Rola greliny w organizmie

The role of ghrelin in the organism

Beata Polińska, Joanna Matowicka-Karna, Halina Kemona

Zakład Laboratoryjnej Diagnostyki Klinicznej Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Streszczenie

Grelinazostałaodkrytaw1999r.jakoendogennyligandreceptorahormonuuwalniającegohor-

monwzrostu(GHS-R).Około60–70%grelinywystępującejwekrwijestuwalnianazkomórek

okładzinowych(tzw.X/A-likecells)trzonuidnażołądka.Grelinadziałapoprzezswoisterecep-

toryumiejscowionem.in.wpodwzgórzu,przysadcemózgowej,trzustce,nerkach,mięśniuser-

cowym,naczyniachkrwionośnych,tkancetłuszczowej,jajnikachiłożysku.Grelinajestbezpo-

średniozwiązanazkontroląrównowagienergetycznejprzezpobudzanieapetytu,zwiększanie

pobieraniapokarmuiinicjowanieprzyjmowaniaposiłków,atakżeprzezoszczędzaniezgroma-

dzonejtkankitłuszczowej.Ponadtogrelinazwiększawydzielaniekwasusolnegoiuwalnianie

gastryny,regulujeaktywnośćmotorycznąprzewodupokarmowego,atakżedziałaochronniena

błonęśluzowążołądkaijelit.Opróczdziałanianaprzewódpokarmowy,grelinawpływarównież

naukładkrążenia,metabolizmkości,wydzielanieinsuliny,funkcjegonad,układodpornościowy,

wykazujedziałanieprzeciwzapalneczyhamujeapoptozękardiomiocytówikomórekśródbłon-

ka.Stężeniegrelinywosoczuzależyodstanuodżywieniaorazodstylużycia.Wpracyprzedsta-

wiononajważniejszefunkcjegrelinyworganizmie.

Słowa kluczowe:

grelina • kontrola równowagi energetycznej •

Helicobacter pylori • wydzielanie insuliny •

otyłość • metabolizm kości

Summary

Ghrelinwasdiscoveredin1999asanendogenousligandofthegrowthhormonesecretagoguere-

ceptor(GHS-R).About60–70%ofghrelininthebloodisreleasedfromoxynticcells(X/A-like

cells)ofthestomachbodyandfundus.Ghrelinactsviainteractionswithspecificreceptorslo-

cated,forexample,inthehypothalamus,pituitarygland,pancreas,kidneys,myocardium,blood

vessels,adiposetissue,ovariesandplacenta.Ghrelinisdirectlyrelatedtothecontrolofenergy

balancethroughappetitestimulation,foodintakeincreaseandmealinitiationaswellasreduction

ofadiposetissueutilization.Moreover,ghrelinincreaseshydrochloricacidsecretionandgastrin

release,controlsgastricmotility,andalsoprotectsthemucousmembraneofthestomachandin-

testine.Besidesitseffectsonthegastrointestinaltract,ghrelininfluencesthecardiovascularsys-

tem,bonemetabolism,insulinsecretion,gonadfunctionandtheimmunesystem.Itexertsan-

ti-inflammatoryeffectsandinhibitsapoptosisofcardiomyocytesandendothelium.Theplasma

ghrelinleveldependsonthenutritionlevelandlifestylefactors.Thisarticledescribesthemost

importantfunctionsofghrelinintheorganism.

Key words:

ghrelin • control of energy balance •

Helicobacter pylori • insulin secretion • obesity • bone

metabolism

Full-text PDF:

http://www.phmd.pl/fulltxt.php?ICID=931085

Received: 2010.10.21
Accepted: 2010.12.27
Published: 2011.01.21

1

® Postepy Hig Med Dosw (online), 2011; 65

Review

www.

phmd

.pl

® Postepy Hig Med Dosw (online), 2011; 65: 1-7

e-ISSN 1732-2693

W

proWadzenie

W1999r.grupajapońskichbadaczywtrakcieposzuki-

wańligandareceptoradlahormonuuwalniającegohor-

monwzrostu(growthhormonesecretagogues-receptor

–GHS-R)zidentyfikowałahormonpeptydowyostruktu-

rzepodobnejdomotyliny–grelinę[5,18].Grelinazwięk-

szauwalnianiehormonuwzrostu(growthhormone–GH)

działającnaprzysadkęmózgowąbezpośrednioipośrednio,

synergistyczniezsomatoliberyną.Dodatniwpływgreli-

nynaekspresjęczynnikatranskrypcyjnegoPit1,któryjest

transkrybowanywprzednimpłacieprzysadkimózgowej

prowadzidoekspresjigenukodującegoGHwkomórkach

somatotropowych[24].Grelinajestjedynymhormonem

obwodowympobudzającymapetytipobieraniepokarmu

przezstymulacjękomórekwydzielającychneuropeptydY

(neuropeptideY–NPY)ibiałkozrodzinyAgouti(Agouti-

relatedprotein–AgRP)wjądrzełukowatympodwzgórza

orazhamowanieanoreksygennegodziałaniamelanokorty-

ny[5].Odkrytyw1996r.receptorgreliny(GHS-R)masie-

demdomenprzezbłonowychinależydorodzinyrecepto-

rówsprzężonychzbiałkiemG.Genkodującytenreceptor

jestumiejscowionynachromosomie3(3q26.2).Wwyniku

alternatywnegoskładania(splicing)powstajądwieposta-

ciGHS-R:GHS-R1a–właściwyreceptorgrelinyzłożo-

nyz366aminokwasóworazGHS-R1b–289-aminokwa-

sowyreceptor,októrymniewiadomo,czyistniejein vivo.

Receptorygrelinyzlokalizowanom.in.wpodwzgórzu,

przysadcemózgowej,trzustce,nerkach,tkancetłuszczo-

wej,jajnikach,mięśniusercowyminaczyniachkrwiono-

śnych[29,39].Spowodowałoto,żestałasięonaprzed-

miotemlicznychbadańzarównouzwierząt,jakiuludzi.

p

oWstaWanie

i

budoWa

greliny

Cząsteczkagrelinyskładasięz28aminokwasówipowstaje

z117-aminokwasowegoprekursora–preprogreliny[5,9].

Prekursorgrelinyjestkodowanyprzezgenghrl,które-

goobecnośćstwierdzonouwszystkichkręgowców.Ulu-

dzigenghrljestumiejscowionynachromosomietrzecim

wrejonie3p25-26iskładasięz5eksonówi4intronów.

