 
- Ma świadomość, że jego ideały zostaną wcześniej czy później zrozumiane i staną się 
czynnikiem twórczym świadomości narodowej Polaków. 
- Testament mój jest nie tylko podsumowaniem życia poety, ale także wezwaniem 
do odrzucenia postawy rozpaczy i bezradności i podjęcia ofiarnej walki, prowadzącej 
do odzyskania przez Polskę niepodległości. 

 

KORDIAN: 

1.  Geneza Kordiana: 

- udział poety w dyskusjach i sporach emigracyjnych o przyczynach upadku powstania  
- rywalizacja z Mickiewiczem o miano wieszcza i próba zaprzeczenia opinii Mickiewicza 
o dwóch pierwszych tomikach Słowackiego („Jest to gmach piękną architekturą stawiany, 
jak wzniosły kościół, ale w kościele Boga nie ma” – poezja jest pod względem 
artystycznym niemalże ideałem, lecz jest pusta w środku, nie niesie żadnego przekazu). 
- chęć okrycia matki „takim płaszczem sławy, by ją żadna niesława dotknąć nie mogła” 

2.  Winkelriedyzm, a mesjanizm:  

- „Polska Chrystusem narodów” - Mickiewicz ujmował dzieje narodowe w kategoriach 
metafizycznych, stworzył ideę mesjanizmu – poświęcenia za sprawę kraju. Kraj, wzorem 
Chrystusa, miał się odrodzić i przyczynić do działań wolnościowych innych państw.  
- „Polska Winkelriedem Narodów” -  wypowiada Kordian na szczycie Mont Blanc. W 
założeniu poety, Polska skupia na sobie uwagę mocarstw, umożliwiając innym narodom 
ruchy niepodległościowe. 

3.  Kordian jako dramat narodowy: 

- planowany spisek koronacyjny przeciwko carowi Mikołajowi 
- powstanie listopadowe 
-ocena przywódców 
- kondycja psychiczna spiskowców 
- ocena społeczeństw 

4.  Cechy dramatu romantycznego: 

- zerwanie z zasadą 3 jedności: 
miejsce: Mont Blanc, Park James, szpital wariatów; 
czas: akcja przygotowania rozgrywa się w nocy z 31 grudnia 1799 na 1 stycznia 1800, 
akcja aktu II w roku 1828; 
akcja: wątek miłości do Laury, wątek oceny przywódców, wątek zamachu na cara 
- historyzm (koronacja Mikołaja I, przywódcy powstania, papież Grzegorz XVI) 
- brak ciągu przyczynowo-skutkowego (Kordian wydaje się być utworem 
wyrywkowym, wiele ze scen nie ma wyraźnego początku, ani końca. Główny bohater 
pojawia się w kolejnych miejscach, a czytelnik nie wie nawet jak i dlaczego to robi. Poza 
tym sceny dramatu, które następują po sobie, często nie są ze sobą w żaden sposób 
związane.) np. podróż po Europie, nie wiemy jak bohater dostaje się do kolejnych miejsc 
- synkretyzm rodzajowo-gatunkowy (W Kordianie, który z założenia jest dramatem, 
mamy do czynienia z fragmentami epickimi (np. opowieść Grzegorza) i lirycznymi (np. 
monolog na szczycie Mont Blanc). 

- postacie fantastyczne (diabeł, chmura, czarownice w domu Twardowskiego), postulat 
ten łamie antyczną zasadę mimesis (przedstawianie jedynie świata rzeczywistego) 
- sceny zbiorowe (np. szpital wariatów, scena na placu zamkowym) 
- zerwanie z zasadą decorum (komizm – scena na placu, miesza się z tragizmem – 
rozmowa Kordiana z Papieżem) 
- anty sceniczność dramatu – Słowacki i współcześni mu twórcy, nie pisał Kordiana z 
myślą o jego adaptacji scenicznej. Skupił się bardziej na czytelniku, niż na widzu 
teatralnym. Jego dzieło jest niemal niemożliwe do zagrania na scenie. (Monolog na Mont 
Blanc) 
- kompozycja otwarta – kończy się on w momencie, gdy na głównego bohatera zostaje 
wydany wyrok śmierci. Otwarte zakończenie Kordiana pozostawia czytelnika w 
niepewności. Dalsze losy postaci nie są nikomu znane. Nie wiadomo nawet, czy bohater 
przeżył, czy zginął. 

