skrypt cz I teoria Jak wspolpracowac z absolwentami(2015)

STRONA - 2

ZESPÓŁ REDAKCYJNY:

Ilona Sapieżko

Joanna Sajko-Stańczyk

STRONA - 3

SPIS TREŚCI

Słowo wstępu o projekcie ideAGORA

Rozdział I

Uczelnia jako platforma rozwoju absolwentów

Rozdział II

Modele współpracy z absolwentem

1. Model fiński i model amerykański (Liga Bluszczowa) jako przykłady wzorcowej

współpracy i komunikacji między uczelnią a studentem/absolwentem

2. Diagnoza metod i narzędzi komunikacji między uczelniami wyższymi a

studentami/absolwentami w Polsce (na podstawie badań)

Rozdział III

Komunikacja

1. Znaczenie komunikacji w budowaniu współpracy ze studentem i absolwentem

2. Zasady wdrażania efektywnej komunikacji w modelu ideAGORA

3. Skuteczna komunikacja jako podstawa współpracy pomiędzy kadrą uczelni a

studentami i absolwentami

4. Przykłady wykorzystania komunikacji w budowaniu modelu porozumienia i

współpracy na podstawie wizyty w Campusie w Aalto w Otaniemi

5. Nowoczesne technologie w procesie komunikacji

Rozdział IV

Motywacja

1. Włączenie procesów wzmacniana motywacji do budowania współpracy między

uczelnią a absolwentem

2. Mózg kontra system – jak włączyć „naturę” w proces kształcenia i budowania

współpracy

3. Budowanie postawy zaangażowania – przykłady opracowane w oparciu o wyniki

badań ideAGORA

STRONA - 4

Rozdział V

Samodoskonalenie

1. Budowanie tożsamości studenta/absolwenta poprzez samodoskonalenie się i pracę w

grupie

2. Promocja modelu kształcenia się przez całe życie w oparciu o uczelnię

Rozdział VI

Kreatywność i przedsiębiorczość

1. Wspieranie i rozwijanie postawy kreatywnego i przedsiębiorczego myślenia wśród

studentów i absolwentów

2. Finlandia jako przykład wzmacniania twórczości i przedsiębiorczości w szkolnictwie

wyższym

3. Kreatywność i przedsiębiorczość w modelu ideAGORA

Rozdział VII

Tworzenie sieci współpracy pomiędzy uczelnią a absolwentami

1. Wykorzystanie mentoringu do budowania relacji między absolwentami a uczelnią

2. Mentoring w modelu ideAGORA – wykorzystanie doświadczeń fińskich

3. Współpraca podmiotów z otoczenia absolwenta na rzecz budowania przynależności

do uczelni

4. Wartość sieci współpracy

Rozdział VIII

Zmiana postawy kadry i sposobów kształcenia i jej wpływ na budowanie

współpracy pomiędzy uczelnią a studentami i absolwentami

1. Rozwój kadr w kierunku zmiany postawy

2. Coaching i mentoring jako metoda rozwoju współpracy między

studentem/absolwentem a uczelnią

3. Kształcenie praktyczne. Nauka rozwiązywania problemów

Bibliografia

STRONA - 5

Słowo wstępu o projekcie ideAGORA

Projekt „Model kształcenia przez całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA –

absolwenci kapitałem społecznym uczelni” jest odpowiedzią na konkurs ogłoszony przez

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w grudniu 2011 roku.

