KOMPENDIUM GRAMATYKI

NIEMIECKIEJ

dla ucznia III klasy gimnazjum

Opracowała

mgr Renata Gallus

nauczyciel języka niemieckiego

w Gimnazjum nr 2

we Włocławku

2

Spis treści:

I.

Czas przeszły prosty – Präteritum/Imperfekt

II.

Zdania dopełnieniowe i pytające zależne

III.

Zaimki nieokreślone: niemand, jemand

IV.

Zdania ze spójnikami wieloczłonowymi

V.

Zdania przydawkowe

VI.

Zdania okolicznikowe celu: damit, um…….zu

VII.

Przyimki łączące się z dopełniaczem

VIII. Zaimek wzajemny: einander
IX.

Bezokolicznik z i bez „zu”

X.

Tryb warunkowy

3

I. CZAS PRZESZŁY PROSTY – PRÄTERITUM/IMPERFEKT

Czas przeszły Präteritum/Imperfekt to czas przeszły prosty. Jest stosowany
przede wszystkim w bajkach, opowiadaniach, streszczeniach. Najczęściej
używa się go w wypowiedziach pisemnych. Powszechnie stosowany jest
jedynie dla czasowników: sein, haben, formy: es gibt oraz czasowników
modalnych.

**** Das Präteritum/Imperfekt der schwachen Verben (czasowniki słabe)

Formy czasowników słabych w czasie Präteritum tworzy się przez dodanie do
tematu czasownika przyrostka – te i właściwą końcówkę osobową
czasownika. W pierwszej i trzeciej osobie liczby pojedynczej formy czasu
przeszłego są takie same.

machen – machte
lernen – lernte
kaufen – kaufte
warten – wartete
atmen – atmete
öffnen – öffnete
einkaufen – kaufte ein
aufräumen – räumte auf

* odmiana czasownika słabego w czasie Präteritum

1. ich machte 1. wir machten
2. du machtest 2. ihr machtet
3. er, sie, es machte 3. sie, Sie machten

Präsens: Karin öffnet das Fenster. Karin otwiera okno.
Präteritum: Karin öffnete das Fenster. Karin otworzyła okno.

**** Das Präteritum/Imperfekt der starken Verben (czasowniki mocne)

W

czasownikach

mocnych

formy

Präteritum/Imperfekt

tworzy

się

nieregularnie, dlatego trzeba się ich nauczyć na pamięć.

gehen – ging
kommen – kam
trinken – trank
sein – war
haben – hatte
lesen – las
sprechen – sprach
aufstehen – stand auf
* odmiana czasownika mocnego w czasie Präteritum
1. ich gab 1. wir gaben
2. du gabst 2. ihr gabt
3. er, sie, es gab 3. sie, Sie gaben

4

Präsens: Wir sind in Warschau. Jesteśmy w Warszawie.
Präteritum: Wir waren in Warschau. Byliśmy w Warszawie.

**** Das Präteritum/Imperfekt der Modalverben (czasowniki modalne)

können – konnte
müssen – musste
sollen – sollte
wollen – wollte
dürfen – durfte
mögen – mochte

* odmiana czasownika modalnego w czasie Präteritum
1. ich konnte 1. wir konnten
2. du konntest 2. ihr konntet
3.er, sie, es konnte 3. sie, Sie konnten

Präsens: Was will Thomas? Czego chce Tomek?
Präteritum: Was wollte Thomas? Czego chciał Tomek?

II.

ZDANIA DOPEŁNIENIOWE I ZDANIA PYTAJĄCE ZALEŻNE

DER OBJEKTSATZ UND DER INDIREKTE FRAGESATZ

Zdania dopełnieniowe zaczynają się najczęściej od spójnika dass (że) – przy
treści oznajmującej – oraz ob (czy), wann (kiedy), warum (dlaczego), wohin
(dokąd), wo (gdzie) itp – w zdaniach pytających zależnych. Po tych spójnikach
orzeczenie jest na końcu zdania (szyk przestawny w zdaniu), np.:

Monika sagt, dass sie heute müde ist. Monika mówi, że jest dzisiaj
zmęczona.
Mein Vater fragt, ob du gesund bist. Mój tata pyta, czy jesteś zdrowa.
Peter fragt, wann wir nach Berlin fahren. Piotr pyta, kiedy jedziemy do
Berlina.
Hilke möchte wissen, wo Inge wohnt. Hilke chciałaby wiedzieć, gdzie mieszka
Inga.
Ich weiβ nicht, wer dieses Buch geschrieben hat. Nie wiem, kto napisał tę
książkę.
Sag mal, wen du gestern besucht hast. Powiedz, kogo wczoraj odwiedziłeś.

III. ZAIMKI NIEOKREŚLONE: NIEMAND, JEMAND
DIE INDEFINITPRONOMINA: NIEMAND, JEMAND

Obydwa zaimki używane są tylko w liczbie pojedynczej. Wzór odmiany:

niemand - nikt

jemand - ktoś

1. Nominativ
2. Genitiv
3. Dativ
4. Akkusativ

niemand
niemandes
niemand(em)
niemand(en)

jemand
jemandes
jemand(em)
jemand(en)

5

1. Spricht hier jemand Englisch? Czy ktoś tutaj mówi po angielsku?
2. Nein, niemand spricht Englisch. Nie, nikt nie mówi po angielsku.
3. Hast du mit jemand(em) darüber gesprochen? Czy rozmawiałeś z kimś

o tym?

