„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Elżbieta Zagożdżon – Kuśmirek
Zbigniew Kaźmierak

Wykonywanie sprzętu lokomocyjno – rehabilitacyjnego
322[13].Z3.05

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
prof. dr hab. med. Grzegorz Kandzierski
prof. dr hab. med. Edward Warda



Opracowanie redakcyjne:
mgr Elżbieta Zagożdżon-Kuśmirek
dr Zbigniew Kaźmierak



Konsultacja:
mgr Ewa Łoś

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[13].Z3.05
„Wykonywanie zaopatrzenia lokomocyjno – rehabilitacyjnego”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik ortopeda.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

4

3. Cele kształcenia

5

4. Materiał nauczania

6

4.1. Podstawowe rodzaje zaopatrzenia lokomocyjno – rehabilitacyjnego

6

4.1.1. Materiał nauczania

6

4.1.2. Pytania sprawdzające

17

4.1.3. Ćwiczenia

17

4.1.4. Sprawdzian postępów

18

4.2. Zaopatrzenie lokomocyjno – rehabilitacyjne specjalistyczne

19

4.2.1. Materiał nauczania

19

4.2.2. Pytania sprawdzające

33

4.2.3. Ćwiczenia

34

4.2.4. Sprawdzian postępów

35

5. Sprawdzian osiągnięć

36

6. Literatura

41

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu technologii wykonywania

zaopatrzenia lokomocyjno – rehabilitacyjnego jako ważnego czynnika w procesie terapii
i rehabilitacji kompleksowej, a szczególnie rehabilitacji medycznej.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać, aby bez problemów
korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie opanujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów w nauce,

–

sprawdzian osiągnięć – przykładowy zestaw zadań; zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

Schemat układu jednostek modułowych

322[13].Z3

Produkcja sprzętu ortopedyczno-

-rehabilitacyjnego

322[13].Z3.01

Wykonywanie protez kończyn

dolnych

322[13].Z3.02

Wykonywanie protez kończyn

górnych

322[13].Z3.03

Wykonywanie aparatów ortope-

dycznych na kończyny i tułów

322[13].Z3.05

Wykonywanie sprzętu

lokomocyjno-rehabilitacyjnego

322[13].Z3.04

Wykonywanie obuwia

ortopedycznego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

posługiwać się ogólnymi pojęciami z zakresu procesu technologicznego stosowanego przy
wykonywaniu zaopatrzenia lokomocyjno – rehabilitacyjnego,

–

charakteryzować zaburzenia funkcjonalne narządu ruchu wymagające zaopatrzenia
ortopedyczno – rehabilitacyjnego,

–

określać czynniki wpływające na funkcjonalność zaopatrzenia lokomocyjno –
rehabilitacyjnego zgodnie z potrzebami pacjenta,

–

dobrać narzędzia pomiarowe i wykonać pomiary warsztatowe,

–

czytać i wykonywać rysunek techniczny,

–

rozróżniać materiały i półfabrykaty niezbędne do wykonania zaopatrzenia lokomocyjno –
rehabilitacyjnego,

–

rozróżniać urządzenia, maszyny i narzędzia niezbędne do wykonania poszczególnych
rodzajów zaopatrzenia lokomocyjno – rehabilitacyjnego,

–

zrealizować proces technologiczny na podstawie dokumentacji technologicznej,

–

współpracować w grupie,

–

obsługiwać komputer,

–

posługiwać się specjalistycznymi programami komputerowymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

określić wskazania do stosowania lasek podpórczych, kul, podpórek wielopunktowych,

−

scharakteryzować

formy

konstrukcyjne

lasek

podpórczych,

kul,

podpórek

wielopunktowych,

−

dobrać rodzaj laski podpórczej, kuli, podpórki wielopunktowej do potrzeb pacjenta,

−

dobrać surowce, elementy i półfabrykaty do wykonania lasek podpórczych, kul, podpórek
wielopunktowych,

−

dobrać oprzyrządowanie do wykonania do wykonania lasek podpórczych, kul, podpórek
wielopunktowych,

−

opracować dokumentację technologiczną i warsztatową wykonania lasek podpórczych,
kul, podpórek wielopunktowych,

−

wykonać ważniejsze formy konstrukcyjne lasek podpórczych, kul, podpórek
wielopunktowych,

−

określić wskazania do stosowania wózków inwalidzkich,

−

scharakteryzować formy konstrukcyjne wózków inwalidzkich,

−

opisać odmiany wózków,

−

dobrać rodzaj wózka do potrzeb funkcjonalnych pacjenta,

−

dopasować wózek do wagi i wymiarów pacjenta,

−

opracować dokumentację technologiczną i warsztatową wykonania wózka inwalidzkiego,

−

dobrać surowce, elementy i półfabrykaty do wykonania wózka inwalidzkiego,

−

dobrać oprzyrządowanie do wykonania do wykonania wózka inwalidzkiego,

−

wykonać ważniejsze formy konstrukcyjne wózków inwalidzkich,

−

zastosować nowoczesne rozwiązania konstrukcyjne w produkcji wózków inwalidzkich,

−

wykonać materace i poduszki przeciwodleżynowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Podstawowe

rodzaje

zaopatrzenia

lokomocyjno

–

rehabilitacyjnego

4.1.1. Materiał nauczania

Sprzęt z grupy zaopatrzenia lokomocyjno – rehabilitacyjnego coraz częściej jest

wykorzystywany do przywracania pacjentów do w miarę normalnego, codziennego życia oraz
do łagodzenia negatywnych skutków choroby lub ułatwienia opieki nad pacjentem w czasie jej
trwania. Zaburzenia lokomocyjne są powodowane przez wiele schorzeń i to nie tylko narządu
ruchu. Zaburzenia sprawności chodu czy w ogóle poruszania i przemieszczania się mogą być
konsekwencją starzenia się organizmu, ale też schorzeń neurologicznych, np. udaru mózgu,
stwardnienia rozsianego, chorób błędnika, czy choćby okresów rekonwalescencji np. po
zabiegu operacyjnym. Długotrwałe ograniczenie aktywności ruchowej wywołane urazami,
niedowładami, długotrwałym unieruchomieniem czy amputacją, także wymaga później
stopniowania pionizacji i nauki chodzenia z wykorzystaniem pomocy lokomocyjnych czy
lokomocyjno – rehabilitacyjnych. Przewlekłe choroby narządu ruchu, jak choroby
zwyrodnieniowe stawów czy schorzenia reumatoidalne stopniowo pogarszają sprawność
ruchową osoby chorej, która systematycznie będzie potrzebowała zaopatrzenia w pomoce do
chodzenia czy samoobsługi. Czasem zachodzi sytuacja, że pacjent okresowo lub stale musi
korzystać z wózka inwalidzkiego. Wtedy do głosu dochodzi wiedza na temat ogromnej
różnorodności zaopatrzenia lokomocyjno – rehabilitacyjnego, z którego może korzystać
pacjent i jego rodzina. Pomaga to zintensyfikować rehabilitację chorego, poprawić jakość życia
jego i jego rodziny, a nawet pozwala na podjęcie nauki, pracy, życia rodzinnego
i towarzyskiego.

Zasadność stosowania różnego rodzaju pomocy lokomocyjnych sprowadza się do

następujących problemów:
1. zabezpieczenia i poprawy stabilności pacjenta w statyce i dynamice,
2. realnego odciążenia chorych kończyn dolnych,
3. zastosowania takich rozwiązań konstrukcyjno – ergonomicznych, które zagwarantują:

−

zmniejszenie obciążeń na okolice kontaktowe ciała i sprzętu: nadgarstki,
przedramiona, ramiona i pachy,

−

stabilność lasek i kul w fazach podporowych,

−

małą masę i korzystny moment bezwładności sprzętu,

−

łatwe i zarazem bezpieczne dopasowanie parametrów liniowych sprzętu do geometrii
ciała,

−

wysoką estetykę sprzętu.

Na szczęście dysponując nowoczesnymi technologiami i materiałami nowoczesna technika

ortopedyczna jest w stanie sprostać tym wymaganiom i rzeczywiście sprzęt jest coraz
praktyczniejszy i spełniający swe funkcje w sposób niemal doskonały.

W zaopatrzeniu lokomocyjno – rehabilitacyjnym można wyodrębnić kilka podstawowych

grup:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

W niniejszym rozdziale zostaną omówione pomoce z pierwszego rzędu, czyli ogólnie

rzecz biorąc sprzęt służący do podparcia i ułatwienia chodu lub pionizowania. Podstawowymi
pomocami do chodzenia jest właśnie pierwsza grupa – laski, trójnogi i czwórnogi. Działają one
poprzez zwiększenie płaszczyzny podparcia, dzięki czemu powstaje trzeci punkt podparcia
poprawiający równowagę pacjenta lub odciążający chorą kończynę dolną.

Laski ortopedyczne są formą najprostszą w wykonaniu i obsłudze, nie spełniają już tylko

funkcji rehabilitacyjnych, ale stanowią element wizerunku użytkownika. Wykonuje się je
z drewna, często bambusowego, topoli, stali, duraluminium, superlekkiego i niezwykle
wytrzymałego włókna węglowego, choć mogą być wykonane z różnych materiałów. Istnieje
możliwość regulacji długości laski, która może być składana, rozsuwana, chowana
w pokrowcach, z rzemiennymi czy elastycznymi opaskami, żeby łatwiej było utrzymać ją
w dłoni. Uchwyty także mogą być różne: zaokrąglone, proste czy z rączką podpierającą kłąb
ręki. Część dystalna laski i kuli zawsze jest zaopatrzona w nasadkę zapobiegającą poślizgowi,
na zimę podczas oblodzeń stosuje się gumowe nasadki z kolcami lub metalowe zaostrzone
nakładki, na inne pory roku proponuje się nasadki gumowe z pierścieniowymi nacięciami,
także antypoślizgowymi. Laski dla osób z niepełnosprawnością wzroku posiadają dodatkową
funkcję wielokrotnego składania, co pozwala na swobodne przemieszczanie z nimi w środkach
komunikacji publicznej. Biały kolor jest sygnałem dla widzących, aby blokować drogi osobie
jej używającej i ewentualnie pomóc, czyli pełni ona (laska) także funkcję informacyjną.