 

5.  KORDIAN: 

---„Przygotowanie” 
- akcja rozgrywa się w chacie czarnoksiężnika Twardowskiego, 31 grudnia 1799 (błąd 
celowo zastosowany przez Słowackiego, pokazuje że szatan jest omylny) 
- szatan próbuje zawładnąć stuleciem 
- dla jednego z narodów zbliża się ważny dzień (Polska i powstanie) 
- mówi o tworach diabelskich – przywódcach powstania [opisując przywódców użył 
karykatury, parodii, groteski (ośmiesza ich, porównując do zwierząt)]: 
a) gen. Józek Chłopicki –dyktator w pierwszym okresie powstania, sprzeczne z naturą 
nazwisko (nie brał pod uwagę chłopów w powstaniu),  brak odwagi i zdolności 
strategicznych, nie nadawał się na przywódcę 
b) Adam Jerzy Czartoryski – cechowała go przesadna ostrożność („okulary rozsądku”), 
błędem Czartoryskiego była dyplomacja, nie umiał wykorzystać swojego talentu 
c) gen. Jan Skrzynecki (konstelacja raka) – nie umiał wykorzystać sprzyjających sytuacji, 
postawa defensywna (jak rak), powolny w działaniu, brak spontaniczności 
d) Julian Niemcewicz –przywódca duchowy powstania, starzec, który żyje przeszłością, 
nie pobudza do działań 
e) Joachim Lelewel – przywódca duchowy powstania, prof. Uniwersytetu Wileńskiego 
(prof. Mickiewicza), opiera się na wiedzy książkowej, niezdecydowany, teoretyk 
f) Jan Krukowiecki – uciekł z pola walki, opuszcza żołnierzy, zdrajca, wydał kraj (kruk – 
oznacza nieszczęście) 
 
---„Scena na placu zamkowym” 
- patrioci drwią z cara, brat cara wdaje się w bójkę 
- fragment pieśni do królowej angielskiej (przerobiona) „ Boże pochowaj króla” zamiast 
„Boże zachowaj króla”. 
- gapie na placu – chcą zagarnąć czerwone sukno, napić się wina, pośmiać się z „pogrzebu 
polski” 
- Słowacki dokonuje podziału na lub (ludzi przejętych losami kraju) i tłum (negatywne, 
gapie nastawieni na atrakcje) 
 
---„Autentyczna koronacja cara na króla Polski” - najkrótsza scena w polskiej 
literaturze – „Przysięgam…” Cesarz przysięga na konstytucję w katedrze, w obecności 
prymusa. 
 
---Podróże Kordiana po Europie: 
a) LONDYN – James Park –spotyka dozorcę , który opowiada mu historię o magnacie, 
który ma 3 krzesła w parku, dłużnika który chodzi tylko nocą, by go nie znaleźli ci, u 
których ma dług, ukazanie władzy pieniądza, wszystko można kupić za pieniądze(miejsce 
wśród królów, nawet szlachectwo) 

b) ANGLIA - Dover – Kordian czyta Szekspira, mówi że jego dzieła są lepsze od dzieł 
boskich, podziwia go. Obraz z tekstów Szekspira jest możliwy do wyobrażenia 
(sugestywny obraz rzeczywistości – geniusz twórcy) 
c) WŁOCHY Willa –Gdy Kordian stracił majątek, mówi że kocha Wiolettę i zamiast 
majątku daje jej serce, Kordian dowiaduje się, że miłość też jest za pieniądze(Wioletta jest 
z nim tylko dla pieniędzy) 
d) Watykan – Papież rozkazuje narodowi, by byli posłuszni carowi, nie ma w ogóle 
współczucia dla katolickiej Polski, lecz popiera prawosławną Rosję (bo jest silniejsza). 
Można kupić nawet papieża. Wielcy tego świata zawsze solidaryzują się ze sobą. 
e) Mont Blanc - monolog Kordiana na szczycie Mont Blanc. Jest on punktem 
kulminacyjnym całego dramatu. Można tu odnaleźć zarówno ideową polemikę z 
Mickiewiczem, jak też sformułowanie alternatywnej wobec przesłania zawartego w III 
części Dziadów koncepcji wyzwolenia się Polaków spod ucisku zaborców. Monolog 
Kordiana to odpowiednik Wielkiej Improwizacji, w którym 

