garbarz skor 744[03] z2 05 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Paweł Mroczek

Rozróżnianie, charakteryzowanie oraz określanie jakości
skór wyprawionych 744[03].Z2.05

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

dr inż. Marian Grabkowski

inż. Stanisław Pietryka

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Paweł Mroczek

Konsultacja:

mgr inż. Zdzisław Feldo

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 744[03].Z2.05
„Rozróżnianie, charakteryzowanie oraz określanie jakości skór wyprawionych” zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu garbarz skór.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Podział, rodzaje i charakterystyka podstawowych asortymentów skór

wyprawionych bez włosa

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Wady i uszkodzenia skór wyprawionych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Normy dotyczące klasyfikacji jakościowej oraz warunków technicznych

odbioru skór wyprawionych bez włosa

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik, będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o rozróżnianiu, charakteryzowaniu

oraz określaniu jakości skór wyprawionych, a także ułatwi Ci prowadzenie wszelkich działań
związanych z prowadzeniem gospodarki materiałowej.

Poradnik ten zawiera:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) zawiera informacje o podziale i podstawowych rodzajach

skór wyprawionych, oraz o ich wadach i uszkodzeniach. Ponadto przedstawia sposoby
klasyfikacji jakościowej a także warunki odbioru technicznego. Zawarte w tym rozdziale
treści umożliwią Ci samodzielne przygotowanie się do prawidłowego wykonania ćwiczeń.
Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji.
Materiał nauczania obejmuje również ćwiczenia, które zawierają::

–

wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,

–

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

–

sprawdzian teoretyczny,

–

sprawdzian umiejętności praktycznych.

4. Przykład zadania/ćwiczenia oraz zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy

i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego ćwiczenia jest dowodem
osiągnięcia umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce modułowej.
Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, co
oznacza, że opanowałeś materiał albo nie.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przerobieniu materiału przystąp do sprawdzianu z zakresu jednostki modułowej.

Jednostka modułowa: Rozróżnianie, charakteryzowanie oraz określanie jakości skór

wyprawionych, której treści teraz poznasz jest jednym z modułów koniecznych do zapoznania
się z procesem wykończania i uszlachetniania skór bez włosa (schemat)

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w magazynie (pracowni) musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bhp i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

744[03].Z2

Technologia wykończania i uszlachetniania

skór bez włosa

744[03].Z2.01

Wykończanie kąpielowe skór o różnym

przeznaczeniu

744[03].Z2.02

Organizowanie i prowadzenie procesu suszenia

skór

744[03].Z2.03

Przygotowanie skór do wykończania

właściwego

744[03].Z2.04

Wykończanie właściwe skór

744[03].Z2.05

Rozróżnianie, charakteryzowanie oraz
określanie jakości skór wyprawionych

744[03].Z2.06

Cechowanie, pakowanie i magazynowanie skór

wyprawionych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując

realizacji

programu

jednostki

modułowej

„Rozróżnianie,

charakteryzowanie oraz określanie jakości skór wyprawionych” powinieneś umieć:

−

znać sposoby wykańczania kąpielowego skór o różnym przeznaczeniu,

−

znać metody prawidłowego suszenia skór,

−

znać podstawowe metody wykańczania skór,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

dokonać

podziału,

zdefiniować

określić

właściwości

skór

wyprawionych

z poszczególnych grup asortymentowych,

−

rozróżnić i scharakteryzować skóry wyprawione ze względu na sposób wykończenia:

skóry z licem naturalnym, skóry z licem poprawionym lub sztucznym, skóry szlifowane
(nubuki, welury) skóry lakierowane, skóry specjalnych wykończeń,

−

wskazać i scharakteryzować wady i uszkodzenia skór wyprawionych, określić punkty wad

i uszkodzeń,

−

odczytać i wyjaśnić na podstawie norm wskaźniki oceny jakościowej skór wyprawionych,

−

określić jakość skór wyprawionych na podstawie punktacji wad i uszkodzeń oraz norm

i technicznych warunków odbioru skór.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Podział, rodzaje i charakterystyka podstawowych
asortymentów skór wyprawionych bez włosa

4.1.1. Materiał nauczania

Podział skór wyprawionych

Podziału skór wyprawionych możemy dokonać na cztery zasadnicze sposoby:

1) w zależności od rodzaju surowca (skóry świńskie, bydlęce, kozie, itd.),
2) w zależności od sposobu garbowania (skóry roślinne, chromowe, itd.),
3) w zależności od przeznaczenia skóry wyprawionej (skóry odzieżowe, galanteryjne

itd.),

4) w zależności od sposobu wykończenia (skóry z licem naturalnym, poprawionym itd.).

Ad 1) Skóra gotowa w zależności od rodzaju surowca wykazuje szereg specyficznych
właściwości, które decydują o jej przydatności w dalszej produkcji, na przykład
w obuwnictwie stosuje się następujące rodzaje surowca skórzanego:
–

Skóry cielęce ( boksy cielęce) – skóry cieląt bydła rogatego wyprawione w całości;

–

Skóry bydlęce ( boksy bydlęce, bukaty) – skóry bydła rogatego w postaci skór całych lub
ich części;

–

Skóry końskie – skóry z koni w postaci skór całych lub ich części ( szewro końskie
produkowane z przodów lub półprzodów końskich);

–

Skóry świńskie ( boksy świńskie) – skóry ze świń w postaci skór całych lub ich części;

–

Skóry kozie (giemza) – skóry z kóz wyprawionych w całości;

–

Skóry owcze (szewrety) – skóry z owiec wyprawionych w całości.

Ad 2) Ze względu na rodzaj zastosowanego środka garbującego rozróżnia się następujące
rodzaje skór:
–

Chromowe, glinowe, cyrkonowe, żelazowe (do garbowania użyto odpowiednich
związków metali);

–

Roślinne (do garbowania użyto naturalne garbniki roślinne);

–

Syntanowe (do garbowania użyto garbniki syntetyczne);

–

Aldehydowe (do garbowania użyto roztwory aldehydów);

–

Siarkowe (do garbowania użyto koloidalną siarkę );

–

Tłuszczowe (do garbowania użyto tłuszcze pochodzenia roślinnego bądź zwierzęcego);

–

Zamszowe – irchowe (do garbowania użyto tranów o określonym rodzaju i liczbie
jonowej);

–

Mineralne (do garbowania użyto związki nieorganiczne o własnościach garbujących
z grupy polizasad i polikwasów)

–

Kombinowane (do garbowania użyto co najmniej dwóch rodzajów garbników)

Ad 3) Z punktu widzenia użytkownika gotowego wyrobu (obuwnika, kaletnika)
najistotniejszym wydaje się podział według przeznaczenia (Rys.1)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Podział skór wyprawionych według przeznaczenia [3,s102]

Ad 4) Skóry miękkie na wierzchy obuwia mogą być wykończone w różny sposobów
a mianowicie
–

skóry z licem naturalnym;

–

skóry z licem poprawionym lub sztucznym;

–

skóry szlifowane od strony mizdry lub lica ( welury, nubuki ).

Klasyfikacja skór wyprawionych
Przemysł garbarski przetwarza skóry zwierząt różnych ras i gatunków na skóry

wyprawione o bardzo zróżnicowanych właściwościach i przeznaczeniu. Aby uporządkować
ten stan rzeczy opracowano wiele norm ogólnych i szczegółowych. Należą do nich między
innymi:
PN-85/P-222-02 Skóry wyprawione twarde i miękkie.
PN-85/P-222-01 Klasyfikacja skór wyprawionych..
PN-86/P-222-25 Skóry wyprawione miękkie. Skóry licowe na wierzchy obuwia.
PN-86/P-222-13 Wady i uszkodzenia.
PN-86/P-222-28 Skóry wyprawione miękkie. Skóry welurowe i nubukowe na wierzchy
cholewek.
PN-86/P-7724-01 Skóry odzieżowe i rękawiczkowe
Normy te przestały być obowiązujące, jednak w dalszym ciągu są stosowane w codziennym
użytku.

Podstawą klasyfikacji jest podział skór na:

Klasy – wg ogólnego przeznaczenia użytkowego ( np. obuwiowe wierzchnie, odzieżowe, itp.)
Grupy – wg szczegółowego przeznaczenia użytkowego oraz struktury, sposobu wykańczania
i zewnętrznego wyglądu ( np. boksy wodoodporne, skóry lakierowane, szewro)
Rodzaje – wg pochodzenia surowca ( gatunku zwierząt i jego części np. skóry bydlęce, kozie,
karki połówki,)
Odmiany – np. rodzaju ( np. chromowe, roślinne, tłuszczowe, kombinowane)

W przypadku, gdy chcemy jednoznacznie określić nazwę skór należy podać ich

klasę, grupę, rodzaj i odmianę (a na „wszelki wypadek” i ich nazwę potoczną)

Przegląd skór przedstawia tabela 1

Skóry

miękkie

na spody

obuwia

siodlarsko

-rymarskie

techniczne

wierzchy

obuwia

galan -
teryjne

rękawiczk

owe

odzieżowe

Skóry

wyprawione

Odpad

skórzany

Skóry

twarde

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 1 Przegląd skór [6, s 149]

Klasa

Grupa

Rodzaj

Odmiana

1. Boksy zwykłe
a) z naturalnym licem(powłoką)
b) z naturalnym licem

deseniowane

c) z poprawionym licem
2. Boksy wodoodporne
a) boksy hydrofobizowane
3. Szewro (kozie)
4. Skóry lakierowane
5. Nubuki
6. Welury
7. Skóry marszczone

1. Cielęce
2. Bydlęce
3. Świńskie
4. Kozie
5. Owcze
6. Końskie

1. Całe
2. Połówki
3. Boki
4. Karki
5. Szczupaki
6. Krupony
7. Dwoiny
8. Przody
końskie

Chromowe

Chromowo-
-roślinne

1. Obuwiowe
wierzchnie

8. Juchty
9. Skóry sandałowe chromowe

1. Bydlęce
2. Świńskie

Roślinno -
-chromowe

2. Obuwiowe
podszewkowe

1. Zwykłe: barwione i niebarwione

z powłoką i bez powłoki

2. Ze szlifowanym licem
3. Z poprawionym licem

1. Cielęce
2. Bydlęce
3. Świńskie
4. Owcze
5. Kozie

1. Całe
2. Połówki
3. Boki
4. Karki

Chromowe

3. Obuwiowe
spodowe

1. Podeszwowe
2. Podpodeszwowe
3. Pasowe

1. Bydlęce

1. Krupony
2. Karki
3. Boki

Roślinne

4. Odzieżowe

1. Zwykłe (z powłoką)
2. Z poprawionym licem
3. Welwety (nubuki odzieżowe)
4. Welury
5. Irchowe

1. Bydlęce
2. Cielęce
3. Owcze
4. Kozie

1. Całe
2. Połówki

Chromowe

Tłuszczowe

1. Nappa (zwykłe)
– bez powłoki (niebarwione

i barwione)

– barwione (tylko od lica)
– z poprawionym licem
2. Mocha ( nubuki)
3. Chery (welury)

1. Koźlęce
2. Cielęce
3. Bydlęce
4. Owcze
5. Ze zwierzyny

płowej (jelenie,
sarnie, łosie)

Chromowe

4. „Glace” białe (niebarwione, bez

powłoki)

1. Koźlęce
2. Jagnięce

Wyprawa
glinowa

5. Rękawiczkowe

5. Zamszowe / irchowe
– niebarwione
– barwione (bez powłoki

szlifowane od lica )

Ze zwierzyny
płowej

Wyprawa
tłuszczowa
(trany)

6. Galanteryjne

1. Zwykłe
2. Imitacje skór węży i ptaków
3. Safiany
4. Skóry węży, jaszczurek

Podobnie jak skóry obuwiowe i
odzieżowe j.w.