Dobrze dobrana laska jest wygodna, rączka powinna być na wysokości biodra, a kształt

dobrze dobrany do dłoni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Laski – trójnogi i czwórnogi poprzez posiadanie kilku ramion zapewniają stabilniejsze

podparcie dla osób dorosłych z mniejszą sprawnością, np. po udarze mózgu, osłabionych,
starych itp. z zaburzeniami lokomocyjnymi większego stopnia: mających urazy kończyn
dolnych lub mających problemy z utrzymaniem równowagi, a mogących wesprzeć się na jednej
ręce. Można je odstawiać na bok bez obawy, że upadną i trzeba będzie się po nie schylać. Jest
to sprzęt o tyle wygodny, że uchwyt rączki jest uniwersalny i pasuje do obu dłoni, a ponadto
jest wygodny. Zaopatrzone są w możliwość regulacji wysokości, dzięki czemu można ustawić
je optymalnie dla każdego. Trójnogi i czwórnogi są lekkie, bo wykonuje się je z rurek
aluminiowych, a ponadto mają estetyczny wygląd i światełko odblaskowe sprawiające, że
osoba posługująca się trójnogiem w nocy jest bardziej widoczna.

Dla osób, które wymagają pomocy przy utrzymywaniu równowagi i przenoszenia całej

masy ciała w cięższych dysfunkcjach tułowia, kończyn dolnych czy ze znacznie zaburzoną
sprawnością ogólną przeznaczone są kule podpierające kończynę górną w większej liczbie
punktów, niż czynią to laski. Kule produkuje się w trzech zasadniczych typach: pachowe -
pacjent podtrzymuje je pod pachami, łokciowe – z wygodnym lejem, w którym umieszcza się
przedramię (większą lub mniejszą część), oraz tzw. uchylne, w których zamiast leja
zamontowana jest obejma. Rzadziej wytwarza i stosuje się kule, na których użytkownik nie
podpiera się dłońmi, ale całą długością przedramion i pod pachami (np. gdy ma problemy
z funkcją chwytną ręki).

Kule pachowe zaleca się pacjentom z dysfunkcją ręki, albo takim, którzy wymagają

oparcia ciężaru ciała na barkach. Pacjenci ze schorzeniami reumatycznymi używają kul
umożliwiających opieranie się na nich całym przedramieniem i pozwalają na sterowanie kulą za
pomocą umieszczonego z przodu uchwytu. Pacjentom po amputacji kończyny górnej
dostosowuje się specjalnie kule pachowe montując rękaw, do którego wkładany jest kikut, co

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

umożliwia sterowanie kulą. Pacjentom z niedowładami ręki przymocowuje się do kuli
specjalną rękawicę poprawiającą chwytanie.

Kule inwalidzkie wykonane są z metali lekkich. Niektóre z modeli mają urządzenie

teleskopowe służące do skracania lub wydłużania kuli. Wśród akcesoriów dodatkowych na
szczególną uwagę zasługują tzw. nasadki zimowe składające się z czterech metalowych
kolców, które wbijają się w śnieg i lód, chroniąc przed poślizgnięciem się, której nie trzeba
zdejmować po wejściu do pomieszczenia, wystarczy tylko odgiąć kolce do góry.

Kul pachowych używa się rzadko, ponieważ niebezpiecznie uciskają nerwy pachowe.

U pacjentów, którzy nie mogą podeprzeć się na dłoniach, są one konieczne. Mocowanie
przedramienia to kwestia indywidualna. Przy lejach możliwe jest szybkie odrzucenie kuli, gdy
np. chory traci równowagę i upada. W takich sytuacjach kula zamiast wesprzeć, może być
przyczyną kontuzji. Dlatego pacjenci powinni uczyć się poruszania się o kulach po równych
powierzchniach, wchodzenia i schodzenia ze schodów i bezpiecznego upadania. Większe
niebezpieczeństwo stwarzają kule z obejmami, ale są bardziej wygodne, jeśli chory nie chce ich
odkładać na bok podczas jakiejś czynności.

Kule łokciowe stanowią podparcie dla ręki i dla 1/3 bliższej części przedramienia. Mankiet

kuli, który podtrzymuje przedramię może mieć kształt półkolisty, otwarty lub zaciskający się
sprężyście na przedramieniu. Półkolisty kształt mankietu pozwala na wykonywanie czynności
bez odkładania kuli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Długość lasek i kul dobiera się ustawiając pacjenta w pozycji stojącej z kończyną górną

zgiętą w łokciu pod kątem 30°. Chory musi chwycić ręką laskę lub uchwyt kuli opierającej się
o podłoże kilka centymetrów przed noskiem buta po stronie zewnętrznej. Na wynik pomiaru
wpływa każda zmiana wysokości obcasów czy spodów obuwia. Inną metodą dokonywania
pomiarów jest pomiar odległości między wierzchołkiem krętarza wielkiego kości udowej
a podłożem. Przy prawidłowo dopasowanej kuli uchwyt, który pacjent trzyma w dłoni,
znajduje się na wysokości stawu biodrowego, tak aby cała ręka pozostawała lekko zgięta w
łokciu, a obejma (lej) znajduje się w górnej części przedramienia. Przy niektórych kulach
odcinek obejmujący przedramię jest regulowany. Jeśli kula będzie zbyt wysoka, barki pacjenta
podniosą się nienaturalnie w górę, jeśli zbyt niska – będzie niewygodnie schylony.

Jeśli są zaburzenia jednej kończyny – pacjent trzyma laski i kule po jednej stronie –

zdrowej. Podczas fazy wymachu zdrowej kończyny ciężar ciała przenoszony jest na laskę
i odciążona zostaje chora kończyna. Odstępstwem od tej zasady jest stan, gdy ręka po zdrowej
stronie jest niesprawna, albo w chorej kończynie kolano i biodro są niestabilne, wtedy kula lub
laska działają na innej zasadzie. Następuje przyparcie kończyny do laski i w ten sposób jej
unieruchomienie.

Do produkcji standardowej kuli metalowej, np. łokciowej potrzebne są: rurka górna,

dolna, wspornik przedramienia, opaska, łącznik, nakrętki zaciskowe, złączka, tulejka, światła
odblaskowe, nit rurkowy, zapinka podwójna, nakładka gumowa, podkładka.

Kolejnymi pomocami stosowanymi w poprawie lokomocji pacjenta są balkoniki,

przeznaczone dla osób, które nie czują się dostatecznie pewnie w pozycji stojącej i potrzebują
stabilnej podpory podczas poruszania się. Zapewniają one szerokie podparcie, dzięki czemu
dają poczucie bezpieczeństwa ludziom starszym i osobom z dużymi zaburzeniami sprawności
chodu. Balkoniki pomagają w czynnościach codziennych, jak wyjście do sklepu, przenoszenie
przedmiotów w domu. Balkoniki produkowane są w dwóch głównych rodzajach: jako
stacjonarne, na nóżkach zakończonych osłonami antypoślizgowymi (takie modele częściej
nazywa się podpórkami) oraz mobilne, na kółkach (również z antypoślizgowymi oponami)
i z hamulcami. Można też spotkać wersje kombinowane – dwie nogi stacjonarne i dwa kółka,
albo jedno kółko i trzy nogi itp. Balkoniki domowe zwykłe są bardzo proste w konstrukcji.
Balkoniki przeznaczone do poruszania się w terenie mogą mieć bogate, dodatkowe
wyposażenie, np. odchylane siedzisko albo półeczkę, koszyk, np. na torby z zakupami. Dla
osób, które nie mają siły w dłoniach i nie mogą się na nich wesprzeć, do balkonika instaluje się
specjalne podpaszki, czyli uchwyty pod pachę, lub również leje, w których mogą wygodnie
umieścić przedramiona.

Najprostszą formą balkonika jest metalowa konstrukcja sztywna z czteropunktowym

podparciem, przesuwany podczas chodu, z regulowaną wysokością nóg. Podobny w budowie
jest balkonik kroczący, który dodatkowo daje możliwość obrotu na nogach prawych i lewych,
przesuwających się naprzemiennie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Inna wersja balkonika to balkonik z przymocowanymi z przodu kółkami, który zapewnia

stabilność w chwili podparcia i pozwala się łatwo przesuwać w sytuacji występowania oporu,
np. powodowanego przez dywan, podczas pokonywania progu, krawężnika. Występują tu
modele składane w płaszczyźnie czołowej.

Wygodnym modelem jest balkonik na czterech kółkach z koszykiem i ławeczką, który

ułatwia przenoszenie przedmiotów w domu lub poza nim. Ławeczka pozwala na niezależny
odpoczynek w każdej chwili. Podobny do balkonika czterokołowego jest trzykołowy, składany
„bok do boku”, też posiadający pojemnik na przedmioty.

Odmianą balkonika czterokołowego jest wersja, którą pacjent prowadzi za sobą,

a blokada kół uniemożliwia cofnięcie. Jest ona przydatna w momencie, gdy pacjent chce dojść
blisko jakiegoś sprzętu np. do stołu czy regału, ponieważ z takim balkonikiem nie ma nic przed
sobą a stabilizację ma zapewnioną bardzo dobrą.

Dla osób z zaburzeniami stabilizacji dolnego odcinka kręgosłupa, stawów biodrowych czy

kolan opracowany został czterokołowy balkonik z podpaszkami, który służy i do nauki
chodzenia i do stałej lokomocji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Dostępne są też inne odmiany konstrukcyjne balkoników: z półką na podparcie

przedramionami i uchwytami do sterowania rękami, z podparciem przedramion, z okrężnym
ujęciem tułowia miękkim wałkiem (dla osób z zaburzeniami równowagi).

Prawidłowo dobrany balkonik to taki, którego poręcze czy rączki do prowadzenia

znajdują się na wysokości stawu biodrowego użytkownika. Dla osób, którym balkonik
potrzebny jest przede wszystkim jako stabilizator, do mocnego opierania się, przydatniejsze są
modele cięższe. Natomiast dla bardziej sprawnych lepszy będzie balkonik czy podpórka
wykonane z aluminium. Balkoniki na kółkach są wygodniejsze w użyciu, bo potrzeba mniejszej
siły, aby nimi manewrować, ale przy balkonikach na nóżkach nie ma niebezpieczeństwa, że
odjadą one same, bez użytkownika.

