Giełda na egzamin z Historii Medycyny

Zamieściłem w niej tyle pytań i odpowiedzi, ile tylko udało mi się znaleźć – niektóre odpowiedzi
- jeśli tylko takie znalazłem - są obszerniejsze, ze względu na to, że nigdy nie wiadomo, czy się coś
z tego nie przyda ;)

1. Definicja człowieka kulturalnego – Człowiek, który przez całe życie doskonali się pod względem

moralnym (etycznym), intelektualnym i estetycznym

2. Czego musi wystrzegać się lekarz? - palenia, picia, narkotyków i łapówek
3. Estetyka – przywiązywanie wagi do naszego wyglądu, wyglądu otoczenia, dążenie do piękna
4. Intelektualizm – ciągłe nabywanie wiedzy, dokształcanie się
5. Moralność – trzeba być uczciwym i żyć zgodnie z kodeksami moralnymi
6. Humanizm religijny – Bóg, kierując się dobrocią i mądrością wybrał najokrutniejszą i najpodlejszą

istotę, jaką jest człowieka za swojego przyjaciela i fenotypową kopię, swój obraz

7. Wymień prezydentów Polski na wygnaniu – Władysław Raczkiewicz
8. Zakresy epok w Polsce – starożytność (około 3500 p.n.e. - 476 r.n.e, kiedy upada Cesarstwo

Zachodniorzymskie) średniowiecze (476 – 1453, kiedy upada Cesarstwo Wschodniorzymskie; czasem
używane są inne daty zakończenia – 1450, kiedy zostaje wynaleziony druk przez Gutenberga, lub
1492, kiedy Kolumb odkrywa Amerykę), renesans (schyłek XV i XVI wiek), barok (XVII – 1. połowa
XVIII wieku), oświecenie (2. połowa XVIII wieku – początek XIX wieku, a dokładniej 1733-1822),
romantyzm (w Polsce od 1822, kiedy wydane zostały „Ballady i romanse” Mickiewicza do 1863, czyli
wybuchu powstania styczniowego), pozytywizm (od 1864, kiedy powstanie styczniowe upada, do
1890, kiedy umownie rozpoczyna się Młoda Polska), Młoda Polska (1890-1918),
XXlecie międzywojenne (1918-1939)

9. Autor „Ojca zadżumionych” - Słowacki (poemat – historia Araba, tytułowego „ojca zadżumionych”,

któremu choroba zabrała żonę i siedmioro dzieci – meżczyzna nie buntuje się jednak, ani nie pogrąża
w skrajnej rozpaczy, przyjmując postawę bliską biblijnemu Hiobowi)

10. Autor i miejsce akcji „Dżumy” - Albert Camus, miejsce akcji: Oran w Algierii
11. Autor „Popiołów” - Żeromski (powieść historyczna z końca XVIII wieku i początku XIX wieku)
12. Autor „Archipelu GUŁag” - Aleksander Sołżenicyn
13. Główny bohater „Faraona” Bolesława Prusa – Ramzes XII i jego syn Ramzes XIII (postacie fikcyjne –

po Ramzesie XI władzę objął Herhor, również występujący w książce jako minister wojny
i arcykapłan, mający ocenić zdolności przywódcze Ramzesa XIII)

14. Kto zabił Kleopatrę? - zamknęła się w swoim grobowcu i popełniła samobójstwo (12.VIII 30r. p.n.e,

w wieku 39 lat) przy pomocy królewskiej kobry, ukrytej w koszu fig, co według wierzeń egipskich
miało zapewnić nieśmiertelność

15. Co to jest aseptyka i antyseptyka – przedstawiciele? Aseptyka to postępowanie dążące do jałowości

bakteriologicznej pomieszczeń, narzędzi, materiałów opatrunkowych i innych przedmiotów w celu
niedopuszczenia drobnoustrojów do określonego środowiska (np. otwartej rany operacyjnej) –
za ojca aseptyki uważa się Gustava Adolfa Neubera, kilońskiego chirurga (1886), w 1885 roku Jan
Mikulicz-Radecki użył podczas operacji rękawiczek bawełnianych, w 1887 Ernst von Bergmann
wprowadził sterylizację przy użyciu pary wodnej, a w 1894 roku William S.Halsted zastosował
rękawiczki z gumy; antyseptyka z kolei jest działaniem odkażającym, mającym na celu niszczenie
drobnoustrojów na skórze, błonach śluzowych, w zakażonych ranach – nie dotyczy ona odkażania
przedmiotów. Joseph Lister w czasie operacji używał fenolu, później jodoformu, co pozwoliło
zmniejszyć śmiertelność w czasie operacji.

16. Ojciec histologii polskiej i autor pierwszego podręcznika do histologii – Hoyer
17. 3 irracjonalne metody leczenia stosowane w Oświeceniu – teoria podrażnienia, homeopatia, mesmeryzm
18. Chińskie metody lecznicze, stosowane do dnia dzisiejszego – przypieczki i akupunktura
19. Czym był abaton? - w Starożytnej Grecji sypialnia dla pacjentów oczekujących cudownego

uzdrowienia podczas snu, w świątyni Asklepiosa – po jego opuszczeniu chory czuł się doskonale,
ze względu na pełne, boskie uzdrowienie

20. Kiedy żył Hipokrates? - V/IV w. p.n.e
21. Z jakiej szkoły wywodził się Galen? - metodycy

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 1 z 22

22. Ludzkie płyny ustrojowe wg Hipokratesa – śluz (powstający w mózgu), żółć (powstająca w wątrobie),

czarna żółć (powstająca w śledzionie), krew.

23. W jakich latach żyli Avicenna, Albukasis z Zakry i Razes? - Awicenna (980-1037), Albukakis z Zakry

(936-1013), Razes (850-932)

24. 3 negatywne czynniki hamujące rozwój chirurgii w Średniowieczu – zakaz sekcji zwłok, brak higieny,

oddzielenie chirurgii od medycyny właściwej

25. Na co i gdzie zmarł Mickiewicz? - Cholera, w Konstantynopolu (ostatnio coraz częściej mówi się

jednak, że mógł zostać otruty arszenikiem lub doznać wylewu krwi do mózgu)

26. Na jaki wiek przypadało Odrodzenie w Polsce? - XVI
27. Irracjonalne metody prognozowania chorób w starożytności – wróżenie z wątroby (hepatoskopia),

wróżenie ze snów (onejroskopia), odczynianie chorych kadzidłami

28. Znani poeci różnych okresów – Kochanowski, Rej, Szymonowic (Odrodzenie); Morsztyn, Naborowski,

Potocki (Barok); Naruszewicz, Karpiński (Oświecenie); Norwid, Mickiewicz, Słowacki (Romantyzm);
Asnyk (Pozytywizm); Tuwim, Słomiński (XX-lecie międzywojenne); Szymborska (czasy współczesne)

29. Co napisał La Fontaine? - „Dzienniki zdrowia dla wszystkich stanów”
30. Kto był prekursorem psychoanaliz? - Zygmunt Freud, który uważał, że podświadomość to wyparte ze

świadomości stłumione instynkty i popędy (zwłaszcza seksualne)

31. Czym jest plica polonica? - Kołtun polski, epidemia panująca w XVIII i XIX wieku – powstaje we

włosach, gdy są one przez dłuższy czas nieczesane, umyślnie zlepiane – tworząc zlepek brudu
i wysięku, powstającego na skutek stanu zapalnego skóry, dochodził do rozmiarów czapy pełnej wszy.
Istniało przekonanie, że stanowi on ochronę przed chorobami i diabłem, że obcięcie go może
spowodować ciężką chorobę, a nawet śmierć. Najdłuższy zachowany kołtun znajduje się w Muzeum
Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego i mierzy po rozwinięciu 1,5 m. długości.

32. Kto obalił pogląd plica polonica? - Józef Dietl
33. Nazwa kodeksu, w którym zostały określone zasady odpowiedzialności lekarza za wykonywany zawód

oraz miejsce jego powstania – Kodeks Hammurabiego, Mezopotamia

34. W którym roku pozwolono wejść na sekcję zwłok? - 1238 r, kiedy wydano rozporządzenie (dzięki

Martianusowi) dokonywania raz na 5 lat publicznej sekcji zwłok w obecności wszystkich lekarzy
i chirurgów pracujących w mieście i w prowincji

35. Odkrycia Roberta Kocha – wykrył laseczki wąglika, pałeczki gruźlicy (prątki Kocha), przecinkowca

cholery oraz środek przeciwko gruźlicy (tuberkulinę), który ostatecznie nie spełnił oczekiwań
leczniczych, ale stał się dobrym środkiem diagnostycznym; odkrył też podstawowe prawa
mikrobiologii (triada Kocha)

36. Gdzie znajduje się Piramida Cheopsa? - jeden z 7 Cudów Świata, w Efezie, w mieście Giza
37. Ojciec pediatrii – Razes – perski lekarz (865-932), który napisał „Al Hawi” - kompendium ówczesnej

wiedzy medycznej, jako pierwszy opisał objawy kliniczne ospy i odry, wprowadził rodzaj waty do
opatrywania ran, dokonał opisu narzędi do wydobywania ciał obcych z krtani

38. 4 najwybitniejszych lekarzy Oświecenia – Czerniakowski, La Fontaine, Bergonzoni, Perzyna, Piotr

Percy, Jan Palfyn

39. Kto zreformował Akademię Krakowską? - Badurski, za czasów rektoratu Hugo Kołłątaja – powstała

Krakowska Szkoła Lekarska w ramach Szkoły Głównej Koronnej (UJ po reformie)

40. Grecki bóg-uzdrowiciel - Asklepios
41. Jakie znasz przekłady Biblii? - Biblia Juzeicka, Wujka, Septuaginta, Wulgata, Tysiąclecia, Królowej

Zofii

42. Czym jest homeopatia? - metoda terapeutyczna, polegająca na maksymalnym rozcieńczaniu leków
43. Czym jest mesmeryzm? - metoda terapeutyczna, polegająca na „przekazywaniu fluidów”
44. Jakie środki znieczulające były używane w czasach Oświecenia? - m.in. chloroform, podtlenek azotu,

eter

45. Czego przeciwieństwem jest humanizm? - Barbarzyństwa
46. Czym jest i gdzie miała zastosowanie onejroskopia? - prognoza stanu zdrowia na podstawie snów,

szerokie zastosowanie znalazła w medycynie greckiej, w świątyniach Asklepiosa

47. Wymień 4 encyklopedystów – Pedanius Dioscorides, Cornelius Celsus (nie był lekarzem, ale opisał

operacje usuwania kamieni pęcherza moczowego, podwiązywanie dużych tętnic i zabiegi
kosmetyczne), Pliniusz Starszy, Scribonius Largus, Cicero

48. Wymień 3 lekarzy z Aleksandrii – Herofilos z Chaldekonu, Erasistratos z Keos, Filionos z Kos, Kointos

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 2 z 22

49. Co oznaczało słowo taumaturgia w starożyności? - leczenie modlitwami i zaklęciami
50. Autor pierwszego pełnego podręcznika medycyny arabskiej – Abul Hasan Ali
51. W któym roku powstała Światowa Organizacja Zdrowia? - 1948 r.
52. W którym roku powstał Czerwony Krzyż, które miasto było jego siedzibą i kto był założycielem? – 1864 r,

Genewa, H.Dunant

53. Kto był prekursorem kardiochirurgii w latach 30. XX wieku? - twórca komory niskich ciśnień,

E. Sauerbruch

54. Pionier higieny w Starożytnej Grecji – Diokles z Karystos, nazywany „drugim Hipokratesem”
55. Która szkoła wzorowana była na szkole medycznej w Leydzie – Wiedeń
56. Kto i kiedy odkrył podtlenek azotu? - Humphry Davy w 1799 roku – sprawdził on jego działanie

na sobie

57. Kto zreformował Akademię Krakowską? Badurski
58. Pierwszy udany zabieg transplantacji na świecie - 23 grudnia 1954 roku dr Murray po raz pierwszy

przeszczepił pacjentowi nerkę brata bliźniaka

59. Pierwszy udany zabieg transplantacji w Polsce – w 1966 roku, przeszczep nerki, dokonany przez

profesora Jana Nielubowicza

60. Kiedy powstała apteka polska? - Gniezno - w 1232 roku; Świdnica – w 1248 roku
61. Kto odkrył pierwszy hormon i jaki był to hormon? - adrenalina, Jokichi Takamina (badacz japoński)

w 1901 roku, po raz pierwszy adrenalinę jednak wyizolował w 1895 roku polski fizjolog, Napoleon
Cybulski

62. Kto wynalazł insulinę? - w 1922 roku kanadyjczycy Fryderyk Banting z Toronto, Karol Best, James

Collip (asystenci) i McLeod (zwierzchnik prac) – w 1923 Nagroda Nobla

63. Pierwsze cesarskie cięcie – rzeźnik ze Szwajcarii, Jakub Neffer, przeprowadził ten zabieg w 1500 roku

na własnej żonie; w tym samym roku cesarskie cięcie zostało przeprowadzone na Marii Teresie
(ostatniej z Habsburgów)

64. Poród Królowej Wiktorii – przy ósmym porodzie królowa Wiktoria zdecydowała się – jako pierwsza

kobieta z wyższych sfer – na poród pod chloroformem, w 1847 roku przeprowadził go James
Simpson

65. Wymień nazwy pierwszych sulfonamidów i ich odkrywców – sulfanilamid (Paweł Ehrlich w 1903),

prontosil (Gerhard Domagka – otrzymał za niego w 1935 roku Nagrodę Nobla, właściwy odkrywca
sulfonamidów), sulfapiridyna (inaczej degenan, L.E.Whitby w 1938) – sulfoamidy są stosowane
w medycynie jako środki bakteriostatyczne i odkażające

66. Gdzie do tej pory panuje na świecie komunizm? - Chiny, Korea Południowa, Kuba, Somalia, Egipt,

Wietnam, Laos, Etiopia

67. Odkrywca witaminy B1 (tiaminy) – Kazimierz Funk, który wykrywając substancję niezbędną do

utrzymania prawidłowych funkcji układu nerwowego nazwał ją witaminą (od „aminy”, ze względu
na obecność grupy NH2) – następne witaminy były odkrywane w latach 1920-1930

68. Jakie państwa leżą obecnie na terenie starożytnej Mezopotamii? - Irak Syria, Kuwejt, Iran, Turcja
69. Jakie państwa leżą obecnie na terenie Starożytnej Macedonii: Macedonia, część Grecji i Bułgarii
70. Wymień światowe organizacje niosące pomoc na świecie – UNICEF, WHO, Czerwony Krzyż, Lekarze

Bez Granic, Czerwony Półksiężyc, ILO, FAO, ONZ

71. Twórca pierwotnej anatomii człowieka – Herofilos – wyznawca Platona, który opisał mózg, komory,

oko, nerw wzrokowy, wyodrębnił dwunastnicę, trzustkę i narządy rozrodcze obu płci

72. Ślady medycyny w Egipcie – papirusy Smitha (1350 r. p.n.e) i Ebersa (1550 r. p.n.e - spis leków

i receptury przygotowania i choroby w których się je używa, działy poświęcone okulistyce,
ginekologii, kosmetyce, chorobom spowodowanym ukłuciami owadów i ukąszeniami węży, działy
o magii) – autorstwo obu papirusów przypisuje się Imhotepowi; ponadto Księgi Totha (napisał on
42 księgi Embra, które zawierały całą wiedzę Starożytnego Egiptu – ostatnie sześć dotyczyło
medycyny)