Skóry kozie lub owcze

Roślinne
Różne

7. Rymarskie

1. Blanki
2. Blanko – juchty
3. Uprzężowe
4. Becaki
5. Pergamionowe

Bydlęce

Roślinne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Techniczne

1. Na pasy pędne
2. Natłoczki i uszczelki
3. Na hamulce
4. Części maszyn tkackich i innych

(różne)

Bydlęce

Chromowe

9. Inne

1. Ortopedyczne
2. Meblowe
3. Introligatorskie
4. Gazomierzowe
5. Potnikowe
6. Piłki sportowe
7. Artykuły ochronne (odzież)

Różne

Rodzaje i charakterystyka podstawowych asortymentów skór

(podział według przeznaczenia rys. 1)

SKÓRY MIĘKKIE

SKÓRY NA WIERZCHY OBUWIA

v Boksy
Boksy są podstawowym surowcem do produkcji cholewek wszelkiego rodzaju

obuwia. Rodzaje boksów ze względu na rodzaj użytego surowca przedstawia tabela 2

Tabela 2 Rodzaj boksów [3,s206]

Rodzaj boksu

Surowiec

Sposób wykończenia

Grubość

(mm)

Zastosowanie

Cielęce

Skóry cielęce,
żarłoki

Kazeinowo-plastykowe

0,5 ÷ 1,2

Obuwie luksusowe
miękkie, damskie
wieczorowe,
całoroczne wysokiej
jakości

Bydlęce

Wszelkie
bydlęce

Kazeinowo-plastykowe

1,2 ÷ 2,5

Do wszelkiego rodzaju
obuwia

Świńskie

Krupony zwykłe
i poszerzone

Kazeinowo-plastykowe

0,7 ÷ 1,5

Obuwie letnie
dziecięce, damskie
i męskie

Wodoodporne
i półwodoodporne

Bydlęce

Skóry mocno natłuszczone
kazeinowo-plastykowe

0,2 ÷ 2,2

Do produkcji obuwia
terenowego, roboczego
i ochronnego

v Welury
Welury, popularnie zwane zamszami chromowymi, są wyprawiane z różnych skór

surowych oraz z dwoin. Najwyższej jakości są welury krótko szlifowane oraz welury
z długim włóknem (piszące). Są one wyprawiane w postaci skór całych, połówek lub
szczupaków. Grubość welurów z surowca lekkiego waha się od 0,5 do 1,2 mm, natomiast
grubość welurów bydlęcych jest podobna do grubości boksów bydlęcych. Typowe welury
powinny mieć włókno miękkie, jedwabiste i niezbyt tłuste, tak aby pociągnięte palcem nie
pozostawiło trwałego śladu.

v Nubuki
Nubuki są to skóry wykończone przez delikatne oszlifowanie lica. Do produkcji

nubuków stosuje się skóry cielęce, świńskie i bydlęce o nieznacznych uszkodzeniach lica.
Oprócz nubuków zwykłych spotyka się także nubuki fantazyjne. Skóry takie są głęboko
deseniowane, a następnie miejsca wypukłe są lekko szlifowane. W ten sposób nieoszlifowane
miejsca wklęsłe maja zabarwienie ciemniejsze od oszlifowanych wypukłych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

v Szewro
Szewro są to skóry wyprawione z surowca koziego. Skóry te zwane dawniej giemzą,

zalicza się, podobnie jak boksy cielęce, do najbardziej szlachetnych skór na cholewki obuwia.
Szewro kozie jest stosowane do wyrobu luksusowego obuwia męskiego i damskiego.

v Skóry juchtowe
Skóry juchtowe są to skóry najczęściej wyprawiane ze skór bydlęcych garbowanych

metodą syntanowo-roslinną lub chromowo roślinną. Są wykańczane od strony lica zazwyczaj
w kolorze naturalnym, niekiedy jednak wyprawiane są od strony mizdry i wtedy zwane są
juchtami mizdrowymi (dawniej faledrami). Skóry juchtowe są mocno natłuszczane, odporne
na działanie wody i wytrzymałe na rozciąganie. Grubość skór juchtowych wynosi
1,6÷2,5mm. Skóry juchtowe są używane do produkcji obuwia roboczego, turystycznego
i specjalnego. Na skóry juchtowe, oprócz całych skór, są wyprawiane boki i karki bydlęce.

Do grupy skór typu juchtów zalicza się skóry sandałowe wyprawiane z surowca

bydlęcego świńskiego garbowanego metodą roślinną lub chromowo-roślinną. Wykazują one
mniejszą zawartość tłuszczu, oraz są wykańczane w kolorze naturalnym. Skóry te produkuje
się najczęściej z boków i karków, a w niektórych wypadkach wyprawia się je również
z całych skór bydlęcych.

v Skóry anilinowe
Skóry anilinowe charakteryzują się tym, że mają powłoki kryjące stosunkowo żywe

i wyraźnie przezroczyste lub przeświecające i dlatego rysunek lica jest widoczny pod
powłoką. Skóry anilinowe zalicza się do skór luksusowych. Są produkowane z wysokiej
jakości surowca, ponieważ muszą mieć lico bez wad.

v Skóry półanilinowe (semianilinowe)
Popularne jest wykończenie imitujące skóry anilinowe, np. przez lekkie oszlifowanie lica

i zastosowanie w warstwach podkładowych farb kryjących zwykłych, a w warstwie
połyskowej farb transparentowych.

v Skóry przecierane (florentique)
Skóry przecierane są odmianą skór wykończenia plastykowego. Są one wykończane jak

skóry z poprawionym licem z ta różnicą, że na końcową warstwę powłoki kryjącej nakłada się
warstwę połyskową kontrastową najczęściej w kolorze ciemniejszym niż podkład. Przez
przecieranie warstwy kontrastowej w wyrobie gotowym uzyskuje się miejscowe rozjaśnienie.

v Skóry lakierowane
Skóry lakierowane są to skóry wyprawy chromowej pokryte lustrzaną powłoką lakieru

PU. Podstawowym surowcem są skóry bydlęce, świńskie, kozie i cielęce oraz dwoiny bydlęce

v Skóry nappa
Skóry nappa stosowane w obuwnictwie cechują się dużą miękkością przy zachowaniu

wymaganej dla cholewki ścisłości i ograniczonej ciągliwości. Są to skóry wykończenia
anilinowego i kazeinowo-plastykowego o grubości 0,6÷1,2 mm.

v Skóry softy
Skóry softy są podobne do skór nappa. Różnią się od nich większą grubością, wynoszącą

około 2 mm. Mimo stosunkowo dużej grubości skóry te muszą być miękkie przy zachowaniu
odpowiedni ścisłości. Wykańcza się je jako skóry półanilinowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

v Skóry podszewkowe
Skóry podszewkowe są to skóry wyprawy chromowej lub roślinnej bielone lub

wykańczane w kolorze naturalnym, niekiedy barwione w kolorach pastelowych. Warunkiem
prawidłowej jakości skóry podszewkowej jest jej wysoka nasiąkliwość wodą, łatwość
chłonięcia potu i przepuszczalność pary wodnej, a ponadto odporność wybarwienia lub
wykończenia na tarcie mokre i suche oraz na działanie potu.

SKÓRY GALANTERYJNE

Skóry galanteryjne są to skóry wyprawy roślinnej lub chromowej. Do ich produkcji

wykorzystuje się różne rodzaje surowca. Skóry mają różną grubość w zależności od
przeznaczenia. Skóry o umiarkowanej sztywności są wykorzystywane do produkcji galanterii
ciężkiej, jak teczki, walizki, nesesery itp., natomiast skóry cienkie o umiarkowanej miękkości
do produkcji galanterii lżejszej, jak portmonetki, torebki damskie, portfele itp.

Największą wartość mają skóry z licem naturalnym – gładkie lub delikatnie deseniowane.

Większość skór galanteryjnych jest wykończona jako skóry anilinowe lub semianilinowe.
Jedynie skóry o widocznych uszkodzeniach lica wykańcza się plastykowymi zestawami
kryjącymi i deseniuje płytami o fakturze imitującej lico skór gadów i płazów. Podstawowym
surowcem w produkcji skór galanteryjnych są skóry świńskie. Obecnie do produkcji skór
świńskich używa się coraz więcej dwoin bydlęcych świńskich.

SKÓRY RĘKAWICZKOWE

Do typowego surowca rękawiczkowego zalicza się skóry z kóz, jagniąt, saren, jeleni,

reniferów oraz boki świńskie. Skóry na rękawiczki są zazwyczaj garbowane solami chromu,
niekiedy również tranami. Skóry rękawiczkowe wykańcza się starannie od strony lica
i mizdry. Ich grubość zależy od rodzaju surowca i waha się od 0,5 do 1,3 mm.

W zależności od sposobu wykończenia skóry rękawiczkowe otrzymują różne nazwy:

–

nappa – skóry wykańczane od strony lica – produkuje się z nich rękawiczki damskie
i męskie letnie i zimowe,

–

skóry glace – otrzymywane dawniej w wyniku wyprawy białoskórniczej
(z zastosowaniem soli glinu) obecnie otrzymywane w wyniku garbowania chromowego,

–

skóry chery – odmiana skór typu glace , które po wybarwieniu wykańcza się od strony
mizdry. Ten rodzaj skór można uważać za imitację skór zamszowych,

–

skóry mocha – Skóry te wykańcza się od strony lica po przez jego oszlifowanie. Ten
rodzaj wykończenia stosuje się dla wyrobu o mniejszej ciągliwości i pulchności tkanki.
Skóry takie są miękkie i maja matową powierzchnię lica,

–

skóry irchowe – są najczęściej produkowane ze skór reniferów saren jeleni i kóz.
W czasie wyprawy zdejmuje się warstwę licową a pozostałą część skóry wykańcza przez
oszlifowanie obu powierzchni w charakterystycznym żółtokremowym kolorze
naturalnym. Skóry irchowe mogą być prane w ciepłych roztworach mydła i benzynie
ekstrakcyjnej. Służą do produkcji różnego rodzaju ściereczek.