Projekt zakłada zmianę paradygmatu szkoły wyższej opierając się na trzech głównych

założeniach, wynikających z wieloletnich obserwacji systemu szkolnictwa wyższego w Polsce

Pierwsze z nich zakłada, że absolwentem pozostaje się przez całe życie, a związek studenta

z uczelnią nie kończy się z dniem otrzymania dyplomu. Jest to niewątpliwie innowacyjne
podejście (w polskich realiach) do postrzegania statusu studenta, późniejszego absolwenta i jego

związku z macierzystą uczelnią. Założenie to warunkuje więc ofertę i sposób współpracy uczelni

z absolwentem. Model ideAGORA postrzega absolwenta jako jednostkę realizującą swoją

życiową misję w konkretnym otoczeniu. W czasie studiów i zaraz po ich ukończeniu otoczeniem
tym jest środowisko uczelni, kształtujące wiedzę, kwalifikacje, umiejętności i postawy swoich

absolwentów, a zatem to, co oferuje uczelnia ma wpływ na ich późniejsze funkcjonowanie.

Model ideaAGORA propaguje więc model kształcenia ustawicznego, dopasowanego nie tylko do

zindywidualizowanych potrzeb swoich absolwentów, ale również do dynamicznie zmieniającej się
rzeczywistości społecznej i zawodowej, w której będą oni później funkcjonować.

Aby uczelnia mogła kształtować nie tylko karierę zawodową, ale i rozwój osobisty swoich

absolwentów, wpływając tym samym pozytywnie na jakość ich życia, musi utrzymywać z nim
stałą relację. Pamiętając o dobrowolnym i dwustronnym charakterze takiej relacji, obie strony

muszą zaoferować wzajemnie atrakcyjne i adekwatne wartości. Szczególną rolę do spełnienia ma

tutaj uczelnia, postrzegana nie tylko jako miejsce zdobywania wiedzy akademickiej, ale przed

wszystkim jako miejsce gromadzenia i wymiany wiedzy, informacji, możliwości i doświadczeń.

Niemniej ważną rolę do spełnienia mają absolwenci, postrzegani w modelu ideAGORA jako

ambasadorzy uczelni, którzy tworzą otoczenie gospodarcze uczelni, wpływając tym samym na jej

funkcjonowanie, rozwój i postrzeganie w środowisku zewnętrznym. Założenie funkcjonowania
absolwentów jako ambasadorów swoich Alma Mater i tworzących ich otoczenie zewnętrzne jest

jednym z kardynalnych założeń modelu ideAGORA.

M. Szabłowski, Dlaczego ideAGORA?, w: „Kwartalnik ideAGORA”, nr 1, 2013.

STRONA - 6

Rozdział I
Uczelnia jako platforma rozwoju absolwentów

Kluczowym pojęciem modelu ideAGORA jest zrozumienie daleko idącej odpowiedzialności

uczelni wobec swoich absolwentów. Uczelnia nie odpowiada już jedynie za jednokierunkowe

przekazywanie wiedzy teoretycznej, kończące się wraz z zakończeniem toku studiów swoich

absolwentów. We współczesnym świecie uczelnia ma za zadanie propagować ideę holistycznego
rozwoju jednostki i tym samym przygotowywać swoich absolwentów do funkcjonowania

w dynamicznie zmieniającym się środowisku społecznym i zawodowym.

Główną ideą przyświecającą uczelni powinno być kształcenie z wizją przyszłości,
a wyznacznikiem jej działań powinno być to, jakim absolwentem będzie student w przyszłości

oraz miara jego sukcesu społeczno-zawodowego. Uczelnia powinna przygotowywać

absolwentów do późniejszego funkcjonowania zawodowego i wymagań, jakie stawia im

współczesny rynek pracy.

Jednym z głównych założeń modelu ideAGORA jest odpowiedzialność uczelni za rozwój

zawodowy swoich studentów i absolwentów, a więc to po stronie uczelni leży nieustanne

przewidywanie potrzeb rynku pracy. Student wybierający konkretną uczelnię musi zatem mieć
pewność, że wybrany kierunek i program studiów będzie spełniał wymogi, jakie postawi przed

nim przyszły pracodawca. Z kolei absolwent kończący studia musi mieć pewność, iż wiedza,

zarówno ta teoretyczna jak i praktyczna, jaką zdobył na studiach podyplomowych i kursach

doszkalających na uczelni, zapewni mu sukces w znalezieniu pracy i umożliwi skuteczne
funkcjonowanie w roli pracownika. Uczelnie zatem muszą pozostawać w nieustannym kontakcie

z rynkiem pracy i biznesem, aby na bieżąco dopasowywać swoją ofertę do ich wymogów.

