NIEKONWENCJONALNE METODY W KOREKCJI inne metody (spoza medycyny naturalnej), które roz-
WAD POSTAWY CIAA
A winęły się w innych obszarach działania niż gimnastyka
korekcyjna, a posiadają duże walory terapeutyczne i mo-
1
Kasperczyk, T., Mucha, D., 2Miku>
áková, W. gÄ… być z powodzeniem zastosowane w korekcji wad pos-
tawy ciała. Do ważniejszych zaliczyć należy ćwiczenia
1
Instytut Fizjoterapii Podhalańska PWSZ w Nowym Targu Pilatesa, ćwiczenia Aleksandra, kinezjologię edukacyj-
2
Katedra fyzioterapie ną, metody relaksacji i medytacji, niektóre odmiany ma-
Fakulta zdravotníctva Prea
ovskej univerzity v Prea
ove sażu, np. rolfing itp.
Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie
Abstrakt tych metod kinezyterapeutycznych, które "wysycane" są
W pracy podjęto kwestię niekonwencjonalnych metod mocno elementami mobilizacji zarówno czynnych, jak
stosowanych w korekcji wad postawy ciała. Przedsta- i biernych, a za takie uznaliśmy: metodę Hoppe, Yumei-
wiono te metody kinezyterapeutyczne, które zawierają ho, Mc Kenzie i hinduską jogę.
w dużej mierze elementy mobilizacji czynnych i bier- Zanim przejdziemy do charakterystyki wymienionych
nych (Hoppe, Yumeiho, Mc Kenzie, joga). Ich zastoso- metod omówimy podstawowe zagadnienia terapii ma-
wanie służy głownie do ,,odblokowania stawu", a więc nualnej. Terapia manualna zorientowana ortopedycznie
zlikwidowania zaistniałej patologii. Terapia manualna zajmuje się usuwaniem przyczyn zakłócających funk-
oprócz technik leczniczych posiada takie techniki diag- cjonowanie organizmu z powodu zaburzeń w stawach.
nostyczne, pozwalające ocenić stan narządu ruchu czło- (4, 8)
wieka. Usunięcie ,,zablokowania" z obszaru stawu jest Dotyczy to głównie stawów kręgosłupa, ale także
często warunkiem korekcji postawy ciała. wszystkich pozostałych stawów obwodowych. Patologię
Słowa kluczowe: Metody kinezyterapeutyczne. Terapia stawu, o której wyżej mowa, określa się najczęściej ter-
manualna. Postawa ciała. minem "zablokowanie". W terminologii międzynaro-
dowej zaburzenia czynności w stawach z ograniczoną
Abstract lub nadmierną ruchomością określamy jako dysfunkcję
This research provides unconventional methods which segmentu ruchowego lub stawu obwodowego, inaczej
are used for correction body posture defects. These zablokowanie lub blokadÄ™ stawu. (13, 18)
kinetic-therapeutic methods, which were shown, include Objawami klinicznymi zablokowania, oprócz wspom-
mostly passive and active actions. They are applied nianych zaburzeń w ruchomości stawu, jest często towa-
mostly to release a body joint, and eliminate pathology rzysząca tym ruchom bolesność. Pojęcie zablokowania
situations. Manual therapy, besides medical techniques, obejmuje nie tylko podstawowe, czynnościowe jeszcze
provides also diagnostic technique, which helps to esti- zaburzenia, ale również przejście ze stanu fizjologicz-
mate condition of human mobility. Removing interior nego do patologicznego. Zależy to nie tylko od obciąże-
blockage out of the joint, we can be almost sure, that our nia stawu, ale i od sprawności aparatu nerwowo-mięś-
posture will be corrected. niowego. (13)
Key words: Kinetic-therapeutic methods. Manual thera- Według Neumanna zablokowanie oznacza:
py. Body control. l. Stan odwracalnego zaburzenia czynności stawu
o charakterze ograniczenia ruchomości. Ograniczenie to
Sśhrn może wystąpić w każdym punkcie fizjologicznego toru
Práca poukazuje na mo~
nosti vyu~
itia nekonvek%0ńnżch ruchu, od ustawienia naturalnego do skrajnego, rucho-
metód korekcie chybného dr~
ania tela. Autori prezentu- mość nie jest całkowicie zniesiona, lecz ograniczona
jÅ› kinezioterapeutické metódy, ktoré vo ve>
kom rozsahu w jednym lub kilku kierunkach. Często upośledzona jest
obsahujÅ› elementy aktívnych %0Å„í pasívnych mobilizácii. gra stawowa.