W przypadku chorych leżących, np. z tetraplegią, w pewnym momencie rehabilitacji

podejmowana jest decyzja o pionizowaniu pacjenta. Niezwykle przydatnymi sprzętami są
wtedy różnego rodzaju pomoce lokomocyjno – rehabilitacyjne. W przypadku dzieci spełniają
one jeszcze jedną ważną rolę – zapewniają prawidłowy rozwój dziecka. Takim sprzętem jest
stół do pionizacji, który pozwala na uzyskanie pełnego obciążenia kończyn dolnych
i kręgosłupa u chorych z tetraplegią i innymi schorzeniami. W czasie prowadzonej terapii
umożliwia on stopniową zmianę pozycji z leżącej na stojącą, pozwala na ćwiczenie kończyn
górnych i mięśni tułowia. Zazwyczaj stół pionizacyjy stosowany jest w szpitalach, gdyż jest
bardzo duży i zajmuje dużo miejsca.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Przyjęcie przez osobę niepełnosprawną pozycji wyprostowanej sprzyja lepszemu

funkcjonowaniu całego organizmu, zapobiega powstawaniu odleżyn, walczy z osteoporozą,
reguluje i pozwala przywrócić prawidłowe funkcjonowanie większości organów
wewnętrznych. Od pionizowania dorosłych łatwiejsze jest pionizowanie dzieci ponieważ są one
mniejsze i mają mniejszą masę ciała. W przypadku dzieci pionizator nie tylko przygotowuje je
do chodzenia, ale przede wszystkim pozwala na rozwój jego procesów poznawczych,
percepcji i warunkuje prawidłowy rozwój psychiczny. W pozycji pionowej dziecko może
bawić się, rysować, oglądać książkę czy ją czytać. Jeśli nie ma możliwości wyposażenia
dziecka w warunkach domowych w pionizator, to bardzo przydatne są łuski pionizacyjne,
statyczne urządzenia pionizujące tzw. pionizatory i parapodia statyczne.

Łuski wykonywane są na miarę, indywidualnie dla pacjenta, na odlewie gipsowym

z termoplastycznego materiału, który może być zabarwiony. Zapinane są na taśmę Velcro,
w środku wyściełane miękką gąbką chroniącą przed otarciami. Służą do utrzymania stabilizacji
kończyn (dolnych i górnych), zapobiegania redresji przykurczów. Stosowane mogą być po
zakończeniu leczenia usztywnieniem z gipsu.

Pionizatory, czyli urządzenia umożliwiające pionizację osób z niedowładami kończyn

dolnych i tułowia w warunkach domowych są w tej sytuacji sprzętem niezbędnym
i niezastąpionym. Zazwyczaj wyposażone są w stabilizator stóp (stopy przed wysunięciem
zabezpieczone są pasami zapinanymi na taśmy Velcro i obejmami pięt), stabilizator kolan
(anatomicznie ukształtowane peloty i pasy zapinane na taśmy Velcro), pelotę biodrową
i piersiową (tapicerowane, zapinane na rzepy i dodatkowo zabezpieczone pasami). Można
dodatkowo zamontować stolik z regulacją wysokości, 4-skrętne koła z hamulcami pozwalające
na swobodne przesuwanie pionizatora bez użycia dużej siły i dające poczucie stabilności i
bezpieczeństwa. Konstrukcja i wymiary pionizatora powinny pozwalać na wjechanie do niego
wózkiem inwalidzkim i samodzielne spionizowanie się osoby niepełnosprawnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Pionizatory dynamiczne przeznaczone są dla dorosłych i młodzieży, wymagających

pomocy w pionizacji w czasie chodzenia, bądź rozpoczynających ponowny proces nauki
chodzenia. System opuszczania siedziska umożliwia w łatwy sposób zajęcie stabilnej,
bezpiecznej i wygodnej pozycji przy niewielkim udziale osoby wspomagającej. Platforma
z małymi kółkami lub duże koła i stabilna podstawa dają maksymalny komfort w trakcie
poruszania się nawet w trudnych warunkach. Dodatkowo czasami instalowany jest system
amortyzacji siedziska, co podnosi komfort poruszania się. Trzy rodzaje sprężyn o różnej
twardości będące w wyposażeniu nowoczesnych pionizatorów służą do przystosowania
urządzenia według wagi i siły pacjenta. Wszystkie podpory mające kontakt z pacjentem
pokryte są miękkim i przyjemnym w dotyku materiałem wykończeniowym. System regulacji
zapewnia możliwość dostosowania pionizatora dla osób o wzroście od 130 do 185 cm oraz
wadze do 100 kg.

Parapodium dynamiczne jest ortezą, która umożliwia pionizację i samodzielne wstawanie

czyli przyjmowanie pozycji wyprostowanej oraz samodzielne siadanie z korzystnym
wymuszeniem pracy kończyn górnych, co z kolei powoduje likwidację przykurczów
stawowych i mięśniowych oraz spastyczności, prawidłowe odżywienie tkanki łącznej
organizmu, likwidację odleżyn, fizjologiczne obciążenie układu kostno – stawowego,
fizjologiczną czynność (oraz rozmieszczenie w jamach ciała) narządów wewnętrznych
(perystaltyka jelit, wypróżnianie, normalizacja mechanizmów mikcji pęcherza neurogennego),
normalizację czynności układu sercowo – naczyniowego oraz oddechowego.
Ponadto pozwala na samodzielne, całkowicie bezpieczne i wygodne stanie bez użycia rąk
(wolne ręce) przez okres wielu godzin (nawet podczas omdleń pozycja pozostaje
spionizowana dzięki stałej kontroli środka ciężkości pacjenta), samodzielne, całkowicie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

bezpieczne poruszanie się siłą własnych mięśni, bez potrzeby dostarczenia energii zewnętrznej
(zasilania zewnętrznego) umożliwiające pełną samoobsługę oraz obsługę osób drugich. Dzięki
parapodium dynamicznemu można przygotować organizm do użytkowania innych systemów
ortezowych typu urządzeń lokomocyjnych dla chodzenia w środowisku osób pełnosprawnych
Ruch parapodium odbywa się poprzez balansowanie górną częścią tułowia pacjenta z
jednoczesną delikatną, synchroniczną pracą rąk. Chorzy nie mogący się samodzielnie
przemieszczać w urządzeniu ze względu na wysokie porażenie rdzenia kręgowego czy
niesprawne kończyny górne – mogą kroczyć z pomocą terapeuty lub opiekuna.

Parapodia dzięki swej konstrukcji dają dobrą stabilizację przednią i boczną tułowia,

elementy płozowe z platformami przyśrodkowymi pozwalają na wygodne i stabilne
umieszczenie stóp, dzięki czemu stanowią dolny tylny punkt podparcia, łukowate obejmy
kolanowe przednie stanowią środkowy punkt podparcia, zaś otwierany od tyłu pas biodrowy
to górny tylny i przedni punkt podparcia. Dodatkowo parapodia mogą być wyposażone
w regulowany kątowo i wysokościowo blat.

Parapodium dynamiczne jest produktem indywidualnie dobieranym do potrzeb pacjenta

według karty pomiarowej. Posiada liczne możliwości płynnego dopasowania do parametrów
chorego. Istnieje możliwość regulacji wysokości całego parapodium dynamicznego, wysokości
uchwytów kolan, wysokości wsporników ramion, wysokości uchwytów rąk chorego.
Regulacja szerokości parapodium dynamicznego odbywa się na wysokości bioder kamizelki
i na wysokości kończyn dolnych. Regulacja dotyczy także głębokości kamizelki i położenia
pasa piersiowego. Wszystkie te możliwości regulacji pozwalają na bardzo dokładne
dopasowanie urządzenia, co zwiększa poczucie bezpieczeństwa i poprawia komfort pacjenta.
Parapodium dynamiczne jest dostępne dla wszystkich grup wiekowych pacjentów, może być
stosowane nawet przy bardzo wysokich porażeniach rdzenia kręgowego (C5), a najczęściej
w porażeniach i niedowładach kończyn w uszkodzeniach urazowych, wadach wrodzonych,
schorzeniach nabytych rdzenia kręgowego od poziomu C5 dystalnie, dysfunkcjach zespołu
motorycznego funkcji ruchowej (porażenia, niedowłady, postępujące dystrofie mięśniowe).

Parapodium statyczne jest urządzeniem przeznaczonym do rehabilitacji osób z porażeniem

bądź niedowładem kończyn dolnych, które nie mogą użytkować parapodium dynamicznego.
Stabilna konstrukcja, w której wykorzystano sprawdzone rozwiązania mechaniczne z
parapodium dynamicznego, pozwala na całkowicie bezpieczne i wygodne przebywanie
pacjenta w pozycji wyprostowanej przez wiele godzin oraz prowadzenie intensywnej
rehabilitacji manualnej. Bogate wyposażenie – m.in. stolik, kółka itp. czynią z parapodium
statycznego produkt bardzo funkcjonalny w życiu codziennym pacjentów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Parapodium awertykalne jest wariantem parapodium statycznego dla pacjentów nie

tolerujących pozycji pionowej. Umożliwia ono stopniowe dochodzenie do pozycji pionowej.
Urządzenie pozwala na częściowe położenie pacjenta dzięki zmiennej regulacji kąta wychyłu.
Zakres regulacji - 10 +10 stopni.

Parapodium mobilne Combo jest przeznaczone dla pacjentów chcących korzystać z zalet

zarówno parapodium mobilnego, jak i parapodium statycznego. Urządzenie składa się z jednej
kamizelki oraz dwóch podstaw: statycznej oraz mobilnej. Przełożenie kamizelki wystarcza, aby
pacjent mógł korzystać w pełnym zakresie z zalet obydwu urządzeń. Parapodium mobilne
Combo może być także dobrym rozwiązaniem dla ośrodków stosujących różne terapie dla
różnorodnych grup pacjentów.