Z badań przeprowadzonych w ramach projektu „Obserwatorium Regionalnych Rynków Pracy”

wynika, iż pracodawcy nie szukają już jedynie wysoko wykwalifikowanej kadry w ścisłym, wysoce

wyspecjalizowanym obszarze zawodowym, ale równie ważne są dla nich kompetencje

psychospołeczne, umożliwiające funkcjonowanie w dynamicznym, nieustanie zmieniającym się

otoczeniu biznesowym. Pracodawcy poszukują u swoich pracowników cech takich jak otwartość
czy kreatywność, a więc cech umożliwiających pracę w zespołach projektowych oraz generowanie

Górniak J., Mazur S., Jakich pracowników poszukują przedsiębiorstwa, publikacja w ramach projektu „Obserwatorium Regionalnych

Rynków Pracy” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki,
Poddziałania 2.1.2 i realizowanego pod nadzorem PARP, 2010.

STRONA - 7

nowych idei i rozwiązań. Tym samym uczelnie i ich systemy kształcenia powinny skupiać się

w równej mierze na kształceniu praktyczno-teoretycznym, jak i rozwoju osobistym swoich
studentów. Współczesne uczelnie powinny wspierać zatem rozwój umiejętności i kompetencji

osobistych oraz wzbudzać postawę aktywności prospołecznej, zachęcając do pracy w grupie.

Kolejnym niezwykle ważnym aspektem, na który współczesna uczelnia musi zwrócić szczególną
uwagę w podejściu do kształcenia i rozwoju swoich studentów, jest propagowanie idei

przedsiębiorczości u absolwentów. Postawa przedsiębiorczości oraz potrzeba poszukiwania

innowacyjnych rozwiązań jest jedną z najczęściej oczekiwanych kompetencji u kandydatów do

pracy

. Uczelnia chcąc wyjść tym wymaganiom naprzeciw musi stworzyć korzystne warunki do

ich rozwoju, tak aby w momencie stawiania swoich pierwszych kroków na rynku pracy lub przy

tworzeniu własnych firm absolwenci byli przygotowani na czekające ich wyzwania. Nie chodzi tu

jedynie o przedmioty dydaktyczne i szkolenia z zakresu przedsiębiorczości, choć są one bardzo

ważne. Jednakże podstawą do tworzenia środowisk sprzyjających przedsiębiorczości jest przede
wszystkim dostęp do informacji. Uczelnia powinna być platformą umożliwiającą i ułatwiającą

wymianę informacji i doświadczeń swoich studentów oraz absolwentów. Na ich podstawie

uczestnicy procesu budują swoje koncepty i pomysły. Mogąc swobodnie korzystać z baz wiedzy,

przepływu informacji i doświadczeń studenci i absolwenci mają szansę na zweryfikowanie
pomysłów. Mogą dokonać analizy uwarunkowań zewnętrznych, analizy konkurencyjnych

rozwiązań oraz szans na wdrożenie założonych pomysłów. W celu tworzenia sprzyjającego

przedsiębiorczości klimatu, uczelnia powinna zaprosić do współpracy również lokalnych

przedsiębiorców. Niejednokrotnie zapotrzebowanie lokalnego biznesu jest motorem do
poszukiwania i tworzenia innowacyjnych rozwiązań. To za ich wsparciem realizowane projekty

mają szanse powodzenia i wypłynięcia na „szerokie wody”.