bohater

 odnajduje sens 

swojego życia. 
Mont Blanc to najwyższa góra Europy, więc gdzie lepiej niż na jej szczycie odczuć 
można bliskość Boga? To właśnie tam Kordian przechodzi wielką przemianę. Lecz 
zanim ta przemiana nastąpi, przeżywa wiele rozterek, miotają nim sprzeczne uczucia 
z jednej strony mówi „Jam jest posąg człowieka, na posągu świata”, a z drugiej myśli 
nawet o samobójstwie „może lepiej się rzucić w lodowe szczeliny?”.  Na szczęście w 
obliczu Stwórcy nachodzi go wielka idea oswobodzenia narodu. W tym momencie 
zrozumiał, że celem jego życia od tej pory będzie walka o niepodległość, choćby za 
cenę własnego życia. Zamierzał natchnąć lud do walki, wzorując się na szwajcarskim 
bohaterze narodowym Arnoldzie Winkelriedowi. Kordian wypowiada na szycie słowa: 
„Polska Winkelriedem narodów!”. Według Kordiana Polska niczym skazany na klęskę 
bohater powinna była zaatakować Rosję wywołując wielki bunt. Powodując gniew 
cara zostałaby z pewnością całkowicie unicestwiona, ale umożliwiłaby pozostałym 
państwom europejskim pokonanie Rosji. (Arnold Winkelried, walczył o wolność 
narodu szwajcarskiego przeciwko uciskającym go wojskom austriackim. Podczas 
decydującej o losach wojny bitwy pod Sempach przyjął na swoją pierś ciosy włóczni 
austriackich powodując przerwę w szeregach wojsk nieprzyjaciela. Winkelried zginął, 
ale jego śmierć umożliwiła Szwajcarom pokonanie Austriaków.) 
 
---„Loch podziemny w kościele św. Jana” 
- spotkanie spiskowców, którzy chcieli zamordować cara 
- Niemcewicz – patriota, nie chce by car został zamordowany, bo boi się kary boskiej, bał 
się że następca będzie gorszy, odciąga spiskowców od zamiaru zabójstwa 
- Kordian zdejmuje maskę, postanawia sam zabić cara, idzie do jego sypialni, w Kordianie 
toczy się wewnętrzna walka pomiędzy Strachem a Imaginacją, Kordian mdleje, nie 
przełamał się wewnętrznie, sumienie nie pozwala mu zabić człowieka, zostaje 
aresztowany, trafia do szpitala wariatów 
 
---„Szpital wariatów” 
- Kordian spotyka diabła pod postacią Doktora, który wmawia mu, że poświęcenie i ofiara 
jest nie ważna 
- pokazuje mu on innych wariatów (jeden myśli, że jest krzyżem Chrystusa, drugi że 
podtrzymuje ręką niebo, by nie upadło) 
- zalicza Kordiana do wariatów i pokazuje mu, że idea, dla której chce żyć, nie ma sensu 
 
Kordian zostaje skazany za próbę zabójstwa. Car kłoci się z bratem (ten broni Kordiana), 
dramat kończy się tym, że wieszcz jedzie oznajmić Kordianowi, że został uwolniony. 
ZAKOŃCZENIE OTWARTE 

 
 

CYPRIAN KAMIL NORWID – twórca poezji intelektualnej. Większość życia spędził na emigracji. 
Obiektem swoich uczuć uczynił Marię Trębicką, która odrzuciła jego oświadczyny. Emigrant. Do 
twórczości literackiej podchodził jako do trudu i ciężkiej pracy. Jego twórczość odkrył Zenon 
„Miriam” Przesmycki. 

 

1. Cechy liryki Norwida: [FSZ – Fortepian Szopena] 
a) nowatorstwo w zastosowaniu wiersza wolnego (brak rymów, strof) [Fortepian Szopena] 
b) nawiązania do starożytności (przywołanie postaci Fidiasza, Orfea, Dawida) [Fortepian 
Szopena] 
c) alegoria, przypowieść (uniwersalizm i ponadczasowość) Niezrozumienie teraz, dopiero po 
śmierci. [FSZ] 
d) muzyczność („Moja Piosnka II” –refren, FSZ – powtórzenia) 
e) konteksty filozoficzne, historyczne (odwołanie do Słowackiego, Mickiewicza, tradycji 
Polskiej) FSZ – powst. Listopadowe 
f) symboliczność – „FSZ” – fortepian – polska; „Moja Piosnka II”- bocian – ojczyzna 
g) rozbudowana interpunkcja – „…” i „-„ zmuszają czytelnika do myślenia 
h) zaprzeczenia – („Nie ja” – FSZ) 
i) przemilczenia - zmuszają czytelnika do myślenia 
j) paraboliczność (ponadczasowość) 
k) lapidarność (skróty myślowe) – „Klaskaniem mając …” 
l) ironia (historii, losu) 
m) neologizmy, archaizmy 