Parapodia dla dzieci wykonywane są z wodoodpornej sklejki o grubości 15 mm, tapicerka

wykonana jest z mikrogumy obszytej sztuczną skórą, hamowane kółka skrętne ułatwiają
przesuwanie urządzenia i zablokowanie podstawy podczas używania, zaś pasy mocujące
zapinane są na rzepy, co znacznie ułatwia przypięcie małego dziecka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są wskazania do zastosowania lasek i kul?
2. Jaka jest różnica między poszczególnymi rodzajami kul?
3. Z jakich materiałów wykonuje się laski i kule ortopedyczne?
4. W jaki sposób dobiera się długość lasek i kul dla pacjenta?
5. Jakie są rodzaje lasek i kul?
6. Jakie są wskazania do stosowania balkoników?
7. Jakie są różnice między poszczególnymi rodzajami balkoników?
8. Jakie udogodnienia oferują poszczególne formy konstrukcyjne balkoników?
9. Do czego służą łóżka pionizacyjne?
10. Jaka jest zasada działania łóżka pionizacyjnego?
11. Jakie są wskazania do stosowania pionizatorów dynamicznych?
12. Jakie są wskazania do stosowania parapodium statycznego i dynamicznego?
13. Jakie są różnice między poszczególnymi formami konstrukcyjnymi parapodium?
14. Jakie materiały znajdują zastosowanie przy produkcji parapodium?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj kulę łokciową z mankietem zaciskającym i mankietem otwartym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy literatury na temat technologii wykonania kuli łokciowej,
2) wypisać czynności przygotowawcze, jakie należy wykonać zanim przystąpi się do

opracowywania kuli łokciowej,

3) zapoznać się z instrukcją technologiczną,
4) zaplanować pomiary i sposób dopasowania kuli,
5) zaplanować sprzęt i materiały potrzebne do wykonania obu rodzajów kul łokciowych,
6) zgromadzić zaplanowany sprzęt i materiały,
7) pobrać kartę technologiczną zgodną z normami,
8) wykonać kule,
9) dokonać przymiarki kuli.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

algorytm wykonania kuli,

−

katalogi sprzętu ortopedycznego,

−

przyrządy i narzędzia niezbędne do wykonania kuli,

−

materiały potrzebne do wykonania kuli (rurka górna, dolna, wspornik przedramienia,
opaska, łącznik, nakrętki zaciskowe, złączka, tulejka, światła odblaskowe, nit rurkowy,
zapinka podwójna, nakładka gumowa, podkładka),

−

kalka techniczna, ołówek, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Ćwiczenie 2

Wykonaj balkonik z czteropunktowym podparciem na nóżkach

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy literatury na temat technologii wykonania balkonika z czteropunktowym

podparciem na nóżkach,

2) wypisać czynności przygotowawcze, jakie należy wykonać zanim przystąpi się do

opracowywania balkonika,

3) zapoznać się z instrukcją technologiczną,
4) zaplanować pomiary i sposób wykonania balkonika,
5) zaplanować sprzęt i materiały potrzebne do wykonania balkonika z czteropunktowym

podparciem na nóżkach,

6) zgromadzić zaplanowany sprzęt i materiały,
7) pobrać kartę technologiczną zgodną z normami,
8) wykonać balkonik,
9) dokonać przymiarki balkonika.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

algorytm wykonania balkonika z czteropunktowym podparciem na nóżkach,

−

katalogi sprzętu ortopedycznego z grupy lokomocyjnej,

−

przyrządy i narzędzia niezbędne do wykonania balkonika,

−

materiały potrzebne do wykonania balkonika,

−

kalka techniczna, ołówek, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić wskazania do zastosowania lasek i kul?





2) rozróżnić formy konstrukcyjne lasek i kul?





3) scharakteryzować materiały stosowane do produkcji lasek i kul

ortopedycznych?





4) scharakteryzować metody dobierania długości lasek i kul dla pacjenta?





5) określić wskazania do stosowania balkoników?





6) zróżnicować formy konstrukcyjne balkoników?





7) określić surowce, elementy i półfabrykaty stosowane do wykonania lasek i kul?





8) opracować dokumentację technologiczną i warsztatową wykonania lasek i kul?





9) scharakteryzować zastosowanie poszczególnych form balkoników?





10) scharakteryzować zastosowanie łóżek pionizacyjnych?





11) określić wskazania do zastosowania pionizatorów dynamicznych?





12) rozróżnić pionizatory statyczne i dynamiczne?





13) określić wskazania do zastosowania parapodium statycznego i dynamicznego?





14) scharakteryzować różnice form konstrukcyjnych parapodium statycznego

i dynamicznego dla dorosłych i dla dzieci?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

4.2. Zaopatrzenie lokomocyjno – rehabilitacyjne specjalistyczne

4.2.1. Materiał nauczania

Wózki inwalidzkie, obok lasek i kul, są najczęściej używanymi przedmiotami

ortopedycznymi z grupy sprzętu pomocniczego. Służą one do podparcia masy ciała ludzkiego,
umożliwiając poruszanie się w pozycji siedzącej. Składają się one ze struktury podpórczej
(siedzenie, oparcie, podpórki łokciowe, podnóżki) oraz urządzeń lokomocyjnych (koła,
mechanizm napędowy, układ sterowniczy, hamulcowy). Jeszcze do lat 70 ubiegłego wieku
wózek był po prostu fotelem na kółkach służącym do transportowania pacjentów.
Konstruowali go ludzie chodzący, nie mający praktycznej wiedzy o codziennym życiu na
wózku, a więc brana była pod uwagę bardziej wygoda opiekunów niż samych użytkowników.
Przełom nastąpił, kiedy niepełnosprawni zaczęli przypominać, że mają takie samo prawo do
uczestnictwa w życiu społecznym, jak osoby zdrowe. Konstruktorzy zaprosili
niepełnosprawnych do współpracy przy tworzeniu sprzętu służącego do wygodnego
przemieszczania się po domu, na uczelnię, do pracy, do restauracji czy na zimowe spacery, ale
także do rehabilitacji użytkownika. Zasada, którą kierują się współcześni konstruktorzy
wózków brzmi: „największa mobilność przy użyciu jak najmniejszego nakładu energii
dostarczanej przez użytkownika i jego maksymalna wygoda”. Dlatego w wózkach z napędem
ręcznym, obok modeli tradycyjnych coraz częściej produkuje się wózki z lekkiej ramy
spawanej, wykonanej z materiałów o wysokim współczynniku wytrzymałości na ciężar, takich
jak stopy aluminiowe czy tytan. Wózki manualne są coraz mniejsze, a rozkładanie ich
i wkładanie do samochodu jest coraz prostsze.

Polska klasyfikacja wózków inwalidzkich dzieli wózki na dwie grupy:

Podział ze względu na miejsce użytkowania:
1. wózki pokojowe (z opcją wykorzystania w terenie), a wśród nich:

−

wózki leżakowe z wysokim, odchylonym oparciem używane zazwyczaj do pionizacji

chorego,

−

wózki fotelowe (najczęściej używane, przystosowane do napędu jedną lub dwiema

rękami) dla osób z porażeniami, niedowładami, po amputacjach, z hemiplegią,
w przypadkach usztywnienia nóg a także dla osób korzystających z wózka okresowo,

−

wózki terenowe do poruszania się na dłuższych trasach:

−

wózki o napędzie ręcznym (korbowym i dźwigniowym składanym) – a więc wymagające

dużej sprawności rąk,

−

wózki o napędzie elektrycznym – dla osób ze znacznym ograniczeniem lub całkowitym

brakiem sprawności rąk.

Podział wózków ze względu na stopień niepełnosprawności użytkownika:
1. wózki dla dzieci ze spastycznością (mózgowe porażenie dziecięce, przepuklina oponowo-

rdzeniowa i inne schorzenia układu nerwowego) – to wózki spacerowe do prowadzenia
przez opiekunów, umożliwiające stabilizację tułowia, głowy, rąk i nóg. Mogą być
używane tak w domu, jak i w terenie,

2. wózki typu ACTIV (dla osób ze znaczną lub trwałą dysfunkcją narządów ruchu:

porażeniami, niedowładami, amputacjami) – wózki te ze względu na konstrukcję i użyte
materiały zapewniają duże możliwości regulacji i dopasowania do indywidualnych potrzeb,
umożliwiają osiągnięcie maksymalnej sprawności i samodzielności w życiu oraz
utrzymanie aktywności sportowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Wózek powinien być dopasowany do danej osoby – wózek najlepszy dla jednego pacjenta,

niekoniecznie jest tak samo dobry dla innego. Dobierając odpowiedni wózek, należy kierować
się pięcioma głównymi wskazówkami:

−

rodzajem schorzenia (wybór pomiędzy wózkiem ręcznym a elektrycznym),

−

ograniczeniami funkcjonalnymi (czy pacjent sam obsłuży wózek, czy potrzebuje do tego
pomocy),

−

wiekiem (dla ludzi młodych lepszy będzie typ ACTIV, dla osób starszych, które nie lubią
wychodzić z domu – klasyczny fotelowy),

−

trybem życia (jeśli użytkownik prowadzi auto, często wyjeżdża - korzystniejszy będzie
wózek lekki, składany),

−

możliwościami finansowymi.

Prawidłowy dobór to także dopasowanie elementów wózka – rodzaju ramy, szerokości,

długości, wysokości wózka, nachylenia kół, wysokości kąta oparcia, rodzaju i kąta siedziska
lub długości podnóżka.

Wózki dla dzieci zbudowane są w sposób ułatwiający przewożenie w przypadku dużych

zaburzeń ruchowych. Muszą one zapewnić swobodne, bezpieczne i wygodne ułożenie dziecka,
ewentualną stabilizację głowy, posiadać zabezpieczenie bocznych poręczy miękką wykładziną,
a także uniemożliwić wysuwanie się dziecka, czy to za pomocą klina odwodzącego, czy majtek
ujmujących uda i krocze. W wózkach tych stosuje się różne pomoce stabilizujące głowę, tułów
i obręcz biodrową z kończynami dolnymi. Wózki dla dzieci wyposażone są w odpowiednio
ukształtowane siedzisko, które pozwala na zmianę pozycji siedzącej i ułożenie w pozycji
bardziej wygodnej, relaksacyjnej. Mają też możliwość regulowania kąta pochylenia całego
siedziska lub jego dolnej części oraz podparcia, a do każdej z tych pozycji dostosowuje się
podnóżki. Dodatkowym wyposażeniem są daszki przeciwdeszczowe, przeciwsłoneczne,
pokrowce zimowe, osłony termiczne na tułów i kończyny dolne. Wózkiem dziecięcym kieruje
opiekun, dlatego muszą tu być pogodzone cechy wytrzymałości i jak najmniejszego ciężaru.

Istnieją też wózki do samodzielnego poruszania się dzieci nie chodzących, są one podobne

do wózków dla dorosłych, ale mają proporcje dobrane do dziecka. Mają one wygodne
siedzisko, często z poduszką przeciwodleżynową, wykonaną z materiału łatwego do
utrzymania w czystości. Wózki takie muszą być lekkie, zwrotne, posiadać możliwość złożenia.
Mniejsze konstrukcje wyposażone są w uchwyt do prowadzenia przez osobę towarzyszącą.