Proteolizapreprogrelinyprowadzidopowstania23-ami-

nokwasowejsekwencjisygnałoweji94-aminokwasowej

progreliny.Następnieprohormonulegamodyfikacjiprzez

O-acetylotransferazęgreliny(GOAT),któraprzyłączagru-

pęoktanylowądoserynywpozycjitrzeciejłańcuchapep-

tydowego.Pomodyfikacjinastępujeenzymatycznecięcie

prohormonuprzezproteazęPC1/3wpozycjiArg

28

/Ala

29

do28-aminokwasowejN-końcowejcząsteczkibiologicz-

nieaktywnejgreliny[5,19,24].

Wyróżnionoconajmniejdwiepostacimolekularnegreli-

ny:acylowanągrelinę,któramaprzyłączonągrupęokta-

nylowądoserynywpozycjitrzeciejłańcuchapeptydowe-

goorazdesacylowanągrelinę,którastanowiprawie80%

całkowitejgrelinykrążącejwosoczu[1].Innąizoformągre-

linyjestdes-Gln

14

grelina,którejprekursoremjest117-ami-

nokwasowaprepro-des-Gln

14

grelina[14].Des-Gln

14

grelina

powstajejakoproduktalternatywnegosplicingugenugre-

linyicharakteryzujesiędelecjąaminokwasuglutaminy

wpozycji14łańcuchapolipeptydowego.Postaćtajest

równieżacylowanąresztąkwasun-oktanoilowgoi–tak

jakgrelina–działaprzezreceptorGHS-R,czegonastęp-

stwemjestnapływjonówwapniadokomórek,zwiększe-

nieekspresjigenówGHS-Rwkomórkachżołądkaistę-

żeniaGHwsurowicy[14].

Acylowanagrelinajestuwalnianagłównieprzezentero-

endokrynnekomórkiX/Awżołądku,awmniejszychilo-

ściachzjelit,podwzgórza,przysadkimózgowejiinnych

tkanek.ReceptoryGHS-Rswystępująwośrodkowymukła-

dzienerwowym(podwzgórze,przysadkamózgowa,pień

mózgu),atakżewmiokardium,przewodziepokarmowym,

tkancetłuszczowej,wątrobie,nerkach,łożyskuilimfocy-

tachT.Pozatymżeacylowanaizoformagrelinyjestli-

gandemreceptorahormonuuwalniającegoGH,utrzymu-

jedodatnibilansenergetycznyprzezpobudzenieapetytu

inasileniepobieraniapokarmuorazoszczędzaniezuży-

ciatkankitłuszczowej[7].Grelinazwiększawydzielanie

kwasusolnegoiuwalnianiegastryny,regulujeaktywność

motorycznąprzewodupokarmowego,zwiększającruchy

perystaltyczneżołądkaijelitwokresietrawiennymimię-

dzytrawiennym,pośredniopoprzezudziałwłókiennerwu

błędnegoorazbezpośrednioprzezswoistereceptorywżo-

łądku[9,28].Ponadtogrelinaprzyspieszaopróżnianieżo-

łądka,przygotowującgonaponowneprzyjęciepokarmu.

Zaobserwowano,żepowagotoniiwykonanejupacjentów

otyłychnastępowałazmianawichzachowaniachzwiąza-

nychzpobieraniempokarmu,wcześniejodczuwalisy-

tośćibrakgłodu,anastępstwemtegobyłatrwałaredukcja

masyciała.Podobnewynikiuzyskanowbadaniachprze-

prowadzonychnagryzoniach[28].Danetedowodzą,że

zablokowaniewżołądkuwłókiennerwubłędnego,które

sąodpowiedzialnezatzw.fazęnerwowąwydzielaniasoku

żołądkowegoipełniągłównąrolęwregulowaniułaknie-

nia,znosiindukowaneprzezgrelinępobieraniepokarmu.

Desacylowanagrelinajestrównieżbiologicznieaktyw-

nącząsteczką,którain vivopobudzaadipogenezębezpo-

średniowszpikukostnymbadanychszczurów[28].Efekt

tenjestwywieranyprzezreceptoryinneniżGHS-R1a.

Niektórebadaniawykazują,żedesacylowanagrelinawy-

wołujeujemnybilansenergetyczny,gdyżhormontenpo-

wodujeredukcjęmasyciałaprzezzmniejszenieprzyjmowa-

niapokarmówiopóźnianieopróżnianiażołądkaumyszy.

Najnowszebadaniapotwierdziły,żeobiepostacigreli-

nywykazująpodobną,aleniezależnąodGHS-Raktyw-

nośćbiologiczną.Działającytoprotekcyjnienahodowlę

kardiomiocytówikomórekendotelium,hamującproli-

feracjękomórekludzkiegorakapiersiczyrakaprostaty,

Word count:

3323

Tables:

—

Figures:

—

References:

47

Adres autorki:

dr hab. n. med. Joanna Matowicka-Karna, Zakład Laboratoryjnej Diagnostyki Klinicznej, Uniwersytet Medyczny

w Białymstoku, ul. J. Waszyngtona 15a, 15-269 Białystok; e-mail: [e-mail]

Postepy Hig Med Dosw (online), 2011; tom 65: 1-7

2

zmniejszająuwalnianiegliceroluzkomórektłuszczowych

najądrzyszczurów[28].

Niedawnozidentyfikowanokomórkiepsilon(

e)wysepek

Langerhansatrzustki,którewytwarzajągrelinę[13,19].

ZarównogrelinajakireceptorGHS-R1aorazmRNA

tegoreceptorawykrytowwysepkachtrzustkowychulu-

dziiuzwierząt.Badaniatedowodzą,żepoznaneposta-

cigrelinyuczestnicząwhomeostazieglukozyiwpływają

nawydzielanieinsuliny[13,24].Uludzipodaniedużych

ilościacylowanejgrelinypowodujeszybkiwzroststężenia

glukozyiinsuliny.Uzdrowychludzi,fizjologicznywzrost

osoczowegostężeniagrelinyniezmieniałstężeńkrążącej

glukozy,insuliny,peptyduCiglukagonu.Podaniedużej

dawkidesacylowanejgrelinyniewpływałonawydziela-

nieinsuliny.Zaobserwowano,żeprzyjednoczesnympoda-

niuobupostacigrelinydesacylowanagrelinazapobiegała

wzrostowistężeńglukozyiinsulinyindukowanymprzez

acylowanągrelinę.Pozatympodanieobuizoformzna-

czącopoprawiawrażliwośćtkaneknainsulinę,costwa-

rzanowemożliwościterapeutycznedlazespołumetabo-

licznego,wktórymjestzakłóconawrażliwośćnainsulinę.