SKÓRY ODZIEŻOWE

Skóry odzieżowe wyprawia się z lekkich skór bydlęcych, świńskich, kozich, owczych,

cielęcych i z przodów końskich. Są wykańczane w różnych kolorach od strony lica lub
mizdry. Skóry wyprawione powinny być pulchne, pełne w dotyku i elastyczne. Ważną ich
cechą jest wytrzymałość na rozciąganie i duża przepuszczalność pary wodnej oraz gładkie
i zwarte lico. Wybarwienie skór odzieżowych, podobnie jak rękawiczkowych, musi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wykazywać całkowitą odporność na działanie wody i potu. Do produkcji odzieży stosuje się
także welury, podobnie wyglądające do welurów obuwiowych z tym że są bardziej miękkie,
wykazują krótko podcięte aksamitne i nietłuste włókno, a ponadto nie brudzą i są w pełni
odporne na działanie wody. Skóry odzieżowe wykończone przez oszlifowanie lica noszą
nazwę skór welwetowych. W pewnym stopniu przypominają one nubuki obuwiowe. Na skóry
welwetowe nadają się skóry ścisłe, bez wyraźnych uszkodzeń lica, niedających się usunąć
płytkim oszlifowaniem. Skóry te przeznaczone są do wyrobu luksusowej odzieży damskiej
i męskiej. Do produkcji odzieży stosuje się także skóry irchowe, zwane zamszami
odzieżowymi, które są zazwyczaj wyprawiane ze ścisłych dwoin bydlęcych dużej
powierzchni lub ze skór owczych. Do skór odzieżowych zalicza się również skóry potnikowe,
stosowane jako wkłady do czapek, kapeluszy lub chełmów ochronnych. Wyprawia się je
metodą roślinną lub chromową. Skóry te powinny wykazywać pełną odporność na pot,
nieznaczną ciągliwość oraz wyrównana grubość.

SKÓRY TWARDE

SKÓRY NA SPODY OBUWIA

v Skóry podeszwowe
Skóry podeszwowe w zależności od przeznaczenia obuwia dzieli się na:

–

zwykłe o ścisłej tkance, odporne na nasiąkanie wodą, wytrzymałe na ścieranie i mało
elastyczne dzięki wypełnieniu garbnikami; są one stosowane na spody obuwia ciężkiego
roboczego i turystycznego,

–

waszowe i półwaszowe słabiej wypełnione garbnikiem, bardziej elastyczne, podatne na
zginanie i używane na spody lekkiego obuwia luksusowego damskiego i męskiego.
Najlepszym materiałem na spody obuwia ze względu na ścisłość tkanki skórnej, są

krupony podeszwowe zwykłe, które dzieli się na cztery grupy grubościowe: 3,5÷3,8; 3,8÷4,5;
4,5÷5,0 i powyżej 5,0 mm, natomiast krupony waszowe dzieli się na trzy grupy 3,5÷3,8;
3,8÷4,5 i powyżej 4,5 mm.

v Skóry podpodeszwowe
Skóry podpodeszwowe są wyprawiane z tego samego surowca i w podobny sposób jak

skóry podeszwowe. W przeciwieństwie do skór podeszwowych nie są one tak intensywnie
napełniane garbnikiem roślinnym. Ze względu na ich funkcje w obuwiu powinny się
charakteryzować dużą nasiąkliwością na wodę, odpornością na działanie potu i dużą
wytrzymałością na rozciąganie. Skóry podpodeszwowe występują w handlu najczęściej
w postaci karków i boków bydlęcych.

SKÓRY SIODLARSKO-RYMARSKIE

v Skóry blankowe
Skóry blankowe są produkowane ze skór bydlęcych o dużej ścisłości tkanki skórnej

garbowania roślinnego lub chromowo-roślinnego i wykończone w kolorze naturalnym lub
plastykowymi zestawami kryjącymi. Grubość skór blankowych jest dostosowana do
wymagań odbiorcy i waha się w granicach od 2 do 5 mm. W handlu występują jako całe,
połówki, krupony i szczupaki. Stosowane są do wyrobu ciężkiej galanterii, wyposażenia
wojskowego itp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

v Skóry blankowo-juchtowe
Skóry blankowo-juchtowe wykazują własności pośrednie między skórami juchtowymi

a blankowymi. Są bardziej elastyczne i miękkie niż skóry blankowe i wykazują mniejszą
zawartość tłuszczu niż skóry juchtowe. Skóry te produkowane są najczęściej w kolorze
naturalnym. Spotyka się je w handlu jako skóry całe, połówki, szczupaki, karki itp.

v Skóry becakowe
Skóry becakowe są specjalnym rodzajem intensywnie natłuszczonych skór uprzężowych

wyprawy roślinnej, otrzymywanych z ciężkiego surowca bydlęcego w postaci wydłużonych
kruponów lub szczupaków. Skóry becakowe służą do wyrobu elementów pociągowych
uprzęży.

v Skóry uprzężowe i na troki
Skóry uprzężowe i na troki są najczęściej garbowane metodą siarkowo-tłuszczową,

niekiedy także solami chromu. Są wyprawiane z ciężkich skór bydlęcych. Skóry te cechuje
duża wytrzymałość na rozciąganie, elastyczność i dobry chwyt. Są one produkowane z boków
i karków bydlęcych oraz kruponów świńskich.

SKÓRY TECHNICZNE

v Skóry pasowe
Skóry pasowe są wyprawiane chromowo lub roślinnie ze skór bydlęcych ciężkich. Do

produkcji wymagany jest surowiec bez wad odpowiednio równy i ścisły.

v Skóry techniczne dla przemysłu włókienniczego
Do skór tych zalicza się skóry na cholewy obiegowe, skóry na paski rozdzielcze, cholewy

wałkujące, na tłoczki i uszczelki, bicze tkacki gońce tkackie itp.

Rozpoznawanie skór gotowych

A. Według rodzaju użytego surowca

Ustalenie rodzaju surowca w skórach całych oraz wyciętych elementach polega na

badaniu organoleptycznym przede wszystkim przy pomocy wzroku oraz dotyku.
W przypadku całych skór gotowych rozpoznawanie surowca użytego do ich wyprawy jest
stosunkowo łatwe. Opiera się ono głównie na badaniu rysunku lica i profilu skóry (np. skóry
cielęce są mniejsze i cieńsze od bydlęcych ). Zwykle chodzi jednak o rozpoznawanie rodzaju
surowca z wykrojów lub kawałków skóry gotowej. W takim przypadku rozróżnianie
przeprowadza się głównie na podstawie badania lica i mizdry. Otworki po włosach tworzą
różne rysunki na powierzchni lica, odrębne dla każdego rodzaju skóry. Charakterystyczny
rysunek lica określają otworki po dwóch rodzajach włosów, a mianowicie włosach
rdzeniowych i puchowych

v Skóry cielęce
Skóry cielęce mają gładką powierzchnię lica z gęsto występującymi w niej małymi

otworkami włosowymi delikatnym rysunku. Skóry cielęce wykazują ścisła budowę tkanki
skórnej. Warstwa siatkowa stanowi 80 % całkowitej grubości skóry, a pęczki włókien
kolagenowych rozciągają się równomiernie w różnych kierunkach. Włókno od strony mizdry
jest krótkie, gęste i równomierne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

v Skóry bydlęce
Skóry bydlęce w porównaniu ze skórami cielęcymi mają lico mniej gładkie, natomiast

układ rysunku jest podobny, lecz otworki po włosach są większe i rzadziej rozrzucone na
całej powierzchni. Boksy bydlęce wykazują strukturę tkanki skórnej podobną do skór
cielęcych. Różnica polega na większej grubości włókien oraz grubszej warstwie
termostatycznej. Mizdra skór bydlęcych jest szorstka wskutek występowania grubszych
i luźniej splecionych włókien.

v Skóry końskie
Skóry końskie mają również lico mniej gładkie niż skóry cielęce i występują różnego

rodzaju uszkodzenia mechaniczne. Rysunek lica nie jest tak regularny, otworki po włosach są
ułożone zmiennie, a kontury są zróżnicowane. Warstwa siatkowa stanowi około 55% grubości
skóry. Mizdra podobnie jak w skórach bydlęcych jest szorstka.

v Skóry świńskie
Skóry świńskie odróżniają się od innych charakterystycznym rysunkiem lica z głębokimi

dużymi otworami po włosach (szczecinie), rzadko rozrzuconymi i przechodzącymi przez całą
grubość skóry tak, że widoczne są gołym okiem zarówno od strony mizdry jak i lica. Brak jest
warstwy siatkowej ze względu na przejście szczeciny przez całą grubość skóry. Występuje
zróżnicowanie między luźną częścią karkową i dość ścisła częścią przyogonową.

v Skóry kozie

Skóry kozie maja lico o ładnym rysunku, wyraźniejszym i trwalszym od skór cielęcych,

który nie zmienia się przy rozciąganiu skóry, jak również w czasie jej użytkowania. W licu
skóry koziej grupuje się zawsze 2 ± 5 otworów po włosach rdzeniowych, i 4 ± 8 otworków po
włosach puchowych, które tworzą na licu charakterystycznie sfalowany szereg podwójny.
Warstwa siatkowa stanowi 40 % całej grubości skóry. Jednak warstwa termostatyczna, dzięki
nieznacznej ilości gruczołów łojowych i potowych jest ścisła i nie odróżnia się struktura od
warstwy siatkowej. Mizdra skóry koziej wykazuje ślady żył.

v Skóry owcze
Skóry owcze nie wykazują charakterystycznego rozmieszczenia otworków włosowych.

Otworki w licu skóry owczej tworzą wprawdzie sfalowany szereg, ale nie maja takiej
prawidłowości jak w skórach kozich. Mizdra natomiast nie wykazuje śladów żył. Warstwa
termostatyczna u niektórych ras owiec stanowi całą grubość skóry, ponieważ włos przechodzi
przez cała skórę, a w większości stanowi ona powyżej 60 % grubości warstwy (warstwa
siatkowa 30–40 %) Skóra owcza jest z natury luźna i porowata.