73. Ojciec współczesnej anatomii – Andrzej Wesaliusz
74. Twórca teorii fizjologii krążenia – William Harvey (1578-1657)
75. Ojciec polskiej fizjologii – Napoleon Cybulski (odkrywca adrenaliny)
76. Kto powiedział, żeby przeciwności leczyć przeciwnościami (contaria contariis curantur)? - Hipokrates

i Alkmeon z Krotony

77. Kiedy żył Hipokrates? 460 - 377 p.n.e.

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 3 z 22

78. Daty rozbiorów Polski – 1772, 1793, 1795 (w II rozbiorze nie brała udział Austria)
79. Co wywarło piętno na Europie i świecie w XX wieku? - system totalitarny (system rządów, dążący do

całkowitego podporządkowania społeczeństwa państwu za pomocą monopolu informacyjnego
i propagandy, ideologii państwowej, terroru tajnych służb i masowej monopartii – istnieje do dziś w
Korei Północnej)

80. Jakie bakterie odkrył Koch? - laseczki wąglika i zarodniki, pałeczka gruźlicy (prątek Kocha),

przecinkowiec cholery

81. Podaj triadę Kocha – zarazek powinien być stwierdzony w każdym przypadku danej choroby,

powinien on dać się wyhodować na sztucznym podłożu, chorobę można wywołać przez doświadczalne
zakażenie hodowlą danego zarazka

82. Twórca teorii odporności komórkowej – Eliasz Miecznikow (odkrył zjawisko fagocytozy - (fagocytarna

teoria zapalenia), w 1908 roku otrzymał Nagrodę Nobla

83. Wynalazca strzykawki – Gabriel Pravaz, w 1853 roku
84. Inicjator „Kropli Mleka” - Tadeusz Boy-Żeleński (instytucja opieki i ochrony zdrowia niemowląt)
85. Twórca chemioterapii – Paweł Ehrlich, w 1903 roku
86. Kiedy żył Kaludiusz Galen? 129-201 n.e, rzymski lekarz, Grek z pochodzenia, urodził się

w Pergamonie, główny lekarz gladiatorów, później lekarz na dworze cesarskim – leczył Marka
Aureliusza, anatom i fizjolog, popełnił wiele błędów, opierał się tylko na sekcjach zwierząt.

87. Metody diagnostyczne Galena - ważne są 2 metody diagnostyczne: badanie tętna i uroskopia

(oględziny moczu)

88. Kogo nazywamy małpą Galena? - Oribasius z Bizancjum – Grek, gorliwy wyznawca nauk Galena
89. Położenie Aleksandrii - początkowo w Egipcie jako stolica, Aleksander Macedoński nazwał je swoim

imieniem w 332 p.n.e, w czasach rzymskich Aleksandria była siedzibą władz prowincji, obecnie jest
znowu w Egipcie.

90. Ile lat mają piramidy – ok. 4 tysięcy
91. Co powiedział Napoleon, stojąc przed piramidami? - „40 wieków na nas patrzy”
92. Odkrywca prawa sedymentacji komórek – Edmund Biernacki (odczyn Biernackiego - OB)
93. Kim była Królowa Jadwiga? - (1374 – 1399), jedyna w historii Polski kobieta zasiadająca na tronie

i mająca wszelkie uprawniania monarsze - po koronacji Jagiełły na króla Polski Jadwiga zachowała
nadany jej wcześniej tytuł (była więc nadal królem, a nie tylko królową – żoną króla), nie była Polką,
trzecia córka króla węgierskiego. Z historycznego punktu widzenia najważniejszym jej gestem było
zapisanie przez nią w testamencie wielkich sum (10 kg złota i osobistych klejnotów) dla założonej
jeszcze przez Kazimierza Wielkiego Akademii Krakowskiej, dzięki czemu ta w 1400 roku mogła - już
jako Uniwersytet Krakowski - wznowić działalność, zmarła 17 lipca 1399 r. wkrótce po urodzeniu –
i śmierci – swego pierwszego dziecka. W 1997 JPII ogłosił ją świętą.

94. W jaki sposób Hipokrates różnicował ludzi? - pod względem budowy ciała i temperamentu, na 4 typy

(odpowiadające 4 stronom świata): sangwinik (u ludzi tego typu przeważa krew i ciepło, pochodzą
oni ze wschodu), choleryk (sucha natura, człowiek pochodzący z północy, u którego przeważającym
sokiem jest żółć z wątroby), flegmatyk (jego naturę cechuje zimno, człowiek południa, w którego ciele
ma przewagę śluz, powstający w mózgu), melancholik (człowiek zachodu, z przewagą czarnej żółci,
mającej swoje źródło w śledzionie)

95. Dlaczego Galen nie ustrzegł się anatomicznych błędów? - ze względu na badania tylko i wyłącznie na

zwierzętach

96. Kto poprawił błędy Galena? - Wesaliusz - (1514-1564) Belg, twórca nowożytnej anatomii
97. Twórca akupunktury - lekarz Szen – Nung (XII p.n.e)
98. Hipokrates a eutanazja - W przysiędze Hipokratesa zawarte jest przyrzeczenie: nigdy nikomu, ani na

żądanie, ani na prośby niczyje, nie podam trucizny, ani też nigdy takiego sam nie powezmę zamiaru, jak
również nie udzielę żadnej niewieście środka poronnego.

99. Jakie prawo zabrania aborcji i eutanazji? - Dekalog
100.Pierwsza ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny – 622 r. n.e
101.Dlaczego chirurgia była oddzielona od medycyny w średniowieczu? Bo chirurgia była źle postrzegana

przez Kościół, a medykami w tych czasach byli duchowni.

102.Wybitny lekarz komunistów – Che Guevara
103.Kto napisał “Boską komedię”? Dante Alighieri (w średniowieczu)
104.Datowanie starożytnego Egiptu - od 6000 p.n.e

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 4 z 22

105.Komu władca wybił oko biczem? Razesowi
106.W którym roku założono Uniwersytet w Warszawie? 1816 r.
107.Jak miała na imię córka Jana Kochanowskiego? Orszulka (Urszula)
108. Kto był twórcą teorii ewolucji? Darwin, w roku 1859
109. Co stwierdzili Schwan i Szleiden? - w 1838/39 roku opisali, iż organizmy składają się z komórek,

dając podwaliny teorii komórkowej

110. Jak miał na imię Landstainer i kim był? Karol, austriacki lekarz patolog i immunolog, laureat

Nagrody Nobla w 1930 roku. W 1901 odkrył, że w krwinkach czerwonych występują dwa antygeny,
które warunkują zjawisko aglutynacji (zlepiania się krwinek) w zetknięciu z krwinkami o odmiennej
strukturze antygenowej. Na podstawie tych obserwacji wyróżnił trzy grupy krwi. W 1940
z Alexandrem Wienerem odkrył czynnik Rh.

111. Kto odkrył i czym był fotohematotachometr? - Napolen Cybulski; był to przyrząd do badania

szybkości przepływu krwi

112. Kiedy i pomiędzy kim odbyła się bitwa pod Grunwaldem? - 15 VII 1410 roku, między siłami zakonu

krzyżackiego (dowództwo Urlicha von Jungingena) a połączonymi siłami polskimi, litewsko-ruskimi,
smoleńskimi, czeskimi i mołdawskimi (pod dowództwem króla polskiego Władysława II Jagiełły)

113. Kto leczył za pomocą muzyki? - Pitagoras, który był zwolennikiem medycyny kapłańskiej, sakralnej

– leczył muzyką, hymnami religijnymi, tańcami i rytualną gimnastyką

114. Ideologie Marksa i Engelsa – socjalizm naukowy, czyli ideologia, która stawiała sobie za cel opisanie

i zmienianie świata. Marks i Engels głosili, że aktualny stan w jakim państwo się znajduje jest zły
i trzeba go zmienić. Środkiem do zmiany jest rewolucja. Najwyższym elementem społecznym jest
klasa robotnicza, która powinna przejąć władzę i założyć dyktaturę proletariatu. Komuniści chcą
wszelkiej równości (co zakłada m.in. pozbawienie ludzi własności prywatnej), jak również
całkowitego zlikwidowania państwa (gdy to zacznie upadać).

115. Dwie podstawowe funkcje łagrów – funkcja represyjno-eksterminacyjna oraz funkcja rezerwuaru

niewolniczej siły roboczej

116. Konstruktor kleszczy porodowych – Jan Palfyn, w 1723 roku
117. Jaki naród napisał tabliczki z Nippur? Sumerowie, jest to najstarsza farmakopea (2000 p.n.e)
118. Data powstania Komisji Edukacji Narodowej – 1773, na powstanie KEN poszedł majątek

zlikwidowanego zakonu jezuitów

119. Autor „W pustyni i w puszczy” - Henryk Sienkiewicz
120. Najstarsze pismo medyczne - „Acta medica et philosophica Hafniensia”, 1673-1679 w Kopenhadzie,

autorstwa Tomasza Bartholinusa (pismo znalazło się w indeksie ksiąg zakazanych przez Kościół)

121. Kto podarował klejnoty Uniwersytetowi Jagiellońskiemu? - Królowa Jadwiga
122. Kto i kiedy kanonizował królową Jadwigę? - kanonizowana przez papieża Jana Pawła II w 1997 roku
123. Kiedy Sowieci pojawiali się w Polsce? 1920 - wojna polsko-bolszewicka; 1939 - Kresy Wschodnie;

1944 - Armia Czerwona w ofensywie na Berlin

124. Czy Celsus był lekarzem? Nie, ale opisał operacje usuwania kamieni pęcherza moczowego,

podwiązywanie dużych tętnic i zabiegi kosmetyczne

125. Pierwszy sztuczny lek – kwas salicylowy (po raz pierwszy był otrzymany przez wyodrębnienie go

z kory wierzby) - metoda syntezy chemicznej została wynaleziona przez niemieckiego chemika,
Hermana Kolbe

126. Kiedy Polska odzyskała niepodległość? - 11 listopada 1918 roku, po 123 latach niewoli rozbiorowej

Austrii, Prus i Rosji

127. Jak nazywał się zdobywca Nagrody Nobla w 1924 roku, konstruktor EKG? - Willem Einthoven
128. Prezydenci Polski – w II Rzeczypospolitej: Gabriel Narutowicz (11.XII.1922 - 16.XII.1922 – wakat po

nim pełnił marszałek Sejmu Maciej Rataj), Stanisław Wojciechowski (22.XII.1922 – 14.V.1926 –
wakat j.w), Ignacy Mościcki (4.VI.1926 – 30.IX.1939 – Piłsudski, wybrany przed nim przez
Zgromadzenie Narodowe nie przyjmuje urzędu); Rząd Polski Na Uchodźstwie: Władysław
Raczkiewicz (30.IX.1939 – 6.VI.1947), August Zaleski (9.VI.1947 – 7.IV.1972 – sprawował urząd,
mimo upływu kadencji), Stanisław Ostrowski (9.IV.1972 – 24.III.1979), Edward Bernard Raczyński
(8.IV.1979 – 8.IV.1986), Kazimierz Sabbat (8.IV.1986 – 19.VII.1989), Ryszard Kaczorowski
(19.VII.1989 – 22.XII.1990); Polska Ludowa: Bolesław Bierut (20.XI.1944 – 20.XI.1952 – Prezydent
Krajowej Rady Narodowej przez 3 lata, później Rzeczypospolitej Polskiej); PRL: Wojciech
Jaruzelski (19.VII.1989 – 30.XII.1989); III RP: Wojciech Jaruzelski (31.XII.1989 – 22.XII.1990),

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 5 z 22

Lech Wałęsa (22.XII.1990 – 22.XII.1995), Aleksander Kwaśniewski (23.XII.1995 – 23.XII.2005),
Lech Kaczyński (23.XII.2005 – czasy obecne)

129. Pierwsza szczepionka - szczepionka Edwarda Jennera przeciw ospie prawdziwej. Zawiera ona

wirusa krowianki (jedyna szczepionka o pełnej wirulencji, do dziś stosowana). 14 maja 1796 roku
dokonał zaszczepienia materiałem zakaźnym ospy krowianki ośmioletniego chłopca Jamesa Phippsa.
Chłopiec przechorował krowiankę i następnie Jenner zaszczepił go ponownie, jednak już materiałem
zakaźnym ospy prawdziwej. Chłopiec nie zachorował, ponieważ uzyskał odporność

130. Postać dr Spannera - oficer SS, patolog i profesor medycyny w Gdańsku w Instytucie Anatomii

Akademii Medycznej. Zbrodnicze eksperymenty medyczne prowadzone w tej placówce w latach
II wojny światowej, w tym produkowanie z ludzi mydła, zostały szczegółowo przedstawione
w Medalionach Zofii Nałkowskiej.

131. Co Kolumb przywiózł z Ameryki? - egzotyczne owoce, krzewy, rośliny: papryka, kukurydza,

ziemniaki, wyroby lokalnej sztuki oraz kiłę

132. Kto wprowadził cystoskop? - w 1877, niemiecki urolog Maxymilian Nitze, razem z Josephem

Leiterem - cystoskop Nitzego-Leitera został zademonstrowany publicznie w 1879 roku

133. Kto wprowadził ubezpieczenia społeczne? przymusowe ubezpieczenia społeczne wprowadził

Bismarck, w 1898 roku (Niemcy), później ubezpieczenia wprowadziła także Anglia

134. Gdzie obecnie są obozy koncentracyjne? - w Rosji (nazywane obozami filtracyjnymi w Czeczenii),

Korei Północnej, Wietnamie i Chinach

135. Kto zsyntetyzował morfinę? - w 1805 r., sir Friedrich Wilhelm Sertürner
136. Teoria flogistonu - teoria mechanizmu spalania powstała w XVII w Georg E. Stahl (1660-1734),

który czynnik odpowiedzialny za palenie nazwał flogistonem . Twierdził on, że substancje palne są
bogate we flogiston (flogiston zawarty jest nie tylko w materiałach palnych, jak drewno, lecz także w
metalach - te, które rdzewieją, zawierają flogiston, a metale szlachetne są flogistonu pozbawione)
który tracą w procesie spalania. Pozostałe składniki materii to składniki ziemiste, tzw. ziemie (tlenki
metali). Teoria Stahla była uznawana przez praktycznie cały wiek XVIII, mimo oczywistej
niekonsekwencji: zgodnie z nią, przy spalaniu i rdzewieniu metali powinna następować utrata
flogistonu, gdy tymczasem ruda (uboższa we flogiston), jest cięższa niż uzyskany z niej metal
(bogatszy we flogiston). W efekcie należało przyjąć istnienie dwóch odmian flogistonu – o "masie"
dodatniej i ujemnej. Obalenie tej teorii przypisuje się uczonym Michaiłowi Łomonosowi
i Lavoisierowi - odrzucenie teorii flogistonu było początkiem współczesnej chemii.