Obecniewiadomo,żekomórki

ewysepektrzustkowych

wdużejliczbiewystępująpodczasżyciapłodowegoiwe

wczesnymokresieciąży,natomiastpourodzeniuichlicz-

bazmniejszasię[13].

u

Walnianie

greliny

Około60–70%grelinywystępującejwekrwijestuwalnia-

nazkomórekokładzinowych(tzw.X/A-likecells)trzonu

idnażołądkaściślepołączonychzsieciąnaczyńwłosowa-

tych[18].Grelinaniejestwydzielanadoświatłaprzewodu

pokarmowego.Mniejszeilościgrelinysąsyntetyzowane

takżewokolicyjądrałukowategopodwzgórza,przysad-

cemózgowej,jelitach,komórkachukładuimmunologicz-

nego,płucach,nerkach,korzenadnerczy,gonadach,łoży-

sku,kardiomiocytachitrzustce.Ponadtoobecnośćgreliny

wykazanowtkankachzmienionychnowotworowo,m.in.

wgruczolakachprzysadki,guzachneuroendokrynnych,

rakachtarczycy(np.rakrdzeniastytarczycy),guzachen-

dokrynnychtrzustkiczyguzachpłuc.

Analizującdaneliteraturowemożnawnioskować,żenawy-

dzielaniegrelinywpływajączynnikizwiązanezestylem

życia[1].Okazujesię,żestężeniegreliny–którewzra-

stawtrakcieipozakończeniudietyredukującejmasęcia-

ła–stymulujeapetytiochotęnaprzyjmowaniepokarmu,

comożesięprzyczyniaćdoodzyskiwaniautraconejmasy

ciała.Wbadaniunaszczurachwykazano,żewstrzyknię-

ciegrelinydokomórmózgowych(wzależnościoddawki)

wywoływałostresizachowaniapodobnedolęku,astres

zarównouludzi,jakiuzwierzątstymulowałwydzielanie

greliny.Jakwiadomostreszwiększapobieraniepokarmu,

dlategozwiększoneuwalnianiegrelinymożebyćjednym

zmechanizmów,któryzwiększałaknienieiprzyjmowanie

pożywienia,atakżemożeblokowaćdziałaniamającena

celuutrzymaniemasyciałapoodchudzaniu[1].Dożylna

iniekcjasyntetycznejludzkiejgreliny,zarównouzwierząt

jakiuludzi,powodowaławzroststężeniaACTHikorty-

zolu.Rouachiwsp.[33]wykazali,żewśródpacjentów,

uktórychwywołanostreswwarunkachlaboratoryjnych,

wzrastałonietylkostężeniekortyzolu,hormonustre-

su,alerównieżstężeniegreliny.Wtymsamymbadaniu

stwierdzono,żewydzielaniegrelinyinasilenieapetytu

zależałoodróżnicosobniczych.Uważasię,żeacylowana

grelinajestmocniejszymstymulatoremapetytuniżpostać

desacylowana,którazkoleimożewpływaćnazmniejsze-

niezachowańzwiązanychzodżywianiem.Naukowcysu-

gerują,żeblokowanieenzymuO-acetylotransferazygre-

liny,zapobiegająceacetylacjiprohormonu,spowoduje

zmniejszenieapetytu,comogłobypomócwleczeniuoty-

łościizapobiegałobyefektowijojopozakończeniudiety

redukującejmasęciała[1,46].Wdotychczasowychbada-

niachmierzonogłówniestężeniecałkowitejgrelinykrążą-

cejwsurowicy.Jakwiadomoacylowanagrelinastanowi

zaledwie10–20%,dlategoobecniebadaczekładąnaciskna

różnicowaniepostaciacylowanejidesacylowanejgreliny.

Stężeniegrelinywkrwiobieguzależyodstanuodżywie-

nia[8,9,43,47].Grelinarazemzinnymipeptydami,tj.

NPY,AgRP,OXA,OXB,regulujeprzyjmowaniepokar-

mu[42,47].Głódpowoduje,żestężeniegrelinywosoczu

jestduże,najwyższestężeniaobserwujesiętużprzedpo-

siłkiem,awciągu90minpoposiłkujejstężenieobniża

się[8,39,43].Stężeniegrelinyspadagłówniewodpowiedzi

nawęglowodany,następnienabiałkoitłuszcz[9,28,45].

Stężeniegrelinykrążącejwustrojuzwiększasięuosóbbę-

dącychnadiecieniskokalorycznej,ucierpiącychnacho-

robynowotworowe,anoreksję,bulimięiinneschorzenia,

którepowodująwyniszczenieorganizmu[39].

Grelinawkrótkimczasiezwiększaapetytiwdłuższym

okresiepowodujewzrostmasyciała[7].Podwyższonestę-

żeniagrelinywystępująwzespolePradera-Williego,który

charakteryzujesięuwarunkowanymgenetycznieniekon-

trolowanym,nadmiernymapetytemiotyłością[1,5,12,19].

Ciekawymodkryciemjestoddziaływaniegrelinynatzw.

ośrodeknagrodywmózgu.Grelinazwiększastężenieen-

dogennychkannabinoidówwpodwzgórzu,aonenajpraw-

dopodobniejpowodująwzrostjejstężenia.Kannabinoidy

działającprzezreceptorykannabinoidoweCB1iCB2–

umiejscowionem.in.wośrodkowymukładzienerwowym,

przysadce,tkancetłuszczowej,przewodziepokarmowym–

wywołujądobresamopoczucie,spożywanepokarmykoja-

rząsięzczymśprzyjemnym.Uosóbotyłychzaobserwo-

wanonadmiernąaktywnośćsystemuendokannabinoidów

zarównowmózgu,jakiwinnychtkanach[11].Winnych

badaniachwykazano,żewczasiespożywaniapokarmu

stężenieendokannabinoidówbyłonajniższe(przyjedno-

czesnymnajwyższymstężeniuleptyny,anajniższymgre-

liny),awokresiegłoduichstężeniebyłonajwyższe–przy

najniższymstężeniuleptynyinajwyższymgreliny[17].

Kolejnymiczynnikamiwpływającyminazmianystężenia

grelinysąaktywnośćfizycznaorazodpoczyneknocny[1].