Ich pou~
itie vedie hlavne k návratu správnej "klbnej hry" 2. Na drodze neurofizjologicznego odruchu dochodzi
a tżm eliminácii existujÅ›cej patológie. Manuálna terapia do wzmożenia napiÄ™cia mięśni hamujÄ…cych ruch w kie-
popri terapeutickżch metódach popisuje aj diagnostické runku ograniczenia ruchomoÅ›ci.
metódy vyu~
ívané k hodnoteniu funk%0Å„nżch porÅ›ch po- 3. Można stwierdzić zaburzania funkcji tkanek miÄ™k-
hybového systému %0Å„loveka. "Odblokovanie" postihnuté- kich i narzÄ…dów wewnÄ™trznych poÅ‚Ä…czonych segmentar-
ho k:
bu je %0Å„asto podmienkou korekcie chybného dr~
ania nie z danym stawem.
tela. Przyczynami zablokowania najczęściej są:
K>
u%0Å„ové slová: Kinezioterapeutické metódy. Manuálna a) zaburzenia zdolnoÅ›ci Å›lizgowych powierzchni
terapia. Dr~
anie tela. stawowych, w tym gry stawowej,
b) zaburzenia w krążeniu płynów stawowych,
Wprowadzenie c) podwichnięcie stawów (stany między skręceniem
a zwichnięciem stawu),
Termin "metody niekonwencjonalne" może być rozu- d) ucisk na nerw,
miany dwojako. Po pierwsze, zaliczone tu będą metody e) uwięzienie meniskoidu,
pochodzące z obszaru medycyny naturalnej, takie jak: f) zablokowanie fragmentu tarczy międzykręgowej
akupresura chińska (czyjej Japońska odmiana w formie i przemieszczenie krążka między kręgowego,
shiatsu), chiropraktyka, refleksoterapia (16), joga i inne. g) zaburzenia nerwowo-odruchowej regulacji stawu.
Po drugie, za metody niekonwencjonalne uznać możemy
75
Terapia manualna posiada swoiste dla siebie techniki Techniki lecznicze w terapii manualnej
diagnostyczne i lecznicze. W tym miejscu zobrazujemy
jedynie wybrane techniki diagnostyczne wykrywajÄ…ce Techniki te to mobilizacje. Mobilizacje dzielÄ… siÄ™
zablokowanie w stawach obręczy miednicznej. Do naj- na czynne (automobilizacje) i bierne.
częściej opisywanych testów diagnostycznych należą: Mobilizacje bierne określa się także grą stawową. (6)
test Patricka, trójfazowy test przeprostu, objaw Derbo- Są to ruchy bierne w stawie, wykonywane w kierunkach
lowskiego i test kolców. (3, 6, 20, 24) parafizjologicznych. Ruch w kierunku parafizjologicz-
nym poprzedza trakcja, ruchy wykonujemy członem dys-
Techniki diagnostyczne talnym przy ufiksowaniu członu proksymalnego. Zasady
gry stawowej dopełnia zasada krótkiej dz
wigni. Techniki
W zakres diagnostyki wchodzą różne elementy oce- odblokowujące staw przy pomocy mobilizacji biernych
niające stan narządów ruchu człowieka, m.in.: pomiar zaliczane są do tzw. "twardych". Terapeuta przed wyko-
ruchomości, pomiar długości kończyn (najczęściej dol- naniem mobilizacji biernej przygotowuje tkanki miękkie
nych), testy wykrywające przykurczę w stawach i inne. okołostawowe, w tym głównie mięśnie, stosując w tym
W niniejszej pracy opisane zostaną tylko wybrane testy elu różne odmiany masażu (16), techniki relaksacyjne
diagnostyczne wykrywające zablokowanie w stawach ob- i różne zabiegi fizykoterapeutyczne. (14, 18, 20) Istnieje
ręczy biodrowej. wiele różnych szkół chiropraktycznych, a co za tym idzie
i technik manualnych. (l, 8, 9, 13, 14, 18) Zakładamy, że
Test Patricka nauczyciele gimnastyki korekcyjnej będą tu słabiej przy-
Badanie przeprowadza się w leżeniu tyłem. Badana gotowani niż specjaliści fizjoterapii. Z tych powodów
kończyna dolna znajduje się w lekkim zgięciu i odwie- w dalszej części referatu skupimy uwagę na tych meto-
dzeniu oraz rotacji zewnętrznej i wsparta jest piętą o ko- dach kinezyterapeutycznych, które w dużym stopniu
lano nogi wyprostowanej. (3) W tej pozycji z zachowa- spełniaj ą założenia terapii manualnej i są już niekiedy
niem stabilizacji ręką po stronie nie badanej próbujemy stosowane w obszarze gimnastyki korekcyjnej.