Wózek inwalidzki dziecięcy widoczny na zdjęciu powyżej jest bardzo wygodny,

wielofunkcyjny, aluminiowa lekka rama z jedną dużą rączką zapewnia łatwe manewrowanie
wózkiem, nowością jest opcja pamięci - po rozłożeniu oparcie ustawia się w pozycji sprzed
złożenia wózka. Po złożeniu wózek łatwo przenosić dzięki wygodnej rączce, oparcie jest
rozkładane do pozycji leżącej, zaś podnóżek posiada 3-pozycyjną regulację. Wszystkie koła są
z amortyzacją, waga wózka wynosi 10,2 kg. Wyposażenie wózka: pięciopunktowe pasy
bezpieczeństwa, zintegrowany hamulec tylni, barierka z przodu dodatkowo wyposażona

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

w zdejmowaną rączkę z wygodnymi otworami na drobne przedmioty, klin, budka, kosz na
zakupy, ocieplacz na nogi, osłona przeciwdeszczowa.

Wózki pokojowe dla dorosłych służą do samodzielnego poruszania się pacjenta lub

przewożenia go przez drugą osobę. Budowa ich przystosowana jest do poruszania się
w warunkach domowych, albo do jazdy po twardej, ale gładkiej powierzchni, ma też
możliwość pokonywania niewielkich przeszkód typu próg czy krawężnik. Wózki te są
specjalnie wzmacniane dla osób o większej masie ciała. Posiadają też wyjmowane ścianki
boczne w celu umożliwienia przejścia chorego z wózka np. do łóżka. Dla osób z niedowładem
połowiczym jeżdżących samodzielnie wózek zaopatrywany jest w mechanizm blokujący dwa
koła, a napęd znajduje się po stronie zdrowej, dzięki czemu możliwa jest jazda w linii prostej.
Pacjenci z wysoką amputacją kończyn dolnych mogą korzystać z wózka o wydłużonej
podstawie zabezpieczającej przed przewróceniem się go do tyłu z powodu zmienionego środka
ciężkości chorego.

Wózki inwalidzkie służące do jazdy po nierównej powierzchni, stromych zjazdach czy

podjazdach wykonywane są z bardziej wytrzymałych materiałów, mają łożyska w piastach
i posiadają różnorodne wyposażenie dodatkowe dla pacjenta i osoby prowadzącej wózek.
Dodatkowo posiadają koła napędowe na szybkozłączach, zmienną średnicę przednich kół,
wzmocnione obręcze i opony o konstrukcji ułatwiającej jazdę w terenie.

Najczęściej spotykany w szpitalach i większości domów jest wózek inwalidzki pokojowy,

stalowy, pokryty chromem, przeznaczony do użytku wewnętrznego (pełne koła) dla
pacjentów o wadze do 100 kg. Posiada stałe boczki, odchylane (niedemontowalne) podnóżki
oraz łatwo zmywalną tapicerkę z PCV, łatwy w obsłudze i bezawaryjny (zdjęcie poniżej).

Bardzo wygodnym wózkiem pokojowym jest wózek pokazany poniżej, wyposażony
w komfortową tapicerkę typu soft, w podnóżki z regulacją kąta nachylenia do poziomu
z bocznymi zabezpieczeniami. Posiada możliwość regulacji kąta nachylenia oparcia i siedziska.
Wyposażony jest w pasy bezpieczeństwa oraz zagłówek. Wszystkich regulacji dokonuje się w
sposób płynny za pomocą siłowników hydraulicznych. Wyposażony jest też w stolik z
półokrągłym wycięciem.

Na większą mobilność pozwala zamieszczony poniżej wózek inwalidzki pokojowo –

spacerowy, przeznaczony dla pacjentów o wadze do 100 kg. Ma stalową konstrukcję
krzyżakową, składaną, malowaną lakierem proszkowym. Posiada koła pneumatyczne,
demontowalne boczki i podnóżki oraz tapicerkę wykonaną z dakronu. Może być wyposażony
w koła na szybkozłączach lub koła z hamulcami bębnowymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Inną wersją jest pokazany poniżej wózek inwalidzki pokojowo – spacerowy, stalowy,

przeznaczony dla pacjentów o wadze do 100 kg. Także ma konstrukcję krzyżakową, składaną,
która tu jest pokryta odpornym na uszkodzenia chromem. Dzięki zastosowaniu specjalnej
konstrukcji podnóżków, wyposażonych w specjalne poduszki (możliwość ustawienia
podnóżków pod dowolnym kątem), wskazany jest dla pacjentów ze schorzeniami
ortopedycznymi i neurologicznymi. Posiada koła pneumatyczne lub pełne, demontowalne
boczki i podnóżki oraz tapicerkę wykonaną z PCV.

Poniżej widać wózek należący do grupy wózków pokojowo – terenowych, doskonale
sprawdzający się w ciasnych, małych pomieszczeniach, a także na ulicy. Wygodny fotel, duża
moc, oraz wysoka jakość wykonania stawia wózek w gronie najlepszych w swojej klasie.
Posiada możliwość złożenia fotela, podłokietników oraz podnóżków, co znacznie zmniejsza
jego gabaryty w czasie transportu.

Dla osób z rozległymi porażeniami przeznaczone są wózki z podwyższonym oparciem,

stabilizujące tułów i głowę, czasem posiadają możliwość dodatkowej stabilizacji głowy za

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

pomocą zagłówka ograniczającego ruchy boczne. Wózki te umożliwiają ułożenie pacjenta
w pozycji leżącej pod różnym kątem dzięki możliwości opuszczania oparcia, zmiany kąta
nachylenia siedziska oraz regulowane podwyższanie podnóżków. Poniżej zamieszczony jest
taki wózek inwalidzki stabilizujący plecy i głowę. Jest to konstrukcja stalowa, krzyżakowa,
składana. Dzięki zastosowaniu specjalnej konstrukcji (posiada możliwość oparcia do poziomu)
oraz przedłużonego oparcia pleców przeznaczony jest dla pacjentów wymagających
indywidualnej stabilizacji. Posiada koła pneumatyczne lub pełne, demontowalne boczki
i podnóżki, zaś tapicerkę ma wykonaną z dakronu, dzięki czemu jest niezwykle mocny,
wytrzymały i łatwy w utrzymaniu czystości.

Z myślą o tych niepełnosprawnych, którym zależy na samodzielności, skonstruowano

szybkie i zwrotne wózki typu activ (aktywny). Pełnią one rolę protezy czynnościowej, czyli
muszą być indywidualnie dobierane, a ich parametry regulowane w zależności od dysfunkcji
i poziomu urazu, zwłaszcza w przypadku osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego.
Prawidłowo dopasowany wózek musi uwzględniać właściwy dobór i regulację poszczególnych
elementów, takich jak:

−

dobór odpowiedniej ramy,

−

rodzaj siedzenia – ma bardzo istotne znaczenie jako element przeciwdziałający tworzeniu
się odleżyn i odparzeń,

−

szerokość całkowita,

−

pochylenie kół,

−

wysokość oparcia,

−

kąt oparcia,

−

kąt siedzenia,

−

długość podnóżka,

−

długość całkowita.
Wózki aktywne są pozbawione zbędnych elementów, np. zagłówków, podłokietników,

aby były jak najlżejsze, podobnie rama, która jest lekka i nieskładana. Wózek aktywny ma duże
możliwości regulacji rozłożenia środka ciężkości wózka wraz z siedzącą na nim osobą. Można
w nim zmieniać kąt nachylenia koła do podłoża: im bardziej ukośnie ustawione koła, tym
lepsza zwrotność, stabilność na zakrętach i pochyłościach. Koła mają tzw. szybkozłącza
pozwalające na szybkie i łatwe wypięcie, istnieje też możliwość zmiany odległości między
ciągiem a felgą koła. Rozstawienie to ma wpływ na odpowiednie napędzanie wózka.

Hamulce wózków aktywnych służą wyłącznie do parkowania, mają więc prostą

konstrukcję i można je przenosić z górnej części ramy na dolną, aby przy dynamicznej jeździe
nie przeszkadzały dłoniom. Czasem użytkownicy wózków aktywnych demontują hamulce,
jako zbędne. Wózek aktywny nie ma pompowanych kół przednich, przez co lepiej się go
prowadzi, a przy skrętach nie blokuje się kół piętami. Oś widelca przedniego koła ma
możliwość regulacji, musi być ustawiona pionowo do podłoża.

Oparcie w wózku aktywnym tworzy z siedziskiem kąt ostry: im większe pochylenie, tym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

większa stabilizacja. Oparcie jest też niskie, przez co stymuluje pracę i rehabilitację mięśni
szkieletowych.

Wózki aktywne są zbudowane z bardzo wytrzymałych i lekkich materiałów: włókien

węglowych, tytanu, stopu stali i aluminium. Składają się z jednej całości i mają sztywną lekką
konstrukcję lub konstrukcję krzyżakową, czasem są pozbawione ścianek bocznych (tzw.
boczków), co ułatwia manewrowanie. Sztywna rama pozwala też na lepsze dopasowanie
tapicerki i siedziska. Oparcie wózka aktywnego jest pochylone do przodu, niskie, siedzenie
miękkie i wykonane z materiału pochłaniającego wilgoć i jednocześnie łatwego do utrzymania
w czystości. Ze względu na długi okres korzystania z wózka ważnym elementem jest poduszka
przeciwodleżynowa. Zmniejszenie gabarytów i samodzielność przy wkładaniu wózka
aktywnego do samochodu zapewniają łatwo zdejmowane koła tylne i składane oparcie. Wózki
aktywne dodatkowo mogą być wyposażone w różne elementy ułatwiające życie.

Wózki aktywne mają swoje zalety i wady, dlatego powinny być dobierane po

wcześniejszym zebraniu wywiadu, zbadaniu pacjenta, określeniu jego możliwości ruchowych i
aktualnych potrzeb. Każda zmiana aktywności, masy ciała chorego, środowiska w którym
funkcjonuje powoduje konieczność zmiany konstrukcji wózka.

Poniżej widoczny jest prosty wózek inwalidzki aktywny zbudowany na ramie

krzyżakowej. Jest on lekki, zwrotny, mobilny, a możliwość złożenia pozwala na uzyskanie
sprzętu o szerokości 27 cm, dzięki czemu łatwo go przetransportować. Istnieje możliwość
wykonania ramy wózka z włókien węglowych, co powoduje, że jest bardzo lekki (ok. 7 kg),
a przy tym łatwy w obsłudze przez osobę niepełnosprawną.

Kolejny przykład to nowoczesny wózek aktywny o charakterystycznym wyglądzie.