Równie ważna jest komunikacja na linii uczelnia – absolwent. Pozostając w nieustannym
kontakcie ze swoimi absolwentami, uczelnia bezpośrednio pozyskuje cenne informacje z rynku

pracy, na którym funkcjonują jej absolwenci. To oni jako pracownicy wiedzą najlepiej jakie

umiejętności i kompetencje są im niezbędne do odniesienia sukcesu zawodowego. Uczelnia

powinna zatem uwzględniać ich obserwacje w ofercie kierowanej do studentów studiów
I i II stopnia oraz ofercie studiów podyplomowych, pamiętając o potrzebie indywidualnego

zapotrzebowania swoich odbiorców.

Górniak J., Mazur S., Jakich pracowników poszukują przedsiębiorstwa, publikacja w ramach projektu „Obserwatorium Regionalnych

Rynków Pracy” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki,
Poddziałania 2.1.2 i realizowanego pod nadzorem PARP, 2010.

STRONA - 8

Reasumując zatem, istnieje kilka obszarów działań, w których absolwenci mogą i powinni

uczestniczyć w życiu i funkcjonowaniu uczelni

. Pierwszy z nich to podnoszenie kompetencji

zawodowych. Uczelnia powinna być naturalnym miejscem, do którego wraca absolwent

w poszukiwania adekwatnej oferty, mającej na celu podniesienie i aktualizację kompetencji

zawodowych. Kolejne dwa obszary, nierozłącznie związane ze sobą, to wsparcie kształcenia

studentów i wpływ na efekty kształcenia. Absolwenci jako praktycy w swoim zawodzie powinni
stanowić wzór (oparty na relacji mistrz – uczeń) i być punktem odniesienia w kształceniu

przyszłych adeptów zawodu. Mając wpływ na programy nauczania, ich aktualizację i adaptację do

potrzeb rynku pracy, absolwenci przyczyniają się do podniesienia prestiżu i sukcesu uczelni.

Budując taką wielokierunkową siatkę komunikacji i współpracy, uczelnia jest w stanie szybciej

i bardziej adekwatnie reagować na zmiany zachodzące w środowisku zewnętrznym. Jest tym

samym zdolna do wzbudzania takiej samej potrzeby adaptacyjności u swoich absolwentów.

Warunkiem dobrze funkcjonującej siatki współpracy jest dostępność, adekwatność i przejrzystość
przepływu informacji. Uczelnia modelu ideAGORA korzysta zatem z możliwości, jakie oferuje

współczesna technologia w komunikacji ze swoim studentami. Komunikatory, e-platformy,

mailing nie tylko ułatwiają dostęp do informacji, ale przez ogólnodostępność wpływają na

weryfikację i adekwatność przekazywanych informacji. Budując i wspierając platformy wymiany
informacji zachęcają uczestników do wymiany doświadczeń, ułatwiają komunikację i współpracę

między nimi, przyczyniając się tym samym do wzbudzania postawy aktywności i pracy

zespołowej.

Szabłowski M., Dlaczego ideAGORA?, w: „Kwartalnik ideAGORA”, nr 1, 2013.

STRONA - 9

Rozdział II
Modele współpracy z absolwentem

1. Model fiński i model amerykański (Liga Bluszczowa) jako przykłady wzorcowej
współpracy i komunikacji między uczelnią a studentem/absolwentem

Wydaje się, że kluczem do osiągnięcia efektywnej współpracy między uczelnią a jej studentami

i absolwentami jest sprawna i klarowna komunikacja między nimi. Przykładem tak sprawnie
działającego systemu jest model zaczerpnięty z Finlandii.

Z wielu badań wynika, iż fiński system oświaty jest jednym ze skuteczniejszych na świecie. Cechą

specyficzną tego systemu jest nastawienie na współpracę i pracę w grupie z zachowaniem
indywidualnego podejścia do każdego studenta i jego potrzeb. Tym samym szkoły i uczelnie bez

względu na profil kształcenia (humanistyczny czy techniczny) bardzo duży nacisk kładą na

rozwój tzw. umiejętności miękkich. Studenci zachęcani są do pracy w grupach i swobodnej

wymiany myśli i opinii nie tylko między swoimi kolegami, ale również – a może przede wszystkim
– z nauczycielami i prowadzącymi zajęcia. Status nauczyciela jest daleki od odizolowanego

dydaktyka, z którym studenci mają kontakt jedynie na prowadzonych zajęciach, wręcz przeciwnie,

wykładowca pełni rolę mentora/coacha, który wspiera studentów w doraźnych potrzebach.

