„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Anna Szukała

Posługiwanie się z pojęciami z zakresu ekologii i ochrony
środowiska 311[31].O2.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom

2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr inż. Władysław Goworek
mgr Wanda Warska


Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Małgorzata Urbanowicz


Konsultacja:
dr inż. Bożena Zając


Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[31].O2.01
„Posługiwanie się pojęciami z zakresu ekologii i ochrony środowiska” zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu technik technologii chemicznej 311[31].

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

10

5.1. Posługiwanie się pojęciami z zakresu ochrony środowiska

10

5.1.1. Ćwiczenia 10

5.2. Krążenie materii i energii w przyrodzie

12

5.2.1. Ćwiczenia 12

5.3. Źródła zanieczyszczeń środowiska

14

5.3.1. Ćwiczenia 14

6. Ewaluacja osiągnięć uczniów

16

7. Literatura

28

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela „Posługiwanie się pojęcia z ekologii

i ochrony środowiska”, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole
kształcącej w zawodzie technik technologii chemicznej 311[31].

W poradniku zamieszczono:
− wymagania wstępne,
− wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

− przykładowe scenariusze zajęć,

− propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowanie u uczniów umiejętności

praktycznych,

− wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym
uwzględnieniem:

− pokazu z objaśnieniem,

− tekstu przewodniego,
− metody projektów,

− ćwiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej
pracy uczniów do pracy zespołowej.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel może
posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym różnego
rodzaju zadania.
W tym rozdziale podano również:

− plan testu w formie tabelarycznej,
− punktacje zadań,

− propozycje norm wymagań,

− instrukcję dla nauczyciela,
− instrukcję dla ucznia,

− kartę odpowiedzi,

− zestaw zadań testowych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

311[31].O2

Podstawy ochrony

środowiska

311[31].O2.01

Posługiwanie się

pojęciami z zakresu

ekologii i ochrony

311[31].O2.02

Ochrona atmosfery

311[31].O2.03

Ochrona hydrosfery

311[31].O2.04

Ochrona litosfery

311[31].O2.05

Ochrona środowiska

pracy

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:

– korzystać z różnych źródeł informacji,
– czytać tekst ze zrozumieniem,
– prowadzić obserwacje środowiska naturalnego.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:

– posłużyć się terminologią z zakresu ekologii i ochrony środowiska,
– wskazać współzależność między elementami środowiska,
– określić wpływ bytowej, przemysłowej, motoryzacyjnej działalności człowieka na

środowisko,

– wskazać zależności pomiędzy zanieczyszczeniami poszczególnych elementów

ekosystemów,

– wyszukać informacje o stanie środowiska,
– scharakteryzować chemiczne zanieczyszczenia środowiska,
– sklasyfikować rodzaje odpadów,
– określić sposoby zagospodarowania odpadów,
– scharakteryzować założenia polityki ekologicznej państwa polskiego i Unii Europejskiej,
– zaprezentować przykłady działań globalnych i lokalnych na rzecz zrównoważonego

rozwoju środowiska,

– zastosować obowiązujące w Polsce przepisy prawne z zakresu ochrony środowiska.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE LEKCJI

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca ……………………………………………………………………..
Modułowy program nauczania: Technik technologii chemicznej 311 [31]
Moduł: Podstawy ochrony środowiska 311[31].O2
Jednostka modułowa: Posługiwanie się pojęciami z zakresu ekologii i ochrony środowiska
311[31].O2.01

Temat: Co możemy zrobić, aby chronić nasze środowisko?
Cel ogólny: określenie możliwości działań w celu ochrony środowiska przyrodniczego
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

− ocenić szkodliwość substancji dostających się do gleby, powietrza i wody,

− podać sposoby działań prowadzące do zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska.
Metody nauczania:

-

dyskusja,

Formy organizacyjne pracy uczniów:

− grupowa zróżnicowana

Czas: 45 minut.

Środki dydaktyczne:

− instrukcja dla ucznia z propozycjami działań na rzecz ochrony środowiska,

Przykładowa instrukcja dla ucznia

1. Z przedstawionych propozycji, wynotuj te, które kojarzą się z problemem zawartym

w haśle.