docisnąć kolano badanej nogi do podłoża. Opór tkanek
lub ból w trakcie próby daj ą objaw dodatni świadczący Metoda Hoppe
o zmianach chorobowych w stawie biodrowym, krzyżo- Metoda Urszuli Hoppe przeznaczona jest głównie
wo-biodrowym bÄ…dz
kręgosłupa (L5/S). Różnicowanie do korekcji wad postawy ciała, ale spotykamy także pró-
dokonuje się przy pomocy trójfazowego testu przeprostu by jej wykorzystania w rehabilitacji innych schorzeń nar-
(test znany jest także pod nazwą Mennella). ządu ruchu, a nawet mózgowych porażeń dziecięcych.
Teoretyczną podstawę metody stanowi założenie, że wa-
Trójfazowy test przeprostu dy postawy ciała najczęściej są wywołane wielopłasz-
Badanie przeprowadzamy w pozycji leżenia przodem. czyznowymi zmianami w narządzie ruchu. (5, 7, 17, 23)
Terapeuta unosi biernie nogę w górę, stabilizując drugą Stąd w każdej publikacji poświęconej metodzie Hoppe
ręką miednicę. Faza I - stabilizacja na poziomie guza kul- przedstawiany jest prostopadłościan, w który wryso-
szowego, dotyczy badania stawu biodrowego. Faza II - wano sylwetkę człowieka i ukazano 3 główne płaszczyz-
stabilizacja na poziomie stawu krzyżowo-biodrowego. ny ciała. Chcąc skutecznie korygować odchylenia
Dyskomfort w trakcie przeprostu sugeruje zablokowanie od normy w postawie ciała, należy oddziaływać jedno-
tego właśnie stawu. Faza III - stabilizacja na poziomie cześnie nawszystkie 3 płaszczyzny ciała, tj. strza&ową,
L5. Badanie to ma na celu ocenę przejścia lędz
wiowo- czołową, i poprzeczną. Metoda wymaga oprzyrządowa-
krzyżowego. nia w postaci prostych urządzeń wykonanych z drewna;
są to: mała i duża ,,L-ka", mała i duża "Z-ka", bramki,
Test Derbolowskiego listwy. Ćwiczenia rozpoczynamy od układów najłat-
Badany leży na plecach. Badający obejmuje nogi wiejszych z wykorzystaniem pojedynczych przyrządów
na poziomie kostek, prosząc jednocześnie badanego i w pozycjach niskich, a w miarę postępów w ćwiczeni-
o wykonanie siadu prostego. Jeżeli występuje zablo-ko- ach przechodzimy do układów trudniejszych. Wymie-
wanie stawu krzyżowo-biodrowego oraz zaburzenie ru- nione wyżej przyrządy pozwalają ćwiczącemu na przyję-
chu miednicy między kością krzyżową a biodrową, to cie symetrycznego układu ciała oraz właściwej osi. Stąd
kończyna dolna po tej stronie przy ruchu przejścia pochodzą inne określenia tej metody, t), "ćwiczenia
do siadu staje się pozornie dłuższa, a w pozycji biernego osiowo-symetryczne", gimnastyka osiowo-symetryczna
leżenia pozornie krótsza po stronie zablokowania. trójpłaszczyznowa (GOST), czy też ćwiczenia syme-
trycznego równoważenia układu ruchu. (5, 17, 23) Naj-
Test kolców (wyprzedzania) istotniejszą cechą ćwiczeń według metody Hoppe jest
Pacjent stoi. Demograficznie oznaczamy poziom kol- spełnienie założeń feedbacku (sprzężenia zwrotnego),
ców biodrowych tylnych. Następnie badany wykonuje dominacja napięć izometrycznych mięśni, a w odniesie-
skłon w przód. W przypadku zablokowania stawu krzy- niu do stawów - ich mobilizacja. Z analizy biomecha-
żowo-biodrowego po jednej stronie, kolec przemieszcza nicznej narządu ruchu podczas ćwiczeń z przyrządami
się do przodu, wyprzedza drugi. Świadczy to o zablo- U. Hoppe nasuwa się spostrzeżenie, że ćwiczenia te są
kowaniu tej właśnie strony. doskonałymi mobilizacjami stawów.