Zajęcia zaś mają częściej formę interaktywnej, dwukierunkowej dyskusji niż monologicznego,
jednokierunkowego wykładu. Studenci zachęcani są do prowadzenia dyskusji i sporów na

zajęciach, co prowadzi do wzrostu umiejętności komunikacji, argumentowania i uzasadniani

swoich racji. Podczas takich dyskusji studenci mają okazję wchodzić w różne role grupowe – raz

są liderami, raz członkami zespołów, ćwiczą umiejętność szybkiego dostosowania się do sytuacji
oraz szybkiego uczenia się. Priorytetem wydaje się być wzmacnianie umiejętności rozwiązywania

problemów i współdziałania.

Dzięki swobodzie w wyborze zajęć i kursów, studenci nie tylko rozwijają się w preferowanych
i wybranych przez siebie kierunkach, ale również uczą się odpowiedzialności i organizacji, tak

niezbędnych w późniejszym funkcjonowaniu zawodowym.

Nie należy zapominać jednak, że rozwój umiejętności miękkich dzieje się w połączeniu
z rozwojem mającym na celu wykształcenie kompetentnych absolwentów w konkretnych

dziedzinach zawodowych. Model fiński duży nacisk kładzie na praktyczne i interdyscyplinarne

STRONA - 10

nauczanie przedmiotów. Uczelnie zapraszają do współpracy przedstawicieli biznesu, zapewniając

studentom nie tylko dostęp do najświeższych informacji z rynku pracy, ale też ułatwiając kontakty
między nimi.

Wszystkie wyżej opisane cechy systemu fińskiego mają odzwierciedlenie w funkcjonowaniu

innowacyjnego uniwersytetu Aalto w Finlandii

. Uniwersytet skupia i integruje trzy profile:

artystyczny, ekonomiczny i techniczny. U podstaw swojego funkcjonowania zakłada

interdyscyplinarność, tworzenie relacji partnerskich między kadrą naukową a studentami,

zapewniając tym samym wymianę informacji i ich krytyczną ocenę zmierzającą do generowania

nowych, innowacyjnych pomysłów i rozwiązań.

Fińskie uczelnie wyższe stawiają sobie za cel kształtowanie postawy przyszłego absolwenta jako

spełnionego i szczęśliwego człowieka, realizującego się zawodowo i społecznie. Jednoczesny

rozwój umiejętności psychospołecznych i kompetencji zawodowych na poziomie szkolnictwa
wyższego ma im ten cel w znaczącej mierze przybliżyć.

Nieco inny model stosowany jest w systemie szkolnictwa wyższego w Stanach Zjednoczonych,

szczególnie w przypadku grupy uniwersytetów skupionej w tzw. Lidze Bluszczowej
(ang. Ivy League). Terminu tego używano początkowo tylko do określenia zawodów sportowych,

podczas których załogi poszczególnych uniwersytetów (Harvard, Yale, Pennsylvania, Princeton,