Wyróżniają go zwrotność, szybkość i wytrzymałość. Jako jedyny na świecie wózek o sztywnej
ramie posiada możliwość zamontowania dwudzielnego podnóżka. W zależności od kąta ramy
(75° lub 90°) jest bardziej aktywny lub bardziej dynamiczny, co pozwala na lepsze
dopasowanie wózka do potrzeb i oczekiwań pacjenta (wózek poniżej).

Nowocześniejszą i bogatszą wersją jest zamieszczony poniżej wózek inwalidzki aktywny

będący kombinacją mobilności z dostępem do wszystkich płaszczyzn, co równocześnie
umożliwia równoczesną pionizację pacjenta. Poruszanie się wózkiem zarówno w pozycji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

siedzącej, jak i stojącej wykonywane jest za pomocą joysticka. W pozycji stojącej jako
dodatkowe wsparcie służą małe kółka pomocnicze, które jednocześnie zwiększają stabilność
wózka. Niezbędne przy pionizacji peloty kolanowe chory może w razie potrzeby odchylić na
obie strony lub zdjąć, będąc w pozycji siedzącej. Głębokość siedziska, długość podudzi, kąt
oparcia i wysokość oparcia można dobrać do indywidualnych potrzeb i wymagań pacjenta.
Wózek jest wyposażony w poduszkę na siedzisko, boczki z regulacją wysokości, płytę
podnóżka z regulacją wysokości, elektryczną regulację kąta oparcia, joystick, oświetlenie
z kierunkowskazami, bagażnik, kółka przeciwwywrotne, peloty boczne. Dodatkowo można go
wyposażyć w peloty piersiowe, zagłówek, pas stabilizujący z zapięciem zatrzaskowym,
joystick odchylany z regulacją wysokości, dualne sterowanie dla osoby prowadzącej, lusterko
wsteczne, wielofunkcyjną płytę (stolik).

Kolejna wersja wózka aktywnego pionizującego przeznaczona jest dla wszystkich

pacjentów, którzy nie są wstanie wstać o własnych siłach, lecz mają dobrą kontrolę kończyn
górnych (np. w paraplegii). Pionizacja w takim wózku odbywa się za pomocą dźwigni
i siłownika gazowego:

Widoczny poniżej aktywny wózek także służy do pionizacji, ale tym razem dzieci

i młodzieży. Jest to zwrotny, pionizowany za pomocą pilota wózek, stosowany dla dzieci,
które nie są w stanie wstać o własnych siłach i mają ograniczoną kontrolę ramion i rąk
(z powodu np. przepukliny oponowo – rdzeniowej, dystrofii mięśniowej, paraplegii).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Pewną odmianą wózków aktywnych są wózki sportowe, które są jeszcze lżejsze

i zbudowane z materiałów o podwyższonej wytrzymałości, mają one także specjalną, jednolitą
konstrukcję. Wózki sportowe są dopasowywane indywidualnie dla pacjenta i do uprawianej
przez niego dyscypliny sportu. Często jeszcze zdarza się, że konstrukcja i materiały
zmniejszające wagę i zwiększające zwrotność wózka pogarszają komfort siedzenia, wtedy
wózek taki może służyć tylko do aktywności sportowej, a do codziennego poruszania się
potrzebny jest drugi. Wózki aktywne i sportowe pozwalają pacjentom jeździć niezwykle
sprawnie tylko na dwóch kołach, zjeżdżać po schodach, pokonywać przeszkody terenowe, czy
z dużą wprawą manewrować. Do wózków aktywnych stosuje się koła napędowe z systemem
przekładni pozwalających na pokonywanie przez pacjenta dużych odległości, dzięki czemu
odgrywają dużą rolę w usprawnianiu pacjenta.

Zamieszczone poniżej wózki służą do jazdy aktywnej oraz sportowej, są lekkie, bardzo

wytrzymałe, dzięki prostej i ergonomicznej budowie ich ciężar zmniejszył się do 5,3 kg.
Wielostopniowa regulacja kątów wózków pozwala na ich bardzo dokładne dopasowywanie do
indywidualnych wymagań użytkownika, a możliwość zastosowania amortyzatorów i zmiany
kąta nachylenia kół napędowych pozwala na jeszcze bardziej komfortową jazdę.

Ostatecznością w rehabilitacji, ale też i bardzo dużym ułatwieniem są wózki z napędem

elektrycznym, które zapewniają łatwe poruszanie się w warunkach domowych i terenowych.
Służą one głównie pacjentom z dużymi niedowładami spastycznymi, uogólnionym osłabieniem
siły mięśniowej, niewydolnością krążeniowo – oddechową, osoby w podeszłym wieku.

Wózki elektryczne są bardzo różnorodne: lekkie typu pokojowego, modele umożliwiające

swobodne poruszanie się, np. podczas zakupów czy konstrukcje terenowe umożliwiające jazdę
w trudnych warunkach drogowych.

W wózkach elektrycznych stosuje się kilka rodzajów silników – o prędkościach 6, 10, 8,

12 i 15 km/godz. Większe prędkości nie mogą być stosowane, gdyż wtedy człowiek mógłby
spaść z wózka lub miałaby trudności z wjechaniem na krawężnik. Moc silników waha się
w granicach 150–350W. Akumulatory to – obecnie – najwygodniejsze tzw. suche żelowe,
bezobsługowe, można je ładować przez noc i rano są do dyspozycji chorego. Sterownikami są
w wózkach elektrycznych joysticki, które można indywidualnie dopasować do każdego
użytkownika. Joysticki dostosowuje się do różnego stopnia możliwości ruchowych prawej lub
lewej ręki pacjenta, mogą być także na brodę, język, stopę czy na wydychane powietrze. Są też

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

dodatkowe joysticki dla opiekuna – osoby prowadzącej wózek.

Siedziska wózków elektrycznych mogą być klasyczne, proste, profilowane: wykonane

z pianki typu Kontur lub jak typowe samochodowe siedzenie lotnicze. Mogą być obrotowe,
mogą mieć regulowany kąt odchylenia oparcia, czy funkcję podnoszenia na określoną
wysokość. Siedziska pokryte mogą być skórą, albo jej sztucznymi odpowiednikami,
nieprzemakalnymi i antypoślizgowymi.

Stosuje trzy rodzaje kół – przednie napędowe, tylne i antywywrotne; opony typowo

szosowe z lekkim wyżłobieniem bieżnika, zaś terenowe muszą mieć grubszy bieżnik. Wózki
elektryczne wyposażone są w elektromagnetyczny system hamulcowy z funkcją odzyskiwania
energii. Oświetlenie wózków to, wymagane prawem, światła przednie, tylne i migacze
sygnalizujące zmianę kierunku jazdy.

Dodatkowo

wózki

mogą

posiadać,

oprócz

klasycznych

biodrowych

pasów

bezpieczeństwa, elektrycznie regulowaną wysokość podnóżka, podłokietników i zagłówka.
W wersjach ekskluzywnych też CD z automatyczną zmieniarką płyt czy możliwość
podłączenia laptopa.

Jedną z wersji są wózki ze wspomaganiem elektrycznym, w których do standardowego

modelu zamontowane są koła z silnikami elektromagnetycznymi zasilanymi baterią. Zalecane
są one chorym z tetraplegią, stwardnieniem rozsianym, z zanikiem mięśni z powody dystrofii,
zanikiem rdzeniowym itp. Zastosowanie tego rodzaju wózków poruszanych siłą mięśni
pacjenta ma znaczenie usprawniające i motywujące do wykonywania czynności ruchowych.
Zwrotne i szybkie wózki o uniwersalnym przeznaczeniu – świetnie nadają się do pomieszczeń
zamkniętych oraz na zewnątrz. Dużą zaletą jest możliwość szybkiego demontażu
akumulatorów, oparcia jak również złożenia wózka, co znacznie zmniejsza jego wymiary
i ułatwia załadunek i transport. Atutem wózka jest duża rozpiętość szerokości siedzisk: 35, 40,
45, 50 cm. Może być też wyposażony w zagłówek, lusterko, akumulatory, urządzenie
wspomagające wjazd na krawężnik.

Poniżej widoczny jest nowoczesny, akumulatorowy (na akumulatory żelowe), bardzo

zwrotny wózek terenowo – pokojowy. Posiada on regulację wysokości siedziska
i podnóżków, regulowany kąt oparcia siedziska i całego siedziska, szerokości i głębokości
siedziska, może być wyposażony w zagłówek, elektryczną regulację kąta oparcia, sterowanie
dla osoby prowadzącej, lusterko, stolik, urządzenie wspomagające wjazd na krawężnik,
światła. Wózek taki daje bardzo dużą samodzielność osobie niepełnosprawnej i pozwala na
prowadzenie aktywnego życia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Inny typ wózków elektrycznych to wózki terenowe pozwalające na pokonywanie dość

dużych odległości nawet w trudnym terenie. Pokazany poniżej wózek dzięki nowym
rozwiązaniom konstrukcyjnym zapewnia doskonałe parametry jezdne w terenie. Jest
wyposażony w silniki 300W, dzięki czemu osiąga prędkość 10 km/godz. Wyposażony jest
w zagłówek, automatyczną regulację wysokości siedziska, kąta nachylenia siedziska, oparcia
i podnóżków. Wózek posiada peloty, podnośnik, oświetlenie, sterowanie brodą i dodatkowe
sterowanie dla osoby prowadzącej.

Ważną funkcję praktyczną pełnią wózki do jazdy po schodach, są to wózki gąsienicowe

lub wyposażone w trzy koncentryczne koła zamocowane na jednej osi. Oba te typy mogą być
zasilane elektrycznie. Przeznaczone są do przewożenia osób niepełnosprawnych na piętro, po
schodach lub po terenach ukształtowanych tarasowo.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Dodatkiem dla wszystkich typów wózków dla dorosłych i dla dzieci są osłony termiczne

i przeciwdeszczowe, pozwalające na użytkowanie wózków w każdych warunkach
pogodowych.

W ramach zaopatrzenia rehabilitacyjno – pielęgnacyjnego wśród pomocy lokomocyjnych

wyodrębniona jest jeszcze jedna grupa wózków – wózki sanitarne. Pozwalają one na
wykonanie toalety w pozycji siedzącej i zaspokojenie potrzeby wydalania przez specjalny
otwór w siedzisku, do pojemnika mocowanego pod spodem. Fotele i wózki sanitarne
produkowane są w wersjach o różnym standardzie. Może to być prosta konstrukcja ramowa,
przydatna też do kąpieli pacjenta pod natryskiem, mogą też być wózki z miękko wyłożonym
siedziskiem i oparciem.

