1492
Genueńczyk Kolumb dociera do wybrzeży Ameryki środkowej przekonany, że odkrył
drogę morską do Indii.
Odkrycia dokonywane były na nowoczesnych statkach
karawelach (zwrotniejsze,
szybsze, miały większą wyporność od wcześniejszych). Również nawigacja zyskała
nowe oprzyrządowanie. Pierwszeństwo w odkrywaniu ziem przypadło Portugalczykom.
W 14w fale głodu, epidemie, wojny wywołały spadek zaludnienia a w rezultacie
kryzys, który dotknął warstwy feudalne. Terenem ekspansji szlachty
portugalskiej stały się północne i zachodnie ziemie Afryki. Szlachcie
przewodził syn króla Henryk Żeglarz.
1497
Vasco da Gama opływa Afrykę i dociera do wód oceanu Indyjskiego.

1507
Amerigo Vespucci odkrywa, że Kolumb odkrył nieświadomie zupełnie nowy ląd,
nazwany na cześć Vespucciego Ameryką.


Majowie Toltekowie Aztekowie Inkowie nie znali transportu kołowego ani
metalurgii żelaza. Nie potrafili również hodować zwierząt. Zajmowali się
jedynie uprawą ziemi (prymitywnymi narzędziami), znali irygacje
ich uprawy
były bardzo wydajne.
Majowie
swoją kulturę przekazywali innym ludom, szczytowy rozwój 10-11 wiek.
Strukturami politycznymi były państwa
miasta, tworzące konfederacje.
Niewolnicy rekrutowani z jeńców, dłużników nie byli dziedziczni. Słabi
technicznie, ogromne osiągnięcia w astronomii, matematyce, sztuce. Opracowali
kalendarz lepszy od europejskiego, pismo ideograficzne, wyrabiali papier z
figowca, imponujące gmachy świątyń, piramidy, obserwatoria astronomiczne.
Zostali osłabieni przez Tolteków, co ułatwiło Hiszpanom podbój.
Aztekowie
w 14 w osiedlili się w dolinie meksykańskiej. Na czele stał wódz
pobierający podatki. Stolicą był Tenochtitlan. Brukowane ulice, wielkie budowle
piramid, przerażające obrzędy
składanie ofiar z jeńców (wyrywane im serc).
Inkowie
w 15 w od dzisiejszej Kolumbii po Chile ze stolicą w Cusco 8
10
mln. Władzę absolutną sprawował Inka. Nad ludnością ciążyła danina pracy,
ziemie należały do Inki. Zamiast pisma
różnej dł i barwy sznurki. Uprawiali
poezje rel i miłosną dzieci arystokracji uczęszczały do szkół.
1519
Pod wodzą Ferdynanda Corteza rozpoczął się podbój Meksyku 500 osobowy oddział

1517
Marcin Luter (1483-1546) ogłosił w Witemberdze 95 tez przeciwko nadużyciom
towarzyszącym udzielaniu odpustów. Luter: liczba sakramentów
2 (chrzest,
komunia pod dwiema postaciami), likwidacja zakonów, zniesienie celibatu,
odebranie kościołowi majątków ziemskich. Hasła zyskały szybko popularność i
rozgłos w Niemczech.

� 16w
Kalwin negował możliwość przemiany wina w krew i chleba w ciało Chrystusa,
aprobował pobieranie procentów od pożyczek, w bogactwie upatrywał nagrodę za
cnotliwe życie i zapowiedź zbawienia.
Inkwizycja powołana w 1542 przez Pawła III , utrzymywała licznych szpiegów,
korzystała z donosów. Wyroki - najczęściej skazanie na śmierć.
Indeks ksiąg zakazanych
1559 Paweł IV uznane za heretyckie, zakazane ich
posiadanie.
Zakon Jezuitów
śluby ubóstwo, czystość, posłuszeństwo, posłuszeństwo wobec
papieża. Wykształceni, kulturalni, ładnie ubierający się, daleko posunięta
dyscyplina, dobra wymowa, umiejętne postępowanie z ludźmi

Sobór trydencki 1545-1563 podniesienie moralnych i duchowych kwalifikacji
duchowieństwa, zakładanie seminariów duchownych, wytyczenie kierunku rozwoju
katolicyzmu na 400 lat (do 2 soboru watykańskiego)



Sekularyzacja
zeświecczenie instytucji kościelnej (zakonu, biskupstwa)
dokonywała się poprzez znoszenie zwierzchnictwa papieskiego i poddanie ich
władzy świeckiej.

Merkantylizm doktryna i polityka ekonomiczna której celem było zwiększenie sił
i bogactwa państwa

Manufaktura ekon. Wczesnokapitalistyczna forma produkcji przemysłowej oparta na
podziale pracy i na pracy ręcznej.