4. Nein, ich habe mit niemand(em) darüber gesprochen. Nie, z nikim o

tym nie rozmawiałem.

IV. ZDANIA ZE SPÓJNIKAMI WIELOCZŁONOWYMI
DIE SÄTZE MIT MEHRTEILIGEN KONJUNKTIONEN



zwar…… aber – wprawdzie…..ale



weder………noch – ani …….ani



entweder ……… oder – albo …… albo



sowohl …….. als auch – zarówno …….. jak i

1. Meine Schwester kann sowohl schön singen als auch gut tanzen.
Moja siostra potrafi zarówno ładnie śpiewać jak i dobrze tańczyć.
2. Zwar verdiene ich gut, aber ich kann mir keine Reise leisten.

Wprawdzie dobrze zarabiam, ale nie mogę pozwolić sobie na podróż.

3. Andreas tut alles weh. Er kann weder sitzen noch liegen.

Andrzeja wszystko boli. On nie może ani siedzieć ani leżeć.

4. Am Sonntag gehe ich entweder ins Kino oder ins Theater.

W niedzielę pójdę albo do kina albo do teatru.

V. ZDANIA PRZYDAWKOWE / DIE RELATIVSÄTE

Zaimki względne:

Maskulinum

Femininum

Neutrum

Plural

1. Nominativ

der

die

das

die

2. Genitiv

dessen

deren

dessen

deren

3. Dativ

dem

der

dem

denen

4. Akkusativ

den

die

das

die

NOMINATIV

1. Das ist der Mann, der drei Kinder hat. To jest mężczyzna, który ma

troje dzieci.

2. Die Frau, die viel arbeitet, hat keine Zeit für ihre Kinder.

Kobieta, która dużo pracuje, nie ma czasu dla swoich dzieci.

3. Das ist das Kind, das keine Eltern hat. To jest dziecko, które nie ma

rodziców.

4. Die Kinder, die im Garten spielen, sind sehr artig. Dzieci, któte bawią

się w ogrodzie, są bardzo grzeczne.

GENITIV

1. Der Mann, dessen Auto kaputt ist, muss zur Arbeit zu Fuβ gehen.

Mężczyzna, którego samochód jest zepsuty, musi iść pieszo do pracy.

2. Die Frau, deren Kinder gute Noten haben, ist stolz.

6

Kobieta, której dzieci mają dobre oceny, jest dumna.

3. Das Kind, dessen Eltern Alkohol trinken, hat Probleme in der Schule.

Dziecko, którego rodzice piją alkohol, ma problemy w szkole.

4. Die Schüler, deren Lehrer anspruchsvoll ist, müssen viel lernen.
Uczniowie, których nauczyciel jest wymagający, muszą się dużo uczyć.

DATIV

1. Der Mann, dem ich geholfen habe, wohnt in Berlin.

Mężczyzna, któremu pomogłam, mieszka w Berlinie.

2. Die Tante, der wir einen Brief geschrieben haben, ist immer hilfbereit.

Ciocia, do której napisaliśmy list, jest zawsze gotowa do pomocy.

3. Das Mädchen, dem Thomas viele Geschenke gibt, ist sehr schön.

Dziewczyna, której Tomek daje dużo prezentów, jest bardzo ładna.

4. Die Ausländer, denen wir den Weg zum Bahnhof zeigen, sprechen

kein Wort Polnisch.
Obcokrajowcy, którym pokazujemy drogę na dworzec, nie mówią ani
słowa po polsku.

AKKUSATIV

1. Der Arzt, den ich bewundere, hat viele Patienten.

Lekarz, którego podziwiam, ma wielu pacjentów.

2. Das ist die Frau, die ich liebe. To jest kobieta, którą kocham.
3. Das Kind, das ich oft auf der Strae treffe, ist 10 Jahre alt.

Dziecko, które często spotykam na ulicy, ma 10 lat.

4. Das sind die Kinder, die wir oft besuchen.
To są dzieci, które często odwiedzamy.

*** Zdania przydawkowe z przyimkami

Dativ

Akkusativ

fragen nach – pytać o

sprechen über – rozmawiać o

1. Die Frau, nach der Thomas fragt, arbeitet bei Volkswagen.

Kobieta, o którą pyta Tomek, pracuje w zakładach Volkswagena.

2. Die Kinder, über die wir sprechen, spielen Basketball gern.

Dzieci, o których rozmawiamy, chętnie grają w koszykówkę.

VI. ZDANIA OKOLICZNIKOWE CELU: żeby, aby
DIE FINALSÄTZE: damit, um…..zu

Zdania okolicznikowe celu są zdaniami podrzędnie złożonymi, których zdania
poboczne wyrażają cel lub zamiar. Gdy zdanie główne i poboczne mają ten
sam podmiot stosuje się konstrukcję bezokolicznikową um….zu (aby, żeby),
jeśli podmioty są różne – spójnik damit (aby, żeby).