B. Według rodzaju garbowania

Środki garbujące ( garbniki ) są zwykle barwne i w zależności od zastosowanej metody

garbowania nadają one skórze specyficzne zabarwienie. Rodzaj garbowania najłatwiej określa
się przez nacięcie skóry i obserwowanie barwy przekroju. Jeżeli skóry gotowe zostały
wybarwione na wskroś bądź zostały wyprawione przy zastosowaniu metod kombinowanych
to zabarwienie odbiega od podanego w tabeli. (tabela 3) W takim wypadku należy zastosować
bardziej zaawansowane metody analityczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 3 Rozpoznawanie rodzaju garbowania w oparciu o zabarwienie przekroju skóry [1 ,s 59]

Rodzaj garbowania

Zabarwienie przekroju skóry

roślinne, syntanowe lub roślinno-syntanowe

brązowe w różnych odcieniach

chromowe jednokąpielowe

jasnoniebieskie

chromowe dwukąpielowe

jasnozielone

glinowe

białe

zamszowe

jasnożółte

C. Według sposobu wykończenia

Skóry miękkie na wierzchy obuwia mogą być wykończone w różny sposób a mianowicie

jako:

v Skóry z licem naturalnym
Do grupy tej należą skóry o zdrowym licu, wykończone cienka warstwą apretury

kazeinowej lub białkowej. Większość skór na wierzchy obuwia wykończa się przez
pokrywanie zestawami kryjącymi kazeinowo – plastykowymi, które pozwalają na
zatuszowanie niewielkich wad. Lico może być gładkie lub z wytłoczonym drobnym
wzorkiem.

v Skóry z licem poprawionym lub sztucznym
Do grupy tej należą skóry o lekko uszkodzonym licu, które po lekkim zeszlifowaniu

pokrywa się gruba warstwą zestawu wykańczalniczego. Skóry o odpowiedniej ścisłości tkanki
pokrywane są lakierem lub laminowane foliami. Do grupy skór ze sztucznym licem zalicza
się dwoiny pokrywane powłokami plastykowymi, lakierowane lub laminowane.

v Skóry szlifowane od strony mizdry lub lica
Do grupy tej zalicza się skóry szlifowane, tj. skóry wykończone sposobem wielokrotnego

szlifowania powierzchni mizdry (welury) lub niekiedy lica (nubuki) i przeznaczone do
użytkowania oszlifowaną powierzchnią (od strony mizdry lub odpowiednio lica) na zewnątrz

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na ile sposobów możemy dokonać podziału skór gotowych?
2. Jak dzielimy skóry ze względu na rodzaj surowca?
3. Jak dzielimy skóry ze względu na sposób garbowania?
4. Jak dzielimy skóry ze względu na przeznaczenie skóry wyprawionej?
5. Jak dzielimy skóry ze względu na rodzaj wykończenia?
6. Czy umiesz podać przykłady skór miękkich na wierzchy obuwia?
7. Czy umiesz podać przykłady skór rękawiczkowych?
8. Czy umiesz podać przykłady skór twardych na spody obuwia?
9. Czy umiesz podać przykłady skór miękkich na wierzchy obuwia?
10. Czy umiesz podać przykłady skór rymarskich i technicznych?
11. Czy umiesz rozróżnić gotowe skóry według sposobu wykończenia?
12. Czy umiesz rozróżnić gotowe skóry według sposobu garbowania?
13. Czy umiesz rozróżnić gotowe skóry według użytego surowca?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj podziału zestawu próbek skór gotowych ze względy na rodzaj użytego surowca.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przedstawić plan działania,
4) dokonać szczegółowych oględzin próbek,
5) oznaczyć rozpoznane próbki,
6) sporządzić stosowne zestawienie wyników,
7) zaprezentować wyniki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw 10 próbek różnego typu skór gotowych,

–

przybory do pisania,

–

szkło powiększające,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Dokonaj podziału zestawu próbek skór gotowych ze względy na ich przeznaczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przedstawić plan działania,
4) dokonać szczegółowych oględzin próbek,
5) dokonać pomiaru grubości próbek skór,
6) oznaczyć rozpoznane próbki,
7) sporządzić stosowne zestawienie wyników,
8) zaprezentować wyniki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw 10 próbek różnego typu skór gotowych,

–

przybory do pisania,

–

szkło powiększające,

–

grubościomierz,

–

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Rozpoznaj i opisz zestaw próbek skór gotowych (rodzaj surowca, wykończenie,

przeznaczenie).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zaproponować schemat działania,
4) dokonać pomiaru grubości,
5) dokonać szczegółowych oględzin próbek,
6) oznaczyć rozpoznane próbki,
7) sporządzić zestawienie wyników,
8) zaprezentować wyniki i omówić przebieg ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw 10 próbek różnego typu skór gotowych,

–

przybory do pisania,

–

szkło powiększające,

–

grubościomierz,

–

literatura uzupełniająca.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dokonać podziału gotowych skór na cztery zasadnicze sposoby?

2) podać trzy przykłady skór rękawiczkowych?

3) podać pięć przykładów skór miękkich na wierzchy obuwia?

podać trzy przykłady skór technicznych lub siodlarsko
rymarskich?

4) rozpoznać skóry gotowe według sposobu wykończenia?

5) rozpoznać skóry gotowe według sposobu garbowania?

6) rozpoznać skóry gotowe według użytego surowca?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Wady i uszkodzenia skór wyprawionych

4.2.1. Materiał nauczania

Wadą nazywana jest ujemna właściwość skóry gotowej, która może zmniejszać

w pewnym stopniu jej powierzchnię użytkową lub uniemożliwia otrzymanie wyrobu
o wymaganej jakości. Wady mogą powstać za życia zwierzęcia lub być spowodowane
nieumiejętną konserwacją surowca albo też niewłaściwą wyprawą. Niektóre najważniejsze
wady skór można podzielić na:
–

wady ogólne wyglądu zewnętrznego skóry (naloty, plamy pleśniowe, plamy
tłuszczowe, wykwity, smugi na licu skóry, nierówność koloru, nadmierna warstwa
apretury, przepadzistość, źle wykończona mizdra),

–

wady powierzchni lica i mizdry (odstawanie lica, pękanie skór, ściągnięcie lica,
łamliwość sztucznego lica, chropowatość lica, nietrwałość koloru skór nie
apreturowanych, nietrwałość powłoki skór apreturowanych, nietrwałość wytłoczonego
desenia, matowość skór nierówne struganie, użyłowanie, wysokie włókno),

–

wady tkanki włóknistej skór gotowych (łamliwość, sztywność, niedostateczne
wygarbowanie, garb, jarzmowatość, wybrzuszenia).
Uszkodzeniem skór gotowych nazywa się miejscowe zniszczenie skóry, powodujące

zmniejszenie powierzchni użytkowej lub nawet całkowite pozbawienie jej wartości.

Uszkodzenia mogą powstać za życia zwierzęcia, w czasie zdejmowania, konserwacji,

magazynowania skór surowych lub w czasie wyprawy, magazynowania i transportu skór
gotowych. Uszkodzenia skór gotowych dzieli się na:
–

uszkodzenia lica i mizdry (obtarcie lica, skaleczenia lica, miejscowy brak lica, plamy
solne, plamy żelazowe, zły profil),

–

uszkodzenia tkanki włóknistej (dziura, sparzenie, rozdwojenie, zgnicie, zacięcia,
wychwyty, ścienienie, załamanie, uszkodzenie obrzeża, szkodliwe ocechowanie,
uszkodzenie przez gza bydlęcego, uszkodzenie przez mole lub skórniki, uszkodzenie
przez kleszcze, wszawica, znaki od wypalania.
Wady i uszkodzenia, o których będziemy mówić w tym rozdziale, mogły istnieć już na

skórze surowej lub też powstały w czasie wykonywania procesów technologicznych
wyprawy, a zwłaszcza podczas mechanicznej obróbki surowca poprzez wszystkie fazy jego
przerobu. Poza tym wady skóry mogą odnosić się do jej wyglądu. Niekiedy trudno rozróżnić,
czy wada skóry gotowej ma swe źródło w wadzie skóry surowej, czy też w złej metodzie
wyprawy.

Poniżej przedstawię typowe wady i uszkodzenia skór wyprawionych oraz najbardziej

prawdopodobne przyczyny ich powstania
Do najczęściej występujących uszkodzeń możemy zaliczyć:

Plamy wapienne
Plamy wapienne powstają wskutek użycia do wymywania golizny zbyt twardej wody.

Wytrącony na powierzchni skóry węglan wapniowy pod działaniem brzeczek roślinnych
tworzy połączenia o ciemnym zabarwieniu. Przy wyprawie chromowej plamy wapienne
zmieniają zasadowość roztworów garbujących, które w miejscach, gdzie występują naloty,
barwią skórę na kolor ciemnozielony

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Plamy matowe
Plamy te występują po stronie licowej; powstają one wskutek działania enzymów na

włókno błony hialinowej i są wywołane niewłaściwym konserwowaniem surowca. Niekiedy
plamy tego rodzaju są spowodowane wadliwym sposobem moczenia, wapnienia, bądź
garbowania. Plamy matowe występują najczęściej na bokach oraz na tylnych łapach skóry
wyprawionej są wywołane nawozem pokrywającym często kończyny i brzuch zwierzęcia.
Oprócz plam matowych pochodzenia biologicznego spotyka się często mechaniczne starcie
warstwy licowej.

Plamy ałunowe
Plamy te powstają wskutek skażenia soli kuchennej użytej do konserwacji skór surowych

solami glinowymi. Sole te zagarbowują powierzchniowo skórę uodparniając ją w ten sposób
na działanie kąpieli namokowych i wapniących.

Plamy gipsowe
Plamy te powstają w wyniku użycia do konserwacji skór surowych soli kuchennej

zanieczyszczonej siarczanem wapniowym. Tworzą one na powierzchni warstwy licowej
zgrubienia wykazujące znaczna kruchość. Wady tego rodzaju powstają również w przypadku
odwapniania siarczanem amonowym golizny niedostatecznie wymytej i wyciśniętej lub
podczas piklowania kwasem siarkowym.

Plamy chromowe
Występują na skórze bezpośrednio po ich wygarbowaniu i są spowodowane wadliwym

sposobem przygotowania golizny lub też zanieczyszczeniem jej kąpieli wapnicą. Tworzenie
się plam chromowych może być również spowodowane użyciem do garbowania brzeczek
o nadmiernie wysokiej zasadowości lub zbyt szybkim ich alkalizowaniem roztworem sody.

Plamy garbnikowe
Plamy garbnikowe na skórach wyprawionych środkami roślinnymi powstają w skutek

stosowania wyciągów zawierających znaczną ilość substancji nierozpuszczalnych. Powstały
w ten sposób osad osadza się na warstwie licowej, zwłaszcza w miejscach bardziej
porowatych, w postaci nalotów.
Nieodpowiednie suszenie skór powoduje również powstawanie plam garbnikowych,
zwłaszcza jeśli wysychanie odbywa się od razu w wysokiej temperaturze sprzyjającej
wyciekaniu garbnika z warstw wewnętrznych na powierzchnię skóry.