137. Jak miał na imię Marcinkowski i kto to był? Karol – jeden z przedstawicieli lekarzy w czasach

zaborów (zabór pruski), założyciel Towarzystwa Naukowej pomocy, oraz placówki stworzonej do
walki z Niemcami i skupiającej polskie życie kulturalne Poznania – Bazar Poznański. Brał udział
w Powstaniu Listopadowym, najpierw służąc w kawalerii, a następnie zostając lekarzem sztabowym.
Trafił do oddziału dowodzonego przez gen. Dezyderego Chłapowskiego, który został wysłany na
Litwę. Za udział w walkach został odznaczony krzyżem Virtuti Militari. Po kapitulacji został
internowany w Prusach Wschodnich, gdzie brał udział w zwalczaniu epidemii cholery w Kłajpedzie.
Stamtąd uciekł na zachód, najpierw do Wielkiej Brytanii, a później do Francji. Podczas tego pobytu
spotykał się zarówno z popowstańczą emigracją jak i tamtejszymi środowiskami medycznymi,
pogłębiając swoją wiedzę, a jednocześnie uchodząc za autorytet w dziedzinie walki z cholerą (w 1833
Francuska Akademia Nauk przyznała mu złoty medal za rozprawę o cholerze).

138. Armia Andersa – potoczna nazwa Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR w latach 1941/1942 – oddziały

Wojska Polskiego podporządkowane legalnemu rządowi RP na emigracji, utworzone po wybuchu
wojny III Rzeszy z ZSRR. 10 sierpnia 1941 roku Naczelny Wódz powierzył dowodzenie armią gen.
Władysławowi Andersowi, przetrzymywanemu w więzieniu NKWD na Łubiance. 14 sierpnia 1941 r.
podpisano umowę wojskową, która dała podstawę do rozpoczęcia formowania Armii Polskiej w
ZSRR.

139. Kim był Stefan Batory? - król Polski i wielki książę litewski od 1576, po ślubie (w tym samym roku)

z Anną Jagiellonką, córką Zygmunta I Starego; w 1579 założył Akademię w Wilnie

140. Odkrywca zarazka kiły – Fryderyk Schaudin, w 1905
141. Jak nazywano więźniów w łagrach? - więźniów nazywano zekami
142. Co to jest objaw Brudzińskiego? - neurologiczny objaw należący do grupy objawów oponowych

obecny u 5% dorosłych z zapaleniem opon mózgowo rdzeniowych; karkowy - przy biernym
przygięciu głowy do klatki piersiowej występuje zgięcie kończyn dolnych w stawach kolanowych

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 6 z 22

i biodrowych; policzkowy - ucisk na policzek poniżej kości jarzmowej powoduje uniesienie
przedramion i ich zgięcie; łonowy - zdecydowany ucisk na spojenie łonowe powoduje zgięcie kończyn
dolnych w stawach kolanowych i biodrowych. Odkryty przez polskiego lekarza Polikarpa
Brudzińskiego – współzałożyciela Towarzystwa Pediatrycznego, założyciela pierwszych na ziemiach
polskich szpitali pediatrycznych w Łodzi (1903) i Warszawie (1910). W 1909 roku otrzymał stopień
doktora wszechnauk lekarskich na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Stał na czele komisji
założycielskiej Uniwersytetu Warszawskiego w 1915 roku. W latach 1915-1917 pełnił funkcję rektora
Uniwersytetu Warszawskiego.

143. Co to jest objaw Babińskiego? - jeden z podstawowych objawów sprawdzanych podczas badania

neurologicznego. Polega na odruchowym wyprostowaniu palucha z jego zgięciem grzbietowym, w
trakcie drażnienia skóry boczno-dolnej powierzchni stopy. Występuje jako objaw fizjologiczny do
2. roku życia, po tym czasie jest traktowany jako patologiczny i świadczy o uszkodzeniu drogi
korowo-rdzeniowej. Jego odkrywcą był Józef Babiński – asystent Jeana-Martina Charcota,
współzałożyciel (w 1899 roku) Francuskiego Towarzystwa Neurologicznego

144. Co to jest objaw Biernackiego? - znieczulenie nerwu łokciowego przy wiądzie rdzenia
145. Wymień dzieła Strusia Oczko – Józef Struś: „Sphygmicae artis libri V” (traktat o tętnie, napisany 100

lat przed odkryciem krążenia krwi przez Harveya – Struś przewidział w nim istnienie nerwów
naczynioruchowych, zaobserwował wpływ temperatury na tętno, zwalczał poglądy galenowskie);
Wojciech Oczko: „Cieplice” (opis polskich cieplic, wskazówki jak zażywać kąpieli, inhalacji i pijać
wody zdrojowe – tym dziełem Wojciech Oczko zasłużył sobie na tytuł ojca balneologii polskiej)
i „Przymiot” (poświęcone nauce o chorobie syfilistycznej)

146. Kto wynalazł chloroform? James Young Simpson, w 1847
147. Kiedy żył i kim był Jan Długosz? w latach 1415-1480 – polski historyk, dyplomata, duchowny,

wychowawca synów Kazimierza Jagiellończyka

148. Ojciec syfidologii polskiej – Wojciech Oczko
149. Kim był Miechowita? - Maciej Miechowita (1457-1523), profesor Akademii Krakowskiej, wieloletni

jej rektor. Jako lekarz-praktyk zyskał sobie sławę „polskiego Hipokratesa”. Pozostawił 2 pisma
lekarskie: „Contra saevam pestem regimem accuratissimum” (traktat o zarazie, która w 1508 roku
szalała w Polsce) i „Conservatio sanitatis” (pierwsze naukowe wskazówki higieniczne), ponadto
napisał „Tractatus de duabus Sarmatiis Asiana et Europiana” (dzieło geograficzno-historyczne) oraz
„Chronica Polonorum” (pierwsza drukowana historia Polski, w której znajdowała się m.in.
najstarsza wzmianka o zachorowaniu na kiłę w Polsce w 1493 roku)

150. Pierwsze dzieło historii medycyny, nazwisko autora i okres powstania - „Zbiór wiadomości do dziejów

sztuki lekarskiej od czasów najdawniejszych aż do najnowszych”, Hiacynt Gąsiorowski, w 1 połowie
XIX wieku

151. Kto odkrył nerwy naczyniowo-ruchowe? Claude Bernard
152. Jeden z najwybitniejszych chirurgów arabskich - Albukasis z Zachary pod Kordobą – lekarz arabski,

urodzonyw 936 r. n.e , wybitny chirurg i pedagog, napisał encyklopedię chirurgii, wynalazł wiele
operacji, próbował wycięcia tarczycy i opisał krwawiączkę (hemofilię), zastosował roztopione żelazo
do tamowania ran

153. Pojęcie i twórca teorii „konstytucji epidemii” - Tomasz Sydenham – (1624 – 1687) angielski lekarz –

wprowadził pojęcie “konstytucji epidemii” - różna w zależności od pory roku, klimatu itp. W czasie
istnienia konstytucji epidemicznej panuje jedna epidemia, a wszystkie inne choroby przyjmują
charakter tej jednej

154. Założycie szkoły w Leydzie i Wiedniu – Leyda: Herman Boerhaave; Wiedeń: Gerhard van Swieten,

A. De Hean

155. Kto wynalazł stetoskop? - Rene Laennec w 1819 roku
156. Jak dzielone były obozy w systemie obozowym Związku Sowieckiego? - obozy poprawy przez pracę

(ITŁ), kolonie poprawy przez pracę (ITK), a od roku 1948 także specłagry (dla więźniów
politycznych)

157. Twórca i zasady homeopatii - Samuel Hahnemann – podobne leczyć podobnym, lek działa nie przez

swój skład chemiczny ale przez zawarte w nim siły niematerialne, im bardziej rozcieńczony tym
silniejszy (pogląd powszechny w XVIII w)

158. Działalność Jana Piotra Franka – (1745-1821) pionier przejęcia przez państwo odpowiedzialności za

zdrowie, warunki bytowe i higieniczne obywateli. Napisał sześciotomowe dzieło „Pełny system policji

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 7 z 22

lekarskiej”, które stało się podstawą nowoczesnej higieny – przedstawił w nim swój plan opieki nad
zdrowiem, zwracając szczególną uwagę na higienę szkolną, żywienia i wychowania dzieci,
proponował wprowadzenie dodatków rodzinnych, aby dzieci nie cierpiały z powodu ubóstwa oraz
obciążenie podatkami kawalerów na cele związane z higieną dzieci

159. Kto wprowadził bawełniane rękawiczki? - Jan Mikulicz-Radecki w 1885 roku
160. Jakiej narodowości był Jan Piotr Frank? - niemieckiej
161. Z jakim miastem związał się Jan Piotr Frank? - Wilnem
162. Pierwszy szpital pediatryczny – w 1779 roku w Londynie, w 1802 w Paryżu (który był właściwym

ośrodkiem – Francja była bowiem krajem przodującym)

163. Pierwszy szpital pediatyczny w Polsce – Lwów, w 1845 roku
164. Kto obalił teorię flogistonu? - Łomonosow i Lavoisier
165. Odkrywca promieni X – Wilhelm Roentgen, w roku 1895
166. Twórca pierwszej kliniki psychiatrycznej – Stefan Dominik Esquirol
167. Osiągnięcia Claude Bernarda - Najwybitniejszy fizjolog XIX/XX wieku – odkrył nerwy

naczynioruchowe, udoskonalił eksperyment wiwisekcyjny, opracował fizjologię soków trawiennych,
badał fizjologie ciepła zwierzęcego, wyjaśnił rolę trzustki i wątroby, naskłucie podstawy komory IV
mózgu, wykrył glikogen, badał funkcjonowanie ślinianek, trawienie i wchłanianie, prowadził badania
nad działaniem kurary i tlenku węgla

168. Kto wynalazł oftalmoskop? - Herman Ludwik von Helmholtz, w 1851
169. Kim był generał Grot-Rowecki? - generał Stefan „Grot” Rowecki (25.XII.1895 – 2.VIII.1895), twórca

i Komendant Główny Armii Krajowej w latach 1942/1943. Został uznany za "wroga numer jeden"
III Rzeszy w okupowanej Polsce i umieszczony na pierwszym miejscu niemieckiej listy
poszukiwanych Polaków. Został wydany Niemcom przez agentów Gestapo ulokowanych w wywiadzie
AK (Blanka Kaczorowska, Ludwik Kalkstein, Eugeniusz Świerczewski – ten ostatni w 1944 został
zabity za zdradę). Został osadzony w połowie lipca 1943 w obozie koncentracyjnym
w Sachsenhausen, jako więzień honorowy. 1 sierpnia 1944, Heinrich Himmler – minister spraw
wewnętrznych III Rzeszy - na wieść o wybuchu powstania warszawskiego nakazał niezwłoczne
zgładzenie Stefana Roweckiego

170. Ojciec bakteriologii polskiej – Rudolf Weigl
171. Ojciec bakteriologii światowej – L. Pasteur (w 1860 roku przeprowadził fermentację mlekową

i alkoholową i dowiódł istnieniu drobnoustrojów)

172. Działanie „kamienia filozoficznego” - przemiana metali nieszlachetnych w złoto, cudowny lek przeciw

wszelkim schorzeniom i dowolnie przedłużający życie

173. W jaki sposób wywoływano więźniów w łagrach? - nigdy nie mówiono nazwiska, zawsze tylko

pierwszą literę, a więźniowie, których nazwiska zaczynały się na tą literę, musieli je wymienić

174. Podaj nazwiska twórców surowicy toksyny przeciwbłoniczej – Roux i Behring (twórcy serologii)
175. Kto rozpoczął pisanie rozpraw lekarskich w języku polskim? - Wojciech Oczko („Cieplice”

i „Przymiot”)

176. Osiągnięcia Roberta Remaka – Polak na Obczyźnie, pracujący w Niemczech, w 1859 odkrył

przytarczyce, był pionierem elektroterapii (porażenia i niedowłady leczone prądem) oraz embriologii
- odkrył włókno nerwowe bez osłonki rdzennej (włókno Remaka), zwoje nerwowe w sercu oraz trzy
listki zarodkowe

177. 3 podstawowe funkcje historii medycyny – badanie rozwoju wiedzy medycznej, ilustracja działalności

osób zajmujących się medycyną, wpływ na kształtowanie się stosunków pacjent-chory

178. Poglądy spermistów i owistów – 2 odmienne teorie embriologiczne – spermiści (animalkuliści)

wyobrażali sobie, że w plemniku siedzi miniaturowy człowieczek, a jajo kobiece pełni co najwyżej
funkcję odżywczą; owiści zaś odwrotnie.

179. Jakie wyżywienie zakładał teoretycznie regulamin obozowy łagrów? - codziennie 600 g chleba,

20 g cukru, rano ciepłą herbatę, w południe pół litra zupy i kopiastą łyżkę stołową kaszy, wieczorem
jedno z dań obiadowych – po wyroku przysługiwał dodatek w postaci 100 g chleba i 5 g cukru –
mimo wszystko, zawsze faktyczne normy te odbiegały (niekorzystnie dla więźniów) od regulaminy

180. W jakich zaborach działali Chałubiński, Kaczorowsk, Marcinkowski, Rydygier i Dietl? - Chałubiński w

rosyjskim, Kaczorowski i Marcinkowski w pruskim, Rydygier i Dietl w austrackim

181. 3 czynniki decydujące o rozwoju chirurgii w XIX wieku – wprowadzenie narkozy, aseptyka

i antyseptyka, przetaczanie krwi

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 8 z 22

182. Założyciel Łódzkiego Towarzystwa Lekarskiego – prof. W. Tomaszewski
183. W którym roku i kto otrzymał po raz pierwszy Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny? - w 1901, Emil

Adolf von Behring - „za pracę nad seroterapią, a szczególnie za jej zastosowanie przeciw błonicy,
dzięki czemu otworzył nową drogę w dziedzinie nauk medycznych i tym samym umieścił w rękach
lekarzy zwycięską broń w walce z chorobą i śmiercią”

184. Ojciec polskiej balneologii – Wojciech Oczko
185. Jak miał na imię Landsteiner i czego dokonał? - Karl, odkrył, że w krwinkach czerwonych występują

dwa antygeny, które warunkują zjawisko aglutynacji (zlepiania się krwinek) w zetknięciu
z krwinkami o odmiennej strukturze antygenowej. Na podstawie tych obserwacji wyróżnił trzy grupy
krwi (A, B, 0)

186. Jakie dzieło w łacinie napisał Pare? - żadnego, nie znał łaciny, pisał wyłącznie po francusku
187. Kiedy powstało Gimnazjum Akademickie w Gdańsku – w 1558
188. Kto założył łagry? - Władimir Iljicz Uljanow-Lenin i Lew Bronsten-Trocki
189. Autorzy książek o łagrach sowieckich – m.in. Gustaw Herling-Grudziński („Inny Świat”), Aleksander

Sołżenicyn („Archipelag GUŁag”, „Jeden dzień Iwana Denisowicza”), Jerzy Supady („Życie i śmierć
w łagrach sowieckich”)

190. Kto przeprowadził reformę szpitalnictwa we Francji? Jean Holk
191. Kiedy miała miejsce zbrodnia katyńska? - 3 kwietnia – 12 maja 1940 roku
192. Kto dokonał zbrodni katyńskiej? - NKWD - Narodnyj Komissariat Wnutriennich Dieł - (Ludowy

Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR)

193. Liczba ofiar w Katyniu – około 19 tysięcy jeńców wojennych – polskich oficerów, przez co była

to zbrodnia szczególnie bolesna dla społeczeństwa polskiego

194. Gdzie i w jaki sposób były chowane ofiary zbrodni katyńskiej? - w zbiorowych mogiłach w Katyniu pod

Smoleńskiem, Miednoje koło Tweru, Piatichatkach na przedmieściu Charkowa

195. Znane osoby, które zginęły w zbrodni katyńskiej - Xawery Czernicki (kontradmirał Polskiej

Marynarski Wojennej), Bronisław Bohaterewicz (generał brygady WP), Henryk Minkiewicz (generał
dywizji WP), Mieczysław Makary Smorawiński (generał brygady WP – w 2007 roku Aleksander
Kwaśniewski pośmiertnie awansował go na stopień generała dywizji), Janina Lewandowska (pilot,
jedyna kobieta wśród zabitych), Stanisław Haller (kuzyn generała Józefa Hallera, generał broni WP),
Aleksander Kowalewski (generał brygady WP), Kazimierz Orlik-Łukoski (generał dywyzji WP) itd.

