WEGETARIANIZM

jako sposób ywienia

SPOSOBY

SPOSOBY

YWIENIA

YWIENIA

:

:

z wyra

przewag produktów ro linnych

mieszany – z wykorzystaniem ró nych
produktów ro linnych i zwierz cych

z wyra

przewag produktów zwierz cych

(Eskimosi)

WEGETARIANIZM

Termin

„wegetarianizm”

pochodzi od s ów

:

vegetabilis ( ac)

–

ro linny,

vegetare

ac)

–

rosn

, kwitn

, rozwija si

WEGETARIANIZM -

JARSTWO -

sposób ywienia

polegaj cy na ograniczaniu si wy cznie do spo ywania
pokarmów pochodzenia ro linnego (ro liny zbo owe,
str czkowe, warzywa, owoce, orzechy, grzyby, ro liny oleiste)

WEGETARIANIZM

-

sposób ywienia, polegaj cy

na ograniczaniu lub wykluczaniu spo ywania
produktów pochodzenia zwierz cego.

POWODY STOSOWANIA

religijne

(np. hinduizm, staro ydowska)

wiatopogl dowe

– d

enie do doskona

ci i

harmonii z przyrod , „ yj i daj

innym”

filozoficzne

– zabijanie zwierz t - nieetyczne

ekologiczne

– hodowla zwierz t, produkcja pasz –

stwarzaj problem utylizacji i zagro enie dla

rodowiska

ekonomiczne –

produkty ro linne ta sze ni

zwierz ce, wymagaj ce znacznie wi kszych terenów

moda

ywieniowa w ród m odych ludzi

ODMIANY WEGETARIANIZMU
radykalne

KLASYCZNY (WEGANIZM)

wy cznie po ywienie

pochodzenia ro linnego (zbo owe, str czkowe, warzywa,
owoce, orzechy, grzyby, ro liny oleiste, glony morskie)

WITARIANIZM

nieprzetwarzane, jedynie surowe owoce i

warzywa

FRUTARIANIZM

tylko owoce surowe (1 posi ek – 1 owoc bez

pestek i skórki)

DIETA MAKROBIOTYCZNA

–

bardzo jednostronna,

ascetyczna, oparta na ywno ci nieprzetworzonej, g ównie
produkty zbo owe + owoce i warzywa (niewiele)

AGODNE ODMIANY WEGETARIANIZMU

LAKTOWEGETARIANIZM

– z diety wyeliminowane s

produkty pochodzenia zwierz cego, z wyj tkiem mleka i jego
przetworów

LAKTOOWOWEGETARIANIZM

– spo ywaj mleko i produkty

mleczne, jaja oraz t uszcze zwierz ce

LAKTOOWOPESCOWEGETARIANIZM

– w czenie do diety

laktoowowegetaria skiej ryb i owoców morza

SEMIWEGETARIANIZM

agodna odmiana wegetarianizmu

dopuszcza uzupe nianie pokarmów ro linnych mlecznymi,
jajami, w ograniczonych ilo ciach – rybami i drobiem

TYPY WEGETARIANIZMU A RYZYKO NIEDOBORÓW

Laktowegetarianizm: warzywa, owoce, mleko i jego przetwory –
ryzyko:

niedobory bia ka, sk adników mineralnych

Owowegetarianizm: warzywa, owoce, jaja – ryzyko: niedobory

bia ka, witamin gr. B (B

1

, B

2

, kwas foliowy, B

12

, D), sk adniki

mineralne (cynk, elazo)

Laktoowowegetarianizm: warzywa, owoce, jaja, produkty
mleczne – ryzyko: sk adniki mineralne

(szczególnie cynk)

Semiwegetarianie: warzywa, owoce, produkty mleczne, ryby,
drób, owoce morza – ryzyko:

sk adniki mineralne

Weganie: warzywa – ryzyko:

bia ko, witaminy (B

2

, B

12

, wit. D),

sk adniki mineralne

Makrobiotycy: nieprzetworzone zbo owe, str czkowe ryzyko:

stan ogólnego niedoboru

ZALETY WEGETARIANIZMU

wysoka g sto

energetyczna

ograniczona zawarto

uszczu i nasyconych kwasów

uszczowych

zwi kszony udzia NNKT
brak lub niska zawarto

cholesterolu

wy sza zawarto

glowodanów z

onych i b onnika

pokarmowego
wysoka zawarto

witamin rozpuszczalnych w wodzie

ównie witaminy C

dzia anie alkalizuj ce
korzystny stosunek sodu do potasu (4 : 3)

-------------------------------------------------------

ZMNIEJSZENIE ZAGRO ENIA ZE STRONY:

glowodorów aromatycznych, nitrozoamin, antybiotyków i

leków weterynaryjnych, Salmonelli, w

ni itp.