Zaobserwowano,żeczastrwaniatreningówniewpływa

nastężeniecałkowitejgrelinywosoczu.Broomiwsp.[3]

odkryli,żebieganienabieżniprzezgodzinęobniżałostę-

żenieacylowanejgrelinynaconajmniej9godzinpotre-

ningu.Marzulloiwsp.[21]wykazali,żeintensywnećwi-

czenia(np.aerobik)obniżałystężenieacylowanejgreliny,

niezmieniająccałkowitegostężeniagreliny.Wynikibadań

nadwpływemdługotrwałegowysiłkufizycznegowskazują,

żewrazzespadkiemwskaźnikamasyciała(bodymassin-

dex–BMI)izawartościodsetkatkankitłuszczowej,zwięk-

szasięstężeniecałkowitejidesacylowanejgreliny,astę-

żeniepostaciacylowanejnieulegazmianieSugerujesię,

Polińska B. i wsp. – Rola greliny w organizmie

3

żestosowaniesamejdietywywołujewzroststężeniaacy-

lowanejizoformyhormonugłodu,cokompensacyjniena-

silaapetytipobieraniepokarmów.Połączeniedietyiwy-

siłkufizycznegoprzynosilepszeefektywkontrolimasy

ciała,ponieważstężenieacylowanejgrelinypozostajena

stałympoziomieizapobieganadmiernemuobjadaniusię.

Badaczesązgodni,żeludziepozbawienisnumająpodwyż-

szonestężeniagreliny,większyapetytiwyższewartości

wskaźnikaBMI.Bezsennośćlubskrócenieczasusnupo-

wodujepobieraniewiększejilościpokarmuwciągudnia,

głównieproduktówwysokokalorycznychwpostaciprze-

kąsekmiędzygłównymiposiłkami[1,35].Wykazano,że

poprawajakościsnuuosóbcierpiącychnaobturacyjny

bezdechnocny(obstructivesleepapnoea–OSA)powo-

dowałozmniejszeniestężeniaacylowanejgreliny.Badana

grupaosóbzOSAmiaławyższywskaźnikBMIiwyższe

stężeniegrelinywosoczuwporównaniudogrupyosób

zdrowych[40].Dokładnepoznaniemechanizmówregu-

lującychzachowaniazwiązanezodżywianiemorazkory-

gowaniezłychnawykówpoprzezzmianęstylużyciamoże

byćalternatywnąmetodąwalkizotyłościąwporównaniu

zinwazyjnymiiobciążonymipowikłaniamimetodchirur-

gicznychczyniebezpiecznychdlazdrowiadrastycznych

dietredukującychmasęciała.

g

relina

i

układ

sercoWo

-

naczynioWy

Receptorywiążącegrelinęiinnezwiązkipobudzającewy-

dzielaniehormonuwzrostu(growthhormonesecretagogu-

es–GHSs)występująrównieżwukładziesercowo-naczy-

niowym[24].GHuwolnionypodwpływemgrelinydziała

nasercebezpośredniolubpośredniopowodujączwiększe-

niestężeniainsulinopodobnegoczynnikawzrostuIGF-1

(insulin-likegrowthfactor).Następstwemdziałaniagre-

linynaukładkrążeniajestwzrostfrakcjiwyrzutowej,co

zwiększawydolnośćmięśniasercowego.Grelinahamu-

jeapoptozękardiomiocytówikomórekśródbłonkaprzez

aktywacjęsygnałuzewnątrzkomórkowegoregulowanego

przezkinazęERK1/2iPI3K-AKTorazspadekciśnienia

tętniczegokrwibezjednoczesnegowzrostutętnainieza-

leżnieodfunkcjinerek.Grelinapowodujewzroststężenia

tlenkuazotuwkomórkachśródbłonkaprzezcom.in.re-

gulujenapięcienaczyńkrwionośnychiciśnienietętnicze

krwi,hamujeagregacjępłytekkrwiileukocytówwobwo-

dowymukładzienerwowymdziałajakneuroprzekaźnik

iwpływanamotorykęprzewodupokarmowego.

g

relina

i

infekcja

H

elicobacter

pylori

Interesującymjest,żenawydzielaniegrelinymająwpływ

niektóreczynnikiśrodowiskowe.InfekcjaHelicobacter

pyloripowodujespadekstężeniagrelinywsurowicykrwi

[15,27,34].Badaniaprowadzoneodczasuzidentyfikowania

Helicobacter pyloripotwierdzają,żejesttojedenzczyn-

nikówbiorącychudziałwetiopatogeneziechorobywrzo-

dowejżołądkaidwunastnicyorazrozwojurakażołądka.

CechącharakterystycznątejGram-ujemnej,spiralnejbak-

teriijestzdolnośćwytwarzaniaureazy,któraumożliwiajej

przebywaniewkwaśnymśrodowiskużołądka.Ureazaka-

talizujerozkładmocznikadoamoniakuidwutlenkuwęgla.

Nagromadzonyamoniakalkalizujeśrodowiskopowodując

neutralizacjęsokużołądkowego.Amoniakniewpływana

metabolizmbakterii,alewsposóbbezpośrednilubpośred-

niindukujeuszkodzeniakomóreknabłonkowychżołądka,

hamujesyntezęDNAiproliferacjętychkomórek.Wśro-

dowiskuwodnymamoniakdysocjujeuwalniającnieszko-

dliwyjonamonowyijonywodorotlenowedziałającetok-

sycznienakomórki.ObecnośćHelicobacter pylorioraz

aktywnośćureazypowodująaktywacjękomórekukładu

immunologicznegogospodarza,m.in.neutrofilów.Wwyni-

kuuruchomieniatlenowychmechanizmówzabijaniadrob-

noustrojówpowstajenadtlenekwodoru,któryutleniajony

chlorowe,atereagujązamoniakiemuwalnianympohy-

droliziemocznikaprzezureazęitworzysięcytotoksycz-

namonochloramina.Monochloraminadziałamutagennie

naDNAkomórek,comożewyjaśniaćrozwójrakażołądka

uosóbzprzewlekłąinfekcjąHelicobacter pylori.Ureaza

możeaktywowaćrównieżmonocyty,makrofagi,limfocy-

ty,komórkiNKieozynofile.Wynikiemuruchomieniare-

akcjiprzeciwzapalnejjestwydzielaniecytokin,wolnych

rodnikówtlenowychiinnychmediatorówzapalenia,które

nasilająipodtrzymująprocesyuszkadzaniakomórekna-

błonkażołądkowego.