2. Zastanów się, co oznaczają te działania.
3. Sformułuj wniosek, który stanowiłby podsumowanie Twojej pracy.

Hasło: Nasza gleba ulega zatruciu. Co ty możesz zrobić by ją chronić?

-

nie rozlewaj benzyny przy tankowaniu,

-

w swoim ogrodzie nie używaj nawozów sztucznych,

-

podczas mycia zębów, zakręcaj kran z wodą,

-

kompostuj odpady organiczne,

-

nie wylewaj oleju samochodowego do gleby,

-

sprzątaj odchody swojego psa z trawnika,

-

nie używaj przedmiotów jednorazowych,

-

na zakupy zabieraj własna torbę,

-

korzystaj częściej z transportu publicznego,

-

zanieś zużyte baterie, resztki farb itp. do pojemników na odpady chemiczne,

-

masz zamiar kupić samochód, wybierz ten z katalizatorem,

-

zbieraj makulaturę,

-

nie używaj do niszczenia np. mszyc, środków ochrony roślin,

-

podczas prania nie dodawaj zbyt dużych ilości proszku.

Przykłady haseł dla pozostałych grup: „Nasze powietrze jest zanieczyszczone”, „Nasze rzeki
to ścieki”, „Nasza ziemia jest zaśmiecona”, „Nasze zasoby naturalne wyczerpują się”.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Przebieg zajęć:

1. Czynności organizacyjne – sprawdzenie obecności oraz dokonanie podziału uczniów na

pięć grup.

2. Wyjaśnienie celu lekcji.
3. Zapoznanie się z instrukcją dla ucznia.
4. Wykonanie poleceń zawartych w instrukcji przez każdą z grup.
5. Przedstawienie propozycji przez liderów grup.
6. Wyciągnięcie ogólnego wniosku, który będzie odpowiedzią na pytanie zawarte w temacie

lekcji.

Zakończenie zajęć
Praca domowa
Określ, jakie Ty podjąłeś działania, aby chronić nasze środowisko.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

− anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności

podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca ………………………………………………………………..
Modułowy program nauczania: Technik technologii chemicznej 311 [31]
Moduł: Podstawy ochrony środowiska 311[31].O2
Jednostka modułowa: Posługiwanie się pojęciami z zakresu ekologii i ochrony środowiska
311[31]. O2.01

Temat: Jakie możemy podjąć działania, by zmniejszyć ilość odpadów?
Cel ogólny: określenie możliwości działań w celu zmniejszenia ilości opadów stałych.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

− posługiwać się pojęciami: zasoby przyrody odnawialne i nieodnawialne, recykling,

− ocenić stan najbliższej okolicy pod kątem ilości śmieci,

− wskazać działania zmierzające do zmniejszenia ilości odpadów,
− przeciwdziałać nadmiernej ilości odpadów,

− podać przyczyny powstawania nadmiernej ilości odpadów.
Metody nauczania:

− metaplan, sesja plakatowa.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

− grupowa jednolita

Czas: 45 minut.
Środki dydaktyczne:

− arkusze papieru,

− dwustronna taśma klejąca,
− karteczki samoprzylepne,

− mazaki.
Przebieg zajęć:

1. Czynności organizacyjne – sprawdzenie obecności oraz dokonanie podziału uczniów na

grupy.

2. Sformułowanie tematu lekcji i podanie go w formie pytania.
3. Wyjaśnienie uczniom na czym polega metoda metaplanu.
4. Uczniowie tworzą plakaty, szukając rozwiązania w obszarach „jak jest?”, „jak powinno

być?” i „dlaczego nie jest tak jak powinno być?”.