Wygodną konstrukcją jest krzesło toaletowe na czterech kołach z konstrukcją

umożliwiającą najeżdżanie na sedes. Widoczne poniżej wyposażone jest w ściągane podnóżki,
odchylane podłokietniki, poduszkę do siedzenia oraz dodatkowo w pojemnik sanitarny.

Wygodnym wózkiem sanitarnym jest widoczny poniżej wózek z tapicerką, ściąganymi

podłokietnikami, ściąganymi podnóżkami z regulowany kątem nachylenia i podparciem na
podudzie oraz z możliwością regulacji kąta nachylenia oparcia. Dodatkowym wyposażeniem
jest pojemnik sanitarny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Inny rodzaj to wózek inwalidzki pokojowy, wyposażony w urządzenie sanitarne, dla

pacjentów o wadze do 100 kg. Posiada konstrukcję stalową, chromowaną i nieskładaną, koła
ma pełne, stałe boczki i podnóżki oraz łatwo zmywalną tapicerkę z PCV.

Pacjenci zmuszeni przez chorobę do korzystania z wózków inwalidzkich, bardzo często

muszą też korzystać z materaców i poduszek przeciwodleżynowych. Aby te pomoce
pielęgnacyjne były skuteczne, powinny przylegać jak największą powierzchnią do ciała
pacjenta i poprzez to rozkładać siłę nacisku. Bardzo ważne jest odciążenie okolic
z zaburzeniami troficznymi, co zapewniają poduszki, a rzadziej materace. Dodatkowo musi być
zapewniony dostęp powietrza do ciała pacjenta.

Proste materace i poduszki mogą być wykonane z gumy nadmuchiwanej powietrzem lub

granulek styropianowych, które są umieszczone w oddzielonych od siebie komorach. Materace
z granulek styropianowych zazwyczaj stosowane są u ciężko chorych, którzy długo
przebywają w pozycji leżącej i uciskają wiele części ciała narażając je na powstanie odleżyn.
Materace i poduszki styropianowe można prać i czyścić bez narażenia ich na zniszczenie.

Innym materiałem do wypełnienia poduszek lub materaców jest pianka poliuretanowa,

która ściśle przylega do powierzchni ciała, ale jest to materiał mało trwały, wymagający
zabezpieczenia przed zmoczeniem, ale można go czyścić. Skuteczną formą poduszki
poliuretanowej jest „Jeż”, który dodatkowo masuje skórę narażoną na długotrwały ucisk.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Do poduszek przeciwodleżynowych stosuje się też żel silikonowy, gdyż dobrze rozkłada

ciężar ciała, nie jest wrażliwy na wilgoć i łatwo go czyścić. Można też go ogrzewać lub
chłodzić dobierając temperaturę poduszki do potrzeb.

Lepsza od poprzednich materiałów jest elastyczna pianka Tempur o wysokiej gęstości

i bardzo dobrym dostosowaniu do kształtu ciała. Tempur jest wrażliwym na temperaturę
materiałem wiskozowo – elastycznym, który dopasowuje się do kształtów ciała: pod wpływem
nacisku powoli się ugina, dopóki cały ciężar ciała nie rozłoży się równomiernie na całej
powierzchni. Po wstaniu z materaca Tempur powoli powraca do pierwotnego kształtu.
Połączenie miękkości z trwałością Tempur to rewolucja w komforcie, łączy ona w sobie
elementy niesamowitej miękkości i trwałości. W standardowym teście wytrzymałościowym po
80 tysiącach ucisków grubość materiału Tempur maleje w przybliżeniu o około 5 %, czyli o
wiele mniej w porównaniu z 10 – 15 % utratą grubości pianki poliuretanowej

.

Dobrze

zabezpiecza przewlekle chorych, którzy muszą leżeć na delikatnym podłożu oraz osoby
z zespołami bólowymi. Trzeba ją chronić przed zmoczeniem.

Bardzo dobry, skuteczny i niezwykle trwały jest materac przedstawiony poniżej: grubości

15 centymetrów, gdzie wierzchnia warstwa to 7 cm grubości delikatny wiskozowo –
elastyczny, wrażliwy na temperaturę materiał Tempur, połączony z wysoko sprężystą pianką
poliuretanową. Kanaliki przepływu powietrza pomiędzy warstwą Tempur i podstawą
piankową zapewniają materacowi dodatkową sprężystość i wewnętrzną wentylację.

Najbardziej skuteczne są materace przeciwodleżynowe pneumatyczne, żadne inne

materace, np. wodne, żelowe, lateksowe, gąbkowe, styropianowe czy powietrzne statyczne nie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

mogą się z nimi równać pod względem skuteczności zapobiegania i wspomagania leczenia
odleżyn. Stosuje się je u chorych po urazie rdzenia kręgowego i zagrożonych odleżynami.
Materace przeciwodleżynowe działają na zasadzie wypełniania na przemian 2 systemów komór
powietrznych. Ciągła praca materaca powoduje cykliczną zmianę punków podparcia chorego,
co poprawia krążenie krwi dotleniającej i odżywiającej tkankę podskórną. Zapobiega to
powstawaniu odleżyn i wspomaga leczenie już istniejących. Ciśnienie powietrza w komorach
napompowanych materaca jest regulowane bezstopniowo w granicach 20 – 86 mmHg, w
zależności od typu materaca, wagi i pozycji pacjenta. Ciśnienie w komorach
nienapompowanych spada do 0 mmHg, co jest bardzo istotną zaletą materaców, ponieważ
zabezpiecza pacjenta przed kumulacją ucisku pod występami kostnymi i chroni przed
powstawaniem odleżyn w głębi ciała. Materace takie są zbudowane z materiału, takiego jak
PCV lub poliuretan, który można czyścić wodą z detergentem i dezynfekować.

Materace hybrydowe są nowymi modelami materaców przeciwodleżynowych, a dzięki

swojej skuteczności odpowiadają najnowszym europejskim standardom medycznym.
Wierzchnia warstwa każdego materaca składa się ze 130 pęcherzyków, których zadaniem jest
podpieranie pacjenta w taki sposób, aby ucisk ciała był jak najmniejszy. Konstrukcja materaca
pęcherzykowego stwarza zwiększoną ilość punktów podparcia ciała i dlatego materace te są
skuteczne w profilaktyce i leczeniu odleżyn do II° włącznie. Spodnia warstwa materaca
wykonana jest z wysokogatunkowej pianki o specjalnym kształcie stabilizującym materac
pęcherzykowy. Budowa i wysokość materaca całkowicie zabezpiecza chorego przed
kontaktem z konstrukcją łóżka. Cały materac pokryty jest szczelnie pokrowcem wykonanym
z tkaniny typu membranowej membraMED®, dzięki temu poziom utrzymania higieny jest
najwyższy z możliwych. Osłony skutecznie chronią materace wydłużając ich czas użytkowania.
Osłaniają je przed wszelkiego rodzaju zabrudzeniem (przed wilgocią, krwią, moczem, stolcem,
olejami, tłuszczami). Są wytrzymałe na rozciągnie i rozerwanie, cechuje je bardzo wysoki
stopień odporności na uszkodzenia. Są półprzepuszczalne – umożliwiają stałą wentylację ciała
pacjenta poprawiając jego samopoczucie i komfort leżenia. Zmniejszają ryzyko powstania
odleżyn redukując powierzchniową temperaturę ciała. Osłony zapewniają ochronę przed
roztoczami, wirusami i bakteriami. Materiał stanowi skuteczną barierę przed alergenami
(występującymi także w domowym kurzu). Tworzą gładką i wolną od zagnieceń powierzchnię,
która zapobiega powstawaniu miejscowych ucisków i tworzeniu się odleżyn. Są zmywalne
i można je dezynfekować, są odporne na powszechnie dostępne, wodne i alkoholowe środki
dezynfekcyjne. Osłony można prać w temperaturze do 95°C i suszyć w temperaturze
do 120°C. Materace są bezobsługowe i nie wymagają spełnienia żadnych wymogów
instalacyjnych. Polecane są pacjentom o wadze do 110 kg (powyżej tej wagi należy stosować
materace prostokomorowe).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Materac prostokomorowy to produkt, którego zadaniem jest wsparcie profilaktyki

i leczenia odleżyn u chorych z najwyższym ryzykiem ich powstania lub w stadiach
wysokozaawansowanych. Cechuje go długowieczność, trwałość i niezawodność. Składa się
z kilkunastu poprzecznych komór, posiada tzw. system komór wewnętrznych, dodatkowo
redukujący siły ucisku oraz zabezpieczający chorego w trakcie transportu przed „dobiciem
do dna”. Dzięki zastosowaniu nowej technologii łączenia bocznych części komory mają
zwiększoną wytrzymałość mechaniczną, są odporne na rozwarstwienia materiału, rozdarcia
i przypadkowe przebicia. Użyte do produkcji materiały dają pacjentom poczucie komfortu
dzięki swojej miękkości i śliskości. Materace prostokomorowe szczególnie polecane są
pacjentom, którzy korzystają z materaców dynamicznych przez wiele lat. Systemy są
nowoczesne i proste w obsłudze, nie wymagają spełnienia żadnych specjalnych wymogów
instalacyjnych. Konstrukcja materaca pozwala na łatwą i szybką wymianę komór
powietrznych. Skutecznie wspomagają leczenie odleżyn do V° włącznie.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są wskazania do zastosowania wózków inwalidzkich?
2. Jaka jest różnica między poszczególnymi rodzajami wózków inwalidzkich?
3. Z jakich materiałów wykonuje się wózki inwalidzkie?
4. W jaki sposób dobiera się rodzaj wózka i jego wymiary do pacjenta?
5. Jakie są rodzaje wózków inwalidzkich?
6. Jakie są wskazania do stosowania poszczególnych rodzajów wózków?
7. Jakie są różnice między poszczególnymi rodzajami wózków inwalidzkich?
8. Jakie udogodnienia oferują poszczególne formy konstrukcyjne wózków?
9. Do czego służą wózki aktywne?
10. Jaka jest zasada działania poduszki i materaca przeciwodleżynowego?
11. Jakie są wskazania do stosowania poduszek i materaców przeciwodleżynowych?
12. Jakie są różnice między poszczególnymi formami konstrukcyjnymi materaców

przeciwodleżynowych?