Prawie60–70%grelinywystępującejwekrwijestuwal-

nianazkomórekokładzinowych(tzw.X/Acells)trzonu

idnażołądkaściślepołączonychzsieciąnaczyńwłoso-

watych[18].Grelinaregulujerównowagęenergetycznąor-

ganizmu,pobudzałaknienie,zwiększawydzielaniekwasu

żołądkowego,przyspieszaopróżnianieżołądkaprzezak-

tywacjęnerwubłędnego[10].Grelinazwiększającmiej-

scowyprzepływkrwiiwydzielanieprostaglandyndziała

ochronnienabłonęśluzowążołądkaijelit[25].

Wostatnichlatachzaczętoprowadzićbadaniapróbujące

wyjaśnićzależnośćmiędzykolonizacjąbłonyśluzowejżo-

łądkaprzezHelicobacter pylori,astężeniemgrelinywsu-

rowicykrwi[2,20].Wynikitychbadańniesąjednoznacz-

ne.Roperiwsp.[32]wykazali,żeobecnośćHelicobacter

pyloriwbłonieśluzowejżołądkaniewpływaistotniesta-

tystycznienastężeniegrelinywsurowicykrwi,sokużo-

łądkowymibioptatachkomórekdnażołądka.Wbadaniach

Cindorukaiwsp.[6]równieżstwierdzono,żezakażenie

Helicobacter pyloriniewpływanastężeniegrelinywsu-

rowicykrwi.Juniwsp.[16]badali63chorychnaprzewle-

kłezapalenieżołądka,którychpodzielononagrupęcho-

rychzakażonychHelicobacter pyloriigrupęchorychbez

infekcji.Wobugrupachoznaczanostężeniegrelinyilep-

tynywsurowicyorazekspresjęgenówdlatychhormonów

wpobranychwycinkachbłonyśluzowejjelita.Wykazano,że

wgrupiepacjentówzinfekcjąHelicobacter pyloristężenia

grelinywsurowicysąniższe,aleptynywyższewporów-

naniudogrupychorychbezinfekcjiHelicobacter pylori.

Stwierdzonoteż,żeliczbakopiimRNAdlagenugreliny

wbłonieśluzowejżołądkajestniższaupacjentówzinfek-

cjąHelicobacter pyloriniżuchorychbezzakażenia,jed-

nakróżnicetebyłynieistotnestatystycznie.Wprzypadku

leptynywykazanoznamienniewyższąliczbękopiimRNA

dlajejgenuwbioptatachbłonyśluzowejżołądkawgru-

piepacjentówzinfekcjąHelicobacter pylori.Wynikitych

badańsugerują,żezakażenieHelicobacter pyloriorazob-

jawyżołądkowo-jelitowemogąbyćpowiązanezekspresją

genówgrelinyileptynywbłonieśluzowejżołądka[16].

Badania Liewa i wsp. [20] wykazały, że infekcja

Helicobacter pyloripowodujezmniejszenieliczbykomó-

rekX/Ażołądkawytwarzającychgrelinę,ponieważbakte-

riaobecnawbłonieśluzowejżołądkaindukujeaktywację

Postepy Hig Med Dosw (online), 2011; tom 65: 1-7

4

neutrofilów,rozwójreakcjizapalnej,któraprzechodzi

wprzewlekłystanzapalny.Wkonsekwencjidochodzido

uszkodzeniakomórekiatrofiigruczołówwtrzonieżo-

łądka,comożetłumaczyćniższestężeniegrelinywsuro-

wicy.Natomiastwgrupiepacjentówotyłychzakażonych

Helicobacter pyloribadanianiewykazałydodatniejkore-

lacjimiędzywystępowanieminfekcjiHelicobacter pylori,

aliczbąkomórekX/Ażołądkawytwarzającychgrelinę[20].

Uchorych,którzyzostalipoddanieradykacjiHelicobacter

pylorizaobserwowanowzroststężeniagrelinywosoczu

spowodowanyzwiększeniemuwalnianiajejzkomórek

X/Ażołądka.Efektembyłopolepszeniestanuodżywienia

iwzrostmasyciałatychpacjentów[25,26].Danetesu-

gerują,żekolonizacjabłonyśluzowejprzezHelicobacter

pylorimawpływnaekspresjęhormonówregulujących

masęciałaipobieraniepokarmu.

Ponadtoniektórebadaniawskazujązwiązekmiędzystę-

żeniemgrelinywosoczuastopniematrofiibłonyśluzo-

wejżołądkauchorychzinfekcjąHelicobacter pylori.

Wieluautorów[27,37,41]wykazałowswoichbadaniach,

żeimwiększybyłstopieńatrofiibłonyśluzowejżołąd-

kauchorychzprzewlekłymzapaleniemżołądkaiinfek-

cjąHelicobacter pyloritymniższebyłystężeniagreliny

wichosoczu.

Aktualnedanewykazują,żestężeniagrelinyzmienia-

jąsięwprzebieguwieluchoróbprzewodupokarmowe-

go[22].Grelinaorazjejreceptorzostaływykrytem.in.

wnowotworachprzewodupokarmowego.Ekspresjęgreli-

nyiGHS-Rwykrytowdobrzezróżnicowanymrakowiaku

żołądka.Wneuroendokrynnychnowotworachjelitstwier-

dzonoekspresjęgrelinyiniskąekspresjęjejreceptora.

Wykazano,żewysokaekspresjagrelinyiGHS-Rwystę-

pujewrakużołądkairakujelitagrubego.Wprzypadku

rakażołądkastężeniegrelinyzmieniasięwzależnościod

stopniazaawansowaniachorobynowotworowej,np.wba-

daniuJiiwsp.stwierdzonoistotnestatystycznieniższestę-

żeniagrelinywgrupieosóbzrakiemwysokozróżnicowa-

nymwporównaniudogrupychorychnarakawstadium

niskozróżnicowanym.Wbadaniachin vivowgrupiecho-

rychnarakajelitagrubegowykazanoznamiennieniższe

stężeniegrelinywekrwiwporównaniuzgrupąkontrol-

ną[24].Analizujączależnośćmiędzyekspresjąrecepto-

raGHS-Rastopniemzaawansowaniaprocesunowotwo-

rowego,wykazanowyższąekspresjęreceptorawdobrze

zróżnicowanymrakuwporównaniuzrakiemniezróżnico-

wanym.Wcelusklasyfikowaniapacjentówwzależności

odstopniazaawansowaniaklinicznegonowotworuużyto

skaliTNM.TNM(T–tumor–wielkośćguzapierwotne-

go,N–nodules–przerzutywwęzłachchłonnych,M–

metastases–przerzutyodległe)jestsystemem,którysłu-

żym.in.dookreśleniametodleczeniadlaposzczególnych

typówilokalizacjinowotworóworazrokowania.Wkla-

syfikacjiTNMwczesnestadiarakażołądkalubrakajeli-

tagrubego(I–II)charakteryzowałysięwyższąekspresją

grelinywporównaniudopóźniejszychstadiówchoroby

(III–IV),kiedynastępowałspadekekspresji.