5. Uczniowie prezentują swoje prace.
6. Uczniowie wraz z nauczycielem formułują wnioski.


Zakończenie zajęć
Praca domowa
Zaprojektuj domową segregację śmieci tak, aby każdy z domowników mógł w prosty sposób
z niej korzystać.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

− anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności

podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

5. ĆWICZENIA

5.1. Podstawowe pojęcia z zakresu ekologii i ochrony środowiska

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Po przeprowadzeniu analizy zamieszczonych łańcuchów troficznych:

chrząszcz dzik wilk

A. martwy ptak

dżdżownica kura

lis




sikora sowa

B. kapusta gąsienica tasiemiec

jaszczurka dzik człowiek



raszka puszczyk

C. owoce ćma pająk sikora puszczyk

a) Zaznacz i nazwij poziomy troficzne w każdym z łańcuchów.
b) Skonstruuj sieć zależności troficznych.
c) Podaj skutki jakie spowoduje usunięcie z łańcuchów pokarmowych poziomu

pierwszego. [5]

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dla ucznia zamieszczonym w pkt 4.1.1. poradnika

dla ucznia,

2) zaznaczyć poziomy troficzne w każdym łańcuchu,
3) nazwać poziomy troficzne w każdym łańcuchu,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

4) skonstruować sieć zależności troficznych,
5) zastanowić się nad skutkami usunięcia pierwszego ogniwa w każdym z łańcuchów.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

– metoda tekstu przewodniego

Środki dydaktyczne:

– materiały dla ucznia pkt 4.1.1.,
– literatura pkt 6.

Ćwiczenie 2

Poziom produkcji pierwotnej stanowi czterohektarowa łąka, na której pasą się cielęta.

Cielęta te przeznaczone są do spożycia przez ludzi.
a) Zaprojektuj łańcuch troficzny tej przemiany oraz piramidę energii.
b) Skonstruuj inny przykład łańcucha pokarmowego składającego się co najmniej z pięciu

ogniw oraz piramidę energii, w którym poziom produkcji pierwotnej również
stanowiłaby łąka.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dla ucznia zamieszczonym w pkt 4.1.1. poradnika

dla ucznia,

2) zaznaczyć poziomy troficzne i narysować łańcuch pokarmowy,
3) narysować piramidę energii,
4) zastanowić się nad przykładem łańcucha pokarmowego, w którym producentem będzie

łąka, a łańcuch będzie dłuższy niż w projekcie (a),

5) narysować piramidę energii dotyczącą skonstruowanego łańcucha pokarmowego.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

– metoda tekstu przewodniego

Środki dydaktyczne:

– materiały dla ucznia pkt 4.1.1,
– literatura pkt 6.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5.2. Krążenie materii i energii w przyrodzie

5.2.1.Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Podaj przykłady zakłóceń, jakie może spowodować człowiek w obiegu azotu

w przyrodzie oraz określ konsekwencje tego działania.
Uzupełnij poniższy schemat cyklu obiegu azotu w przyrodzie. [5]

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dla ucznia zamieszczonym w pkt 4.2.1. poradnika

dla ucznia,

2) przeanalizować schemat obiegu azotu w przyrodzie,
3) uzupełnić podany schemat,
4) określić zakłócenia w obiegu, które może wywołać człowiek,
5) określić konsekwencje tego działania.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

– metoda tekstu przewodniego

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Środki dydaktyczne:

– materiały dla ucznia pkt 4.1.1,
– literatura pkt 6,
– schemat obiegu azotu w przyrodzie.

Ćwiczenie 2

Uzupełnij podany obieg wody w przyrodzie.

Wyjaśnij, jakie znaczenie dla wodnego świata roślinnego i zwierzęcego ma rozpuszczanie się
tlenu i tlenku węgla (IV) w wodzie.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dla ucznia zamieszczonym w pkt 4.2.1. poradnika

dla ucznia,

2) przeanalizować schemat obiegu wody w przyrodzie,
3) uzupełnić podany schemat,
4) wyjaśnić znaczenie rozpuszczalności CO

2

w wodzie dla organizmów w niej żyjących ,

5) wyjaśnić znaczenie rozpuszczalności O

2

w wodzie dla organizmów w niej żyjących .

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

– metoda tekstu przewodniego

Środki dydaktyczne:

– materiały dla ucznia pkt 4.1.1,
– literatura pkt 6,
– schemat obiegu wody w przyrodzie.

Woda w zbiornikach
wodnych i w glebie

opady

?

?

?