Pęknięcia lica
Do wad skóry gotowej należą pęknięcia lica, występujące głównie na bokach cielęcych

bliżej linii grzbietu. Uszkodzenia te powstają w wyniku strugania źle ustawiona strugarką

„Trepowanie” skóry
Innym rodzajem uszkodzenia skóry spowodowanym struganiem skóry są schodkowe

wyrwy na mizdrze zwane pospolicie „trepami” Przyczyną powstawania tych wad jest
przeważnie zły stan techniczny strugarki.

Luźne lico
Luźne lico może być spowodowane histologiczną budową skóry surowej, zależną od rasy

zwierzęcia, sposobu hodowli, rodzaju paszy, klimatu itp. Aktywność bakterii gnilnych,
wywołana nieodpowiednim konserwowaniem surowca może również spowodować
oddzielenie warstwy licowej. Rozluźnienie warstwy licowej w skórach jest najczęściej
spowodowane nieodpowiednim sposobem moczenia, wapnienia lub wytrawiania skór.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Luźne lico skór wyprawionych środkami roślinnymi może być spowodowane użyciem

w nadmiarze środków garbujących. Skóry chromowe wykazują często luźne lico w wyniku
zastosowania nadmiernie zasadowych brzeczek garbujących.

Lico ściągnięte
Niektóre skóry, zwłaszcza przewidziane na wierzchy obuwiowe, galanteryjne itp.,

wykazują zmarszczoną warstwę licową. Wada ta powstaje w wyniku zagarbowania golizny
w brzeczkach nadmiernie stężonych (garbowanie roślinne).W przypadku skór chromowych
ściągnięcie warstwy licowej jest spowodowane nieodpowiednim przygotowaniem golizny.
Pomarszczone lico skór kozich może być wywołane nagłą zmiana temperatury , zwłaszcza
jeśli silnie podgrzana golizna w kąpieli wytrawiającej zostanie od razu poddana wymywaniu
w zbyt zimnej wodzie.

Odbarwienie skóry
Kolor skór barwionych środkami syntetycznymi nie jest z reguły całkowicie trwały,

a barwnik schodzi częściowo już przy pocieraniu szmatką nawilżoną w czystej wodzie.
Nadmierne jednak odbarwienie powierzchni skóry wskazuje na wadliwe wykonanie procesu
barwienia (niedostateczne wypłukanie skóry po barwieniu, nieumiejętne utrwalenie barwy)
Skóry barwione przewidziane do noszenia na gołym ciele (potniki kapeluszowe, rękawiczki
itp.) muszą wykazywać odporność nie tylko na działanie wody, lecz również na pot ludzki.

Łuszczenie się warstwy licowej
Wada ta jest spowodowana aktywnością drobnoustrojów na tkankę warstwy licowej

skóry surowej, niedostatecznie zakonserwowanej solą.

Przepalanie lica
Wada ta jest spotykana u skór wierzchnich wyprawianych środkami roślinnymi.

Przyczyną powstawania tego uszkodzenia jest struganie półfabrykatu niedostatecznie
przebitego garbnikiem.

Blachowatość skóry wyprawionej
Niezależnie od wadliwego moczenia jak również zbyt krótkiego wapnienia i wytrawiania

przyczyną blachowatości skóry gotowej może być nieodpowiedni sposób konserwowania
surowca. Blachowatość skóry wyprawionej roślinnymi środkami garbującymi może być
wywołana niedostatecznym nasyceniem tkanki garbnikiem. Sztywność skóry garbowanej
solami chromowymi może być spowodowana zbyt małą ilością użytego garbnika lub też
wadliwym sposobem neutralizowania półfabrykatu i zbyt szybkim jego suszeniem
w wysokiej temperaturze. Niedostateczne natłuszczenie skóry powoduje także sztywność
tkanki i jej blachowatość.

Mała wytrzymałość skóry na rozciąganie
Wytrzymałość skóry na rozciąganie, a zwłaszcza przeznaczonej na cele techniczne, jak

np. pasy pędne, skóry rymarskie, troki itp. decyduje o przydatności produktu gotowego.
Na zmniejszenie się wytrzymałości skóry wpływa wadliwy sposób jej zakonserwowania oraz
dłuższy czas pozostawania surowca w magazynach, wreszcie samo zagrzanie się go podczas
długotrwałego transportu. Obniżenie się wytrzymałości produktu z niego wyprawionego ma
przyczynę w wadliwie prowadzonych procesach technologicznych, jak moczenie, wapnienie,
odwapnianie itp. Inną przyczyną niedostatecznej odporności skóry na rozerwanie może być
zbyt mała zawartość tłuszczu związanego z tkanką warstw głębiej położonych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Łamliwość skór wyprawionych.
Do wad spotykanych najczęściej, szczególnie w skórach podeszwowych wyprawy

roślinnej należy łamliwość występująca w dwu różnych postaciach:

–

Łamliwość skóry pękającej powierzchniowo wskazuje najczęściej na nadmierne
nasycenie garbnikiem zewnętrznych warstw produktu; może być ona łatwo usunięta
przez zwykłe wymywanie powierzchni lica zwykłą wodą.

–

Łamliwość tkanki pękającej przez całą grubość przekroju wskazuje na całkowite
zniszczenie włókna, którego żadne już zabiegi nie doprowadzą do pierwotnego stanu.
Kruchość tkanki może być wywołana następującymi przyczynami:

a) daleko posuniętym procesem gnilnym skóry surowej,

b) sparzeniem półfabrykatu w kąpielach o zbyt wysokiej temperaturze.

Skóry wykazujące zmurszałe włókno są pozbawione całkowicie wartości i muszą być
klasyfikowane jako odpad nie nadający się do użytku.

Samoczynne rozdwajanie się skóry
Samoczynne rozdwajanie się skóry może być spowodowane zarówno wadliwym

sposobem konserwacji surowca, jak i użyciem do jego wyprawy brzeczek o zbyt wysokiej
temperaturze.

Pleśnienie skór
Pleśnienie powierzchni skór ma miejsce już podczas przewlekłego suszenia półfabrykatu

w pomieszczeniach nasyconych parą wodną i niedostatecznie wentylowanych. Powstanie
pleśni zachodzi również przy magazynowaniu skór gotowych w składach o dużej wilgotności
i małej wymianie powietrza. Początkowo drobne naloty rozprzestrzeniają się szybko
i pokrywają w krótkim stosunkowo czasie całą powierzchnię warstwą pleśni o zabarwieniu
szarozielonym. Nieusunięte w porę naloty mogą spowodować poważne uszkodzenie tkanki
skórnej, a nawet całkowite zniszczenie produktu gotowego. Zjawisko pleśnienia występuje
częściej na skórach wyprawionych środkami roślinnymi niż w skórach chromowych.
Pleśniaki powodują również rozszczepienie tłuszczu zawartego skórze na kwasy tłuszczowe,
których dłuższa obecność w tkance obniża w znacznym stopniu odporność skóry na
rozerwanie.

Naloty tłuszczowe na skórze wyprawionej
Naloty tłuszczowe powstają najczęściej w ciepłej porze roku lub też tworzą się podczas

magazynowania skór gotowych w pomieszczeniach nadmiernie ogrzewanych i wykazujących
znaczna wilgotność. Naloty te są wywoływane utlenianiem się tłuszczu zawartego w tkance
skórnej.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co nazywamy wadą skóry gotowej?
2. Co nazywamy uszkodzeniem skóry gotowej?
3. Jak dzielimy wady skór gotowych?
4. Jak dzielimy uszkodzenia skór gotowych?
5. Czy potrafisz opisać najczęściej spotykane wady i uszkodzenia skór gotowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj rodzaj plam znajdujących się na próbkach skór.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z materiałem nauczania,
3) uważnie przyjrzeć się badanym próbkom,
4) rozpoznać rodzaj plam znajdujących się na próbkach skór,
5) zanotować wyniki obserwacji,
6) dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

5 próbek skór z różnego typu plamami,

–

stół sortowniczy,

–

literatura z rozdziału 6,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Rozpoznawanie wad i uszkodzeń lica skóry.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z materiałem nauczania,
3) uważnie przyjrzeć się badanym próbkom,
4) rozpoznać rodzaj uszkodzenia lica w badanych próbkach skór,
5) zanotować wyniki obserwacji,
6) dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

5 próbek skór z różnego typu uszkodzeniami lica,

–

stół do sortowania,

–

literatura uzupełniająca,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Rozpoznanie uszkodzeń skór gotowych powstałych w wyniku nieodpowiedniej

konserwacji surowca.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z materiałem nauczania,
3) uważnie przyjrzeć się badanym próbkom,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) rozpoznać rodzaj uszkodzenia w badanych próbkach skór,
5) dokonać analizy przyczyny uszkodzenia,
6) zanotować wyniki obserwacji,
7) zapisać wyniki obserwacji

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

5 próbek skór z różnego typu uszkodzeniami i wadami,

–

stół do sortowania,

–

literatura z rozdziału 6,

–

przybory do pisania.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować wady i uszkodzenia skór gotowych?

2) określić typowe wady lica?

3) opisać plamy na skórze i podać przyczyny ich powstania?

określić wady i uszkodzenia powstałe w wyniku złej konserwacji
surowca?

określić wady i uszkodzenia powstałe w wyniku nieprawidłowego
magazynowania gotowych skór?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Normy dotyczące klasyfikacji jakościowej oraz warunków

technicznych odbioru skór wyprawionych bez włosa

4.3.1. Materiał nauczania

Przemiany zachodzące w naszej gospodarce na przestrzeni ostatnich lat, wpłynęły

w decydującej mierze na zmianę norm dotyczących klasyfikacji wyrobu gotowego.
W niniejszym opracowaniu przedstawię różne sposoby klasyfikacji jakościowej, które
w pośredni sposób odzwierciedlają obraz gospodarki danej epoki.

Klasyfikacja wyrobu gotowego (według norm z 1954 roku)
Po wykończeniu skóry gotowe poddaje się klasyfikacji. Klasyfikacje przeprowadza się na

podstawie określenia rodzaju i wielkości wad i uszkodzeń skóry wyprawionej. Wady
i uszkodzenia dzieli się w zależności od ich kształtu na:
–

wady i uszkodzenia liniowe,

–

wady i uszkodzenia powierzchniowe.
Wady i uszkodzenia liniowe mierzy się w centymetrach natomiast wady i uszkodzenia

powierzchniowe mierzy się w centymetrach kwadratowych.
Duże ilości wad i uszkodzeń oraz ich rodzaj mają decydujący wpływ na klasyfikację towaru
gotowego.

Do wad i uszkodzeń niedopuszczalnych, które uniemożliwiają użytkowanie skóry

i kwalifikują ją jako brak, mogą być zaliczone duża luźność i pękanie lica, ogólne sparzenia,
całkowite nieprzegarbowanie, bardzo duże ściągnięcie lica itp.
Do wad i uszkodzeń dopuszczalnych, które ocenia się przez odpowiednie punktowanie,
zalicza się:
1. Wady i uszkodzenia lżejsze, które można przeliczyć lub wymierzyć, np. łupież,

zarośnięte skaleczenia lica, zagojone otwory po wągrach w skupiskach, wychwyty
i zacięcia płytkie itp.