g

relina

i

funkcje

gonad

Sugerujesię,żegrelinawpływarównieżnafunkcjego-

nad i jest czynnikiem integrującym kontrolę bilansu

energetycznegoirozród[29].EkspresjęreceptoraGHS-

R1awykazanowkomórkachpęcherzykajajnikowego,

ciałkażółtegoiwłożysku[5,24,31].Badaniadotyczące

funkcjihormonuwykazałyhamującywpływnasekrecję

testosteronuin vitro,modulującywpływnaproliferacje

komórekLeydigain vivo,atakżeekspresjęgenówkodu-

jącychczynnikiistotnewróżnicowaniukomórekpnia.

Ponadtostwierdzonodziałaniepozagonadalnegreliny,

zahamowaniesekrecjiLHin vivoorazspadekodpowiedzi

naGnRH.StężeniemRNAgrelinyjestzależneodfazy

cykluijestnajwyższewfazielutealnej[29].Niektóre

badania [38] wykazują bezpośredni wpływ greliny na

komórki pęcherzyka jajnikowego świni. Stwierdzono,

że grelina jest hormonem wydzielanym przez pęche-

rzykorazwykazanoekspresjęfunkcjonalnegorecepto-

raGHS-R1awkomórkachpęcherzykajajnikowego[29].

Ponadtozaobserwowanobezpośredniwpływgrelinyna

regulacjęfunkcjikomórekpęcherzykapoprzezmodulu-

jącywpływnaprocessteroidogenezy.Mitogenneianty-

apoptotycznedziałaniegrelinywkomórkachpęcherzyka

jajnikowegojestwynikiemaktywacjikinazyfosfatydy-

loinozytolu(IP3)ikinazERK1i2[30].Stwierdzono

też, że lokalna sekrecja greliny koreluje z GH, który

stymulujesekrecjęgreliny,atazkoleiwpływanase-

krecjęGHniewpływającjednaknastężenietegohor-

monuwpęcherzykujajnikowym(autokrynnąregulację

obutychhormonów).Wykazanorównieżbrakinterak-

cjigrelinyzGHwregulacjifunkcjikomórekpęcherzy-

ka.Wskazujesięniezależnemechanizmydziałaniaobu

tychhormonów[29].

g

relina

i

obrót

kostny

Grelinajestrównieżjednymzczynnikówuczestniczących

wmetabolizmiekości[23].Bezpośredniedziałaniegre-

linynachondrocytypoleganajprawdopodobniejnasty-

mulowaniuwytwarzaniacAMPwchondrocytach,cojest

związanezezwiększeniemsyntezyproteoglikanówikwa-

suhialuronowego.Caminosiwsp.[4]wykazali,zegreli-

namożepobudzaćwytwarzaniecAMP,atakżeznamien-

niezwiększaekspresjęgenusiarczanuchondroitynytypu

IV.Nauwagęzasługujeto,żegrelinamożehamowaćab-

sorpcjękwasówtłuszczowychwchondrocytach.Kwasy

tłuszczowesąprekursoremeikozanoidówuczestniczą-

cychwpatogeneziewieluchoróbzapalnych,dlategona-

suwasięhipoteza,żezastosowaniegrelinyjakoinhibi-

torasyntezyprostaglandyni/lubleukotrienówmożebyć

wykorzystanewleczeniuprzewlekłychchoróbzapalnych

kości,takichjakreumatoidalnezapaleniestawówczyar-

tretyzm.Pośredniedziałaniegrelinynametabolizmkości

jestzwiązanezuwalnianiemGH,wpływemnaośpod-

wzgórze-przysadka-nadnerczaidziałaniekortykotropowe

oraznawydzielaniecytokin.Wykazano,żegrelinadzia-

łającpoprzezreceptoryGHS-Robecnenaludzkichlim-

focytachTimonocytachhamujeekspresjęcytokinpro-

zapalnych:IL-1

b,IL6,TNF-a.Przeciwzapalnedziałanie

grelinystwarzamożliwośćwykorzystaniajejwleczeniu

różnychdolegliwościichorób,m.in.reumatoidalnegoza-

paleniastawówczyartretyzmu.Wbadaniachhodowliko-

mórekHUVECzaobserwowano,żeacylowanagrelinaha-

mujepodstawoweiindukowaneprzezTNF-

auwalnianie

IL-8iMCP-I,blokujeaktywacjęczynnikaNF-

kB,zapo-

biegaprzyleganiumononuklearówkrwiobwodowejdo

śródbłonkanaczyniowego[23].

Polińska B. i wsp. – Rola greliny w organizmie

5

p

odsumoWanie

Grelinajesthormonem–istotnymregulatoremgospodar-

kienergetycznejorganizmu.Wynikiwielubadańzróż-

nychdziedzinmedycyny,prowadzonychodczasuodkry-

ciagreliny,ciągleodkrywająjejnoweoblicza.Grelina

uczestniczywwieluprocesachbiologicznychwpływa-

jącnaczynnośćnietylkoprzewodupokarmowego,ale

również układu endokrynologicznego, immunologicz-

nego, na procesy wzrastania i dojrzewania. Dokładne

poznaniemechanizmówdziałaniagrelinyiczynników

wpływających na jej uwalnianie może stworzyć nowe

możliwościwleczeniunp.otyłościczychoróbzapal-

nych.Dlategokoniecznesądalszebadaniastężeńgre-

liny, zarówno w stanach fizjologicznych, jak i w róż-

nychchorobach.

p

iśmiennictWo

[1]AdamsC.E.,GreenwayF.L.,BrantleyP.J.:Lifestylefactorsandghre-

lin:criticalreviewandimplicationsforweightlossmaintenance.Obes.

Rev.(wdruku)

[2]BlaserM.J.,AthertonJ.C.:Helicobacter pyloripersistence:biology

anddisease.J.Clin.Invest.,2004;113:321–333

[3]BroomD.R.,StenselD.J.,BishopN.C.,BurnsS.F.,MiyasashitaM.:

Exercise-inducedsuppressionofacylatedghrelininhumans.Appl.