?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5.3. Źródła zanieczyszczeń środowiska

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Poziom zanieczyszczenia powietrza zależy od emisji wewnętrznej danego kraju oraz od

emisji krajów sąsiednich.
1. Ustal, które kraje Europy są najbardziej narażone na wpływ zanieczyszczeń

transgranicznych, wiedząc, że w naszej części kontynentu dominują wiatry z kierunku
południowego i południowo – zachodniego.

2. Na podstawie tabeli, ustal, z których państw Polska otrzymuje największe ilości

związków siarki .

3. Sporządź bilans importu i eksportu zanieczyszczeń powietrza związkami siarki i ustal,

czy Polska jest odbiorcą, czy emiterem zanieczyszczeń. [5]

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dla ucznia znajdującym się w rozdziale 4.3.1.

poradnika dla ucznia,

2) zlokalizować na mapie Europy państwa znajdujące się w kierunkach określonych

w

podpunkcie „a” zadania i określić ich zagrożenie zanieczyszczeniami

transgranicznymi,

3) przeanalizować dane zawarte w tabeli załącznika 1,
4) ustalić państwa, które szczególnie zagrażają Polsce z powodu napływu związków siarki,
5) sporządzić bilans importu i eksportu zanieczyszczeń związkami siarki,
6) ustalić, czy Polska emituje czy odbiera zanieczyszczenia powietrza związkami siarki.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

– metoda tekstu przewodniego

Środki dydaktyczne:

– Atlas geograficzny,
– załącznik 1 dotyczący ilości związków siarki,
– materiał dla ucznia pkt 4.3.1.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Załącznik 1

Ilość związków siarki (w przeliczeniu na czystą siarkę) dla Polski i wybranych krajów europejskich w setkach
ton

Lp.

Kraj

Import Eksport

Lp.

Kraj

Import Eksport

1

Austria 10 67 11

Norwegia 1 54

2 Belgia

36

7

12 Niemcy

2191 391

3 Bułgaria 12 243

13

Rumunia 91 183

4

Czechy

732 251 14

Szwecja

6 188

5

Dania

38 51 15

Szwajcaria

4 8

6 Finlandia

3

86

16 Turcja

1

52

7

Francja 81 49 17

Ukraina 152 785

8 Grecja

1

18

18 Węgry 170

117

9 Hiszpania

18

4

19 Włochy 39 67

10

Holandia 23 18 20

Wielka
Brytania

193 38

Ćwiczenie 2

Nasza gleba ulega zatruciu. Co Ty możesz zrobić, aby nie zanieczyszczać bardziej gleby?

Sporządź analizę gospodarki odpadami w Twoim najbliższym otoczeniu, określ możliwość
własnych działań w celu ochrony gleby,

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zanotować swoje propozycje dotyczące ochrony gleby,
2) przeprowadzić obserwacje w drodze do szkoły, czy znajdują się tam pojemniki służące

do segregacji odpadów,

3) zaobserwować, czy pojemniki są wykorzystywane w przeznaczony dla nich sposób,
4) określić, w jaki sposób w jego gospodarstwie domowym dba się o ochronę środowiska,
5) dokonać samooceny własnych działań.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

– metoda tekstu przewodniego

Środki dydaktyczne:

– materiał dla ucznia pkt 4.3.1.,
– literatura pkt 6.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Posługiwanie się pojęciami
z zakresu ekologii i ochrony środowiska”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

-

zadania 6, 7, 19, 14, 17 są z poziomu ponadpodstawowego

-

pozostałe zadania są z poziomu podstawowego.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące oceny szkolne:

-

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

-

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

-

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

-

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu

ponadpodstawowego.

PLAN TESTU

Nr

zad.

Cel operacyjny

Mierzone osiągnięcia uczniów

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1 Wyjaśnić pojęcie poziomu troficznego

B

P

c

2 Rozróżnić monofagi od polifagów

B

P

b

3 Wyjaśnić zmiany w budowie piramidy

energii

B P d

4 Rozróżnić konsumentów i producentów od

destruentów

B P a

5 Podać ilość zasobów wody na Ziemi

A

P

d

6 Określić ilość odparowanej wody do

atmosfery

C PP a

7 Rozróżnić organizmy zdolne i niezdolne do

przyswajania azotu z powietrza

B

PP

b

8 Określić pochodzenie węgla w przyrodzie

B

P

d

9 Ocenić koszt energii pochodzącej ze źródeł

alternatywnych

C PP c

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Nr

zad.