76
Metoda Yumeiho
mentalnych i psychicznych.
Yumeiho jest japońską metodą leczenia, która bazu-
3. Asany terapeutyczne - oczyszczajÄ…ce fizycznie,
je na technikach terapii manualnej, głównie na manipu-
równoważące psychicznie i poprawiające ogólne
lacjach, mobilizacjach i masażu (shiatsu). Termin
samopoczucie.
"Yumeiho" dosłowanie oznacza "równowagę miednicy".
Asany z tej grupy można podzielić jeszcze na pod-
(14) Autor metody - Masayuki Saionji, zakłada, że przy-
grupy w zależności od wpływu na organizm:
czyną większości dysfunkcji i chorób, zarówno w nar-
- asany wyginające kręgosłup do przodu,
ządzie ruchu. Jak i w narządach wewnętrznych, jest asy-
- asany wyginające kręgosłup w tył,
metryczne ułożenie kości obręczy miedniczej. Kręgo-
- asany z bocznym wygięciem kręgosłupa,
słup, który wspiera się na kości krzyżowej, na skutek
- asany ze skrętem kręgosłupa,
mechanizmu kompensacji dostosowuje swój kształt
- asany odwrócone i równoważne.
do tych zmienionych warunków statyki, co pociąga
Za szczególnie przydatne asany dla profilaktyki wad
za sobą zmiany stawowe i może dawać objawy neurolo-
postawy Kot (l l) uznał: "Powitanie słońca", "Świerszcz",
giczne. Na część terapeutyczną metody składa się 100
"Krokodyl", "Pozycja trzech kątów", "A
uk", "Półżółw,
technik. Są to techniki: manipulacji, mobilizacji, masażu
"Kobra", "Lotos" i jego odmiany.
(shiatsu) i trakcji. Metoda Yumeiho zawiera także część
Charakteryzując walory ćwiczeń jogi dla celów gim-
diagnostyczną, która obejmuje ocenę wyglądu twarzy,
nastyki korekcyjnej, możemy stwierdzić, że mają one
ocenę długości kończyn dolnych, zakresy ruchów
wpływ na siłę mięśni (od której w dużym stopniu zależy
w stawach oraz inne elementy.
prawidłowa postawa ciała), na sprawność stawów, ich ru-
chomość oraz energetykę wysiłku.
Metoda Mc Kenzie
Dodatkowym walorem jogi, niedostrzeganym do tej
Metoda opracowana przez Robina Mc Kenzie w la-
pory przez specjalistów, jest spojrzenie na ten system
tach 50. XX wieku zasadniczo przeznaczona jest do le-
ćwiczeń poprzez pryzmat terapii manualnej. Asany są
czenia zespołów bólowych kręgosłupa o charakterze dys-
doskonałą formą mobilizacji stawów.
kopatii. (9, 10) Na podstawie specjalnego protokołu ba-
Porównując ze sobą różne systemy gimnastyczne wy-
dania każdy pacjent zostaje zakwalifikowany do jednego
wodzące się z kręgu kultury europejskiej z jogą, należy
z trzech zespołów zaburzeń:
stwierdzić, że różnice polegają na połączeniu w jodze
- zespół zaburzeń posturalnych,
kilku elementów, dzięki którym sprawujemy świadomą
- zespół zaburzeń funkcjonalnych,
kontrolę nad psychiką oraz ciałem jednocześnie. Istnieją
- zespół zaburzeń strukturalnych.