Physiol.,2007;102:2165–2171

[4]CaminosJ.E.,GualilloO.,LagoF.,OteroM.,BlancoM.,GallegoR.,

Garcia-CaballeroT.,GoldringM.B.,CasanuevaF.F.,Gomez-Reino

J.J.,DieguezC.:Theendogenousgrowthhormonesecretagogue(ghre-

lin)issynthesizedandsecretedbychondrocytes.Endocrinology,2005;

146:1285–1292

[5]CastanedaT.R.,TongJ.,DattaR.,CullerM.,TschöpM.H.:Ghrelin

in the regulation of body weight and metabolism. Frontiers in

Neuroendocrinol.,2010;31:44–60

[6]CindorukM.,YetkinI.,DegerS.M.,KarakanT.,KanE.,UnalS.:

InfluenceofHelicobacter pylorionplasmaghrelininpatientswitho-

utatrophicgastritis.WorldJ.Gastroenterol.,2007;13:1595–1598

[7]CummingsD.E.:Ghrelinandtheshort-time-andlong-termregula-

tionofappetiteandbodyweight.Physiol.Behav.,2006;89:71–84

[8]CummingsD.E.,PurnellJ.Q.,FrayoR.S.,SchmidovaK.,WisseB.E.,

WeigleD.S.:Apreprandialriseinplasmaghrelinlevelssuggestsarole

inmealinitiationinhumans.Diabetes.,2001;50:1714–1719

[9]DelzenneN.,BlundellJ.,BrounsF.,CunninghamK.,DeGraafK.,

ErknerA.,LluchA.,MarsM.,PetersH.P.,Westerterp-PlantengaM.:

Gastrointestinaltargetsofappetiteregulationinhumans.Obes.Rev.,

2010;11:234–250

[10]DornonvilledelaCourC.,LindströmE.,NorlénP.,HåkansonR.:

Ghrelinstimulatesgastricemptyingbutiswithouteffectonacidse-

cretionandgastricendocrinecells.Regul.Pept.,2004;120:23–32

[11]EngeliS.,BohnkeJ.,FeldpauschM.,GorzelniakK.,JankeJ.,Bátkai

S.,PacherP.,Harvey-WhiteJ.,LuftF.C.,SharmaA.M.,JordanJ.:

Activationoftheperipheralendocannabinoidsysteminhumanobe-

sity.Diabetes,2005;54:2838–2843

[12]GoldstoneA.P.,ThomasE.L.,BrynesA.E.,GastromanG.,Edwards

R.,GhateiM.A.,FrostG.,HollandA.J.,GrossmanA.B.,Korbonits

M.,BloomS.R.,BellJ.D.:ElevatedfastingplasmaghrelininPrader-

WilliSyndromeadultsisnotsoldeyexplainedbytheirreducedvisce-

raladiposityandinsulinresistance.J.Clin.Endocrinol.Metab.,2004;

89:1718–1726

[13]GranataR.,BaragliA.,SettanniF.,ScarlattiF.,GhigoE.:Unraveling

theroleoftheghrelingenepeptidesintheendocrinepancreas.J.Mol.

Endocrinol.,2010;45:107–118

[14]HosodaH.,KojimaM.,MatsuoH.,KangawaK.:Purificationandcha-

racterizationofratdes-Gln14-ghrelin,asecondendogenousligandfor

thegrowthhormonesecretaagoguereceptor.J.Biol.Chem.,2000;275:

21995–22000

[15]IsomotoH.,NakazatoM.,UenoH.,DateY.,NishiY.,MukaeH.,

MizutaY.,OhtsuruA.,YamashitaS.,KohnoS.:Lowplasmaghrelin

levelsinpatientswithHelicobacter pylori-associatedgastritis.Am.

J.Med.,2004;117:429–432

[16]JunD.W.,LeeO.Y.,LeeY.Y.,ChoiH.S.,KimT.H.,YoonB.C.:

Correlationbetweengastrointestinalsymptomsandgastricleptinand

ghrelinexpressioninpatientswithgastritis.Dig.Dis.Sci.,2007;52:

2866–2872

[17]KirkhamT.C.,WilliamsC.M.,FezzaF.,DiMarzoV.:Endocannabinoid

levelsinratlimbicforebrainandhypothalamusinrelationtofasting,

feedingandsatiation:stimulationofeatingby2-arachidonoylglyce-

rol.Br.J.Pharmacol.,2002;136:550–557

[18]KojimaM.,HosodaH.,DateY.,NakazatoM.,MatsuoH.,Kangawa

K.:Ghrelinisgrowth-hormone-releasingacylatedpeptidefromsto-

mach.Nature,1999;402:656–660

[19]KojimaM.,KangawaK.:Ghrelin:morethanendogenousgrowthhor-

monesecretagogue.Ann.N.Y.Acad.Sci.,2010;1200:140–148

[20]LiewP.L.,LeeY.C.,ChenW.Y.:Gastricghrelinexpressionassocia-

tedwithHelicobacter pyloriinfectionandchronicgastritisinobese

patients.Obes.Surg.,2006;16:612–619

[21]MarzulloP.,SalvadoriA.,BrunaniA.,VertiB.,WalkerG.E.,Fanari

P.,TovaglieriI.,deMediciC.D.,LiuzziA.:Acylatedghrelindecreases

duringacuteexerciseintheleanandobesestate.Clin.Endocrinol.,

2008;69:970–971

[22]MurawskaS.,Czerwionka-SzaflarskaM.:Meaningofghrelinandlep-

tiningastrointestinaltractdiseases.Pol.Merkur.Lek.,2010;28:75–78

[23]NikolopoulosD.,TheocharisS.,KouraklisG.:Ghrelin,anotherfac-

toraffectingbonemetabolism.Med.Sci.Monit.,2010;16:147–162

[24]NikolopoulosD.,TheocharisS.,KouraklisG.:Ghrelin:Apotential

therapeutictargetforcancer.Regul.Pept.,2010;163:7–17

[25]Osawa H.: Ghrelin and Helicobacter pylori infection. World J.

Gastroenterol.,2008;14:6327–6333

[26]OsawaH.,KitaH.,OhnishiH.,NakazatoM.,DateY.,BowlusC.L.,

IshinoY.,WatanabeE.,ShiiyaT.,UenoH.,HoshinoH.,SatohK.,

SuganoK.:Changesinplasmaghrelinlevels,gastricghrelinproduc-

tion,andbodyweightafterHelicobacter pyloricure.J.Gastroenterol.,

2006;41:954–961

[27]OsawaH.,NakazatoM.,DateY.,KitaH.,OhnishiH.,UenoH.,Shiiya

T.,SatohK.,IshinoY.,SuganoK.:Impairedproductionofgastricghre-

lininchronicgastritisassociatedwithHelicobacter pylori.J.Clin.