Cel operacyjny

Mierzone osiągnięcia uczniów

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

10 Rozróżnić niewyczerpywalne od

wyczerpywalnych źródeł energii

B

P

b

11 Określić zależność wchłaniania wody od

warunków geograficznych

C P c

12 Wyjaśnić pochodzenie węgla w skałach

wapiennych

B

P

a

13 Podać pierwotne źródła siarki

A

P

d

14 Wskazać pochodzenie tlenków azotu

i węglowodorów powodujących
zanieczyszczenie środowiska

B PP d

15 Wskazywać producentów największych

ilości odpadów

B P a

16 Wskazać zagrożenia dla środowiska

wynikające ze spalania odpadów

B P b

17 Ocenić skutki zakwaszania gleb

C

PP

c

18 Podać źródła fenolu w wodach

A

P

c

19 Podać organ doradczy Ministra Środowiska A

P

a

20 Wskazać zwierzęta, które są w Polsce

zagrożone wyginięciem

A P b

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Przebieg testowania

INSTRUKCJA DLA NAUCZYCIELA

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,

jakie będą w teście.

5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na

udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego.

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.

12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.

2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.

4. Test zawiera 20 zadań wielokrotnego wyboru.
5. Dobrze zastanów się nad wyborem prawidłowej odpowiedzi.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, przekreślając znakiem X

odpowiedź oznaczoną literą a, b, c lub d (w zależności od tego, którą uznasz za
poprawną). W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
9. Pracuj

samodzielnie.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

– instrukcja,

– zestaw zadań testowych,

– karta odpowiedzi.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Poziomem troficznym nazywamy:

a) grupę organizmów podobnych do siebie,
b) ciąg zależności pokarmowych,
c) grupę organizmów wykorzystujących ten sam pokarm,
d) całokształt potrzeb życiowych organizmów.

2. Organizm, który reprezentuje inny poziom troficzny niż pozostałe to:

a) wróbel,
b) koala,
c) wilk,
d) jaszczurka.

3. Kolejne piętra piramidy energii są coraz węższe, ponieważ:

a) konsumenci wyższych poziomów są mniej liczni,
b) wydajność przyswajania energii jest różna,
c) biomasa wyższych poziomów jest mniejsza,
d) każdy poziom troficzny spala część pokarmu.

4. Przykładem konsumenta jest ślimak, który zjada:

a) grzyby,
b) glony,
c) sałatę,
d) dżdżownicę.

5. Wody morskie stanowią część zasobów wodnych na Ziemi, wynoszące nieco więcej niż:

a) 80%,
b) 87%,
c) 90%,
d) 97%.

6. Parowanie wody z lądów i oceanów w przeliczeniu na jednostkę ich powierzchni jest:

a) większe z oceanów,
b) mniejsze z oceanów,
c) większe z lądów,
d) takie samo.

7. Organizmy, które nie są zdolne do przyswajania azotu z powietrza to:

a) sinice,
b) rośliny motylkowe,
c) bakterie brodawkowe,
d) glebowe bakterie azotowe.

8. W obecnych czasach zawartość węgla nie ulega zmianie tylko w:

a) glebach,
b) atmosferze,
c) wodach oceanów,
d) roślinach.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

9. Koszt energii elektrycznej wytworzonej w przyszłości przez wiatraki będzie:

a) na stałym poziomie,
b) wzrastać,
c) spadać,
d) trudny do określenia.

10. Niewyczerpywalnym źródłem energii jest:

a) substancja radioaktywna,
b) płynąca woda,
c) gaz ziemny,
d) ropa naftowa.

11. Ilość wody wchłanianej przez grunt jest największa na:

a) pustyniach,
b) tundrach,
c) obszarach z bujną roślinnością,
d) obszarach ze skąpą roślinnością.

12. Węgiel zawarty w skałach wapiennych pochodzi z:

a) wód oceanicznych,
b) atmosfery,
c) gleby,
d) martwej materii organicznej.