2. Wady i uszkodzenia cięższe, które można policzyć i wymierzyć, np. blizny, dziury, duże

otarcia lica, miejscowe wychwyty itp.

3. Wady i uszkodzenia, które można policzyć, a nie można wymierzyć, np. garb, duża

jarzmowatość, nieusuwalne naloty itp

Wady i uszkodzenia niepoliczalne, które nie wywierają ujemnego wpływu na skórę, np.
mała jarzmowatość, usuwalne naloty itp.

Klasyfikacja jakościowa skór spodowych na obuwie ( wg normy PN-54/P-22216)
Przedmiotem normy jest klasyfikacja jakościowa wszystkich rodzajów skór gotowych

spodowych na obuwie zarówno podeszwowych, jak i podpodeszwowych, niezależnie od
rodzaju użytego surowca i sposobu wyprawy. W normie bierze się pod uwagę skóry bydlęce
całe, w połówkach, szczupaki, krupony, karki i boki, końskie zady, krupony świńskie oraz
skóry z dzika. W niniejszym opracowaniu przedstawię:

Podział wad i uszkodzeń skór spodowych (tabela 4) oraz punktacje wad i uszkodzeń

grupy C (tabela 5), D i E (tabela 6).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 4 Podział wad i uszkodzeń skór spodowych [4, s 218]

Niedopuszczalne

Dopuszczalne

niepoliczalne

Dopuszczalne,

policzalne

wymierzalne cięższe

Dopuszczalne,

policzalne,

wymierzalne lżejsze

Dopuszczalne,

policzalne,

niewymierzalne

Łamliwość duża.
Nieprzegarbowanie.
Odstawienie lica
duże.
Rozdwajanie się
skóry.
Sparzenia ogólne.
Zgniecenia
całkowite.

Jarzmowatość
mała.
Naloty usuwalne.
Pękanie lica małe.
Uszkodzenia lica
zarośnięte.
Wągry zagojone.

Blizna.
Dziura.
Garb.
Parch.
Wągry źle zagojone
lub niezagojone.
Wychwyt głęboki.
Wypchnięcie biodra.
Zacięcie głębokie.
Znaki od wypalania.

Miejscowy brak
lica.
Naloty
nieusuwalne.
Obtarcie lica.
Plamy solne.
Plamy żelazowe.
Szkodliwe
cechowanie.
Uszkodzenie przez
mole lub skórniki.
Uszkodzenie przez
kleszcze
Wychwyt płytki.
Zacięcie płytkie.
Załamanie.

Jarzmowatość
duża.
Łamliwość mała.
Luźność duża.
Luźność mała.
Odstawanie lica
małe.
Pękanie lica duże.
Pękanie lica małe.
Przepadzistość.
Smugi.
Ślady włosa.
Wszawica.
Źle wykończone
lico.
Źle wykończona
mizdra.
Zabrudzenia lica
lub mizdry.
Zgnicie
miejscowe.
Zły obrys (profil)

Punktowane są grupy wad i uszkodzeń grup C, D, i E

Tabela 5 Punktacja wad i uszkodzeń grupy C [4, s 219]

Ilość punktów za każdą wadę lub uszkodzenie skóry

bydlęcej

końskiej

świńskiej

Wielkość

krupony

karki

boki

szyldy

łapy zadnie

krupony

Liniowe do 5 cm lub powierzchniowe
do 5 cm

2,0

1,0

0,5

1,0

0,5

1,0

Liniowe ponad 5 do 10 cm lub
powierzchniowe ponad 5 do 20 cm

4,0

2,0

1,0

2,0

1,0

2,0

Liniowe ponad 10 do 20 cm lub
powierzchniowe ponad 20 do 40 cm

6,0

3,0

1,5

3,0

1,5

3,0

przypadku, gdy wady i uszkodzenia przekraczają górne granice wymiarów liniowych

20 cm i powierzchniowych 40 cm

każde dodatkowe pełne lub niepełne 5, 10 lub 20 cm albo

5, 20 lub 40 cm

należy punktować połową punktów wymienionych w tablicy. Sumę

wszystkich punktów

zaokrągla się do całej jednostki

Punktacja wad i uszkodzeń grupy D jest przeprowadzana tak jak dla grupy C z tym, że

zmniejsza się punktację o połowę

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 6 Punktacja wad i uszkodzeń grupy E [4, s 220 ]

Ilość punktów za każdą wadę lub uszkodzenie skóry

bydlęcej

końskiej

świńskiej

Rodzaj wad i uszkodzeń

krupony

karki

boki

szyldy

łapy

zadnie

krupony

Jarzmowatość duża

–

Łamliwość miejscowa

Luźność duża

Luźność mała

Odstawanie lica duże

–

Odstawanie lica małe

–

Pękanie lica duże

–

Pękanie lica małe

–

Przepadzistość, Smugi, Ślady
włosa, Wszawica, Źle
wykończone lico lub mizdra

Zgnicie miejscowe

Zły obrys

Na podstawie wyników punktacji zgodnie z podanymi tabelami, po zsumowaniu wszystkich
punktów, skórę zalicza się do klasy I –V według tabeli 7

Tabela 7 Klasyfikacja jakościowa [4, s 221 ]

Ilość punktów określających klasę

Rodzaj skór

III

Bydlęcy krupon cały

do 6

6 – 36

36 – 72

72 – 100

powyżej 100

Bydlęcy półkrupon

do 3

3 – 18

18 – 36

36 – 50

powyżej 50

Bydlęcy kark

do 12

12 – 24

24 – 48

48 – 72

powyżej 72

Bydlęcy bok

do 6

6 – 12

12 – 24

24 – 48

powyżej 48

Bydlęca skóra cała

do 10

10 – 40

40 – 70

70 – 110

powyżej 110

Bydlęca połówka

do 6

6 – 20

20 – 35

35 – 55

powyżej 55

Bydlęcy szczupak

do 8

8 – 40

40 – 75

75 – 105

powyżej 105

Koński zad

do 6

6 – 10

20 – 35

35 – 55

powyżej 55

Świński krupon

do 10

10 – 20

20 – 35

35 – 55

powyżej 55

Ilość punktów podana w tabeli 7 jest tak obliczana, aby zapewnić procentową

powierzchnię użytkową skóry w poszczególnych klasach:

I klasa nie mniej niż

95 %

powierzchni użytkowej skóry

II klasa nie mniej niż

85 %

powierzchni użytkowej skóry

III klasa nie mniej niż

70 %

powierzchni użytkowej skóry

IV klasa nie mniej niż

58 %

powierzchni użytkowej skóry

V klasa nie mniej niż

40 %

powierzchni użytkowej skóry

Jeżeli sposób rozmieszczenia wad i uszkodzeń wpłynie na zmniejszenie powierzchni

użytkowej skóry przewidzianej dla danej klasy, to należy skórę zaliczyć do klasy niższej

Klasyfikacja jakościowa skór chromowych na cholewki obuwie (wg normy PN-54/P-
22214)

Przedmiotem normy jest klasyfikacja jakościowa wszystkich rodzajów gotowych skór

wierzchnich i podszewkowych, przeznaczonych na cholewki obuwia.

Podział wad i uszkodzeń przeprowadza się osobno przy ocenie skór od strony lica i osobno

od strony mizdry i dla skór podszewkowych. W niniejszym opracowaniu przedstawię jedynie
podział wad i uszkodzeń skór wierzchnich wykańczanych na lico (tabela 8).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 8 Podział wad i uszkodzeń skór wierzchnich wykańczanych na lico [4, s 222 ]

Niedopuszczalne

Dopuszczalne

niepoliczalne

Dopuszczalne,

policzalne

wymierzalne cięższe

Dopuszczalne,

policzalne,

wymierzalne lżejsze

dopuszczalne,

policzalne,

niewymierzalne

Łamliwość
sztucznego lica.
Nietrwałość
apretury.
Nieprzegarbowa-
nie.
Odstawanie lica
duże.
Pękanie lica duże.
Ściągnięcie lica
bardzo silne.
Sparzenia ogólne.
Sztywność
całkowita.
Zgnicie całkowite.

Jarzmowatość
mała.
Naloty usuwalne.
Niewyrównana
grubość w
pachwinach.
Uszkodzenie
obrzeża skóry.
Użyłowanie małe.

Blizna.
Brak lica miejscowy.
Dziura.
Narośl.
Obtarcie lica duże.
Plamy żelazowe.
Skaleczenia lica nie
zarośnięte.
Sparzenia miejscowe.
Uszkodzenie przez
mole i skórniki.
Uszkodzenie przez
kleszcze.
Wągry zagojone w
skupiskach.
Wychwyt głęboki.
Zacięcie głębokie.
Zgnicie miejscowe.
Znaki wypalane.

Łupież.
Niedokładne
wypolerowanie lica.
Obtarcie lica małe.
Parch.
Plamy solne.
Skaleczenia lica
zarośnięte.
Szkodliwe
ocechowanie.
Wągry zagojone
sporadyczne.
Wszawica.
Zacięcia płytkie.
Zły obrys.

Chropowatość lica.
Garb.
Jarzmowatość
duża.
Luźność mała lub
duża.
Matowość skór
nabłyszczanych.
Wysokie włókno.
Nadmierna
warstwa apretury.
Naloty
nieusuwalne.
Niejednolitość
koloru.
Nierówne
ostruganie.
Niewyrównana
grubość.
Odstawanie lica
małe.
Różnorodność
uziarnienia skór
giemzowych.
Rozdwajanie się
skóry.
Ściągnięcie lica
małe; duże.
Siwizna apretury.

Ścienieni przy
dwojeniu.
Ślady włosa.
Smugi mleczne; od
nabłyszczek, pras.
Sztywność
miejscowa.
Użyłowanie.
Wypchnięcie
biodrowe.
Zabrudzenia.
Załamania.
Źle wykończone
lico; łapy; mizdra.
Zmienność koloru.