Columbia, Brown, Darthmouth, Cornell) konkurowały ze sobą, jednak z czasem zaczął być

synonimem wzajemnych relacji nie tylko między wymienionymi uniwersytetami

, ale również na

linii uczelnia – studenci i absolwenci. Mimo iż poszczególne uniwersytety niewątpliwie różnią się

od siebie, wszystkie jednak kształcą wybitnych absolwentów, którzy odnoszą sukcesy na rynku

pracy i poza nim. Cechą wspólną dla wszystkich uniwersytetów jest posiadanie bardzo silnie

zintegrowanych klubów studenta i absolwenta. Proces integracji środowiska absolwentów
zaczyna się już podczas pierwszych lat studiów. Studenci zachęcani są do zamieszkania na

kampusie studenckim, aby na każdym etapie mieli oni możliwość interakcji z kolegami

studentami i kadrą nauczycielską. Filozofia mentor – uczeń (gdzie mentorem jest nie tylko

wykładowca, ale bardzo często wybitny absolwent) jest podstawą do tworzenia tożsamości
studenta jako części całego uniwersytetu. Poprzez mieszanie roczników i ich integrację uczelnie

zachęcają do pracy zespołowej, do czerpania z wzajemnych doświadczeń w poszanowaniu

indywidualnych praw i obowiązków. Podkreślenie ducha zespołowości, a jednocześnie rozwój

Bona A., Raport ideAGORA – sprawozdanie z wizyty w Finlandii Aalto, 2013.

http://www.studential.com/applying/studying-abroad/USA/ivy-league-universities

STRONA - 11

indywidualnych umiejętności i kompetencji jest punktem łączącym model amerykański i model

ideAGORA. Niezwykle istotnym aspektem w tworzeniu ducha wspólnoty i przynależności
w Lidze Bluszczowej jest otwarta i nieprzerwana komunikacja uczelni ze studentami. Należy też

przy okazji zwrócić tu uwagę, że wykorzystywanie najnowszych technologii w obustronnej

komunikacji jest na porządku dziennym, choć nie wyparło i nie przeszkadza kultywowaniu

tradycyjnych form, takich jak bezpośrednie spotkania ze studentami. Często spotkania (całego
kampusu lub jego części) mają na celu zbliżenie do siebie kadry ze studentami i poznanie się

nawzajem. Student, a późniejszy absolwent nie ma poczucia anonimowości i wyobcowania.

2. Diagnoza metod i narzędzi komunikacji między uczelniami wyższymi
a studentami/absolwentami w Polsce (na podstawie badań)

Niestety polski system edukacyjny wciąż oparty jest na zasadzie jednostronnej (uczelnia –

absolwent), bezdyskusyjnej formie współpracy ze studentem, a kontakt z absolwentem kończy się

wraz z zakończeniem toku studiów i obronie pracy dyplomowej. Jak pokazują wyniki badań

polskie uczelnie nie nawiązują długofalowego i trwałego kontaktu z absolwentem. Absolwenci

tym samym nie utożsamiają się ze swoją uczelnią, a jedyny możliwy kontakt zachodzi jedynie przy

ewentualnej chęci dokształcania się lub podniesienia swoich kwalifikacji (studia doktoranckie lub

podyplomowe). Zaznaczyć tutaj należy, że kontakt taki jest inicjowany przez absolwenta, gdyż
tylko nieliczne uczelnie wysyłają informacje do swoich absolwentów o dodatkowej ofercie

dydaktycznej i ma ona raczej charakter ogólny niż spersonalizowany i dostosowany do

indywidualnych potrzeb absolwentów. Potwierdzeniem tej tezy są wyniki badań zrealizowanych

w ramach projektu „Model kształcenia przez całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią:
ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni”. Stwierdzono, że tylko 12% badanych absolwentów

po ukończeniu studiów skorzystało z oferty w zakresie studiów podyplomowych lub innych form

doszkalających oferowanych przez uczelnię macierzystą. Taki wynik, biorąc pod uwagę stopień

zadowolenia absolwentów z ukończonych studiów, może świadczyć o braku wiedzy absolwenta
nt. oferty edukacyjnej macierzystej Alma Mater i tym samym braku relacji z uczelnią.

