ROLA WODY W ORGANIZMIE

Płyny ciała stanowią 60% ogólnej masy ciała kobiety i 70% mężczyzny. W praktyce różnica ta pociąga za sobą odmienną tolerancję trucizn.

Następstwem wydychania pary wodnej podczas snu jest poranne uczucie suchości w jamie ustnej i otrzeba zaspokojenia pragnienia. Picie i jedzenie po przebudzeniu powoduje przybranie na wadze do 3 - 4 kg, na co składa się w ogromnej większości ciężar wody.

Woda jest niezbędna w każdej czynności organizmu, m. in. reguluje temperaturę ciała, nawilża wdychane powietrze i uczestniczy w procesach oddychania, umożliwia transport i przyswajanie substancji odżywczych oraz przemianę pożywienia w energię, usuwa zbędne produkty przemiany materii, rozcieńcza trucizny, chroni ważne dla życia narządy i amortyzuje stawy.

Zapotrzebowanie na wodę

Dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka na wodę mieści się w szerokich granicach od 30 do 45 ml na kilogram masy ciała, zależnie przede wszystkim od aktywności fizycznej, a także temperatury, wilgotności i ruchu otaczającego powietrza oraz rodzaju pożywienia. Waha się od 2 litrów u osoby o masie ciała 50 kg i lekkiej aktywności fizycznej do 12 litrów i więcej u osoby o masie ciała 90 kg i wytężonej aktywności fizycznej. W wysokiej temperaturze człowiek w stanie spoczynku może tracić nawet pół litra wody na godzinę. W tej sytuacji do utrzymania równowagi wodnej konieczne jest przyjmowanie odpowiedniej ilości wody i soli mineralnych, zwłaszcza chlorku sodu (nawet do 30 g dziennie).

Uczucie pragnienia z reguły pozostaje w tyle za zapotrzebowaniem organizmu na wodę. Odstęp czasu, który upływa od pojawienia się uczucia pragnienia i podjęcia odpowiednich działań (wypicia szklanki napoju, jego strawienia, zmetabolizowania i uzupełnienia zapotrzebowania organizmu na wodę), jest na tyle długi, że zagraża wystąpieniem objawów odwodnienia. Utrata 3% wody powoduje uczucie zmęczenia, ból głowy, zawroty głowy, przegrzanie ciała, większa - zatrzymanie pocenia się i udar cieplny. Przy utracie 10 % wody odwodnienie zagraża życiu. Ciężkie wymioty i biegunka stanowią bezpośrednie zagrożenie życia.

Zapobieganie odwodnieniu polega na wypijaniu dużej ilości wody, często i bez ograniczeń, nawet o połowę więcej niż potrzeba dla ugaszenia pragnienia. Jest oczywiste, że może to być woda tylko dobrej jakości i bez szkodliwych domieszek.

Równowaga wodna

U ludzi zdrowych w normalnych warunkach istnieje równowaga między wydalaniem a pobieraniem wody. W bilansie należy uwzględnić, że w procesach przemiany materii powstaje w organizmie od 200 do 600 ml wody. Przy spaleniu 1g białka powstaje 0,41 ml wody, 1g węglowodanów - 0,6 ml, 1g tłuszczu -1,07 ml.

Na równowagę wodną wpływa stężenie jonów w krwi, wśród których wyróżnia się kationy (sodowy, potasowy, wapniowy, magnezowy) i aniony (chlorkowy, węglowodorowy, fosforowy, siarczanowy). Wymioty i biegunka prowadzą nie tylko do gwałtownego ubytku wody (w przypadku cholery ilość wody w stolcu może przekroczyć 30 litrów na dzień!), lecz także strat jonów niezbędnych do zachowania czynności życiowych. Z tych powodów biegunka u niemowląt i małych dzieci jest stanem zagrażającym życiu i wymaga interwencji lekarskiej. W razie nagłej potrzeby udzielenia pomocy osobie odwodnionej wlew dożylny roztworu wieloelektrolitowego może być zastąpiony podanym doustnie roztworem o następujących składnikach do rozpuszczenia w 1 litrze wody: 3,5 g chlorku sodu, 2,5 g dwuwęglanu sodu, 1,5 g chlorku potasu i 20 g glukozy. Z obowiązku ratowania życia ludzkiego nie może zwolnić brak tych składników.