Podobnie jak przy ocenie wad skór spodowych, przy ocenie skór na cholewki obuwia
(wykańczanych od strony lica) punktowane są grupy wad i uszkodzeń grup C ( tabela 9 ),
D i E(tabela10),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 9 Punktacja wad i uszkodzeń grupy C [4, s 227 ]

Wielkość wad i uszkodzeń

Wielkość powierzchni skór

w dm

Liniowe do 2 cm lub

powierzchniowe do 4 cm

Liniowe ponad 2 do 6 cm lub

powierzchniowe ponad 4 do 13 cm

Do 20

2,5 pkt

5,0 pkt

Ponad 20 do 40

1,5 pkt

3,0 pkt

Ponad 40 do 60

1,0 pkt

2,0 pkt

Ponad 60 do 80

0,7 pkt

1,4 pkt

Ponad 80 do 120

0,5 pkt

1,0 pkt

Ponad 120 do 160

0,4 pkt

0,8 pkt

Ponad 160 do 200

0,3 pkt

0,6 pkt

Ponad 200

0,2 pkt

0,4 pkt

W przypadku, gdy wady i uszkodzenia przekraczają wymiary liniowe 6 cm, a

powierzchniowe 12 cm

, należy każde dodatkowe pełne lub niepełne 6 cm, ewentualnie 12

, punktować według danych z kolumny 2. Podana powyżej punktacja wad i uszkodzeń

dotyczy części kruponowej. Dla wad i uszkodzeń w boku i karkach skór bydlęcych oraz
końskich przodach i zadach całych lub okrojonych ocenę punktową zmniejsza się o połowę.
Dla wad i uszkodzeń położonych w łapach końskich zadnich ocenę punktową zmniejsza się
do ¼.

Punktację wad i uszkodzeń grupy D. przeprowadza się jak dla grupy C. przy

zastosowaniu mnożnika 0,5, to znaczy zmniejsza się o połowę

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 10 Punktacja wad i uszkodzeń grupy E [4, s 228 ]

Wady i uszkodzenia

Ilość punktów z każdą wadę i uszkodzenie bez

względu na rozmiar wady lub stopień uszkodzenia

skóry wykończonej od strony lica

Chropowatość lica

Garb

Jarzmowatość duża

Luźność mała

Luźność duża

Matowość skór nabłyszczanych

Nadmierna warstwa apretury

Naloty nieusuwalne

Niedokładne wypolerowanie lica

Niejednolitość koloru

Nierówność desenia

Nierówne ostruganie

Nietrwałość apretury

–

Nietrwałość koloru skór nie apreturowanych

Nie wyrównana grubość

Odstawanie lica małe

Odstawanie lica duże

–

Pękanie lica małe

Pękanie lica duże

–

Przepadzistość

Rozdwajanie się skóry

Różnorodność uziarnienia lica skór giemzowych

Ściąganie lica małe

Ściąganie lica duże

Ściąganie lica bardzo silne

–

Ścienienie przy dwojeniu

Siwizna apretury

Ślady włosa

Smugi mleczne

Smugi od nabłyszczarki, prasy lub deseniarki

Sztywność miejscowa

Użyłowanie duże

Wypchnięcie biodrowe

Zabrudzenie lica lub mizdry

Załamania

Źle wykończone lico

Źle wykończone łapy

Źle wykończona mizdra

–

Zmienność koloru

Klasyfikacja jakościowa
Na podstawie wyników punktacji zgodnie z podanymi tablicami punktacji wad i uszkodzeń,
po zsumowaniu wszystkich wyników skórę zalicza się do klas I – V według tabeli 11

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 11 Klasyfikacja jakościowa [4, s 229 ]

Ilość punktów określających klasę

Asortyment skór

III

Skóry wierzchnie

wykończone na lico

Do 7

Powyżej 7 do 30 Powyżej 30 do 60

Powyżej 60 do 90

Powyżej 90

Ilość punktów podana w tabeli 11 jest tak obliczana, aby zapewnić procentową powierzchnię
użytkową skóry w poszczególnych klasach:

I klasa nie mniej niż

95 %

powierzchni skóry

II klasa nie mniej niż

86 %

powierzchni skóry

III klasa nie mniej niż

70 %

powierzchni skóry

IV klasa nie mniej niż

58 %

powierzchni skóry

V klasa nie mniej niż

40 %

powierzchni skóry

Jeżeli sposób rozmieszczenia wad i uszkodzeń wpłynie na zmniejszenie powierzchni
użytkowej skóry przewidzianej dla danej klasy, to należy skórę zaliczyć do klasy niższej.

Klasyfikacja wyrobu gotowego (według normy PN -72 P-22213)

Aby dokonać właściwej klasyfikacji skóry na gatunki w punkcie 2 omawianej normy
zdefiniowano wszystkie wady, które mają wpływ na gatunek gotowego wyrobu.(tabela 12)

Tabela 12 Wady [7, s 1]

Nazwa

Określenie

Jarzmowatość.

Wyraźnie wyczuwalne bruzdy w części karkowej skóry; wady nie określa się
w skórach marszczonych i miętych.

kruchość warstwy
licowej

Pękanie lica skóry poza obszarem określonym w normie przedmiotowej przy
próbie:
a) złożenia w czworo licem na zewnątrz skóry rękawiczkowej lub odzieżowej

i ściśnięcie palcami wierzchołka zgięcia,

b) złożenie w czworo licem na zewnątrz skóry miękkiej na wierzchy obuwnicze

lub podszewki wyprawy chromowej i ściśnięcie palcami w odległości 1 cm
od wierzchołka zgięcia,

c) złożenie we czworo licem na zewnątrz skóry miękkiej na wierzchy

obuwnicze lub podszewki wyprawy roślinnej lub chromowo-roślinnej
i ściśnięcie palcami w odległości 2 cm od wierzchołka zgięcia.

Lepkość powłoki

Kleistość powłoki kryjącej powodująca choćby nietrwale sklejanie się skór
składanych licem do lica.

Nietrwałość
apretury

Łuszczenie się powłoki kryjącej przy próbie kilkakrotnego zginania skóry licem
na zewnątrz i to wewnątrz.

Nietrwałość
powłoki kolorowej
lub barwy

Mała odporność skóry na suche i mokre tarcie tkaniną, powodująca wyraźne
zabarwienie tkaniny po pięciokrotnym niezbyt silnym potarciu.

Nieprzegarbowanie

Niecałkowite przeniknięcie garbnika, widoczne na przekroju skóry garbowania
roślinnego, syntanowego lub syntanowo roślinnego.

Odstawanie lica
(pływające lico)

Słabe zespolenie lica ze skórą właściwą, widoczne przy zginaniu skóry licem do
wewnątrz; wady nie określa się w łapach i częściach pachwinowych skóry oraz
w skórach marszczonych miętych i rękawiczkowych

Plamy

Różnego pochodzenia plamy, naloty i zabrudzenia – niezamierzone

Przetłuszczenia
skóry

Miejscowe niezamierzone osadzenia się tłuszczu, widoczne na powierzchni
skóry

Pylenie

Brudzenie skóry nubukowej lub welurowej przy potarciu suchą dłonią (pył po
szlifowaniu)

Rozwarstwienie się
skóry

Rozdzielenie się skóry na warstwy, spowodowane biochemicznym rozkładem
skóry lub nieprzegarbowaniem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sztywność
miejscowa

Wyraźne wyczuwalne usztywnienie części skóry w porównaniu z pozostałą
powierzchnią sztuki; sztywności miejscowej nie określa się w kruponach
świńskich, jeżeli nie jest rażąca przy porównaniu części przyogonowej,
karkowej i bocznych

Sztywność
całkowita

Wyraźnie wyczuwalne usztywnienie całej skóry w porównaniu z innymi
sztukami w partii lub z wzorcem

Ściągnięcie lica

Miejscowe zniekształcenie naturalnego rysunku lica w postaci siatki
zmarszczeń

Ślady włosa

Resztki nieusuniętej szczeciny lub sierści

Uszkodzenia
biologiczne

Uszkodzenie tkanki przez szkodniki lub w wyniku choroby – w postaci
niezabliźnionej lub zabliźnionej

Uszkodzenia
mechaniczne

Pęknięcia lub otarcia lica, rysy, skaleczenia lub ślady po nich, przecięcia,
dziury, znaki od wypalania, termiczne lub chemiczne uszkodzenia tkanki lub
inne uszkodzenia widoczne

Użyłowanie

Widoczne na stronie użytkowej ślady odciśniętych w skórach licowych lub
przeciętych w skórach welurowych naczyń krwionośnych

Wady strukturalne
skóry

Garb w części karkowej, wypchnięcie biodrowe

Wiotkość całkowita

Wyraźnie wyczuwalne rozluźnienie skóry w porównaniu z innymi sztukami w
partii lub ze wzorcem

Wychwyt

Miejscowe ścienienie skóry poniżej dopuszczalnego spadku grubości

Załamania

Miejscowe trwałe ślady powstałe na skutek niezamierzonego zagniecenia skór

Złe wykończenie
lica

Nierównomierność desenia skór deseniowanych, nierównomierność połysku,
smugi, wyczuwalna chropowatość lica lub powłoki, matowość niezamierzona,
niezamierzona niejednolitość odcienia barwy

Złe wykończenie
strony użytkowej
welurów i nubuków

Nierównomierność oszlifowania, rażąca niejednolitość odcienia barwy

Złe ostruganie

Widoczne lub wyraźnie wyczuwalne w dotyku nierównomierności (schodki)
ostrugania skóry

Złe wykończenie
strony
nieużytkowej

Rażąco wysokie włókno mizdry, rażąco poplamiona mizdra

Wady wyszczególnione w tabeli 12 dzielimy na dwie kategorie: wady wymierzalne

i wady niewymierzalne (tabela 13).

Skóry wyprawione twarde i miękkie dzieli się na trzy gatunki jakościowe. Podstawą

podziału jest wielkość powierzchni użytkowej P

którą oblicza się w procentach wg wzoru:

= ∙ 100 %

gdzie:
P

– powierzchnia wad ustalona zgodnie z tabelą 13

– powierzchnia całkowita na podstawie cechowania skór miękkich lub określona dla skór

twardych

–

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 13 Podział wad skór wyprawionych [3, s 129 ]

Kategoria

wad

Charakterystyka wad

Pomiar wad

Wymierzalne

Mogą być określone wielkością
powierzchni nakreślonego
kwadratu, prostokąta, trójkąta lub
koła opisanego; linie tych figur
należy tak poprowadzić, aby
przebiegały w odległości nie
większej niż 5 mm od krawędzi
wady.

1) jednostką pomiaru jest cm

2) określa się na stronie użytkowej 2 cm od brzegu skóry
3) wady w odległości mniejszej niż 6 cm jedna od drugiej

w skórach większych niż 30 dm

oraz wady w

odległości mniejszej niż 3 cm jedna od drugiej w
skórach mniejszych niż 30 dm

należy liczyć jako jedną

wadę

4) wady występujące na stronie nieużytkowej należy

określać na stronie użytkowej, jeżeli wpływają na
zmniejszenie tej powierzchni

Nie

wymierzalne

Nie dają się wymierzyć
jednostkami powierzchni.