 

2. Przyczyny odrzucenia twórczości Norwida przez współczesnych: 
a) mijał się z ich gustami, oczekiwaniami (oczekiwano utworów uczuciowych, nieszczęśliwych) 
b) włączył parabolę do liryki (nigdy wcześniej nie występowała) (ponadczasowość) – chcieli 
utworów obecnych, przekraczała ona ich możliwości intelektualne 
c) ironia, której wówczas nie ceniono 
d) był nowatorem i musiał ponieść konsekwencje swego wyboru 
 
3. „Fortepian Szopena” 
- Już w pierwszym wersie poeta zwraca się bezpośrednio do Szopena: „Byłem u Ciebie...”- 
przykład liryki inwokacyjnej. 
- Utwór jest wieloczęściowy. 
- W trzech pierwszych zwrotkach poeta opisuje zapamiętaną przez niego sylwetkę gasnącego 
artysty. Norwid wspomina postać Szopena, podobnego do liry Orfeusza, do postaci marmurowej 
dłuta Pigmaliona. Nawiązanie do mitów jest celowe. Orfeusz wzruszał przyrodę swoją muzyką, 
Pigmalion zaś ożywił rzeźbę;

życie

 i twórczość muzyka stają się mitem dzięki wielkości jego 

osoby. 
- Dostrzegamy bladą twarz i alabastrowe dłonie Szopena, które zlewają się w jedno z bielą 
klawiatury fortepianu.  
-Ostatnie dni życia artysty są niezwykłe: „Pełne, jak Mit, Blade, jak świt”. Zbliżająca się śmierć nie 
oznacza dla niego końca, jedynie przejście w inny, wyższy wymiar istnienia, gdyż mit jest czymś 
ponadczasowym, wiecznie żywym. 
- Kolejne trzy części wprowadzają już innego bohatera – muzykę Szopena. To właśnie dzięki niej 
śmierć autora nie oznacza kresu jego dzieła. Jest ona wartością ponadczasową. 
- W siódmej części widzimy odpowiedź na pytanie, dlaczego prawdziwa sztuka jest 
niezrozumiała w realnym świecie. Otóż cechą takiego świata jest niedoskonałość, zaś sztuka jest 
czymś doskonałym, tworzącym idealną całość.  
- W części ósmej przenosimy się do Warszawy na plac Starego Miasta, który oglądamy z lotu 
ptaka. Krajobraz stolicy widzimy jakby oczami Szopena, gdyż jego duch jest tam wciąż obecny. 
Zniszczenie fortepianu mistrza, który jest symbolem sztuki, jest wyrazem odrzucenia przez ludzi 
muzyki Szopena. Moment wyrzucenia przez okno fortepianu opisany został z dużą dożą emocji.  
- Momentem kulminacyjnym jest odgłos upadającego na bruk fortepianu. 

- Ostatnia, dziesiąta część, to refleksja 

podmiotu

  lirycznego na temat muzyki Szopena oraz 

poezji samego Norwida. Łączy je fakt, iż obydwie nie były zrozumiane przez współczesnych. W 
swej twórczości wykraczali oni poza swój czas, dlatego też ludzkość musiała dojrzeć, aby w pełni 
zrozumieć i zaakceptować ich twórczość. Jednak aby to się wydarzyło, sztuka musi być kompletnie 
odrzucona, „Ideał musiał sięgnąć bruku”. Dopiero wtedy nastąpić może jej zmartwychwstanie i 
zrozumienie.  