196. Ojciec teorii odruchów warunkowych – jak udawadniał swoją teorię? - Iwan Pawłow, wyjaśnił

mechanizm wydzielania soków trawiennych na podstawie odruchów warunkowych – badał
to zjawisko na psach

197. Jaką warstwę społeczną reprezentowali w łagrach urki? - byli oni kryminalistami, wytworzonymi

mentalnie przez państwo sowieckie – najczęściej byli to ludzie młodzi (czasem dzieci) z nizim
społecznych lub środowisk asocjalnych – w ich gronie człowiek wykształcony należał do rzadkości;
jednocześnie stanowili oni warstwę administracyjną obozu, piastując wszystkie najważniejsze
stanowiska przeznaczone dla więźniów

198. Przedstawiciele szkoły Aleksandryjskiej – Herofilos, Erasistratos, Filionos, Kointos
199. Czas powstania Szkoły Aleksandryjskiej – 324 p.n.e
200. Konstruktor barometru rtęciowego – Torricelli (uczeń Galileusza)
201. Kto wprowadził gumowe rękawiczki? - William S.Halsted w 1894 roku
202. Lekarze bizantyjscy – Oribasjus, Paweł z Eginy
203. Twórca podręcznego zestawu chirurgicznego (theca vulneraria) – Guy de Chauliac, z Francji; w skład

zestawu wchodziła brzytwa, nożyczki, dłutko, skalpel, zgłębnik i igła

204. Kto sprowadzał istnienie wszystkich chorób do stanu napięcia porów? - szkoła metodyków, której

początek dał Asklepiades – metodycy uznwali medycynę za naukę prostą i przyjemną, stosowali
szablonowe leczenie, wyróżniając tylko 2 stany chorobowe – gdy pory są za ciasne (stosowano środki
rozluźniające) i gdy pory są za luźne (środki ściągające). Nauka medycyny w tej szkole trwała
6 miesięcy. Znanym metodykiem jest m.in. Soranos z Efezu

205. Kto sprowadzał istnienie wszystkich chorób do stanu napięcia pneumy? - pneumatycy – uważali oni,

że powietrze jest pierwiastkiem materii, zrębem wszystkich elementów wszechświata, zaś pneuma to
energia, tchnienie, czynnik aktywny, mający swoje siedlisk w sercu i od którego zależy nasz stan
zdrowia – za pośrednictwem pneumy rozprowadzane jest po naszym ciele ciepło naturalne, dzięki
któremu żyjemy. Przyjmowali oni istnienie sześciu (3 par) czynników przeciwstawnych: wilgoci

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 9 z 22

i suchości, ciepła i chłodu, goryczy i słodyczy. Równowaga tych czynników oznaczała zdrowie, brak
równowagi – chorobę. Znanymi pneumatykami byl Alkmeon z Krotonu, Atenajos z Attalei,
Archigenes z Apamei

206. Jak przewożono więźniów do łagrów? - w zależności od warunków: koleją (bardzo często na

odkrytych platformach), samochodami ciężarowymi, barkami lub statkami towarowymi; bardzo
często ostatni odcinek drogi do łagru pokonywać trzeba było pieszo

207. Przedstawiciele Szkoły Krotońskiej – Alkmeon z Krotony, Anaksymander z Miletu, Anaksymenes,

Anaksagoras (szkoła ta charakteryzowała się nie osiągnięciami praktycznymi, a dążeniem do
poznania istoty człowieka)

208. Przedstawiciele Szkoły z Knidos – Tales, Pitagoras, Platon (szkoła z Knidos dała początek

diagnostyce i semiotyce – lekarze tej szkoły bowiem nauczyli się dość dobrze rozróżniać poszczególne
objawy, wykrywać ich pochodzenie i oceniać znaczenie dla orgniazmu)

209. Przedstawiciele Szkoły z Kos – Hipokrates (szkoła z Kos szczególnie rozwijała się w kierunku

chirurgii kończyń i ogólnej techniki chirurgicznej)

210. Przedstawiciele Szkoły Sycilijskiej – Empedokles
211. Wynalazca mikroskopu – ok. roku 1610 Galileusz (był on jednak prymitywny), właściwym wynalazcą

mikroskopu jest holenderski optyk Jannsen, ulepszył go zaś Antonie van Leeuwenhoek (mikroskopy
Jannsena dawały powiększenie 120-160x, podczas gdy mikroskop Leeuwenhoeka – 240x)

212. Kim był Mieszko I? - synem Siemomysła, pierwszym księciem Polan z dynastii Piastów (nie królem! -

Gall Anonim z kolei pisał, że pierwszym władcą Polan był Siemowit) - przyjął chrzest w 966 roku, po
wzięciu w 965 roku ślubu z Dobrawą Przemyślidówką (księżniczką czeską)

213. Kim był Oktawian August? - Gaius Octavius, po adopcji Gaius Iulius Caesar Octavianus, pierwszy

cesarz rzymski, syn Gajusza Oktawiusza i Atii Starszej, wnuk siostry Juliusza Cezara i jego później
adoptowany testamentem syn. Panował między 16 stycznia 27 r. p.n.e. a 19 sierpnia 14 r. n.e.

214. Najwybitniejszy uczniowie Uniwersytetu Krakowskiego – Karol Wojtyła, Tadeusz Boy-Żeleński, Jan

Długosz, Jan Kochanowski, Mikołaj Kopernik, Stanisław Lem itp.

215. Czego dokonał Teofil Kaczorowski? - jako pierwszy sformułował teorię zakażenia organizmu na

skutek złego stanu zębów

216. Jacy królowie są wyszczególnieni w trylogii Sienkiewicza? - Jan II Kazimierz Waza, Michał Korybut

Wiśniowiecki, Jan III Sobieski

217. Największe epidemie na świecie i Polsce - epidemia ospy prawdziwej w Imperium Rzymskim (165-

180 n.e), epidemia dżumy w Europie (tzw. „czarna śmierć”, 1347-1352, zabija 1/3 ludności
Kontynentu – w 1665 roku epidemia wraca, ale tylko do Londynu), epidemia kiły (po wyprawie
Karola VIII do Włoch – 1495-1496), wielka epidemia żółtej febry w Hiszpanii i Afryce Północnej
(1800), epidemia cholery na Śląsku (1831), epidemia grypy-hiszpanki (ginie 50-100 milionów ludzi,
1918), epidemia ospy prawdziwej we Wrocławiu (1963)

218. Czym jest krasis i dyskrasis? - krasis (krazja) to zachowanie prawidłowych stosunków między

przeciwieństwami - harmonia, homeostaza, brak chaosu – dyskrasis (dyskrazja) jest tego
zaprzeczeniem – to rozstrojenie, zepsucie, skażenie tych stosunków

219. Ramy czasowe średniowiecza – 476 (upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego) – 1453 (upadek

Cesarstwa Wschodniorzymskiego – Konstantynopola); niektórzy przyjmują za koniec średniowiecza
datę 1450 (wynalezienie druku przez Gutenberga) lub 1492 (odkrycie Ameryki przez Kolumba)

220. Ramy czasowe renesansu – renesans = odrodzenie, w Zachodniej Europie od XV do XVI wieku

(historycy posługują wieloma odległymi od siebie datami – 1517, kiedy miało miejsce wystąpienie
Marcina Lutra; 1548 – kiedy miał miejsce Sobór Trydencki; 1648 – koniec wojny trzydziestoletniej –
najczęściej jednak używa się zaokrąglonej daty 1600), w Polsce – cały XVI wiek (od końca wieku XV
do początku wieku XVII)

221. Ramy czasowe oświecenia – w historii Europy 1688 – 1789, w Polsce – 1733-1822
222. W jaki sposób Razes dokonywał wyboru miejsca budowy szpitala? - wywieszał kawałki mięsa

i obserwował, gdzie najdłużej zachowało się ono bez procesu gnilnego – miejsce to miało być
miejscem najzdrowszym i najbardziej odpowiednim pod budowę szpitala

223. Szkoły, w których można było studiować medycynę w Średniowieczu – Salerno (południe Włoch,

panowało tam prawo zwyczajowe, więc mogły też się uczyć kobiety) i Montpellier (południe Francji –
panowało tam prawo rzymskie, co uniemożliwiało kobietom naukę)

224. Jak pojmowano chorobę w średniowieczu? - kara za grzechy, opętanie przez złego ducha, tylko post

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 10 z 22

i pokuta mogą uzdrowić chorych

225. Średniowieczne psychozy – sugestie, autosugestie, histerie, neuropatie, psychopatie, tarantyzm (szał

taneczny na wzór konwulsji osób ukąszonych przez pająki)

226. Autor „Antidotarium” - Jan Stanko z Wrocławia (w XIII wieku identyczny tytuł miała rozprawa

farmakologiczna Nikolaosa Aleksandryjskiego, nazywanego Myrepsosem)

227. Powstanie Szkoły Głównej Koronnej – 1780 r.
228. Kto, gdzie i w którym roku palił publicznie dzieła Galena i Awicenny? - Paracelsus, w Bazylei, w roku

1527

229. Czynnik męski i żeński w Chinach – dwa przeciwstawne czynniki: jang (męski, dodatni) – kojarzący

się z aktywnością i siłą, sprowadzający ciepło, zdrowie i życie (gdy za dużo jang – nadmierny wzrost
szybkości funkcjonowania organizmu – nadmiar i przepełnienie); in (inaczej jing – żeński, ujemny) –
oznacza słabość, sprowadzał ciemność, chorobę, śmierć (gdy za dużo in – obniżenie aktywności
organizmu i powolne zatrzymanie jego funkcji – niedobór i próżnia)

230. Średniowieczne uniwersytety – Uniwersytet w Bolonii (1119), Uniwersytet Oksfordzki (1178),

Uniwersytet w Padwie (1222), Uniwersytet w Neapolu (1224), Uniwersytet w Cambridge (1231),
Uniwersytet w Paryżu (Sorbona – 1257), Uniwersytet w Montpellier (1289), Uniwersytet w Krakowie
(1364)

231. Kim był Lucjusz Aureliusz? - cesarz, panujący w latach 180-192 w Cesarstwie Rzymskim
232. Kiedy Arabowie wkraczają do Europy? - od 712 roku (kampania odbywała się w roku 732, kiedy

ekspansja została powstrzymana zwycięstwem Karola Młota pod Poitiers). W IX wieku Arabom
udało się opanować Syrakuzy (Sycylia), w 846 udało im się nawet zagrozić przez pewien moment
Rzymowi

233. Autor dzieła „Herbarz polski, czyli księgi o przyrodzie ziół” - Marcin z Urzędowa
234. Kto i w którym roku wprowadził sterylizację parą wodną? - Ernst von Bergmann, w 1887 roku
235. Co działo się z ciężarnymi kobietami w łagrach? - kobiety, które zdecydowały się urodzić, przebywały

w lepszych warunkach, z lepszą opieką medyczną, aż do 6 miesięcy po odbyciu porodu; dzieci
urodzone w łagrze traktowane były zaś jako własność państwa, po 0,5-3 lat wychowania były
zabierane od matek i wychowywane na 100% sowietów

236. Kto był pierwszym i ostatnim królem Polski? - pierwszym królem polskim był Bolesław I Chrobry

(992-1025), ostatnim zaś Stanisław August Poniatowski (1764-1795)

237. Kiedy miało miejsce rozbicie dzielnicowe? - na mocy testamentu Bolesława Krzywoustego, w latach

1138-1320 (od śmierci Bolesława Krzywoustego, do koronacji Władysława Łokietka)

238. Kto stworzył komunizm? - prekursorami byli T.Morus, C.H.Saint-Simon, Ch.Fourier (XV-XVII

wiek) – podstawą komunizmu, jako zintegrowanej koncepcji ideologicznej jest Manifest
Komunistyczny Karola Marksa z 1848 roku

239. W którym roku uchwalono Konstytucję 3 Maja? - 3 maja 1791 roku, miała regulować ustrój prawny

Rzeczpospolitej Obojga Narodów

240. Który lekarz uważał złoto za lek uniwersalny? - Arnold de Villanova (1235-1311), z Hiszpanii
241. W którym roku nastąpiło otwarcie pierwszego szpitala w Łodzi? - 1845 (Szpital Miejski w Rynku

Fabrycznym, obecnie Seminarium Duchowne)

242. Data narodzin chińskiej terorii ying-yang – ok. VII w. p.n.e.
243. Jakie awitaminozy panowały w obozach koncentracyjnych? - pelagra (niedobór witaminy B3 – niacyny

– powodowała zapalenie skóry, biegunkę, zapalenie jamy ustnej, otępienie; po IIWŚ był obowiązek
picia musujących drożdży, co chroniło przed pelagrą), szkorbut (gnilec, cynga – niedobór witaminy
C, powodujący samoistne krwawienie, bóle mięśni i stawów, patologiczne złamania, ogólne osłabienie,
zapalny przerost dziąseł, chwianie się, wypadanie zębów, słabą krzepliwość), kurza ślepota (niedobór
witaminy A, powodujący zaburzenia widzenia w warunkach słabszego oświetlenia)

244. Data powstania Akademii Królewskiej – 1662 rok, w Anglii
245. Ostatnie słowa, ujęte w Manifeście Komunistycznym - „Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się!”
246. Który z lekarzy jako pierwszy usunął gałkę oczną objętą nowotworem? - Bartisch, w 1583 roku
247. Wariolizacja a wakcynacja – wariolizacja to szczepienie materiałem zakaźnym pochodzącym z krost

ospowych chorego człowieka – zaniechana od czasu wprowadzanie przez Jennera szczepienia
przeciwko ospie ospą krowianką; wakcynacja jest za to uodpornieniem przeciwko ospie za pomocą
żywego wirusa ospy krowiej

248. Wynalazca chemioterapii – Paul Ehrlich (otrzymał Nagrodę Nobla w 1908 roku) – oprócz tego jest też

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 11 z 22

wynalazcą salwarsanu – lekarstwa przeciwko kile, stosowanego przed wynalezieniem antybiotyków

249. Teoria samorództwa – abiogeneza zakładała powstawanie żywych organizmów z materii

nieożywionej, czego nauczał m.in. Arystoteles

250. Kto obalił teorię samorództwa? - Ludwik Pasteur, choć niektórzy uważają, że teorię tą wcześniej

obalił Antonie van Leeuwenhoek, znajdując jaja much w mięsie wołowym

251. Pierwsze chirurgiczne leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego – George Thomas Morton, w 1887,

w Filadelfii; w Polsce profesor Wiktor Tomaszewski

252. Kto w odrodzeniu wykonał największą ilość sekcji zwłok? - Leonardo da Vinci
253. Data i autor rozprawy o kile – 1591, Sebastian Petrycy z Pilzna
254. Jaki był podstawowy obowiązek zesłańca łagrów? - praca, rozpoczynająca się o 3, 4 lub 5 rano
255. Kogo nienawidzili naziści i komuniści? - Niemieccy naziści głosili wyższość narodu niemieckiego,

należącego do rasy aryjskiej – nienawidzili w szczególności Żydów i Cyganów; komuniści z kolei
przejawiali nienawiść klasową do wrogów mas pracujących

256. Lekarz przeprowadzający doświadczenia na więźniach w obozach koncentracyjnych – Joseph Mengele

(nazywany Aniołem Śmierci) – jego głównym celem było znalezienie sposobu na genetyczne
warunkowanie cech aryjskich u dzieci i zwiększenie ilości ciąż mnogich, dlatego też obiektem jego
badań stały się bliźnięta, na których przeprowadzał wszystkie możliwe badania – potem oboje
bliźniąt było równocześnie zabijanych, by porównywać narządy wewnętrzne – oprócz tego
wykonywano amputacje, punkcje lędźwiowe, wstrzykiwanie tyfusu, umyślne zakażanie ran itp.