Endocrinol.Metab.,2005;90:10–16

[28]PerboniS.,InuiA.:Appetiteandgastrointestinalmotility:Roleof

ghrelin-familypeptides.Clin.Nutr.,2010;29:227–234

[29]RakA.,GregoraszczukE.:Ghrelinlevelsinprepubertalpigovarian

follicles.ActaVet.Hung.,2009;57:109–113

[30]RakA.,GregoraszczukE.:Modulatoryeffectofghrelininprepubertal

porcineovarianfollicles.J.Physiol.Pharmacol.,2009;59:781–793

[31]RakA.,SzczepankiewiczD.,GregoraszczukE.:Expressionofghre-

linreceptor,GHSR-1a,anditsfunctionalroleintheporcineovarian

follicles.GrowthHorm.IGFRes.,2009;19:68–76

[32]RoperJ.,FrancoisF.,ShueP.L.,MouradM.S.,PeiZ.,Olivaresde

PerezA.Z.,Perez-PerezG.I.,TsengC.H.,BlaserM.J.:Leptinand

ghrelininrelationtoHelicobacter pyloristatusinadultmales.J.Clin.

Endocrinol.Metab.,2008;93:2350–2357

[33]RouachV.,BlochM.,RosenbergN.,GiladS.,LimorR.,Stern

N., Greenman Y.: The acute ghrelin response to a psychologi-

calstresschallengedoesnotpredictthepost-stressurgetoeat.

Psychoneuroendocrinology,2007;32:693–702

[34]SallesN.,MenardA.,GeorgesA.,SalzmannM.,deLedinghenV.,

deMascarelA.,EmeriauJ.P.,LamouliatteH.,MegraudF.:Effectsof

Helicobacter pyloriinfectionongutappetitepeptide(leptin,ghrelin)

expressioninelderlyinpatients.J.Gerontol.ABiol.Med.Sci.,2006;

61:1144–1150

[35]SchmidS.M.,HallschmidM.,Jauch-CharaK.,BornJ.,SchultesB.:

Asinglenightofsleepdeprivationincreasesghrelinlevelsandfe-

elingsofhungerinnormal-weighthealthymen.J.Sleep.Res.,2008;

17:331–334

[36]ShimadaM.,DateY.,MondalM.S.,ToshinaiK.,ShimbaraT.,Fukunaga

K.,MurakamiN.,MiyazatoM.,KangawaK.,YoshimatsuH.,Matsuo

H.,NakazatoM.:Somatostatinsuppressesghrelinsecretionfromthe

ratstomach.Biochem.Biophys.Res.Commun.,2003;302:520–525

[37]ShiotaniA.,MiyanishiT.,UedoN.,IishiH.:Helicobacter pyloriin-

fectionisassociatedwithreducedcirculatingghrelinlevelsindepen-

dentofbodymassindex.Helicobacter,2005;10:373–378

[38]SirotkinA.V.,MeszarosovaM.:Comparisonofeffectsofleptinand

ghrelinonporcineovariangranulosecells.Domest.Anim.Endocrinol.,

2010;39:1–9

Postepy Hig Med Dosw (online), 2011; tom 65: 1-7

6

[39]SuzukiK.,SimpsonK.A.,MinnionJ.S.,ShillitoJ.C.,BloomS.R.:

Theroleofguthormonesandthehypothalamusinappetiteregula-

tion.Endocr.J.,2010;57:359–372

[40]TakahashiK.,ChinK.,AkamizuT.,MoritaS.,SumiK.,OgaT.,

MatsumotoH.,NiimiA.,TsuboiT.,FukuharaS.,KangawaH.,Mishima

M.:AcylatedghrelinlevelinpatientswithOSAbeforeandafternasal

CPAPtreatment.Respirology,2008;13:810–816

[41]TatsuguchiA.,MiyakeK.,GudisK.,FutagamiS.,TsukuiT.,WadaK.,

KishidaT.,FukudaY.,SugisakiY.,SakamotoC.:EffectofHelicobacter

pyloriinfectiononghrelinexpressioninhumangastricmucosa.Am.

J.Gastroenterol.,2004;99:2121–2127

[42]ToshinaiK.,DateY.,MurakamiN.,ShimadaM.,MondalM.S.,Shimbara

T.,GuanJ.L.,WangQ.P.,FunahashiH.,SakuraiT.,ShiodaS.,Matsukura

S.,KangawaK.,NakazatoM.:Ghrelin-inducedfoodintakeismedia-

tedviatheorexinpathway.Endocrinology,2003;144:1506–1512

[43]ToshinaiK.,MondalM.S.,NakazatoM.,DateY.,MurakamiN.,Kojima

M.,KangawaK.,MatsukuraS.:Upregulationofghrelinexpressionin

thestomachuponfasting,insulin-inducedhypoglycemia,andleptinad-

ministration.Biochem.Biophys.Res.Commun.,2001;281:1220–1225

[44]ToshinaiK.,YamaguchiH.,SunY.,SmithR.G.,YamanakaA.,Sakurai

T.,DateY.,MondalM.S.,ShimbaraT.,KawagoeT.,MurakamiN.,

MiyazatoM.,KangawaK.,NakazatoM.:Des-acylghrelininduces

foodintakebyamechanismindependentofthegrowthhormonese-

cretagoguereceptor.Endocrinology,2006;147:2306–2314

[45]WeigleD.S.,CummingsD.E.,NewbyP.D.,BreenP.A.,FrayoR.S.,

MatthysC.C.,CallahanH.S.,PurnellJ.Q.:Rolesofleptinandghre-

lininthelossofbodyweightcausedbyalowfat,highcarbohydrate

diet.J.Clin.Endocrinol.Metab.,2003;88:1577–1586

[46]YangJ.,ZhaoT.,GoldsteinJ.L.,BrownM.S.:Inhibitionofghrelin

O-acyltransferase(GOAT)byoctanoylatedpentapeptides.Proc.Natl.

Acad.Sci.,2008;10750–10755

[47]ZizzariP.,LongchampsR.,EpelbaumJ.,Bluet-PajotM.T.:Obestatin

partiallyaffectsghrelinstimulationoffoodintakeandgrowthhormo-

nesecretioninrodents.Endocrinol.,2007;148:1648–1653

Autorkideklarująbrakpotencjalnychkonfliktówinteresów.

Polińska B. i wsp. – Rola greliny w organizmie

7