13. Pierwotnym źródłem siarki w glebie są:

a) zanieczyszczenia przemysłowe,
b) kwaśne deszcze,
c) materia organiczna,
d) skały zawierające piryt.

14. Tlenki azotu i węglowodory lotne zanieczyszczające środowisko mogą pochodzić:

a) z różnych źródeł i nie występują łącznie,
b) z różnych źródeł i działają niezależnie od siebie,
c) z tego samego źródła i działają niezależnie od siebie,
d) z tego samego źródła i łączą się w związki bardziej toksyczne.

15. Największą ilość odpadów wytwarzają:

a) kopalnie węgla brunatnego,
b) kopalnie węgla kamiennego,
c) zakłady, gdzie odpadami są popioły i żużle,
d) wszystkie wymienione zakłady na równi.

16. Wadą usuwania śmieci w wyniku spalania jest:

a) zagrożenie związkami chorobotwórczymi,
b) ryzyko uwalniania związków toksycznych,
c) uzyskiwanie niepełnowartościowych produktów,
d) budowa wielkogabarytowych spalarni.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

17. Zakwaszenie gleb, uprzednio zanieczyszczonych metalami ciężkimi powoduje:

a) wytrącanie się metali z roztworu glebowego,
b) wypłukiwanie metali z roztworu glebowego,
c) przejście w formę jonową bardziej toksyczną,
d) przejście w formę jonową mniej toksyczną.

18. Źródłem fenolu w wodzie są:

a) pralnie,
b) koksownie,
c) myjnie samochodowe,
d) rolnictwo.

19. Organem opiniodawczym i doradczym Ministra Ochrony Środowiska jest:

a) Państwowa Rada Ochrony Przyrody,
b) Komisja Ochrony Przyrody,
c) Unia Ochrony Przyrody i Zasobów,
d) Biuro Ochrony Przyrody.

20. W spisie zwierząt zagrożonych wyginięciem, czyli w tzw. „Czerwonej Księdze” spośród
polskich zwierząt znalazły się:

a) ryś i niedźwiedź,
b) żbik i żubr,
c) bóbr i orzeł,
d) kormoran i koń polski.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Posługiwanie się pojęciami z zakresu ekologii i ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź

.

Nr

zadania

Odpowiedź Punktacja

1

a b c d

2

a b c d

3

a b c d

4

a b c d

5

a b c d

6

a b c d

7

a b c d

8

a b c d

9

a b c d

10

a b c d

11 a b c d

12 a b c d

13 a b c d

14 a b c d

15 a b c d

16 a b c d

17 a b c d

18 a b c d

19 a b c d

20 a b c d

Razem:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

TEST 2
Test próba pracy

-

Test jest przewidziany jako próba pracy”.

Zadanie: Określ rodzaje i źródła zanieczyszczeń środowiska dotyczące wody, powietrza
i gleby. Pracę swoją przedstaw w formie trzech grafów. Zaznacz wszystkie znane Ci rodzaje
zanieczyszczeń dla wody, powietrza i gleby oraz podaj źródła, z których one mogą pochodzić.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłowo wykonaną czynność uczeń otrzymuje 1 punkt. Za źle wykonaną

czynność lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

Dopuszczający – uzyskanie 11 – 16 punktów
-

za wskazanie dwóch rodzajów zanieczyszczeń powietrza i co najmniej dwóch ich źródeł,

-

za wskazanie dwóch rodzajów zanieczyszczeń wody i co najmniej dwóch ich źródeł,

-

za wskazanie dwóch rodzajów zanieczyszczeń gleby i co najmniej dwóch ich źródeł,

-

narysowanie poprawnie co najmniej jednego grafu.

Dostateczny – uzyskanie 17 – 23 punktów
-

za wskazanie trzech rodzajów zanieczyszczeń powietrza i co najmniej czterech ich źródeł,

-

za wskazanie trzech rodzajów zanieczyszczeń wody i co najmniej czterech ich źródeł,

-

za wskazanie trzech rodzajów zanieczyszczeń gleby i co najmniej dwóch ich źródeł,

-

narysowanie poprawnie co najmniej dwóch grafów.