empiryczne dowody przydatności ćwiczeń jogi i kine-
Do każdego zespołu został opracowany specjalny pro-
zjologii edukacyjnej jako programu profilaktyczno-ko-
gram terapii. Dla potrzeb gimnastyki korekcyjnej szcze-
rekcyjnego w reedukacji posturalnej. (22)
gólne znaczenie ma postępowanie w pierwszych dwóch
zespołach zaburzeń. Leczenie zespołu zaburzeń postu-
Podsumowanie i wnioski
ralnych polega na korekcji postawy ciała - bądz
to czyn-
nej opierającej się na ćwiczeniach prawidłowej funkcji
Wadom postawy ciała, a w szczególności bocznym
mięśni anty grawitacyjnych, bądz
biernej z zużyciem spe-
skrzywieniom kręgosłupa, często towarzyszą dysfunkcje
cjalnego wałka podporowego, z jednoczesnym uzmy-
stawów o charakterze zablokowania. (2,1 9, 24) Usunię-
słowieniem przyczyn zaburzeń i możliwości jego świa-
cie tej dysfunkcji często jest warunkiem korekcji postawy
domej korekcji.
ciała. Tak jest w przypadku likwidacji pozornego skrótu
W metodzie znajdujemy szereg praktycznych rad dla
kończyny dolnej, kiedy odblokujemy staw krzyżowo-bio-
zachowania prawidłowej postawy ciała i ochrony kręgo-
drowy. Jednak w większości przypadków wad postawy
słupa. Kokosz i wsp. (9) trafnie charakteryzuje istotę me-
ciała postępowanie zgodne z zasadami terapii manualnej
tody, pisząc, że wypełnia ona przestrzeń między ruchem
przybiera formÄ™ leczenia wspomagajÄ…cego, nie zasad-
czynnym stosowanym w klasycznej kinezyterapii a za-
niczego. Problematyce przyczyn epidemiologii zabloko-
biegiem manualnym o charakterze biernym. Ćwiczenia
wania, ale nade wszystko sposobom oddziaływania ko-
te w metodzie Mc Kenzie określane są jako procedury
rekcyjnego na stawy, poświęcono już sporo fachowej li-
statyczne i dynamiczne.
teratury. Pisali o tym, oprócz wymienionej M. Białek (l),
E. Saulicz, M. Kokosz (9), J. Standera (21), J. Wilczyń-
Joga
ski (4) i wielu innych.
Joga to składowa hinduskiego systemu profilaktyczno
Nauczyciel wychowania fizycznego, specjalista gim-
- leczniczego o nazwie "ajurweda". (12, 15) Z kolei ćwi-
nastyki korekcyjnej, powinien umieć przeprowadzić
czenia gimnastyczne w jodze to tzw. hata-joga, czyli po-
testy diagnostyczne ukierunkowane na terapiÄ™ manualnÄ…
zycje ćwiczenia zwane asanami, połączone z kontrolą
oraz uwzględniać zarówno w postępowaniu profilakty-
oddechu (pranajamą). ćwiczenia; te mogą być z powo-
cznym, jak i korekcyjnym, gimnastykÄ™ mobilizacyjnÄ….
dzeniem wykorzystywane do korekcji wad postawy ciała
oraz zapobiegania innym dysfunkcjom kręgosłupa.
Literatśra
Kulmatycki (12) dzieli asany na trzy grupy:
1. Asany relaksacyjne, redukujące napięcie fizyczne
l. ACERMAN, W.P. Chiropraktyka ukierunkowana.
i psychiczne.
Diagnoza i technika. 1. ed. Poznań: Natura Medica, 1997.
2. Asany medytacyjne - wykorzystywane do ćwiczeń
231 p.
77
2. BIAA
EK, M. Analiza skuteczności bocznych skrzy- 13. LEWIT, K.: Terapia manualna w rehabilitacji narządu
wień kręgosłupa u dzieci wspomaganych zabiegami ter- ruchu. 1. ed. Kielce: Wydawnictwo ZA
"Natura", 2001.
apii manualnej na podstawie wybranych wskaz
ników
216 p.
biomechanicznych oraz zjawiska mory projekcyjnej. Pra- 14. MASAYUKI, S.: Japońska metoda leczenia - Yumeiho.
ca doktorska CMKP, Warszawa 2000.