257. Z jakiego okresu i skąd pochodzi, oraz z czego jest wyrabiany papirus? - używany od 3000 p.n.e,

pochodzi z Egiptu, wytwarzany jest zaś z rośliny tam rosnącej – cibory papierowej

258. Dzieła Hipokratesa – Przysięga Hipokratesa, zbiór „Corpuss Hippocraticum”, traktat „Epidemie”,

traktat „Rokowania”, „Aforyzmy”

259. Dzieła Awicenny – najważniejszym dziełem Awicenny był „Kanon medycyny”, obejmujący

zagadnienia z dziedziny anatomii, fizjologii, patologii, terapii, farmakologii, higieny i dietetyki –
Awicenna opisał w nim choroby dżumy, ospy, odry, poświęcił uwagę roli mózgu i nerwów,
drobiazgowo opisał uroskopię – Awicenna dokonywał potajemnie sekcji zwłok, na co wskazuje fakt,
iż jako pierwszy opisał miejsca przyczepu mięśni ocznych; ponadto napisał dwie księgi o
farmakognozji i farmakologii

260. Kiedy wprowadzone zostało nauczanie przy łóżku chorego? - pierwszym lekarzem, stosującym

nauczanie kliniczne był Giambattista Montano (Giambattisa da Monte), ze szkoły w Padwie – metoda
ta się jednak nie zakorzeniła od razu i została dopiero później wprowadzona przez jego uczniów do
Europy, począwszy od Leydy w zachodniej Hiszpanii

261. Krucjaty – wyprawy krzyżowe były wyprawami wojennymi chrześcijan, walczących z wyznawcami

innych religii lub wyznań; miały one na celu odbicie, a następnie obronę miejsc związanych z religią
chrześcijańską w Palestynie – zasadniczo można wyróżnić 7 wypraw krzyżowych w latach 1069-1099
(I – do jej realizacji, jak i tym samym całego szeregu krucjat przyczynił się papież Urban II), 1147-
1149 (II), 1189-1192 (III), 1202-1204 (IV), 1217-1221 (V), 1248-1250 (VI) i 1270 (VII). Oprócz tego
oficjalnym wyprawom krzyżowym towarzyszyły też tzw. wyprawy ludowe, w których uczestniczyły
tłumy przypadkowych cywilów i wszystkie z nich zakończyły się masakrami tych ludzi. Zalicza się do
nich I wyprawa ludowa w 1096 roku, II wyprawa ludowa w 1147 oraz krucjata dziecięca w roku 1212
(uważano, że niewinne istoty, jakimi są dzieci przeważą szalę zwycięstwa – w rezultacie jednak
mnóstwo dzieci umarło z głodu na statkach, a pozostałe zostały sprzedane w niewolę muzułmanom)

262. Wybitni polscy lekarze doby Odrodzenia – Maciej Miechowita (1457-1523), Józef Struś (1510-1568;

napisał traktat o tętnie), Wojciech Oczko (1537-1599; jako pierwszy pisał po polsku), Sebastian
Petrycy z Pilzna

263. Ojciec chirurgii plastycznej – Gaspare Tagliacozzi
264. Lekarze doby Oświecenia w Polsce – Rafał Czerwiakowski, Janusz Abraham Gehma, Ludwik

Perzyna, Leopold Lafontaine, Michał Bergonzoni

265. Co napisał Lafontaine? - był on redaktorem naczelnym „Dziennika zdrowia wszystkich stanów”
266. Kim był Jean de la Fontaine? - przedstawiciel francuskiego baroku, bajkopisarz, napisał między

innymi bajki „Kruk i lis”, „Żaba i wół”, czy „Pies i wilk”

267. Pierwszy lek przeciwko kile – salwarsan, odkryty przez Ehrlicha (odkrywcę chemioterapii)
268. Szkoły medyczne w czasie Oświecenia i ich założyciele – Uniwersytet w Leydzie (Herman Boerhaave),

Klinika Uniwersytecka w Wiedniu (Gerard von Swieten, Anton de Hean)

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 12 z 22

269. W której szkole wprowadzono mierzenie temperatury i jakim termometrem? - w szkole w Leydzie,

termometrem alkoholowym

270. Wybitni lekarze zagraniczni odrodzenia – Leonardo da Vinci (1452-1520), Michał Anioł (1475-1564),

Rafael (1493-1520) – zajmowali się głównie poznawaniem kształtów człowieka i budową jego ciała;
Paracelsus (1493-1541), Andrzej Wesaliusz (1514-1564).

271. Czym były poty angielskie? - „sudor anglicus” - choroba epidemiczna, pochodząca z Anglii,

objawiająca się obfitym poceniem, różnorodnymi bólami, krwotokami, wysoką temperaturą ciała.
Pierwsze przypadki odnotowano w sierpniu 1485 roku w armii zebranej przez Henryka VII po
wylądowaniu w Milford Haven, jednak największe żniwo choroba zebrała w maju 1528 roku, kiedy
epidemia wybuchła w Londynie, rozszerzając się szybko na całą Anglię i dużą część Europy.

272. Kto w znacznej mierze rozpoczął popularyzację Zakopanego jako miejsca zdrowego klimatycznie? -

Tytus Chałubiński

273. Czym były w łagrach bury? - barakami zaostrzonego reżimu
274. Sektory medycyny społecznej – państwowy, samorządowy, prywatny, stowarzyszeniowy (w czasach

obecnych, w Polsce rozwijają się 3 sektory: państwowy, prywatny i spółdzielczy)

275. Kiedy powstał Uniwersytet Warszawski? - 1816 rok
276. Jakie odkrycie nazywamy „kompasem medycyny”? - odkrycie perkusji (opukiwania) przez Leopolda

Auenbruggera

277. W którym wieku pojawiło się po raz pierwszy ustawodawstwo aptekarskie? - XII/XIII wiek
278. Jak rozpoczęła się II Wojna Światowa? - 1 września 1939 o 4:40, bez wypowiedzenia wojny

i ogłoszenia mobilizacji, wojska niemieckie zgodnie z planem Fall Weiss, uderzyły na Polskę na całej
długości polsko-niemieckiej granicy oraz z terytorium Moraw i Słowacji, co spowodowało iż łączna
długość frontu wyniosła ok. 1600 km stawiając Polskę w niekorzystnym położeniu strategicznym.
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Ignacy Mościcki wydał odezwę, w której po oświadczeniu
o niesprowokowanej agresji Niemiec przeciwko Polsce wezwał naród do obrony wolności
i niepodległości kraju. Założeniem "Fall Weiss" było okrążenie i zniszczenie Wojska Polskiego na
zachód od linii Wisły nie później niż w czternastym dniu od uderzenia Wehrmachtu. Symbolem
ataku Niemiec stało się uderzenie na polską składnicę wojskową Westerplatte w Wolnym Mieście
Gdańsku, rozpoczęte o godzinie 4:45 strzałami pancernika "Schleswig-Holstein", który
z kurtuazyjną wizytą wpłynął do portu w Gdańsku kilka dni wcześniej. Westerplatte skapitulowało
7 września o godz. 10:15, przez ten czas było przykładem bohaterstwa i zachęcało do dalszej walki
cały kraj. 28 września skapitulowała Warszawa.

279. Jak dzielono jedzenie w łagrach? - ilość wydawanego posiłku była zależna od normy, ciężkości

wykonywanej pracy – była to sytuacja tak katastrofalna, że znany jest przypadek z Kołyma,
w którym więźniowie zjedli w pełni rozkładającą się końską padlinę, wraz z beczką smaru do taczek
– więźniowie, którzy wykonali więcej, niż 125% przewidzianej normy, przeznaczony był „kocioł
stachanowski”, który uprawniał do większej ilości chleba (800 g), cienkiej zupy, warząchwi kaszy
i kawałka ryby; więźniowie wykonujący właściwą normę otrzymywali jedzenie z „kotła udarnika”
(zwykłego, regulaminowego), zaś dla więźniów, którzy nie zdołali wykonać 75% przewidzianej
normy, przewidziany był „kocioł karny”; z kolei dla administracji obozu – „kocioł iteerowski”,
w którym serwowano jedzenie bez większych ograniczeń.

280. Kiedy po raz pierwszy w łagrach więźniowie mieli kontakt z lekarzami po aresztowaniu? - na komisji

lekarskiej, decydującej o przydzieleniu więźnia do odpowiedniej kategorii

281. Sylwetka Sołżenicyna - Aleksander Isajewicz Sołżenicyn (11.XII.1918 – 3.VIII.2008) - rosyjski pisarz,

laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1970, autor trzytomowego „Archipelagu
GUŁag”. Został aresztowany 9 lutego 1945 w Elblągu, po tym jak NKWD przechwyciło jego list do
przyjaciela zawierający krytyczne opinie na temat sposobów prowadzenia wojny przez Związek
Radziecki i roli Stalina. Po aresztowaniu trafił do więzienia na Łubiance, a stamtąd na Butyrki
w Moskwie. Na mocy artykułu ówczesnego kodeksu karnego o antyradzieckej agitacji i próbie
utworzenia organizacji antyradzieckiej został skazany na 8 lat wychowawczego obozu pracy.
Więziono go w obozie w Nowej Jerozolimie pod Moskwą, następnie pracował w szaraszce (specjalny
obóz dla specjalistów i naukowców) w Marfinie, a w końcu przewieziono go do obozu w Ekibastuzie.
Został zwolniony w lutym 1953 i skierowany na "wieczne osiedlenie" do wioski Kok-Terek
w obwodzie dżambulskim w Kazachstanie. Po rozpoznaniu u niego raka żołądka poddawany był
leczeniu naświetleniami w szpitalu w Taszkiencie, gdzie następnie przeszedł operację usunięcia guza.

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 13 z 22

Pomimo zabiegu, nowotwór miał przerzuty i według diagnozy lekarzy-zesłańców postawionej
w grudniu 1953 Sołżenicynowi pozostały trzy miesiące życia. Jednak przerzuty nagle ustąpiły,
co Sołżenicyn uznał za realizację Bożego zamysłu – opinię tę wielokrotnie podtrzymywał
w przyszłości.

282. Kim był Jan Jonston? - lekarz polski obcego pochodzenia, zdobył tytuł doktora medycyny w Lejdzie,

w roku 1634, władał piętnastoma językami obcymi, lekarz nadworny wojewody Bogumiła
Leszczyńskiego oraz lekarz miejski miasta Leszna – napisał między innymi „Idea universae
medicinae practicae” („Ogólne zagadnienia praktycznej medycyny”), encyklopedię „Johani Jonstoni
Poloni naturae constantia”, „Dendrographia”, w innych pracach zajmował się zaś anatomią,
fizjologią, patologią, terapią. Nie rozumiał nowych odkryć anatomicznych i fizjologicznych,
pozostawał cały czas pod wpływem Hipokratesa i Galena

283. Ojciech chirurgii francuskiej – Ambroży Pare
284. W jaki sposób karane były stosunki homoseksualne w łagrach? - w żaden, były one tolerowane przez

administrację obozową, mimo surowych kar, przewidzianych sowieckim prawem

285. Co napisał Wawrzyniec Haister? - podręcznik chirurgiczny
286. Jak się nazywała córka M. Curie? - Irena
287. Prekursor higieny pracy oraz medycyny zapobiegawczej – Bernard Ramazzini
288. Kto opisał po raz pierwszy budowę nerek? - Marcello Malphighi (od jego nazwiska pochodzi nazwa

kłębuszków Malphiniego); opisał on też naczynia włosowate, czerwone ciałka krwi, strukturę
śledziony i budowę skóry (stratum Malphighii – warstwa kolczysta i podstawowa)

289. Kim był Crawford Long? - amerykański chirurg, fizjolog i farmaceuta, będący prekursorem

stosowania eteru jako środka znieczulającego (1842 rok). Później eter zastosował Morton (dentysta
z Bostonu) w 1846 roku

290. Kim był Semmelvais? - odkrywca przyczyn gorączki połogowej, co zapoczątkowało erę antyseptyki

w położnictwie i chirurgii

291. Szpital św. Zofii – warszawski szpital pediatryczny, powstały w 1912 roku jako Miejski Zakład

Położniczy

292. Co napisał Auenbruger? - rozprawę pt. „Nowy wynalazek odkrywania ukrytych chorób wewnętrznej

piersi za pomocą opukiwania klatki piersiowej jako znaku” (Inventum novum ex percussione thiracis
humani ut signo abstrusos interni pectoris morbos detegendi), w którym przedstawił wielkie odkrycie
metody opukiwania

293. Teoria preformacji (proformacji) – teoria embriologiczna, zakładająca, że w komórce rozrodczej

mieści się ukształtowany organizm, którego dalszy rozwój polega jedynie na rozroście istniejących
już organów – teorii tej hołdowali między innymi Jan Swammerdam, Leeuwenhoek, Malpighi.

294. Teoria epigenezy – teoria embriologiczna, opozycyjna do teorii proformacji, zakładająca, że

organizm potomny w procesie embriogenezy powstaje od zera, od nowa - pogląd ten ma swój
początek w myśli Arystotelesa, który zakładał, że zarodki formują się z homogenicznego materiału.
Pogląd ten udowodnił w XVII wieku Caspar Friedrich Wolff, niemiecki uczony obserwujący rozwój
embrionu kurzego. Proces epigenezy polega na postępującym różnicowaniu się komórek.