Dobry – uzyskanie 24 – 29 punktów
-

za wskazanie czterech rodzajów zanieczyszczeń powietrza i co najmniej sześciu ich

źródeł,

-

za wskazanie czterech rodzajów zanieczyszczeń wody i co najmniej sześciu ich źródeł,

-

za wskazanie czterech rodzajów zanieczyszczeń gleby i co najmniej trzech ich źródeł,

-

narysowanie poprawnie trzech grafów.

Bardzo dobry – uzyskanie 30 – 34 punktów
-

za wskazanie pięciu rodzajów zanieczyszczeń powietrza i co najmniej ośmiu ich źródeł,

-

za wskazanie pięciu rodzajów zanieczyszczeń wody i co najmniej ośmiu ich źródeł,

-

za wskazanie pięciu rodzajów zanieczyszczeń gleby i co najmniej czterech ich źródeł,

-

narysowanie poprawnie trzech grafów.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Kryteria oceny

Klucz punktowania

Obszar

wymagań

Numer

czynno

ści

Sprawdzana czynność

Kryterium wykonania

czynności

Punktacja

0 - 1

Wskazał rodzaje
zanieczyszczenia
powietrza:
tlenki azotu

1

tlenek węgla(II) 1
tlenki siarki

1

węglowodory 1

Wykonywanie
zadania

1

Uczeń wskaże 5
rodzajów
zanieczyszczeń
powietrza

pyły, sadze

1

Wskazał:
dwa źródła tlenków azotu

1

dwa źródła tlenku węgla 1
dwa źródła tlenków siarki

1

dwa źródła węglowodorów 1

2

Uczeń wskaże co
najmniej po dwa źródła
każdego
zanieczyszczenia

dwa źródła pyłów 1

3

Uczeń narysuje graf
dotyczący
zanieczyszczeń
powietrza

Narysował poprawnie graf

1

Wskazał rodzaje
zanieczyszczenia wody:
ropa naftowa

1

detergenty 1
pestycydy 1
metale ciężkie 1

4

Uczeń wskaże
5 rodzajów
zanieczyszczeń wody

fenol 1
Wskazał:
dwa źródła ropy naftowej

1

dwa źródła detergentów

1

dwa źródła pestycydów

1

dwa źródła metali ciężkich 1

5

Uczeń wskaże co
najmniej po dwa źródła
każdego
zanieczyszczenia

dwa źródła fenoli

1

6

Uczeń narysuje graf
dotyczący
zanieczyszczeń wody

Narysował poprawnie graf

1

Wskazał źródła
zanieczyszczenia gleby:
przemysł

1

hałdy

1

rolnictwo

1

7

Uczeń wskaże 5 źródeł
zanieczyszczeń gleby

transport

1

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Obszar

wymagań

Numer

czynno

ści

Sprawdzana czynność

Kryterium wykonania

czynności

Punktacja

0 - 1

gospodarstwa domowe

1

8

Uczeń wskaże co
najmniej po jednym
rodzaju zanieczyszczeń
pochodzących z pięciu
różnych źródeł

Wskazał po jednym
rodzaju zanieczyszczeń
pochodzących z pięciu
różnych źródeł

5

9

Uczeń narysuje graf
dotyczący
zanieczyszczeń gleby

Narysował poprawnie graf

1

Prezentowanie
i ocena
wykonanego
ćwiczenia

10

Uczeń prezentuje
i ocenia wykonane
ćwiczenie

Ocenił jakość swojej pracy,
wskazał ewentualne
nieprawidłowości

1

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

KARTA OCENY

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Posługiwanie się pojęciami z zakresu ekologii i ochrony środowiska

Określ rodzaje i źródła zanieczyszczeń środowiska dotyczące wody, powietrza i gleby.
Pracę swoją przedstaw w formie trzech grafów. Zaznacz wszystkie znane Ci rodzaje
zanieczyszczeń dla wody, powietrza i gleby oraz podaj źródła, z których one mogą
pochodzić.