 

4. „Moja Piosnka II”: 
- Wiersz ten jest wyrazem tęsknoty autora za domem, przedstawia on jego nostalgię, samotność, 
smutek i bezsilność.  
- Symbolem rodzinnego domu jest chleb - dar od Boga: „Dla darów nieba... Tęskno mi, Panie...”.  
- Podm. liryczny tęskni do wiejskiego krajobrazu, gdzie bocianie gniazdo symbolizuje szczęście. 
- podmiot liryczny mówi o swej tęsknocie za klarownością i przejrzystością, za światem „bez 
światło-cienia”, gdzie tak oznacza tak, zaś nie oznacza nie 
- Bohater wiersza tęskni za miejscem, gdzie nie musiałby już tęsknić, czyli za domem – Polską., 
przywołuje szereg obrazów, które potęgują tylko jego tęsknotę i poczucie osamotnienia. 
- Podmiot liryczny godzi się na swój los - „Lecz tak być musi”. Jednak nie do końca, gdyż zwrotka, 
w której wypowiada te słowa zakończona jest z

wrotem:

„Tęskno mi, Panie...” 

- Wiersz ma budowę regularną. Tworzy go sześć czterowersowych zwrotek, z których każda 
zakończona jest zwrotem „Tęskno mi, Panie...” 
- Dwa pierwsze wersy w każdej ze zwrotek mają po 11 sylab, zaś dwie kolejne po 5. 
- Występują także rymy ,pytana retoryczne, epitet y, anafory, wykrzyknienia  
- W utworze w sposób graficzny zaznaczone zostały niektóre słowa (t a k z a t a k – n i e z a n i e), 
być może autor chciał przez to zwrócić na nie szczególną uwagę czytelnika.  
- Cały utwór jest skargą skierowaną przez 

podmiot

 liryczny do Boga. Stanowi  on wyraz tęsknoty, 

smutku, żalu i osamotnienia co wyrażone zostaje w 

zwrocie:

 

 „Tęskno mi, Panie...” 
5.„Larwa”: 
- Wiersz zbudowany jest z pięciu czterowersowych strof. Każdy 

wers

 ma 8 sylab.  

- efekt zadumy nad postawą ludzkości, którą, jak się wydaje, ogarnęła niemożliwa do zatrzymania 
chęć zysku. 
- Pierwsza strofa to poetycki 

obraz

 tonącej we mgle nocy. Gdy idziemy ulicą, mija nas tłum ludzi, 

ale spośród niego wyławiamy tylko jedną postać - kobietę, jednak jej widok budzi nasze 
przerażenie. 
- strofa druga - dokładny 

opis

 kobiety - podmiot liryczny nie może poznać czy "czoło ma w cierniu 

czy w brudzie". Cierń to przecież symbol cierpienia, będącego naszym wyrokiem. Z kolei brud to 
cierpienie, które wybraliśmy sami. Jednak mrok i mgła nie pozwalają rozpoznać, które z nich 
maluje się na twarzy kobiety - czy to przeznaczenie, czy świadomy wybór. 
- trzecia 

zwrotka

 zawiera porównanie jej do Biblii, która upadła w błoto. Zatem to 

metafora

 

utraconych przez tę kobietę czystości oraz świętości. I tak jak nie ma zainteresowanych 
ubrudzoną księgą, tak nie ma chętnych do życzliwości okazywanej osobie, którą splamił grzech. 
- czwarta strofa - mamy okazję poznać portret wewnętrzny mijanej kobiety. Jest niewidoma, ale w 
jej martwych oczach widzimy ból i rozpacz.  
- Warto się wiec pokusić o odpowiedź na pytanie, dlaczego tak się stało? Co popchnęło kobietę do 
wyboru tej drogi? Dokąd zamierza dotrzeć? Próby znalezienia tych odpowiedzi spełzają na 
niczym. Kobieta odmawia wyjaśnienia tych kwestii. Pozostaje to jej tajemnicą. Podąża zaś w 
stronę nicości. Niezależnie od odpowiedzi, ta podróż nie ma sensu, nie prowadzi donikąd, nie 
oznacza końca cierpień i smutku, końca wylewania łez i poczucia niedosytu. 
- strofa piąta – kobieta to ludzkość, która gdy spogląda przed siebie, w przeszłość, to widzi jedynie 
przelewaną na wojnach krew, widzi rządzącą ludźmi chciwość. 
- Nadzieja kryje się w przekonaniu, że człowiek nie jest zły, że jego upadki są tylko chwilowe. Tak 
jak 

Biblia

 rzucona w błoto nie przestaje być świętą księgą. Jest sprofanowana przez ludzi, ale to 

ciągle wartość bezcenna. Dlatego musimy szukać w sobie skierki dobra. 