295. Ojciec patofizjologii – Franciszek Magendie
296. Który uczony wprowadził pojęcie tkanki? - Ksawery Bichat
297. Kto po raz pierwszy przetoczył krew człowiekowi? - Jean Denis (w 1658) – nadworny chirurg Ludwika

XIV, bezpośrednio przetoczył krew jagnięcą człowiekowi; rok wcześniej angielski chirurg Ryszard
Lower przeprowadził przetoczenie krwi psów, po połączeniu tętnicy szyjnej jednego z żyłą drugiego
za pośrednictwem rurek ze srebra

298. W którym roku ogłoszono zakończenia prac nad sekwencjonowaniem genomu człowieka? - 2003
299. Najstarszy polski szpital – Szpital przy kościele Panny Marii we Wrocławiu (1108)
300. Odkrycia Jana Ewangelisty Purkynego – podkreślił doniosłość komórki jako zasadniczego elementu

budowy tkanki, odkrył pęcherzyk zarodkowy i specjalne komórki w mózgu, włókien w sercu
(noszących jego imię), poznanie narządów zmysłów (zwłaszcza wzroku)

301. Który wiek nazywamy w dziejach medycyny „stuleciem anatomów”? - wiek XVI
302. Kto odkrył białaczkę i skrobiawicę? - Rudolf Virchow, podczas badań mikroskopowych, mających na

celu podważenie teorii humoralnej Rokitanskyego i znalezienie miejsca w patologii dla białych ciałek
krwi

303. Kim byli Filip Pinel i Stefan Esquirol? - Filip Pinel (1745-1826) – psychiatra, naczelny lekarz szpitali

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 14 z 22

Bicetre i Salpetriere w czasie Rewolucji i czasach późniejszych – objąwszy kierownictwo w 1793 roku
postanowił „zerwać umysłowo chorym okowy i łańcuchy” - wnioski ze swojego trybu leczenia zapisał
w trzech tomach, wydanych drukiem w 1798 roku – był przeciwnikiem upustów krwi,
polipragramzji, zalecał postępować raczej zachowawczo, stosować tzw. leczenie moralne –
psychoterapię; Stefan Dominik Esquirol (1772-1840) był z kolei pionierem nauczania kliniczego
psychiatrii we Francji – obserwował zaburzenia psychiczne w związku z zapaleniem wielonerwowym
i niepamięcią u niektórych chorych na zapalenie alkoholiczne nerwów – Esquirol założył w 1800 roku
prywatny zakład psychiatryczny, a w 1807 roku pierwszą klinikę psychiatryczną dla celów
dydaktycznych

304. Trzy praskładniki wg Paracelsusa – siarka, rtęć i sól – wg niego, jak i innych jatrochemików, choroba

jest zakłóceniem prawidłowych stosunków pomiędzy nimi

305. Kto odkrył ezofagoskop? - Adolf Kussmaul (1822-1902), profesor z uniwersytetu w Heidelbergu i

Strasburgu; który odkrył również bastroskop

306. W którym roku został zbudowany pierwszy szpital? - 707, w Kalifatach Arabskich
307. Najważniejsze odkrycia anatomiczne Wesaliusza – sprostował przeszło 200 błędów w anatomii Galena

(np. dotyczących mięśni, kości kończyń, mierdnicy, klatki piersiowej; poważnie poszerzył badania
mózgu; opisał zastawki sercowe; udowodnił, że nerw jest naczyniem bez światła (chociaż pogląd,
iż nerw jest wydrążoną rurką utrzymywał się jeszcze do XVIII wieku); wykazał w doświadczeniach
na zwierzętach, że przerwanie nerwu krtaniowego powoduje utratę głosu; przedstawił szczegółowo
związku pomiędzy budową a funkcję mięśni, ścięgen, kości i więzadeł (za pomocą przeszło 300
drzeworytów)

308. Osiągnięcia Eustachio – wprowadził anatomiczne badanie zmian chorobowych (szczególnie w nerce),

pozostawił doskonałe rysunki kostek ucha (od jego nazwiska pochodzi nazwa trąbki słuchowej – tuba
auditiva Eustachii), oskrzeli, naczyń krwionośnych w płucach oraz krtani, górnych dróg
oddechowych i całego współczulnego układu nerwowego

309. Dzieła Girolamo.Fracastoro – m.in. „Syphilis sive Morbus Gallicus” (1530), „De contagionibus et

contagionis morbis” (1546) – Fracastoro w swoich pracach opisywał swoją teorię o powstawaniu
choroby na skutek przenoszenia się „nasienia” (contagium – na skutek bezpośredniej styczności – per
contactum, jak trąd czy świerzb, pośredniej styczności przez przedmioty – per fomitem, oraz na
skutek infekcji na odległość – ospa czy dżuma), co stworzyło podwaliny dzisiejszej epidemiologii.
Twierdził on też, że w trakcie gnicia towarzyszącemu chorobie miałyby uwalniać się poprzez
parowanie cząsteczki zarażające (ów nasienie)

310. Przedstawiciele jatrofizyki – Santorio Santorio (1561-1636; konstruował różnego typu termometry,

higrometry, pulsilogia do mierzenia tętna, wagi), Jerzy Baglivi (1668-1707; porównywał płuca
z miechem, serce i naczynia z wodotryskiem i jego rurami, zęby z nożycami, żołądek z butelką –
zaproponował do leczenia używać olbrzymiej wirówki)

311. Przedstawiciele jatrochemii – Paracelsus (1493-1541; twierdził, że choroba jest zakłóceniem

prawidłowych stosunków pomiędzy trzema zasadniczymi praskładnikami: siarką, rtęcią i solą), Jan
Baptysta van Helmont (1577-1644; odkrył soki i fermentację w żołądku i przewodzie pokarmowym,
przypisując jej wielką rolę podtrzymywania życia), Sylwiusz (Franciszek De La Boe; 1614-1672; zajął
się anatomią patologiczną gruźlicy, rozróżniał procesy fermentacyjne w organiźmie ludzkim, poznał
kwasy i zasady, opisał działanie śliny)

312. Prekursor opieki zdrowotnej nad pracownikami przemysłu – Bernard Ramazzini (napisał w roku 1700

traktat „Uczona rozprawa o chorobach robotniczych” - prace o chorobach górników i hutników
pisali też m.in. Paracelsus, Agricola, Marcin Pansa z Lipska)

313. Kim był Hufeland? - Krzysztof Wilhelm Hufeland (1762-1836) – profesor medycyny w Jenie

i Berlinie, nadworny lekarz króla pruskiego; niezależnie od praktycznej działalności w charakterze
organizatora nauczania medycyny napisał on dzieło o higienie osobistej człowieka (w 1796 roku -
„Makrobiotyka, czyli sztuka przedłużania życia ludzkiego”, przetłumaczone na język polski
w 1800 roku) – był zwolennikiem higienicznego, acz aktywnego trybu życia, zwalczał doktryny
szarlatańskie (np. mesmeryzm) i uważał, że „najlepszym sposobem przedłużania życia jest jego
nieskracanie”

314. Kto odkrył bronchoskop? - Kirstein i Killian
315.Teoria podrażnienia Broussoisa – Franciszek Broussais (1772-1838) twierdził, że wszystkie choroby są

następstwem podrażnienia („irritabilitas”) przewodu pokarmowego – teoria ta wydawała się na

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 15 z 22

tamte czasy wiarygodna, ze względu na panującą w tych czasach w Paryżu wielką epidemię duru
brzusznego; pierwszym i najbardziej charakterystycznym objawem miało być zapalenie, z którego
wywodziła się gorączka, a później tez wszystkie choroby fizyczne, psychiczne i nerwowe leczenie
polegać miało na działaniu przeciwzapalnym za pomocą upustu krwi (przy pomocy pijawek)
i stosowania ścisłej diety

316.Dynastie, panujące w Polsce – Piastowie (960-1138, począwszy od Mieszka I, skończywszy na

Bolesławie Krzywoustym), Przemyślidzi (książeta krakowscy w czasie rozbicia dzielnicowego),
Piastowie (1306-1333; Władysław Łokietek, Kazimierz III Wielki), Andegawenowie (1370-1399;
Ludwik Węgierski, Jadwiga Andegaweńska, która współrządziła z Władysławem Jagiełłą),
Jagiellonowie (1386-1572; począwszy od Władysława Jagiełły do Zygmunta II Augusta) – późniejsi
królowie byli królami elekcyjnymi z różnych dynastii – m.in. Walezjuszów, Wazów, Habsburgów
i Wettynów (Sasi)

317. Zastosowanie barwników w leczeniu – Ehlisch, odkrywca chemioterapii, wynalazł salwarsan, służący

leczeniu kiły

318. Kto wprowadził użycie środka kontrastowego drogą doustną? - Herman Rieder (1904)
319. Jaki był pierwszy antybiotyk wprowadzony do lecznictwa i kto był jego odkrywcą? - penicylina, odkryta

w 1928 przez Alexandra Fleminga – zauważył on, że przypadkowe zanieczyszczenie podłoża pleśnią
Penicillium notatum powstrzymuje wzrost kultur bakterii.

320. Epidemiolodzy Odrodzenia – Girolamo Fracastoro (twierdził, że choroba przenosi się przez nasienie

„contagium”, przenoszone przez powietrze – w trakcie gnicia towarzyszącemu chorobie miały
uwalniać się poprzez parowania cząsteczki zarażające) oraz Tomasz Sydenham (twórca „konstytucji
epidemii”)

321. Który z polskich uczonych zajmował się badaniem tętna? Józef Struś
322. Odkrywca duru rzekomego typu C – Ludwik Hirszfeld (w latach I Wojny Światowej, zarazki nazwano

jego nazwiskiem – Salmonella Hirszfeldi)

323. Knstytucja Szpitalna z 1775 roku – Konstytucja Szpitalna, wraz z Komisją Nad Szpitalami stanowiły

próbę opracowania całego systemu organizacji ochrony zdrowia – przewidywała ona powołanie
„lustratorów” szpitali celem stałej kontroli; wprowadzenie rejonizacji szpitali; regulowała przyjęcia
do szpitala (do szpitala miał być przyjęty chory majętny za odpowiednią opłatą lub niemajętny na
podstawie zaświadczenia plebana, magistratu lub dwóch wiarygodnych świadków, a także ubodzy
niezdolni do pracy); zakładała stworzenie przez fundusz szpitalny budżetu na organizację
specjalnych szpitali dla inwalidów wojskowych oraz likwidację plagi znachorów, partaczy
i szarlatanów (tworząc Kolegium Doktorów, przed którym każdy obcy lekarz miał wykazać się
swymi umiejętnościami) ; Konstytucja Szpitalna oraz Komisja Nad Szpitalami w roku 1780 zostały
zniesione, ich funkcje przekazano Komisjom Dobrego Porządku, a nadzór nad szpitalami
departamentowi policji.

324. Twórca szczepionki przeciwko durowi plamistemu – Rudolf Weigl
325. Kim byli jezuici? - Towarzystwo Jezusowe było męskim zakonem Kościoła Rzymskokatolickiego,

założonym w 1534 przez św. Ignacego Loyolę, a zatwierdzonym przez papieża Pawła III w 1540 roku.
W Polsce od roku 1564, dzięki działalności kardynała Stanisława Hozjusza. Jezuici w niektórych
państwach Europy (m.in. Hiszpania, Włochy, Polska) przyczynili się do stworzenia od podstaw
systemu powszechnego szkolnictwa podstawowego i średniego (szczególnie dobrze ocenianego
w XVI i XVII wieku) i kontrolowali go aż do kasaty zakonu w 1773 roku. Majątek powstały
z likwidacji zakonu jezuickiego poszedł na utworzenie Komisji Edukacji Narodowej, zaś pozostałe
szkoły jezuickie wykorzystano do budowy nowoczesnego systemu oświaty w Rzeczypospolitej

326. Kiedy powstały Komisje Nad Szpitalami? - razem z Konstytucją Szpitalną, w 1775
327.Czasy saskie - w I poł. XVIII wieku państwo polskie przeżywało okres poważnego kryzysu

politycznego - były to czasy kiedy w Polsce rządzili królowie z saskiej dynastii Wettinów - August II
(1697-1733) i August III (1733-1763). Czasy te charakteryzowały: słaba władza królewska i rządy
magnatów oraz szlachty, złota wolność szlachecka, liberum veto (jeden głos przeciw zrywa wszystkie
obrady zebranego Sejmu), ciągłe podwyższanie pańszczyzn (ze względu na zwiększające się
powierzchnie folwarczne), pojawienie się magnackich manufaktur, ostateczny rozwój barokowego
budownictwa

328. Jaką nazwę nosiła okupowana przez Hitlera Łódź? - Litzmannstadt (pierwsza tablica, mówiąca

o decyzji Hitlera, dotyczącej zmiany nazwy miasta pojawiła się 11 kwietnia 1940 roku na dzisiejszym

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 16 z 22

Placu Wolności – pomnik został zburzony, ponownie został odbudowany w tym samym kształcie
w roku 1960)

329. Kto odkrył szczepionkę przeciwko wściekliźnie? - Ludwik Pasteur, w 1882
330. Pierwsze znieczulenia miejscowe – w 1884 Koller użył kokainy podczas zabiegu usuwania zaćmy; 16

lat później (1900) Braun wprowadził mieszankę adrenaliny z kokainą dla przedłużenia znieczulenia,
ostatecznie jednak w 1905 kokainę zastąpiła nowokaina, która jest mniej toksyczna

331. Czym było Księstwo Warszawskie? - istniejąca w latach 1807-1815 namiastka państwa polskiego,

stworzona przez Napoleona I na mocy traktatów pokojowych, formalnie niepodległa, jednak
w rzeczywistości podporządkowana napoleońskiej Francji. Cesarz Rosji Aleksander I Romanow,
będąc na mocy aktu abdykacji Stanisława Augusta Poniatowskiego z 1795 depozytariuszem korony
polskiej i tytułu Króla Polski nie zgodził się by nazwa nowo powstałego państwa nawiązywała do
nomenklatury historycznego państwa polskiego. Monarchą Księstwa na zasadzie unii personalnej
z Saksonią został król Saksonii Fryderyk August I, wnuk króla Augusta III Sasa. Napoleon
Bonaparte 22 lipca 1807 w Dreźnie osobiście nadał Księstwu Warszawskiemu konstytucję, której
przepisy wzorowano na konstytucji francuskiej z 1799. Cesarz nie zgodził się bowiem na
przywrócenie Konstytucji 3 Maja, jako zbyt konserwatywnej. Z jego inicjatywy wprowadzono do
konstytucji rewolucyjne na ziemiach polskich zmiany: nadanie wolności osobistej wszystkim
mieszkańcom (zniesiono więc poddaństwo chłopów) oraz zrównanie obywateli wobec prawa.