7

1. Die Eltern arbeiten, damit ihre Kinder studieren können.

Rodzice pracują, żeby ich dzieci mogły studiować.

2. Irene geht ins Geschäft, um Einkäufe zu machen.

Irena idzie do sklepu, żeby zrobić zakupy.


VII. PRZYIMKI ŁĄCZĄCE SIĘ Z DOPEŁNIACZEM
DIE PRÄPOSITIONEN MIT DEM GENITIV



anstatt (statt) - zamiast

-

Warum kommst du statt deines Bruders?
Dlaczego przychodzisz zamiast swojego brata?



trotz - mimo

-

Trotz des Regens gehen wir in den Park.
Mimo deszczu idziemy do parku.



während - podczas

-

Während der Vorlesung darf man nicht laut sprechen.
Podczas wykładu nie wolno głośno rozmawiać.



wegen – z powodu

-

Wegen der Abwesenheit muss ich viel nachholen.
Z powodu nieobecności muszę dużo nadrobić.

VIII. ZAIMEK WZAJEMNY: sobie/wzajemnie
DAS REZIPROKE PRONOMEN: EINANDER

1. Sie gaben einander die Hand. Oni podali sobie/wzajemnie ręce.


przyimki + einander

1. Sie interessieren sich füreinander. Oni interesują się sobą.
2. Wir sprachen eine Stunde miteinander. Rozmawialiśmy ze sobą
godzinę.
3. Sie kämpften lange gegeneinander. Oni długo walczyli przeciwko
sobie.


IX.

BEZOKOLICZNIK Z I BEZ „ZU“

DER INFINITIV MIT UND OHNE „ZU“

Bezokolicznik z „zu“ nie występuje po następujących czasownikach:



czasownikach modalnych: können, müssen, sollen, wollen, dürfen,
mögen, möchten, np.:

Monika kann nicht tanzen. Monika nie potrafi tańczyć.



czasownikach określających ruch: gehen, kommen, laufen, np.:

Am Montag gehen wir tanzen. W poniedziałek idziemy tańczyć.



po czasownikach: helfen, bleiben, lassen, hören, sehen, spüren,
fühlen, lehren, lernen, np.:

Der Onkel lehrt mich schreiben. Wujek uczy mnie pisać.

8

Po pozostałych czasownikach bezokolicznik z „zu“ występuje, np.:

1. Im Oktober beginne ich Jura zu studieren.
W maju zaczynam studiować prawo.
2. Es ist gesund, viel Obst zu essen. Jest zdrowo, jeść dużo owoców.
3. Monika hat vor, ihr Zimmer aufzuräumen.
Monika ma zamiar, posprzątać swój pokój.

X.

TRYB WARUNKOWY / KONDITIONAL I

Konditional I używamy, gdy chcemy uprzejmie o coś zapytać, poprosić,
wyrazić życzenie lub przypuszczenie. Tworzy się go za pomocą czasownika
posiłkowego werden (w formie würde) i bezokolicznika czasownika głównego,
który w zdaniach prostych znajduje się na ostatnim miejscu.

KONDITIONAL I = WÜRDE + INFINITIV (BEZOKOLICZNIK)

Forma würde odmienia się w następujący sposób:

1. ich würde 1. wir würden
2. du würdest 2. ihr würdet
3. er, sie, es würde 3. sie, Sie würden

1. Ich würde dich heute besuchen, aber ich habe keine Zeit.
Odwiedziłbym cię dzisiaj, ale nie mam czasu.

2. Monika würde nach Spanien fahren, aber sie hat kein Geld.

Monika pojechałaby do Hiszpanii, ale nie ma pieniędzy.

3. Was würdest du an meiner Stelle machen?

Co zrobiłbyś na moim miejscu?



Czasowniki posiłkowe haben i sein nie tworzą form trybu warunkwego
z würde. Występują w trybie przypuszczającym Konjunktiv II.

haben - hätte

1. ich hätte 1. wir hätten
2. du hättest 2. ihr hättet
3. er, sie es hätte 3. sie, Sie hätten

Hättest du heute Zeit? Czy miałbyś dzisiaj czas?

sein – wäre

1. ich wäre 1. wir wären
2. du wärest 2. ihr wäret
3. er, sie es wäre 3. sie, Sie wären

Wäre das möglich? Czy byłoby to możliwe?

9



Czasowniki modalne nie tworzą form trybu warunkwego z würde.
Występują w trybie przypuszczającym Konjunktiv II.

können – könnte
müssen – müsste
sollen – sollte
wollen – wollte
dürfen – dürfte
mögen – möchte

Przykład odmiany:

1. ich könnte 1. wir könnten
2. du könntest 2. ihr könntet
3. er, sie, es könnte 3. sie, Sie könnten

1. Ich würde dir helfen, wenn ich nur könnte.
Pomogłabym ci, gdybym tylko mogła.
2. Du dürftest das machen, wenn du brav wärest.

Mógłbyś to zrobić, gdyś był grzeczny.