 

6. „Klaskaniem mając obrzękłe prawice” 
- Norwid pisze o sobie i o swoich odczuciach, przy czym nie jest to jedyny temat - drugi to 
perspektywiczne przedstawienie świata i ocena jego prawidłowości.  
- w świecie, w którym znudzony pieśniami lud domaga się czynu, w ojczyźnie, w której jest 
laurowo i ciemno 
- W takiej atmosferze pojawia się nowy poeta - jest samotny (nie naśladuje wielkich wieszczów i 
nie idzie ich drogą). Wędruje przez świat sam. 
ogląda: ludzi zapatrzonych w przeszłość i tam szukających wartości; kobiety - sztuczne i fałszywe 
jak posągi, wierne salonowym konwenansom; czas „przesytu i Niedzieli” - czyli bierności i 
lenistwa.  
- Poeta żywi jednak nadzieję, że jego wiersze - listy trafią do idealnej przyszłości  
- Miną pokolenia, zanim społeczność doceni twórczość Norwida. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ZYGMUNT KRASIŃSKI - NIE-BOSKA KOMEDIA 

1.  Zygmunt Krasiński przez wiele lat uważany był przez historyków literatury za trzeciego 

(obok Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego) wieszcza narodowego. Wybitny poeta 
już od czternastego roku życia systematycznie parał się literaturą 

 

2.  Rola poety i poezji w Nie-Boskiej komedii: 

- Już na samym początku zarysowuje się problem poety i poezji w świecie.  
- Według Krasińskiego poezja osiągnęła już szczyt doskonałości. 
- Poeta ukazany jest przez jako człowiek obdarzony talentem, ale też rozdwojony, stojący 
na krawędzi życia ziemskiego i poetyckiego 
-Poeta postrzegany jest tutaj jako jednostka tragiczna, która nie ma szansy na 

szczęście

, 

jeśli próbuje pogodzić życie ziemskie z poezją.  
-W takiej sytuacji znajduje się Hrabia Henryk. Próbuje on połączyć pragnienia ludzkie z 
pragnieniami poetyckimi. Potrzebuje miłości, poślubia Marię, ma syna, jednak nie 
rezygnuje z poezji, ale ona stawia mu 

warunek

, każe wybierać między nią a życiem 

ziemskim. Niemożliwość dokonania takiego wyboru sprawia, że Henryk jest poetą 
nieszczęśliwym. Próbował on bowiem pogodzić życie rodzinne z twórczością poetycką, 
ściągnąć w ten sposób poezję z jej wyżyn doskonałości. 

 

3.  „Nie-Boska komedia” jako dramat rodzinny (motyw rodziny): 

- cały dramat, a w szczególności dwie pierwsze części, można określić jako 
dramat rodzinny 
- Główny bohater dzieła nie funkcjonuje w nich jako „Hrabia Henryk”, ale jako „Mąż”, 
poeta 
- Właśnie ten ostatni fakt bezpośrednio przyczynia się do dramatu całej rodziny. Miłość do 
poezji ostatecznie wzięła górę nad szarą prozą życia. Świeżo upieczony mąż, który w 
małym kościółku dopiero co poślubił piękną Marię, początkowo nie może uwierzyć w 
swoje szczęście 

- Chór Złych Duchów nasyła na Męża wielkie pokusy: piękną Dziewicę, sławę i wizję życia 
w prawdziwym raju. 
- Główny bohater nie potrafił się im oprzeć, co dotkliwie odczuła jego rodzina.  
- Bohater daje upust swojemu egocentryzmowi i egoizmowi, kiedy zgadza się być na 
każde skinienie Dziewicy. 
- Poeta przyznał widmu, że nigdy nie kochał i nie pokocha Marii, ponieważ uważał się za 
kogoś lepszego od niej. - Za pychę, arogancję i zaniedbywanie rodziny spotkała go bardzo 
sroga kara – najpierw Maria popadła w obłęd, w konsekwencji czego zmarła, a następnie 
Orcio, ich syn, zaczął tracić wzrok.  
- Potomek hrabiego – Orcio – jako poeta, przez całe 

życie

 dręczony był przeróżnymi 

wizjami, które uniemożliwiły mu czerpanie radości z dzieciństwa. Szybko stało się jasne, 
że Orcio nie będzie wiódł długiego i szczęśliwego życia, a być może przewidzi dokładnie 
dzień swojej śmierci.  
- Można powiedzieć, że dramat rodzinny dobiega końca w części czwartej, kiedy Orcio 
ginie od zabłąkanej kuli, a jego ojciec rzuca się w przepaść. 