332. Które ze znanych postaci chorowały na kiłę? m.in. Lenin, Wyspiański, Szekspir (nie jest do końca

potwierdzone, acz wynika to z niektórych jego utworów), Mona Lisa (również niepotwierdzone, są
jednak takie przypuszczenia)

333. Którzy lekarze reprezentowali bakteriologię? - m.in. Ludwik Pasteur, Aleksander Yersin, Pierre Paul

Émile Roux, Robert Koch, Emil Adolf von Behring

334. Jakimi działami higieny zajmowali się Hufeland i Ramazzini? - Hufeland – higieną osobistą (dzieło

„Makrobiotyka, czyli sztuka przedłużania życia ludzkiego”), Ramazzini – higieną pracy (dzieło
„Uczona rozprawa o chorobach robotniczych”)

335. W którym roku wprowadzone zostały w Łodzi obowiązkowe szczepienia? - 1916
336. Odkrycia Miguela Servento – Miguel Servento (1511-1553), hiszpański lekarz i teolog - ukończył

studia medyczne w Sorbonie, Bazylei, Genewie i Strasburgu, w roku 1531 publikuje rozprawę
o Trójcy Św., która spowodowała oskarżenie o herezję ze strony wszystkich wyznań; 11 lat później,
w 1542 roku publikuje dzieło „Biblia sacra ex Santis Paganis translationes”, gdzie oprócz omówienia
problemów teologicznych zawarł też informację o odkryciu płucnego obiegu krwi. Kalwini potępiają
jego teorie i grożą śmiercią w przypadku powrotu do Genewy – z początku zamieszkuje w Lyonie,
jednak oskarżony tam przez inkwizytora ryzykuje ucieczkę z więzienia i powrót do Genewy, gdzie
zostaje pojmany i spalony na mocy wyroku Kalwina.

337.Teoria Rokitanskyego – Karol Rokitansky (1804—1878) był wznowicielem patogenezy humoralnej

Hipokratesa, uważając, że choroby powstają u ludzi na skutek skażenia krwi, nieprawidłowej
przemiany cieczy w ogólności, a krwi w szczególności – jego nauka nosiła nazwę krazeologii (nauka
o skażeniach krwi); w ślad za swoją teorią humoralną lekarze szkoły Rokitanskyego uważali,
że człowiek jest bezsilny wobec choroby, że tylko sama natura może chorobę uleczyć (sceptycyzm
terapeutyczny)

338.Teoria Virchowa – Rudolf Virchow (1821-1902) wystąpił przeciwko teorii humoralnej Rokitanskyego,

ogłaszając swoją pracę (w 1858) - „Patologia komórkowa oparta na fizjologicznej i patologicznej
nauce o tkankach”) - twierdził on, że jedyną nosicielką życia jest komórka, procesy chorobowe są
tylko życiem w zmienionych warunkach, czyli komórka jest siedzibą choroby – pokrótce, choroba
jest funkcją komórki w nienormalnych warunkach

339. Kto leczył szkorbut na statkach? James Lind (1716-1794) i Tomasz Trotter (1760-1832)
340. Sylwetka i główne osiągnięcia J.Śniadeckiego – Jędrzej Śniadecki (1768-1838), lekarz-klinicysta,

chemik, biolog, brat Jana Śniadeckiego (profesora Szkoły Głównej Wileńskiej); powołany na katedrę
chemii w Wilnie napisał pierwszy podręcznik chemii i stworzył terminologię chemiczną; łącząc zawód
chemika i lekarza napisał w 1804 roku „Teorię jestestw organicznych”, przetłumaczone na bardzo
wiele języków; w 1808 roku odkrył ruten (wtedy nazwany przez niego westem w pracy „Rozprawa
o nowym metalu w surowej platynie odkrytym”); w roku 1822 jako pierwszy, opisał metodę leczenia
krzywicy za pomocą zwiększonej ekspozycji na światło słoneczne (co powoduje endogenną produkcję
witaminy D w skórze) – pionier wychowania fizycznego w Polsce

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 17 z 22

341. Patroni największych uniwersytetów – Wilno: Stefan Batory; Warszawa – Józef Piłsudski; Poznań –

Adam Mickiewicz; Lwów – Jan Kazimierz; Kraków – Jagiellonowie

342. Kto badał promieniotwórczość? - Hermann von Helmholtz i Maria Skłodowska-Curie
343. Kto wynalazł streptomycynę? - Selman Waksmann, w 1944 roku (5 lat później uzyskał również

neomycynę)

344. Kim był Bergonzoni? Michał Bergonzoni (1748-1819), doradca króla Stanisłąwa Augusta, prekursor

medycyny społecznej - przez 2 lata uprawiał praktykę lekarską w Lublinie, gdzie walczył o poprawę
warunków sanitarnych i higienicznych. W 1790 roku mianowany wykładowcą nauk chirurgicznych
i kierownikiem szkoły chirurgicznej. Stworzył pierwszy w Polsce wydział lekarski przy Komisji
Wojskowej. Podjął się na polecenie króla organizacji wojskowej służby sanitarnej, jako naczelny
lekarz wojska polskiego. Nie opuścił Polski po rozbiorach, w 1806 roku został generalnym
inspektorem i protomedykiem wojska polskiego i po raz drugi w ciężkich warunkah organizował
służbę sanitarną armii.

345. Lata trwania I Wojny Światowej oraz strony konfliktu - 28 lipca 1914 – 11 listopada 1918; wojna

toczyła się pomiędzy Ententą (Wielka Brytania, Francja, Rosja, Serbia, Japonia, od 1915 Włochy,
od 19177 USA) a Państwami Centralnymi (Austro-Węgrami i Niemcami wspieranymi przez Turcję
i Bułgarię)

346. Szpitalnictwo w Łodzi – w 1845 następuje otwarcie pierwszego Szpitala Miejskiego w Rynku

Fabrycznym (obecnie budynek Seminarium Duchownego), w 1884 następuje otwarcie pierwszego
szpitala fabrycznego (im. św. Anny) na rogu ulic Milionowej i Przędzalnianej (z inicjatywy Karola
Joschnera), w 1886 powstaje Łódzkie Towarzystwo Lekarskie, w 1889 powstaje pierwsza ochronka
dla dzieci, w 1890 otwarty zostaje szpital Izraela i Leony Poznańskich (w 1898 w tym szpitalu
zorganizowany zostaje pierwszy w Polsce oddział chorych na gruźlicę - dzisiejszy szpital Sterlinga, od
lat 40. XX wieku szpital kliniczny), w 1902 otwarty zostaje Szpital dla Psychicznie i Nerwowow
Chorych „Kochanówka” (z inicjatywy Karola Joschnera), w 1905 otwarty zostaje Szpital im. Anny
Marii, w 1907 powstaje Łódzkie Towarzystwo Opieki Nad Dziećmi „Gniazdo”.

347. Patroni łódzkich szpitali – Władysław Biegański (popularyzator zagadnień higieny, w 1901 roku

założył Towarzystwo Higieniczne – patron szpitala na dzisiejszej ulicy Knaziewicza), Norbert Barlcki
(działacz i przywódca Polskiej Partii Socjalistycznej, wydawał konspiracyjne pismo „Chłop”
i „Robotnik”, zginął w obozie koncentracyjnym – patron szpitala na dzisiejszej ulicy Kopcińskiego),
Janusz Korczak (właściwie Henryk Goldszmidt – polski lekarz-pediatra, założył i prowadził Dom
Sierot dla dzieci żydowskich w Warszawie; zginął ze swoimi wychowankami wywieziony z getta
w 1942, dobrowolnie towarzysząc im w drodze na śmierć w komorze gazowej w Treblince, mimo
możliwości ucieczki – patron najstarszego w Łodzi szpitala pediatrycznego na ulicy Piłsudskiego),
Karol Joschner (współorganizator utworzonego w 1886 roku Łódzkiego Towarzystwa Lekarskiego,
którego prezesem został dożywotnio w 1897; współtworzył też Towarzystwo Pogotowia Ratunkowego
w 1899 oraz Oddziału Łódzkiego Towarzystwa Higienicznego); Emmanuel Sonnenberg (dermatolog,
patron Szpitala Miejskiego na Stokach); Zygmunt Radliński (chirurg, działacz PPS, w 1905 zesłany
na Syberię za działalnośc polityczną – 2 lata później uciekł z zesłania i osiadł na stałe w Krakowie;
patron szpitala przy ulicy Drewnoskiej); Maurycy Madurowicz (polski ginekolog-położnik, profesor
położnictwa na UJ, od 1872 członek Akademii Umiejętności; patron szpitala przy ulicy Wileńskiej)

348. Osiągnięcia J.Mikulicza-Radeckiego – Jan Mikulicz Radecki (1850-1905), krakowski profesor

chirurgii – prowadził wykłady w języku polskim. Pionier badania ezofagoskopowego i operowania
przełyku oraz żołądka, udoskonalił antyseptykę poprzez wprowadzenie jodoformu, bawełnianych
rękawiczek operacyjnych i osłony ust operatora. Opisał nową jednostkę chorobową – obustronne
powiększenie gruczołów łzowych i ślinianek (choroba Mikulicza) oraz komórki charakterystyczne dla
tkanki twardzielowej, noszące jego miano.

349. Z kim współpracował Ludwik Hirszfeld? - pracował w latach 1907-1911 wraz z Emilem

von Dungernem w Zurychu, nad prawami dziedziczenia grup krwi, które miały mieć zastosowanie do
celów dochodzenia ojcostwa

350. Czym dla mieszkańców Indii był pępek ludzki? - ogniskiem życia ludzkiego, z którego wybiegają

naczynia i nerwy – poza nim, w ciele ważne były tylko głowa, serce, szyja, pęcherz, odbyt i nasienie

351. Data ogłoszenia Manifestu Lipcowego – Manifest PKWN, 22 lipca 1944 (odezwa do Polaków,

wzywająca do walki z okupantem niemieckim, spisywana na życzenie Stalina w Moskwie – mimo, iż
oficjalnie podawano miejsce jego powstania w Chełmie)

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 18 z 22

352. Osiągnięcia Rydygiera – Ludwik Rydygier (1850-1920) był jednym z pierwszych na świecie

chirurgów, który dokonał wycięcia odźwiernika z powodu raka i wycięcia żołądka zaatakowanego
wrzodem, wcześniej ustalając wskazania do tego zabiegu. Był również pionierem rodzącej się polskiej
urologii.

353. Doniosłe wydarzenia w dziejach medycyny w zakresie higieny – użycie przez Josepha Listera w czasie

operacji fenolu, a następnie jodoformu, co skutecznie zmniejszyło śmiertelność w czasie operacji;
użycie w roku 1887 przez Jana Mikulicza-Radeckiego bawełnianych rękawiczek podczas operacji;
wprowadzenie sterylizacji przy użyciu pary wodnej przez Ernesta von Bergmann w 1887;
zastosowanie przez Wiliama Halsteda w 1894 roku rękawiczek gumowych

354. Angielscy chirurdzy Odrodzenia – Wiliam Cheselden (1688-1752 – znany ze swojej biegłości

i szybkości operacyjnej; był jednym z pierwszych, który dokonał irydotomii, przywracającej chłopcu
wzrok), Percival Pott (1713-1788 – autor klasycznego opisuu gruźlicy kręgów, nazwanej później
chorobą Potta, oraz traktatu o przepuklinach), John Hunter (1728-1793 – twórca patologii
eksperymentalnej i chirurgicznej, opisał mechanizm powstawania wrodzonych przepuklin
pachwinowych, zajmował się chorobami wenerycznymi oraz zagadnieniami morfologii aparatu
ruchowego)

355. Wymień polskie szkoły XVI wieku – Uniwersytet Jagielloński, Gimnazjum Akademickie w Gdańsku,

Gimnazjum Miejskie w Toruniu, Akademia Zamojska

356. Kto określił grupy krwi AB0, a kto czynnik Rh? - Karl Landsteiner w roku 1901 odkrył układ trzech

grup krwi (A, B, 0 – bądź, jak niektóre źródła podają – A, B, C), udowadniając to zjawiskiej
aglutynacji. 9 lat później, w roku 1910 Ludwik Hirszfeld wraz z Emilem von Dungernem opracowali
mianownictwo, wyodrębnili 4 grupy krwi (A, B, AB i 0) i wykryli zasady dziedziczenia tych grup
krwi. W 1940, wcześniej wspomniany Karl Landsteiner, wraz z Aleksandrem Wienerem odkrywają
czynnik Rh.

357. Odkrycie osłuchiwania i opukiwania (auskultacji i perkusji) – w starożytności osłuchiwanie wprowadził

Hipokrates, w czasach oświecenia zostało to unowocześnione wynalazkiem stetoskopu przez Rene
Laenneca; opukiwanie pierwszy raz z kolei zastosował Leopold Auenbrugger

358. Psychiatrzy doby oświecenia – Filip Pinel, Stefan Esquirol, Wincenty Chiarugi, Jan Krzysztof

Heinroth z Lipska, Karol Wigand Jakobi

359. Rewolucja październikowa - przejęcie przez partię bolszewików władzy w Rosji rozpoczęte

w Piotrogrodzie (Sankt Petersburg) w nocy z 7 na 8 listopada 1917 roku (według obowiązującego
wtedy w Rosji kalendarza juliańskiego był to 24 i 25 października – stąd nazwa

360. Kim był Feliks Dzierżyński? - (1877-1926), polski i rosyjski działacz socjalistyczny i komunistyczny,

szef pierwszych sowieckich organów bezpieczeństwa CzeKa (Wszechrosyjska Komisja Nadzwyczajna
do Walki z Kontrrewolucją, Spekulacją i Nadużyciami Władzy) i GPU (Państwowy Zarząd
Polityczny), którzy następnie przeszedł transformację do OGPU (Zjednoczony Państwowy Zarząd
Polityczny), symbol terroru, masowych egzekucji i eksterminacji setek tysięcy ludzi w latach
1917-1926. Podczas rewolucji należał do ścisłego kierownictwa partii bolszewików, był bliskim
współpracownikiem Lenina

361. Kim był Władysław Dzierżyński? - (1881-1942), polski neurolog, profesor medycyny, autor

pierwszego polskiego podręcznika akademickiego do neurologii (1925 - „Podręcznik chorób
nerwowych. Część I: Neurologia ogólna”), pułkownik Wojska Polskiego, brat Feliksa
Dzierżyńskiego. W latach 1930-1939 starszy ordynator oddziału neurologicznego Szpitala Kasy
Chorych w Łodzi im. prezydenta Ignacego Mościckiego, przy ul. Zagajnikowej (dziś szpital im.
Barlickiego). Od jego nazwiska pochodzi nazwa jednostki chorobowej „zespołu Dzierżyńskiego”

362. Początki anatomii patologicznej (oświecenie) – pierwszym wielkim anatomopatologiem był Jan

Baptysta Morgagni (1682-1771), w 1761 roku wydał wielkie dzieło „O siedzibach i przyczynach
chorób wykrytych drogą sekcyjną” - przedstawił w nim szczegółowe protokoły zmian anatomicznych,
znajdowanych w zwłokach, porównując je z objawami chorób za życia. Jednocześnie Morgagni
domagał się, żeby wszyscy lekarze przeprowadzali sekcje zwłok pacjentów, których nie mogli
uratować. Morgagni usunął w ten sposób humoralną patogenezę chorób. Do dalszego rozwoju
anatomii patologicznej przyczynił się francuski lekarz Ksawery Bichat (1771-1802), który
wprowadził do nauki pojęcie „tkanka”, lecz nie używał mikroskopu.

363. Powstanie listopadowe - polskie powstanie narodowe przeciw Rosji, które wybuchło w nocy

z 29 listopada na 30 listopada 1830 roku (znakiem do rozpoczęcia powstania był pożar browaru na

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 19 z 22

Solcu), a zakończyło się 21 października 1831 roku. Główną przyczyną wybuchu powstania
listopadowego było nieprzestrzeganie przez cesarzy rosyjskich postanowień konstytucji 1815 roku –
Aleksander I zniósł wolność prasy i wprowadził cenzurę, zawiesił wolność zgromadzeń i zakazał
działalności masonerii, Mikołaj Nowosilcow zaś rozpoczął prześladowanie filomatów i filaretów,
zlikwidował jawność obrad sejmowych i rozpoczął aresztowania członków Towarzystwa
Patriotycznego. Ostatecznie, mimo bohaterskich poczynań, powstanie upadło, na skutek braku
wsparcia chłopów, niewiary w sukces powstania oraz zbyt dużych rozbieżności w uzbrojeniu armii.