1) ocenia się organoleptycznie
2) ocenia się według postanowień norm przedmiotowych

dotyczących podziału skór na gatunki

3) dopuszcza się oceny wady przez porównanie z

wzorcem

O nadaniu odpowiedniego gatunku decyduje wielkość powierzchni użytkowej skóry, która
wynosi dla poszczególnych gatunków nie mniej niż:
Gatunku I – 80 %
Gatunku II – 60 %
Gatunku III – 40 %

Skóra wykazująca powyżej 60 % wad powierzchni jest traktowana jako skóra poza

gatunkowa. Podziałowi na gatunki podlegają tylko skóry odpowiadające wymaganiom
według normy przedmiotowej dla danego rodzaju skóry wyprawionej. Jeśli skóra choćby
w jednym wskaźniku nie jest zgodna z wymaganiami fizycznymi lub chemicznymi
odpowiedniej normy przedmiotowej, to zalicza się ją do skór niestandardowych. Na skórze
zaliczonej do danego gatunku nie mogą występować na powierzchni użytkowej wady
niemierzalne, niedopuszczalne w tym gatunku i asortymencie.

W obecnych latach nastąpił znaczny rozwój technologii garbowania skór, oraz wielki

postęp w produkcji nowoczesnych środków garbujących i wykańczalniczych. Te czynniki
oraz ostra konkurencja na rynku skór gotowych spowodowały ze obecnie w praktyce
w obrocie handlowym występują jedynie skóry pierwszego gatunku.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak dzielimy wady skór ze względu na ich kształt?
2. Jakie wady i uszkodzenia zaliczamy do wad niedopuszczalnych?
3. Jakie wady i uszkodzenia zaliczamy do wad dopuszczalnych?
4. Na ile grup dokonujemy podziału wad i uszkodzeń skór spodowych?
5. Na jakie grupy dokonujemy podziału wad i uszkodzeń skór spodowych?
6. Czy potrafisz wypunktować wady i uszkodzenia skór spodowych w grupach C, D, E?
7. Czy potrafisz nadać odpowiednią kategorie wcześniej punktowanym skórom spodowym?
8. Na jakie grupy dokonujemy podziału wad i uszkodzeń skór wierzchnich wykańczanych na

lico?

9. Czy potrafisz wypunktować wady i uszkodzenia skór wierzchnich w grupach C, D, E?
10. Czy potrafisz nadać odpowiednie kategorie wcześniej wypunktowanym skórom

wierzchnim?

11. Na ile gatunków dokonujemy podziału gotowych skór według normy z 1972 roku?
12. Czy znasz wzór na obliczanie powierzchni użytkowej badanej skóry?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj klasyfikacji jakościowej skór spodowych na obuwie (wg normy PN-54/P-

22216).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi podziału wad i uszkodzeń skór spodowych,
3) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi punktacji wad i uszkodzeń poszczególnych

grup,

4) dokonać punktacji wad znajdujących się na skórze,
5) zaklasyfikować skóry do określonego gatunku,
6) zaprezentować wyniki wykonanego ćwiczenia,
7) dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– 1 sztuka połówka bydlęca,
– mazak, nożyczki,
– normy przedmiotowe,
– stół sortowniczy,
– literatura z rozdziału 6,
– materiały do pisania.

Ćwiczenie 2

Dokonaj klasyfikacji jakościowej skór chromowych na wierzchy obuwie (wg normy PN-

54/P-22216).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi podziału wad i uszkodzeń skór na wierzchy

obuwia,

3) zapoznać

się

wiadomościami

dotyczącymi

punktacji

wad

uszkodzeń

w poszczególnych grupach,

4) dokonać punktacji wad znajdujących się na skórze,
5) zaklasyfikować skóry do określonego gatunku,
6) zaprezentować wyniki wykonanego ćwiczenia,
7) dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

1 sztuka połówka bydlęca,

–

mazak, nożyczki,

–

normy przedmiotowe,

–

stół do sortowania,

–

literatura z rozdziału 6,

–

materiały do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Dokonaj klasyfikacji jakościowej wyrobu gotowego (według normy PN -72 P-22213).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z podziałem wad skór wyprawionych,
3) dokonać pomiaru powierzchni wad,
4) obliczyć powierzchnię użytkową skór,
5) określić gatunek badanej skóry,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– 1 sztuka połówka bydlęca,
– mazak, nożyczki,
– normy przedmiotowe,
– stół do sortowania,
– literatura z rozdziału 6,
– materiały do pisania.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić, które wady zaliczamy do wad wymierzalnych a które do
niewymierzalnych?

2) dokonać podziału wad na pięć grup podstawowych?

3) wypunktować wady i uszkodzenia skór w grupach C, D. i E?

4) zaklasyfikować badaną skórę do jednej z pięciu grup jakości?

5) określić powierzchnie wad według normy z 1972 roku?

6) określić powierzchnię użytkową badanej skóry?

7) określić gatunek skóry gotowej w skali trzystopniowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 pytań dotyczących cechowanie, pakowanie i magazynowanie skór

wyprawionych.. Wszystkie pytania są pytaniami wielokrotnego wyboru

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X lub wpisując prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy
błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź
prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
pytania: 11,12,13,14,15 gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

8. Na rozwiązanie testu masz 90 min.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Na ile zasadniczych sposobów możemy dokonać podziału skór wyprawionych?

a) na dwa,
b) na trzy,
c) na cztery,
d) na pięć.

2. Podział na skóry cielęce, bydlęce, końskie, świńskie to podział dokonany ze względu na:

a) rodzaj surowca,
b) sposób garbowania,
c) przeznaczenie skóry wyprawionej,
d) sposób wykończenia.

3. Podział skór na rękawiczkowe, odzieżowe, techniczne to podział dokonany ze względu na

a) rodzaj surowca,
b) sposób garbowania,
c) przeznaczenie skóry wyprawionej,
d) sposób wykończenia.

4. Podstawą klasyfikacji jest podział skór na:

a) klasy, grupy, rodzaje, odmiany, części,
b) klasy, grupy, rodzaje, odmiany,
c) klasy, grupy, rodzaje,
d) klasy, grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Podstawowym surowcem do produkcji cholewek wszelkiego rodzaju obuwia są:

a) boksy,
b) skóry beczkowe,
c) skóry blankowe,
d) skóry juchtowe.

6. Na skóry anilinowe przeznaczamy skóry:

a) o licznych wadach i uszkodzeniach,
b) bez wad i uszkodzeń,
c) o średniej ilości wad,
d) o brzydkim rysunku lica.

7. Jakie skóry charakteryzują się gładkim licem o delikatnym rysunku i ścisłej tkance?

a) świńskie,
b) końskie,
c) cielęce,
d) bydlęce.

8. Skóry garbowania roślinnego wykazują zabarwienie przekroju skóry w kolorze:

a) zielonym,
b) niebieskim,
c) brązowym,
d) białym.

9. Wadą nazywana jest ujemna właściwość skóry gotowej, która może:

a) zmniejszyć powierzchnię użytkową skóry,
b) pogorszyć warunki użytkowe wyrobu gotowego,
c) popsuć wygląd wyrobu gotowego,
d) obniżyć cenę wyrobu gotowego.

10. Wady i uszkodzenia dzieli się w zależności od ich kształtu na:

a) duże i małe,
b) duże średnie i małe,
c) liniowe i powierzchniowe,
d) regularne i nieregularne.

11. Plamy ałunowe powstają w wyniku zanieczyszczenia soli konserwującej:

a) solami glinu,
b) solami chromu,
c) solami magnezu,
d) solami wapnia.

12. Plamy garbnikowe na skórach wyprawionych środkami roślinnymi powstają w skutek:

a) stosowania wyciągów zawierających zbyt mała ilość substancji nierozpuszczalnych,
b) stosowania wyciągów zawierających znaczną ilość substancji nierozpuszczalnych,
c) nieprawidłowego dozowania garbników roślinnych,
d) zbyt dużej ilości zastosowanych garbników.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Ściągnięte lico w wypadku skór chromowych spowodowane jest:

a) nieodpowiednim przygotowaniem golizny,
b) zbyt dużą ilości garbnika,
c) nieprawidłową konserwacją surowca skórzanego,
d) źle przeprowadzonym procesem wapnienia.

14. Na pleśnienie skór wyprawionych nie ma wpływu następujący czynnik:

a) sposób suszenia,
b) sprawność systemu wentylacji suszarni,
c) sposób magazynowania,
d) ilość tłuszczu zawartego w skórze.

15. Do wad i uszkodzeń dopuszczalnych, które ocenia się przez odpowiednie punktowanie,

nie zalicza się:
a) wad i uszkodzeń lżejszych, które można przeliczyć lub wymierzyć,
b) wad i uszkodzeń cięższych, które można policzyć i wymierzyć,
c) wad i uszkodzeń, które można policzyć, a nie można wymierzyć,
d) wad, które uniemożliwiają użytkowanie skóry i kwalifikują ją jako brak.

16. Na ile grup dokonujemy

podziału wad i uszkodzeń skór?

a) na trzy,
b) na cztery,
c) na pięć,
d) na sześć.

17. W procesie oceny skór punktowane są grupy wad i uszkodzeń:

a) B, C, i D,
b) A, B, i E,
c) C, D, i E,
d) A, B, i C.

18. W przypadku skóry w V gatunku jej powierzchnia użytkowa nie może być mniejsza jak

a) 40 % powierzchni całkowitej,
b) 58 % powierzchni całkowitej,
c) 70 % powierzchni całkowitej,
d) 86 % powierzchni całkowitej.

19. Jaka wielkość określa gatunek skóry (według normy PN -72 P-22213)?

a) powierzchnia całkowita,
b) powierzchnia użytkowa,
c) powierzchnia uszkodzeń,
d) powierzchnia wad.

20. Jako skóra poza gatunkowa

traktowana jest skóra wykazująca:

a) ponad 50 % wad powierzchni,
b) ponad 60 % wad powierzchni,
c) ponad 40 % wad powierzchni,
d) ponad 30 % wad powierzchni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Rozróżnianie,

charakteryzowanie

oraz

określanie

jakości

skór

wyprawionych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zad.

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Gajewski M., Pawłowa M., Majewska U., Bednarczyk H: Materiały obuwnicze

ćwiczenia laboratoryjne. 1997

2. Iwanowski J., Tadeusz Persz T: Garbarstwo część I. WPLiS, Warszawa 1965
3. Lasek W., Persz T: Technologia wyprawy skór cz. 2 wykończanie. WSiP, Warszawa

1985

4. Persz T: Materiałoznawstwo skórzane wydanie II – Wydawnictwo przemysłu lekkiego

i spożywczego, Warszawa 1959

5. Persz T: Materiałoznawstwo Skórzane dla ZSZ. Państwowe Wydawnictwa Szkolnictwa

Zawodowego

6. Rodziewicz O., Śmiechowski K: Technologia garbarstwa dla projektantów obuwia

projektantów odzieży. Politechnika Radomska Radom 2001

7. Polska norma PN-72/P-22213 Skóry wyprawione. Wady i ogólne zasady podziału na

gatunki.