 

Zastąpi je roztwór cukru (8 łyżeczek) i soli ku-chennej (1 łyżeczka) w 1 litrze przegotowanej i wystudzonej wody. Na drugim biegunie stoją codzienne wymagania pełnowartościowej, zrównoważonej diety. Tu obowiązuje bardzo umiarkowane spożycie cukru oraz ograniczenie ilości soli kuchennej ze wszystkich źródeł do 6 - 8 g dziennie (choć wystarczy już 2,4 g). Źródłem minerałów zaliczanych do podstawowych składników odżywczych - potasu, sodu, wapnia i żelaza - są warzywa, owoce, przetwory zbożowe i mięso. Ważne znaczenie przypisywane jest wysokiej jakości naturalnym wodom mineralnym, a niekiedy i źródlanym.

Kto musi pić dużo wody?

• Osoby odżywiające się zdrowo - warzywa, owoce, ciemne pieczywo i płatki śniadaniowe zawierają bardzo ważny dla zdrowia błonnik, który wymaga dużej ilości wody do popicia

• Osoby odżywiające się bardzo zdrowo, które często jedzą grubą fasolę "Jaś" (filiżanka tej fasoli zawiera 45 g błonnika - w tym znaczną część tego najbardziej pożądanego - rozpuszczalnego w wodzie), wypijając duże ilości wody, lepiej wykorzystują dobroczynne wartości fasoli i unikają przy tym sensacji jelitowych

• Osoby przystępujące do posiłku - szklanka wody przed posiłkiem wzmaga apetyt i ułatwia trawienie

• Osoby podróżujące - w podróży konieczna jest butelka wody

• Osoby pijące kawę i alkohol - zwiększona utrata wody z moczem wymaga uzupełnienia

• Osoby podejmujące wysiłek fizyczny - ciężko pracujący, podejmujący ćwiczenia rekreacyjne, sportowcy - potrzebują dużo wody przed, w trakcie i po wysiłku fizycznym

• Osoby przebywające w wysokiej temperaturze otoczenia - nawet, kiedy nie czują, że im specjalnie gorąco (powiew powietrza chłodzi skórę dzięki utracie wody z parującym potem!) muszą uzupełniać straty, aby uniknąć odwodnienia

• Osoby przebywające w zamkniętych pomieszczeniach w czasie sezonu grzewczego często odczuwają suchość nosa, pieczenie oczu, drapanie w gardle. Wysuszenie błon śluzowych otwiera wrota zakażeniom wirusowym i bakteryjnym, trzeba z nim walczyć

• Kobiety oczekujące dziecka i karmiące piersią mają zwiększone zapotrzebowanie na wodę, oczywiście w granicach rozsądku

• Dzieci przebywające na dworze, oddane ruchliwej zabawie, zwłaszcza zajęciom sportowym często nie zwracają uwagi na pierwsze objawy odwodnienia - zanim do niego dojdzie należy robić przerwy na szklankę wody

• Dzieci na wycieczce mogą mieć trudności z rozsądnym zakupem napoju - lepiej wyprawić je z butelką zdrowej i bezpiecznej wody

• Młodzież szkolna osiąga znacznie lepsze wyniki w nauce, kiedy podczas lekcji bez ograniczeń może popijać wodę dobrej jakości

 Skutki spożycia tej samej wagi alkoholu etylowego są różne u kobiet i mężczyzn. Kobiety przy tej samej masie mają o 10% mniej płynów ciała w których alkohol ulega rozcieńczeniu. Inne jest też tempo wychodzenia ze stanu nietrzeźwości. Szybkość obniżania się poziomu alkoholu we krwi u kobiet wynosi 0,085 - 0,1 promila na godzinę, u mężczyzn 0,1 - 0,115 promila na godzinę.