Obszar wymagań

Czynności oceniane i kryteria wykonania

Liczba

punktów

Czynność 1. Wskazanie rodzajów zanieczyszczeń powietrza
Kryterium wykonania: jeżeli uczeń wskazał rodzaje
zanieczyszczeń powietrza

Czynność 2. Wskazanie źródeł każdego zanieczyszczenia
powietrza
Kryterium wykonania: jeżeli uczeń wskazał co najmniej po
dwa źródła każdego zanieczyszczenia

Czynność 3. Narysowanie grafu dotyczącego zanieczyszczeń
powietrza
Kryterium wykonania: jeżeli uczeń narysował poprawnie graf

Czynność 4. Wskazanie rodzajów zanieczyszczeń wody
Kryterium wykonania: jeżeli uczeń wskazał rodzaje
zanieczyszczeń wody

Czynność 5. Wskazanie źródeł każdego zanieczyszczenia wody
Kryterium wykonania: jeżeli uczeń wskazał co najmniej po
dwa źródła każdego zanieczyszczenia

Czynność 6. Narysowanie grafu dotyczącego zanieczyszczeń
wody
Kryterium wykonania: jeżeli uczeń narysował poprawnie graf

Czynność 7. Wskazanie źródeł zanieczyszczenia gleby

Wykonywanie
zadania
z zachowaniem
przepisów bhp

Kryterium wykonania: jeżeli uczeń wskazał źródła
zanieczyszczenia gleby

Czynność 8. Wskazanie zanieczyszczeń pochodzących z pięciu
różnych źródeł
Kryterium wykonania: jeżeli uczeń wskaże co najmniej po
jednym rodzaju zanieczyszczeń pochodzących z pięciu różnych
źródeł

Czynność 9. Narysowanie grafu dotyczącego zanieczyszczeń
gleby

Kryterium wykonania: jeżeli uczeń narysował poprawnie graf

Prezentowanie

Czynność 10. Prezentacja i ocena wykonanego zadania

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Obszar wymagań

Czynności oceniane i kryteria wykonania

Liczba

punktów

i ocena
wykonanego
zadania

Kryterium wykonania: jeżeli uczeń ocenił jakość swojej
pracy, wskazał ewentualne nieprawidłowości

Łączna liczba punktów

Uzyskana liczba
punktów
i ocena

Uzyskana ocena szkolna

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3. Zapoznaj uczniów ze sposobem testowania: próba pracy oraz z zasadami punktowania.

4. Przeprowadź z uczniami próbę ocenienia wykonywanych czynności, jakie będą w teście.

5. Omów z uczniami sposób wykonania zadania typu próba pracy,

6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

7. Rozdaj uczniom Instrukcje do wykonania zadania wraz z dokumentacją, podaj czas

przeznaczony na wykonanie zadania.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia wykonania ćwiczenia.

10. Wpisz do karty obserwacji wyniki przeprowadzonego testowania.

11. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te czynności, które

sprawiły uczniom największe trudności.

12. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

13. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z dokumentacją zadania.
3. Test „próba pracy” oceniany jest według punktacji określającej zarówno czynności

wykonywane podczas testowania, jak i ich prawidłowość.

4. Pracuj samodzielnie.
5. Utrzymuj ład i porządek na stanowisku pracy.
6. Po zakończonym zadaniu uporządkuj stawisko pracy.
7. Zaprezentuj efekty swojej pracy, wskaż trudności lub niedociągnięcia.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

7. LITERATURA

1. Głowniak B., Kempa E., Winnicki T.: Podstawy ochrony środowiska. PWN, Warszawa

1985

2. http://chem211.chemd.amu.edu.pl/ekologia/
3. Kaczmarek E., Matysikowa Z., Piosik R.: Ochrona środowiska w nauczaniu chemii

WSiP, Warszawa 1991

4. Koszmider M., Kozanecka G.: Zielone zadania. WSiP, Warszawa 1995
5. Materiały wspomagające kształcenie ogólnozawodowe w profilu „Chemiczne badanie

środowiska”, ŁCDNiKP, Łódź 2003

6. Skinder N.: Chemia a ochrona środowiska. WSiP, Warszawa 1991
7. Stępczak K.: Ochrona i kształtowanie środowiska. WSiP, Warszawa 1998
8. Umiński T.: Ekologia, środowisko, przyroda. WSiP, Warszawa 1996