 
 
 
 
 
 
 

4.  Interpretacja zakończenia Nie-Boskiej Komedii: 

- otwarte zakończenie „Nie-boskiej komedii” pozwala odbiorcom na wiele interpretacji 
- Kiedy widzimy, że w wielkiej wojnie pomiędzy arystokracją a masami robotniczymi 
zwyciężają ci drudzy, a ich przywódca sięga po władzę absolutną, na przeszkodzie staje mu 
sam Bóg 
- człowiek nie został powołany do tego, by samozwańczo zmieniać świat, ale do tego by 
żyć z nim w zgodzie 
- od dokonywania „poprawek” jest tylko i wyłącznie Bóg, tylko On ma do tego 
kompetencje (jest nieskończenie mądry) i instrumenty (włada historią). 
- jeśli rewolucjoniści sięgną kiedyś po władzę, a pewnie wkrótce to nastąpi, ponieważ 
szlachta i arystokracja były zbyt słabe, aby im się przeciwstawić, to będzie oznaczało 
to koniec świata, oczywiście nie dosłowny. 
- Przejęcie sterów przez masy robotnicze doprowadzi do upadku tradycji, obyczajów, 
moralności i wszelkich wartości kulturowych, wypracowanych przez arystokratów 
- Powszechnie przyjmuje się dwa zasadnicze sposoby interpretowania zakończenia „Nie-
Boskiej komedii”: 
1) pozytywne i oznacza narodziny nowego 

typu

 chrześcijaństwa 

2) pesymistyczny i zakłada wspomniany już koniec świata i nadejście Sądu Ostatecznego 

 

5.  Cechy dramatu romantycznego na podstawie Nie-Boskiej Komedii: 

1. Zerwanie z zasadą 3 jedności: 
Czas: Akcja nie rozgrywa się w przeciągu jednego dnia, ale w ciągu kilkunastu lat. Widać 
to najlepiej na Orciu, którego w pierwszych scenach nie ma nawet na świecie, a w 
ostatniej części ginie jako nastolatek.  
Miejsce: Akcja dramatu toczy się też w więcej niż jednej lokacji, np. w kościele, w 

domu

, 

w szpitalu dla obłąkanych, w górach.  
Akcji:  nie jest jednorodna.  Dwie pierwsze części opisują losy rodziny Hrabiego i jego 
zmagania z poezją, natomiast w dwóch ostatnich Widzimy Henryka na czele 
arystokratycznej armii, która stawia opór rewolucyjnym masom.  
2. nawiązanie do tematyki narodowej - przedstawił w tej warstwie konflikt pomiędzy 
klasami społecznymi, który nieodwracalnie prowadzi do rewolucji 

3. otwarte zakończenie - u Krasińskiego utwór kończy się w zasadzie w takim miejscu, iż 
nie wiadomo, czy uznać zakończenie za pozytywne czy negatywne. Nie wiemy, czy gniew 
Boga przybierze jeszcze większą postać, czy skończy się na ukaraniu Pankracego 
4. Brak ciągu przyczynowo-skutkowego - kolejne sceny nie wynikają z siebie w sposób 
logiczny, co w połączeniu z fragmentarycznością 

akcji

 powoduje, że odnosimy wrażenie 

nieporządku. Krasiński zachował jednak chronologiczność wydarzeń.  
5. synkretyzm rodzajowy i gatunkowy - przejawia się na wiele sposobów. Odnajdziemy 
w „Nie-Boskiej komedii” elementy epickie (na przykład opis wędrówki Henryka po 
górach czy zwiedzanie obozu rewolucjonistów), liryczne (głównie za sprawą Orcia, który 
mimowolnie był wieszczem i nie umiał wypowiadać się w inny sposób niż za pomocą 
poezji) oraz dramatu (wyraźny podział na sceny, dialogi pomiędzy postaciami oraz 
monologi). 
6. sceny zbiorowe  
7.  zerwanie z zasadą decorum 
8. Anty sceniczność utworu 
9. wprowadzenie postaci fantastycznych – np. Dziewica, Chór Duchów Złych, Zły Duch