364. Nauczanie medycyny w zaborze pruskim – młodzież chcąca studiować medycynę musiałą wyjeżdzać

za granicę, do uczelni we Wrocławiu i Berlinie – UJ ulegał stopniowej germanizacji, nie było polskich
podręczników ani czasopism. Przedstawicielami medycyny w zaborze pruskim byli: Karol
Marcinkowski (założyciel Towarzystwa Naukowej Pomocy oraz placówki stworzonej do walki z
Niemcami i skupiającej życie kulturalne Poznania – Bazar Poznański), Ludwik Gąsiorowski (ojciec
polskiej historii medycyny, autor „Zbioru wiadomości o historii sztuki lekarskiej w Polsce od czasów
najdawniejszych aż do najnowszych”), Teofil Kaczorowski (pierwszy sformułował teorię zakażenia
organizmu na skutek złego stanu zębów)

365. Nauczanie medycyny w zaborze austriackim - w zaborze austrackim istniały dwie uczelnie medyczne

– w Krakowie i Lwowie. Zabór ten był najbardziej zacofany gospodarczo. W 1784 roku powstaje
wydział lekarski na Uniwersytecie we Lwowie, który w 1805 roku przekształcony zostaje w Liceum z
Instytutem Medyko-Chirurgicznym. Krakowski Wydział Lekarski rozwija się nieomal
nieprzerwanie. W 1869 roku Galicja uzyskuje autonomię, a język polski otrzymuje prawa języka
urzędowego. Przedstawicielami zaboru austrackiego byli: Ludwik Bierkowski, Józef Dietl, Józef
Majer, Izydor Kopernicki, Jan Mikulicz-Radecki, Ludwik Rydygier, Tadeusz Borowicz, Napoleon
Cybulski i Henryk Jordan.

366. Nauczanie medycyny w zaborze rosyjskim – młodzież mogła uczyć się na dwóch uczelniach

– w Warszawie i Wilnie. Na mocy postanowienia Aleksandra I w roku 1802 Wileńska Szkoła Główna
została przekształcona w uniwersytet. Jeden z jego profesorów – Józef Frank założył Wileńskie
Towarzystwo Lekarskie. Uczelnia istniała jednak tylko do 1832 roku (upadek powstania
listopadowego). Podobnie stało się z powołaną do życia Akademią Medyko-Chirurgiczną, która
istniała tylko 10 lat - gdy rząd rosyjski zamknął polskie szkoły akademickie w Wilnie zadanie
kształcenia na szczeblu akademickim musiała wziąść na siebie uczelnia w Warszawie. W 1809 roku
powstała tam z inicjatywy Stanisława Staszica Akademia Lekarska, będąca wydziałem trzyletniej
Szkoły Prawa – nauka lekarzy trwała tam 3 lata, doktorów medycyny – 5 lat, a farmaceutów – 2 lata.
Upadek powstania zamyka jednak też uczelnię w Warszawie – dopiero w 1857 roku powstaje nowa
uczelnia – warszawska Akademia Medyko-Chirurgiczna, 5 lat później włączona do Szkoły Głównej.
Jednak i ona zostaje ostatecznie zamknięta w 1869 roku, zastąpiona przez Cesarski Uniwersytet
Warszawski, w której poziom nauczania uległ znacznemu obniżeniu. Przedstawicielami nauczania
medycyny w zaborze rosyjskim byli: Wiktor Szokalski, Ludwik Maurycy Hiszfeld, Tytus
Chałubiński, Henryk Hoyer, Józef Polak, Alfred Sokołowski, Władysław Biegański, Edmund
Biernacki

367. Reformacja - ruch religijny i społeczny zapoczątkowany przez Marcina Lutra w XVI wieku (poprzez

zawieszenie 31 października 1517 r., na drzwiach kościoła zamkowego w Wittenberdze 95 tez nowego
ruchu), mający na celu odnowę chrześcijaństwa. W ten sposób wyłoniły się nowe odłamy
chrześcijaństwa: luteranizm (w 1517 roku), anglikanizm (w 1534 roku, dzięki Henrykowi VIII),
kalwinizm (w 1536, dzięki Janowi Kalwinowi), nowożytny antytrynitaryzm (w 1562, dzięki
Miguelowi Servetowi i Faustowi Socynowi – szczególną rolę odegrali w tym nurcie bracia polscy,
arianie), husytyzm i anabaptyzm. Reformacja w I Rzeczypospolitej pojawiła się od lat 20. XVI w.,
jednak jej wpływ od początku ograniczał się tylko do wyższych i średnich warstw społecznych,
głównie w miastach zachodniej i północnej Polski, na Kielecczyźnie, Lubelszczyźnie i na Żmudzi.
Polska reformacja od początku cierpiała na brak funduszy, koniecznych do rozwoju. Pozycja
Kościoła katolickiego nigdy nie była poważnie zagrożona

368. Kontreformacja - nurt odnowy Kościoła katolickiego w reakcji na wystąpienie protestantyzmu.

Dzieło reformy Kościoła rzymskokatolickiego zapoczątkował zwołany w 1545 roku Sobór Trydencki,
na którym uchwalono dekrety potępiające innowierców i ustalono strategię działania Kościoła
rzymskokatolickiego. Wskutek reformy powstały nowe zakony: teatyni oraz jezuici oraz
wprowadzony został (w 1559) indeks ksiąg zakazanych oraz święta inkwizycja

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 20 z 22

369. Kim były monaszki? - zsyłani do pracy przymusowej odważni i nieustępliwi wierzący prawosławni,

w szczególności zakonnice, zakonnicy i osoby z tzw. aktywu parafialnego (najczęściej starsze kobiety,
demonstrujące przywiązanie do wiary)

370. Kto i w którym roku założył Państwowy Zakład Higieny? - Ludwik Rajchman, w 1923 roku
371. Gdzie w Łodzi znajdował się obóz koncentracyjny? w okolicy Radogoszczu (park Szarych Szeregów,

ograniczony ulicami: Marysińska, Staszica, Górnicza, obóz koncentracyjny dla dzieci, upamiętniony
Pomnikiem Martyrologii Dzieci)

372. Pierwszy w Łodzi szpital dla psychicznie chorych - Szpital im. J. Babińskiego Specjalistycznego

Psychiatrycznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Łodzi, znany powszechnie jako szpital
psychiatryczny w Kochanówce, mieszczący się obecnie przy ulicy Aleksandrowskiej 159, na terenie
dawnej podłódzkiej posiadłości Kochanówka. Szpital, pierwotnie nazwany Szpitalem dla Psychicznie
i Nerwowo Chorych “Kochanówka”, otwarto 17 września 1902 roku dzięki staraniom grupy lekarzy,
przemysłowców i inteligencji łódzkiej, pod kierownictwem dr med. Karola Jonschera. W chwili
otwarcia był trzecią tego typu placówką w Królestwie Polskim (po szpitalu w Tworkach koło
Pruszkowa i szpitalu im. Jana Bożego w Warszawie

373. Twórca alergologii - Clemens Petera von Pirqueta (pierwszy raz użył terminu „alergia” w 1906)
374. Pierwszy minister zdrowia w Polsce, lata urzędowania – Witold Chodźko, 1918-1924 (minister zdrowia

II RP, w dziesięciu gabinetach)

375. Jaką rolę pełniły towarzystwa lekarskie w czasie zaborów? - w zaborze rosyjskim szczególnie silnie

odznaczały się Warszawskie Towarzystwo Lekarskie oraz Warszawskie Towarzystwo Higienistyczne,
których główną rolą było organizowanie badań i życia naukowego, a także krzewienie oświaty,
profilaktyki medycznej oraz integracji narodowej – po odzyskaniu niepodległości, razem z
towarzystwami regionalnymi stały się wiodącymi organizacjami naukowymi w dziedzinach
klinicznych i medycyny społecznej

376. Wyjaśnij doktrynę witalizmu – witalizm jest hipotezą zakładającą, że siły witalne (niematerialne) są

obecne w codziennych zjawiskach życiowych. Witalizm występował u Arystotelesa w jego koncepcji
duszy (entelechia - każdy istniejący byt, dzięki swojej przybranej formie posiada własną entelechię,
czyli ucelowioną duszę, nadającą rzeczy jedność). Arystoteles i kontynuatorzy jego metody badania
procesów biologiczny twierdzili, że każda forma żywa posiada niepodzielną "duszę", która "rządzi"
rozwojem (biosyntezą, cytogenezą, morfogenezą, embriogenezą), procesami adaptacji fenotypowej,
oraz procesami reperacji i regeneracji.Podzielał to w latach późniejszych Paracelsus, który wierzył,
że istnieje osobny pierwiastek życiowy w organiźmie ludzkim, zwany „archeusem”, tj. wewnętrznym
alchemikiem, zarządzającym wszystkimi czynnościami ciała.

377. Ważniejsi chirurdzy odrodzenia – Ambroży Pare (1510-1590; jako pierwszy chirurg zastosował

metodę podwiązywania naczyń kończyn podczas zabiegu ich amputacji), Kaspar Tagliacozzi
(1546-1599; wprowadził autorską metodę plastyki nosa za pomocą płata skóry, pobranej z ramienia),
Bartłomiej Maggi (1516-1552; chirurg wojenny), Feliks Wirtz (1514-1575), George Bartisch (1535-
1606; jako pierwszy usunął gałkę oczną z powodu nowotworu w 1583)

378. Ważniejsi chirurdzy oświecenia – Piotr Józef Desault (1744-1795), Antonio Scarpa (1752-1832),

Wiliam Cheselden (1688-1752), Percival Pott (1713-1788), John Hunter (1728-1793)

379. Stara i nowa szkoła wiedeńska – stara szkoła wiedeńska, powstała dzięki Gerardowi von Svietenowi

bazowała na obserwacji chorego, prowadzeniu historii choroby, rozwoju symptomatologii oraz
próbie stosowania najnowszych farmaceutyków; z kolei nowa szkoła wiedeńska, z Józefem Skodą na
czele, uważała, że nie należy podawać za dużo leków (podając zamiast nich np. krople laurowe),
krytykowała szablonowe podawanie leków i dogłębnie starała się diagnozować pacjentów.

380. Anatomia patologiczna w XIX wieku – przedstawicielami anatomii patologicznej w tym okresie byli

Karol Rokitansky (przedstawiciel nowej szkoły wiedeńskiej, uważający, że choroby powstają na
skutek skażenia krwi, a siły życiowe organizmu są podstawowym czynnikiem warunkującym
uzdrowienie – teoria humoralna) oraz Rudolf Virchow (teoria komórkowa – jedyną nosicielką życia
jest komórka, choroba jest jedynie życiem komórki w anormalnych warunkach – zakładał on też, że
organizm jest sumą komórek, które są wieczne i niezmienne; w swojej pracy naukowej wyodrębnił
nowe jednostki chorobowe – białaczkę i skrobiawicę)

381. Osiągnięcia Ludwika Pasteura – udowodnił, że fermentacja (uważana do tej pory za proces wyłącznie

chemiczny) spowodowana jest wzrostem życia organicznego – w 1860 roku wykazał, że fermentacja
alkoholowa i mlekowa zawdzięcza swoje istnienie drobnoustrojom; obalił teorię samorództwa; badał

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 21 z 22

metody chroniące jedzenie przed zepsuciem (zaczął od wina); zajął się badaniami nad zakaźnością
pomoru zwierzęcego, cholery kur, wąglika; wynalazł szczepionkę przeciwko wściekliźnie
(wodowstrętowi)

382. Kto wygonił Prusów z terenów Polski północnej? - zakon krzyżacki, za przyzwoleniem księcia

Konrada Mazowieckiego, który w 1226 roku przyznał mu w dzierżawę ziemię chełmińską, z której
zakon miał dogodną bazę do rozpoczęcia walk z plemionami Prusów

383. Prawa kobiet na średniowiecznych uniwersytetach – w średniowieczu istniały dwa główne uniwersytety –

w Salerno, gdzie panowało prawo zwyczajowe, więc mogły też się uczyć kobiety i w Montpellier, gdzie
panowało prawo rzymskie, uniemożliwiające kobietom naukę

384.Skąd się wzięli w Egipcie Grecy? - przybyli tam razem z podbijającym Egipt Aleksandrem Wielkim

Macedońskim

385. Czym były Księgi Wedy? - święte księgi hinduizmu z VI w. p.n.e., będące w Indiach zbiorem zasad

życiowych i religijnych, ujętych w formie poetyckiej – 8 tomów związanych z medycyną,
obejmujących kolejno: „małą chirurgię”, „wielką chirurgię”, leczenie chorób ciała, demonologię,
medycynę dziecięcą, naukę o eliksirach, naukę o środkach zwiększających potencję płciową
(afrodyzję) oraz „tawynologię” (toksykologię)

386. Co się wydarzyło w roku 1901? - Landsteiner odkrywa grupy krwi, Takamina odkrywa adrenalinę,

Emil Adolf von Behring otrzymuje Nobla za syntezę surowicy przeciw błonicy, Władysław Biegański
zakłada Towarzystwo Higieniczne

387. Wymień zalecenia profilaktyczne, wywodzące się ze średniowiecza, które pozostały do dziś –

ziołolecznictwo, gimnastyka, kąpiele, szczepionka (odpowiednik wariolizacji z Chin), zachowanie
diety, picie filtrowanej wody

388. Osiągnięcia Gabriela Fallopio – opisał jajniki, kanały nerwu twarzowego, półokrągłe kanały ucha,

strunę bębenkową i nerw trójdzielny – swoją sławą zdobył takie zaufanie, że pozostawiono mu w
Padwie prawo wyboru wykonywania wyroków śmiertelnych – przez obcięcie głowy, powieszenie,
skrwawienie itp – w zależności od tego, jaką część ciała zamierzał zbadać

389. Czym były leprozoria? - miejscami odosobnienia trędowatych
390. Co wpłynęło na oderwanie się chirurgii od medycyny w okresie feudalnym? - bulla papieska z roku

1162 i synody, zabraniające wykonywania krwawych zabiegów, na zasadzie „kościół brzydzi się
krwią”

391. Czym zajmowali się cyrulicy? - cyrulicy zajmowali się między innymi goleniem, kąpaniem, rwaniem

zębów, czyszczeniem uszu i puszczaniem krwi

392. Kto i kiedy wprowadził kleszczyki do zaciskania naczyń? - Harvey Cushing (1869-1939) w 1911 roku;

Cushing w 1926 wynalazł też nóż elektryczny do cięcia i koagulowania tkanek bez krwawienia

393. Czy podejrzani mieli przed wyrokiem zesłaniem do łagrów możliwość obrony? - tak, mieli

przydzielonego obrońcę z urzędu, jednak była to obrona fikcyjna, kończąca się praktycznie zawsze
wyrokiem skazującym, zgodnym z wolą prokuratury

Giełda na egzamin z Historii Medycyny

strona 22 z 22