Dualizm gospodarczy w 16w: dwa kierunki rozwoju; symboliczną granicą rz. Łaba.
Na wsch folwark pańszczyźniany oparty na przymusowej pracy chłopów; na zach
różne typy umów dzierżawnych wolnych chłopów z właścicielami ziemi.

Konkwistador
zdobywca, najeźca, kolonizator, zwłaszcza hiszpański lub
portugalski w czasach podbojów w 15 i 16 w nowych kontynentów.
1050-1106,
Henryk 4 król niemiecki od 1056, cesarz od 1084; walczył o inwestyturę
z papieżem Grzegorzem VII; wyklęty, upokorzył się przed nim w Kanossie 1077,
ale 1084 zmusił go do opuszczenia Rzymu.
1469-1527
Machiavelli Nicolo, jeden z czołowych pisarzy społecznych i politycznych
odrodzenia, historyk i dyplomata florencki; twórca doktryny politycznej zw.
Makiawelizmem, izolującej politykę od moralności i czyniącą z niej sztukę
skutecznego działania, ocenianą w zależności od osiągniętych rezultatów; Książę
(1532, wydanie polskie 1868).
1478-1535
More, Morus, Sir Thomas święty, angielski mąż stanu i pisarz polityczny;
humanista, jeden z głównych reprezentantów idei społeczno-politycznych
i filozoficznych odrodzenia; autor Utopii (1516, wydanie polskie 1947),
o idealnym, sprawiedliwym państwie; kanclerz Henryka VIII, ścięty za brak zgody
na zwierzchnictwo króla nad Kościołem.
1494-1547
Filip 1 z dynastii Walezjuszy, król Francji od 1515; toczył długotrwałe wojny
z Habsburgami; wcielił do Korony francuskiej Bretanię i Sabaudię; mecenas
kultury i sztuki.
1495-1559
Wojny włoskie francuskie i hiszpańskie wojny z udziałem państw włoskich i
europejskich, toczone gł. na ziemiach włoskich; 1495 i 1511-14 przeciwko
Francji, która rozpoczęła wojny o sukcesję do tronu Neapolu i Mediolanu,
wystąpiła koalicja państw włoskich i europejskich pod nazwą Liga Święta; w
rezultacie wojny hiszpańsko-francuskiej 1521-29 (1527 sacco di Roma) Francja
zrezygnowała z roszczeń włoskich, co 1559 potwierdził pokój w Cateau-Cambresis,
utrwalający z hiszpańską dominację we Włoszech.
1497-1560
Melanchton Philipp, niemiecki humanista, teoretyk protestantyzmu,
współpracownik Marcina Lutra; autor Wyznania augsburskiego (1530), będącego,
obok Artykułów szmalkaldzkich (1537), podstawą doktryny luteranizmu.
1506-1526
Ludwik 2 Jagiellończyk król Czech i Węgier od 1516; ostatni z Jagiellonów
czesko-węgierskich; zginął w bitwie z Turkami pod Mohaczem.
1512-1520
Rządy Selima 1 Groźnego
1514-1517
Selim1 podbija Armenie, Anatolie, Syrię, Palestynę, Egipt
1515
Zjazd we Wiedniu
1519-1589
Katarzyna Medycejska, królowa Francji, żona Henryka II; odgrywała dużą rolę
polityczną za panowania synów (Franciszka II, Karola IX i Henryka III
Walezego); przeciwna hugenotom, wspierała partię katolicką we francuskich
wojnach religijnych 1562-70; inicjatorka rzezi hugenotów w noc św.
Bartłomieja.
1520-1566
Rządy Sulejama Wielkiego.
1521
Sulejam podbija Belgrad
1526
Turkowie zwyciężają pod Mohaczem
1533-1584
Wilhelm 1 Orański zw. Milczącym, hrabia Nassau, od 1544 książę Oranii,
przywódca północnych Niderlandów w powstaniu antyhiszpańskim, od 1572
namiestnik Republiki Zjednoczonych Prowincji; zabity przez katolickiego
fanatyka
1534
Akt supremacji wydany przez króla Henryka 8 oznaczał zerwanie Kościoła w Anglii
z papiestwem i podporządkowanie jego struktur władcy.
1545-1563
Sobór trydencki
1556-1598
Filip 2 Habsburg
1557-1570
Wojna o Inflanty w której wzięły udział 4 państwa
1572
Noc św. Bartłomieja rzeź hugenotów czyli wyznawców kalwinizmu we Francji.
1576
VI ksiąg o Rzeczypospolitej
1618
Wybuch wojny 13 letniej
1668
Bank Szwedzki otrzymuje przywilej emisji banknotów
1694
Bank Angielski przywilej emisji banknotów.
1721
Zakończenie wielkiej wojny północnej