Paul Verlaine „Niemoc” - interpretacja i analiza

wiersza

Wiersz „Niemoc” często przedstawiany jest jako manifest fin de siecle’u

oraz jeden z głównych utworów programowych dekadentów. Koniec

wieku XIX przynosił wiele rozterek i niepewności, co skutkowało

postawą pełną zwątpienia i negacji otaczającego świata. Schyłek

stulecia przynosił obawy co do dalszych losów cywilizacji: wszystkie

nowinki techniczne, wynalazki oraz myśli filozoficzne nie były w stanie

przekonać dekadentów do wiary w lepsze jutro.

Często przywoływany był motyw upadku Cesarstwa Rzymskiego, co

kojarzono z ówczesną sytuacją społeczną i polityczną. W starożytności

zmierzch potęgi cesarstwa nastąpił mimo długiej tradycji

chrześcijańskiej – po czasach rozkwitu kultury mocarstwo ogarnęła

nuda i rozpusta. Tu prym wiedli tacy władcy jak Neron czy Kaligula.

Podobne tendencje ogarnęły Europę pod koniec wieku XIX. Znużenie,

wypalenie, nuda oraz brak pobudzających bodźców prowadziły artystów

i klasy wyższe do „sztucznych rajów”, a więc w stronę alkoholu i

narkotyków, a także na skraj perwersji i wyuzdania. Szukali oni czegoś,

co może jeszcze ich zaskoczyć czy zadziwić, wychodzili bowiem z

założenia, że wszystko na świecie już zostało wymyślone i niczego

nowego nie da się już stworzyć

„Niemoc” opowiada właśnie o takim stanie ducha podmiotu lirycznego.

Już sam tytuł wiersza wskazuje, o czym będzie w nim mowa. Podmiot

może i pragnąłby zmienić swoją sytuację, ale brakuje mu nawet siły, by

chcieć cokolwiek przedsięwziąć.

Porównuje swoją sytuację z historycznym upadkiem Cesarstwa

Rzymskiego. Jego kres nazwany został „wielkim konaniem”, co jeszcze

bardziej uwypukla doniosłość i powagę owego zdarzenia. Odwołaniem

do starożytności jest także wspomnienie o barbarzyńcach. Obraz

poetycki przedstawia znużonego poetę obserwującego nadciągających

obcych, którzy zapewne mają zamiar obrócić w perzynę dobra (w tym

wypadku niematerialne) podmiotu lirycznego. Alegoryczni najeźdźcy to

właśnie spleen, nuda, znużenie.

Jest to przenośnia utraty ideałów oraz norm moralnych. Skoro świat się

kończy, nie ma powodu, by przestrzegać jakichkolwiek zasad.

Praktyczności przeciwstawiona jest bezużyteczność, widoczny jest tu

pogląd antyutylitarny przekształcający się nawet w nihilizm

egzystencjalny. Podmiot liryczny w obliczu nieuchronnej klęski układa

„akrostychy wytworne” pozostając bierny w stosunku do dziejących się

spraw.

Spleen uniemożliwia jakąkolwiek formę aktywnego działania. Podmiot

wspomina o działaniach innych ludzi, o ich zwycięstwach i dążeniach.

On sam znajduje się na pograniczu życia i śmierci. Jego egzystencji nie

można nazwać życiem, jednak dzięki zachowanej świadomości nie

możemy także nazwać człowieka martwym. Ów stan jest uciążliwy dla

samego podmiotu lirycznego, jednak nie jest on w stanie go zmienić.

Wers „Wszystko, wszystko wypite, zjedzone! – Cóż dalej?” mówi o

świadomości końca jakiegoś etapu, o wypaleniu się i znikomości tego,

co pozostało. Pytanie retoryczne dodaje dramatyzmu, wykrzyknienie:

„Ty tam, nie śmiej się z mych żali!” wskazuje na wyobcowanie podmiotu

lirycznego.

Nietrwałość wartości, utrata ideałów, brak zainteresowania przyszłym

losem i świadomość wyobcowania to główne cechy podmiotu

lirycznego. Wiersz przepełnia żal i pogodzenie się z własnym losem.

Podmiot nie wyraża aktywnej chęci zmiany swojego losu, ale poddaje

mu się z rezygnacją i obojętnością. Modernistyczna nuda i spleen nie

pozwalają na próby jego zmiany.

Sam wiersz jest sonetem włoskim o dwóch zwrotkach czterowersowych

oraz dwóch trzywersowych. Układ rymów to abba acca dee dff, są one

żeńskie, dokładne. Występują liczne anafory, aliteracje, metafory.

Podmiot liryczny jest pierwszoosobowy, jest to więc liryka

bezpośrednia, zwraca się także do czytelników w formie apostrofy.

Wiersz pisany jest trzynastozgłoskowcem.