1. ed. Kraków: OUSK, 1999. 255 p.
3. BUCKUP, K. Testy kliniczne w badaniu kości, stawów,
15. MICHALSKA, M.: Hatha joga dla wszystkich. 1. ed.
mięśni. 1. ed. Warszawa: PZWL. 2002. 122 p.
Warszawa: PZWL, 1974. 126 p.
4. FORNAL, R., ÅšLIWIC
SKI, Z. Wzajemna relacja po- 16. MUCHA, D. Terapeutyczne mikrosystemy ludzkiego
między schorzeniami kręgosłupa a narządami wewnę- ciała. 1. ed. Kraków: Wydawnictwo Terenia, 1997. 189 p.
trznymi. In : Medycyna Manualna, 2001, vol. l, no. l, p.
17. PELCZAR, J. (red.): Wdrożenie metody Hoppe do pro-
11-13.
gramów szkolnych. 1. ed. Nowy Sącz: WOM, 1997. 155 p.
5. HOPPE, U. Miejsce systemu osiowo-symetrycznego
18. RAKOWSKI, A.: Kręgosłup w stresie. 1. ed. Gdańsk:
wkorektywie. In : Dysfunkcje kręgosłupa, diagnostyka
GWP, 1999. 138 p.
i teoria. Red. J, Nowotny, Katowice: AWF, 1993.
19. SAULICZ, E.: Zaburzenia przestrzennego ustawienia
6. KASPERCZYK, T., Walaszek, R. Strategie postępo- miednicy w niskostopniowych skoliozach oraz możliwości
wania w terapii manualnej. In : Fizjoterapia Polska, 2001,
ich korekcji. 1. ed. Katowice: AWF, 2003. 212 p.
vol. l, no 2, p. 173-178
20. SA
OBODZIAN, J., RAKOWSKIA, A. Terapia man-
7. KASPERCZYK, T. Rola i miejsce niekonwencjonal- ualna w zespołach bólowych kręgosłup lędz
wiowo-
nych metod medycznych w promocji zdrowia. In :
krzyżowego. CTM dr. A. Rakowskiego, Poznań 2001.
Wychowanie fizyczne, sportowe i zdrowotne. Red. Z.
21. STANDERA, J. Analiza zaburzeń statycznych w ob-
Chromiński, WSP - TWP, Warszawa 2002.
rębie miednicy oraz ich wpływ na powstanie skoliozy. In
8. KALTENBORN, F. M. Kręgosłup, badanie manualne
: Medycyna Manualna, 1998, vol. 3, no 2, p. 28-32
i mobilizacja. 1. ed. Toruń: Wydawnictwo Rolewski.
22. ŚLEBODA, R. Wpływ zintegrowanego programu
1998. 158 p.
jogi i kinezjologii edukacyjnej na stan narzÄ…du ruchu
9. KOKOSZ, M.: Możliwości zastosowania metody Mc
u dzieci 8-letnich. Praca doktorska, AWF, Kraków 2002.
Kenzie w leczeniu dolegliwości bólowych górnego od- 23. WIERNICKA, M.: Gimnastyka osiowo-symetryczna
cinka kręgosłupa. In : Fizjoterapia, 1997, vol. 5, no. 2, s.
trój płaszczyznowa (GOST), nowa propozycja gim-
28-36
nastyki korekcyjnej według Hoppe. In : Fizjoterapia,
10. KOKOSZ, M. Metoda Mc Kenzie. In : Kinezyterapia.
1999, vol. 7, no. 2, p. 29-33
Red. A. Zębaty, Kraków: Kasper, 2003.
24. WILCZYC
SKI, J. Mobilizacje i manipulacje zablo-
11. KOT, G. Wybrane asany HathajogisW'profilaktyce
kowanych stawów krzyżowo-biodrowych w leczeniu za-
wad kręgosłupa. Praca magisterska AWF Kraków 2002.
chowawczym bocznych skrzywień kręgosłupa. In : Ze-
12. KULMATYCKI, L.: Joga dla zdrowia. 1. ed. War- szyty Wszechnicy Świętokrzyskiej, Red. M. Adamczyk,
szawa: KiW, 1997. 124 p.
Kielce 2000.
78