MANKAMENTY (NEGATYWNE CECHY)

opoty z pokryciem zapotrzebowania na energi

niedostateczna poda bia ka
niska warto

biologiczna bia ka

niedobór witaminy B

12

niedobór witaminy D
niedostateczna poda wapnia, elaza i cynku oraz

ich niska biodost pno
obni ona strawno

sk adników od ywczych

----------------------------------------------------------

ZWI KSZENIE ZAGRO ENIA ZE STRONY:

substancji antyod ywczych (b onnik, szczawiany,

fityniany, taniny, goitrogeny), pozosta

ci rodków

ochrony ro lin i nawozów

KONSEKWENCJE ZDROWOTNE

zmniejszone ryzyko wyst pienia:

oty

ci

nadci nienia t tniczego
chorób uk adu kr

enia

cukrzycy (typu II)
chorób nowotworowych (m.in. jelita grubego,

sutka i p uc)
kamicy nerkowej i p cherzyka

ciowego

zapar i hemoroidów
próchnicy z bów

KONSEKWENCJE ZDROWOTNE

ZWI KSZONE RYZYKO WYST PIENIA:
niedokrwisto ci megablastycznej
krzywicy, osteomalacji i osteoporozy
niedo ywienia bia kowego
woli tarczycowych
zaburze neurologicznych
zaburze miesi czkowania
biegunek
niedorozwóju fizycznego i umys owego
marasmusa i kwashisorkoru

ZALECENIA YWIENIOWE

6 porcji – produkty zbo owe
5 porcji - produkty bogate w bia ko

(m.in. produkty str czkowe, orzechy)
4 porcje - warzywa (surowe, gotowane, soki

warzywne)
2 porcje – owoce

wie e, gotowane, suszone,

soki owocowe)
8 porcji produktów bogatych w wap

(m.in. produkty mleczne, warzywa li ciaste,

produkty z soi, produkty wzbogacone w wap ,

migda y, figi)

RÓD A SK ADNIÓW OD YWCZYCH W DIECIE

WEGETARIA SKIEJ

ro liny str czkowe, nasiona, glony morskie

elazo

ro liny str czkowe suche, zielony warzywa li ciaste, glony, nasiona
sezamu, orzechy, mleko i przetwory*

wap

oleje, orzechy, zielony warzywa li ciaste, ro liny str czkowe suche

witamina E

dynia, broku y, glony morskie, jarmu

witamina A i ß-
karoten

pieczywo z pe nego przemia u, ro liny str czkowe suche, warzywa

witaminy z gr.B

papryka, pietruszka (na ), pomidory, kapusta, brukselka, truskawki,
czarna porzeczka, owoce cytrusowe, kiwi

witamina C

pieczywo z pe nego przemia u, warzywa, owoce, orzechy, ro liny
str czkowe suche

onnik

pieczywo, kasze, makarony, ry , ziemniaki, ro liny str czkowe suche

glowodany

oleje ro linne, margaryny mi kkie, orzechy

uszcze

soja

, soczewica, bób, groch, fasola, orzechy, pr.zbo owe, nasiona,

mleko i przetwory*, sery*, jaja*

bia ko

* - dieta laktoowowegetaria ska

Wskazania:

brak aprobaty dla radykalnych form

wegetarianizmu (weganizm, witarianizm,

frutarianizm, dieta makrobiotyczna) –

niebezpieczne dla organizmu cz owieka

diety wegetaria skiej nie zaleca si dzieciom,

odzie y, kobietom w ci

y i karmi cym

agodne formy diety wegetaria skiej mo na

poleci okresowo osobom chorym na

schorzenia cywilizacyjne