13. Jakie materiały znajdują zastosowanie przy produkcji poduszek i materaców

przeciwodleżynowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj wózek inwalidzki z napędem ręcznym składany typu: oparcie boczne długie

stałe, podnóżki zdejmowane z regulacją długości.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy literatury na temat technologii wykonania wózka inwalidzkiego

składanego z napędem ręcznym,

2) wypisać czynności przygotowawcze, jakie należy wykonać zanim przystąpi się do

opracowywania wózka inwalidzkiego,

3) zapoznać się z instrukcją technologiczną,
4) zaplanować pomiary i sposób dopasowania wózka,
5) zaplanować sprzęt i materiały potrzebne do wykonania wózka inwalidzkiego,
6) zgromadzić zaplanowany sprzęt i materiały,
7) pobrać kartę technologiczną zgodną z normami,
8) wykonać wózek,
9) dokonać przymiarki wózka.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

algorytm wykonania wózka inwalidzkiego składanego z napędem ręcznym,

−

katalogi sprzętu ortopedycznego,

−

przyrządy i narzędzia niezbędne do wykonania wózka,

−

materiały potrzebne do wykonania wózka,

−

kalka techniczna, ołówek, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wykonaj poduszkę przeciwodleżynową z pianki poliuretanowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy literatury na temat technologii wykonania poduszki przeciwodleżynowej

z pianki poliuretanowej,

2) wypisać czynności przygotowawcze, jakie należy wykonać zanim przystąpi się do

wykonania poduszki,

3) zapoznać się z instrukcją technologiczną,
4) zaplanować pomiary i sposób wykonania poduszki,
5) zaplanować sprzęt i materiały potrzebne do wykonania poduszki przeciwodleżynowej

z pianki poliuretanowej,

6) zgromadzić zaplanowany sprzęt i materiały,
7) pobrać kartę technologiczną zgodną z normami,
8) wykonać poduszkę,
9) dokonać przymiarki poduszki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

algorytm wykonania poduszki przeciwodleżynowej z pianki poliuretanowej,

−

katalogi sprzętu ortopedycznego,

−

przyrządy i narzędzia niezbędne do wykonania poduszki,

−

materiały potrzebne do wykonania poduszki,

−

kalka techniczna, ołówek, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić wskazania do zastosowania wózków inwalidzkich ?





2) rozróżnić formy konstrukcyjne poszczególnych rodzajów wózków?





3) scharakteryzować materiały stosowane do produkcji wózków

inwalidzkich?





4) scharakteryzować metody dobierania rodzaju wózka i jego wymiarów

dla pacjenta?





5) określić wskazania do zastosowania poszczególnych rodzajów

wózków inwalidzkich?





6) określić surowce, elementy i półfabrykaty stosowane do wykonania

wózków inwalidzkich?





7) opracować dokumentację technologiczną i warsztatową wykonania

wózków inwalidzkich?





8) scharakteryzować zastosowanie poszczególnych form poduszek

i materaców przeciwodleżynowych?





9) określić

zasady

działania

poduszek

i

materaców

przeciwodleżynowych?





10) rozróżnić typy materaców przeciwodleżynowych?





11) określić różnice między poszczególnymi formami materaców

przeciwodleżynowych?





12) określić surowce, elementy i półfabrykaty stosowane do wykonania

poduszek i materaców przeciwodleżynowych?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 30 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Widoczna obok laska znajduje swoje zastosowanie dla osób

a) starszych, z problemami lokomocyjnymi.
b) chorych na reumatoidalne zapalenie stawów.
c) niedowidzących i niewidomych.
d) po urazach kręgosłupa i kończyn dolnych.

2. Widoczna obok forma konstrukcyjna balkonika jest to

a) balkonik ułatwiający wstawanie.
b) balkonik kroczący.
c) balkonik do nauki chodu.
d) balkonik dla osób z niedowładami.

3. Pacjentom z dysfunkcją ręki, albo takim, którzy wymagają oparcia ciężaru ciała na bar-

kach, zaleca się kule
a) łokciowe.
b) pachowe.
c) ramienne.
d) uchylne.

4. Kule używane w warunkach grożących poślizgnięciem się powinny być zaopatrzone w

a) wygodne uchwyty.
b) obejmy półrozwarte.
c) nasadki z kolcami.
d) mankiety półkoliste.

5. Przesuwanie parapodium i zablokowanie jego podstawy podczas używania umożliwia za-

stosowanie w jego konstrukcji
a) zmiennej regulacji kąta wychyłu.
b) podstawy statycznej i mobilnej.
c) hamulców bloczkowych.
d) hamowanych kółek skrętnych.

6. Łuski pionizacyjne służące do stabilizacji kończyn wykonuje się

a) na odlewie gipsowym.
b) na podstawie dokonanych pomiarów.
c) standardowo, bez wcześniejszych pomiarów.
d) kupuje się gotowe na zlecenie lekarza.

7. Do wykonania balkonika domowego zwykłego dla osoby niemającej siły w dłoniach nale-

ży przy jego konstruowaniu dodać
a) siedzisko.
b) koszyk na zakupy.
c) podpaski.
d) półeczkę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

8. Wózki z podwyższonym oparciem, stabilizujące tułów i głowę przeznaczone są dla osób

a) z rozległymi porażeniami.
b) z zaburzeniami równowagi.
c) tuż po amputacji kończyn dolnych.
d) poruszających się w ciasnych pomieszczeniach.

9. Widoczny obok wózek inwalidzki pokojowo – spacerowy posiada konstrukcję

a) o sztywnej ramie.
b) o wydłużonej podstawie.
c) krzyżakową, składaną.
d) leżakową z wysokim oparciem.

10. Zamieszczony obok wózek inwalidzki należy do grupy wózków

a) dziecięcych.
b) pokojowych.
c) pokojowo – spacerowych.
d) aktywnych.

11. Wózek aktywny pionizujący przeznaczony jest dla pacjentów, którzy

a) nie są w stanie wstać o własnych siłach, lecz mają dobrą lub ograniczoną kontrolę

kończyn górnych.

b) mają uszkodzenie rdzenia kręgowego na wysokości C5 i nie poruszają żadną

kończyną.

c) są po amputacji kończyn dolnych i wcześnie podejmują pracę zawodową.
d) mają mózgowe porażenie dziecięce.

12. W przypadku zmiany masy ciała lub wzrostu pacjenta wózek inwalidzki powinien być

a) pozostawiony dotąd, dopóki pacjent się w nim mieści.
b) dopasowany ponownie.
c) wydłużony lub poszerzony.
d) nie ma potrzeby zmieniać wózka.

13. Dokumentacja technologiczna potrzebna do wykonania aktywnego wózka inwalidzkiego

może być opracowana
a) w zakładzie produkującym wózki inwalidzkie.
b) w laboratorium specjalistycznym.
c) przez wykonawcę wózka.
d) zgodna z normami przewidzianymi dla tego typu wózka.

14. Wózek inwalidzki sanitarny powinien być wykonany z materiałów pozwalających na

a) wielokrotne używanie w warunkach szpitalnych.
b) zapobieganie powstaniu odleżyn.
c) mycie i dezynfekcję.
d) oddychanie i wypoczynek skóry.

15. Oprzyrządowanie niezbędne do wykonania wózka inwalidzkiego powinno być

a) zgodne z normą technologiczną.
b) dobrane do potrzeb.
c) zgodne z wyposażeniem stanowiska pracy.
d) takie, jakie jest w posiadaniu zakładu produkcyjnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

16. Wózek sanitarny widoczny obok posiada konstrukcję

a) stalową, nieskładną.
b) krzyżakową, składaną.
c) z obrotowym siedziskiem.
d) leżakową z wysokim oparciem.

17. Wózek zamieszczony obok jest to nowoczesne rozwiązanie konstrukcyjne pozwalające na

poruszanie się osoby niepełnosprawnej
a) samodzielne.
b) w ciasnych pomieszczeniach.
c) w terenie z dużą prędkością.
d) po schodach i na nierównym terenie.

18. Materace przeciwodleżynowe powinny być tak wykonane, aby

a) przylegały tylko do części ciała narażonej na ucisk.
b) ściśle przylegały do całej powierzchni ciała.
c) nie stykały się z częściami narażonymi na ucisk.
d) utrzymywały części ciała narażone na ucisk w powietrzu.

19. Poduszki przeciwodleżynowe typu „Jeż” mogą być wykonane z

a) granulatu styropianowego.
b) pianki poliuretanowej.
c) pianki typu Tempur.
d) żelu chłodząco – rozgrzewającego.

20. Wózki aktywne wykonywane są z takich materiałów, jak

a) włókna węglowe.
b) tytan.
c) stopy stali i aluminium.
d) wszystkie powyższe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.........................................................................................................................

Wykonywanie zaopatrzenia lokomocyjno - rehabilitacyjnego

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

6. LITERATURA

1. Bolkowski S.: Elektrotechnika. WSiP, Warszawa 2004
2. Buksiński T., Szpecht A.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 2004
3. Dega W., Senger A.: Ortopedia i rehabilitacja. PZWL, Warszawa 1996
4. Gaździk T.: Ortopedia i traumatologia. PZWL, Warszawa 2005
5. Górecki A., Grzegórzki Z.: Ślusarstwo przemysłowe i usługowe. WSiP, Warszawa 2004
6. Górecki A.: Technologia ogólna. WSiP, Warszawa 2004
7. Kiwerski J.: Rehabilitacja medyczna. PZWL, Warszawa 2003
8. Lewandowski T.: Rysunek techniczny dla mechaników. WSiP, Warszawa 2004
9. Marciniak W., Szulc A.: Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja. PZWL, Warszawa 2004
10. Myśliborski T.: Zaopatrzenie ortopedyczne. PZWL, Warszawa 1985
11. Potyński A.: Podstawy technologii i konstrukcji mechanicznych. WSiP, Warszawa 2004
12. Prosnak M., Łuczak E.: Podstawy biomechaniki ortopedycznej. Materiały pomocnicze.

CMDNŚSM, Warszawa 1988

13. Prosnak M.: Podstawy protetyki ortopedycznej. Materiały pomocnicze. CMDNŚSM,

Warszawa 1988

14. Prosnak M.: Podstawy technologii ortopedycznej. Materiały pomocnicze. CMDNŚSM,

Warszawa 1987

15. Przeździak B.: Zaopatrzenie rehabilitacyjne. Via Media, Gdańsk 2003
16. Rutkowski A.: Części maszyn. WSiP, Warszawa 2004
17. Spodarek K.: Patologia narządu ruchu. PZWL, Warszawa 2005