Brak rozpoznania tych potrzeb i znikoma wiedza uczelni o swoich absolwentach jest jednym

z podstawowych problemów w relacjach uczelnia – absolwent w Polsce. Studenci i absolwenci
podkreślają, że ich uczelnie nie rozumieją ich potrzeb i w niewystarczającym stopniu

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia –

student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: „Model kształcenia przez

całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni” prowadzonego przez Collegium
Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

STRONA - 12

przygotowują ich do stawiania pierwszych kroków na rynku pracy. Jednym z najczęstszych

przykładów podaje się brak zajęć praktycznych – podawanych jako główny czynnik
zrównoważonego kształcenia i rozwoju kompetencji studentów i absolwentów. Wyniki badań są

druzgocące – tylko 1% badanych absolwentów twierdzi, że wyniosło wiedzę praktyczną z uczelni,

a aż 64% wskazuje na wiedzę teoretyczna jako wiedzę, którą nabyli w toku studiów

W odróżnieniu od przytaczanych przykładów z Finlandii i USA polski system kształcenia oparty

jest głównie na wykładach teoretycznych, często postrzeganych jako oderwane od rzeczywistości

i konkretnych, lokalnych realiów. Niewiele jest zajęć, podczas których studenci mogą nauczyć się

praktycznych zagadnień i rozwiązań. Brak zajęć praktycznych, które stanowiłyby odpowiedź na
zapotrzebowanie środowiska zewnętrznego, stanowi jeden z głównych hamulców rozwoju

uczestników procesu kształcenia. Uczelnie nie biorą pod uwagę wymagań, przed którymi stają ich

absolwenci, wkraczając na rynek pracy. Nie oferują zaktualizowanych kursów i szkoleń (w tym

także z zakresu rozwoju osobistego, tak istotnego we współczesnym świecie), nie weryfikują
swoich poglądów na programy kształcenia z głównymi jego uczestnikami, czyli studentami. Jeśli

organizowane są już ankiety czy badania opinii studentów, ich wnioski nie są brane pod uwagę,

na co bardzo często zwracają uwagę studenci z przytaczanych badań.

Oderwanie uczelni od lokalnego środowiska i sieci współpracy (biznes i lokalni pracodawcy,

urzędy pracy itd.) jest kolejnym aspektem, na który zwrócili uwagę respondenci. Uczelnie zdają

się nie wychodzić naprzeciw potrzebom swoich absolwentów i nie inicjują kontaktów między

nimi i rynkiem pracy. Sporadycznie organizowane targi pracy nie rozwiązują problemu, gdyż takie
targi mają charakter ogólny. Wydaje się, że model fiński, gdzie biznes i pracodawcy aktywnie

uczestniczą w kształceniu absolwentów, jest przykładem takiej wzorcowej współpracy i uczelnie

polskie powinny podążać jego śladem. Szczególny nacisk na rozwój przedsiębiorczości

i umiejętności miękkich, jaki kładzie fiński system edukacyjny (być może decydujący o jego
sukcesie), wydaje się prawie nie istnieć na polskich uczelniach, mimo rosnącego zapotrzebowania

w tym zakresie. Studenci i absolwenci podkreślają potrzebę takich zajęć, gdyż zdają sobie sprawę

z roli, jaką odgrywają one w odniesieniu sukcesu na polu zawodowym, ale i społecznym.

Absolwenci, którzy prowadzą działalność gospodarczą są zdania, iż program kształcenia na
uczelni nie przygotował ich do tej formy aktywności zawodowej, ten pogląd podziela aż 73%

badanych absolwentów przedsiębiorców.

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia –

student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: „Model kształcenia przez

całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni” prowadzonego przez Collegium
Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

STRONA - 13

Kolejnym problemem, który zaburza proces komunikacji w relacji uczelnia – studenci –
absolwenci, jest brak więzi i znikomy kontakt miedzy wykładowcą a studentem. Wyniki

przytaczanych badań wskazują, że studenci, nienauczeni dyskutowania i wymiany poglądów, boją

się zadawać pytania swoim wykładowcom, często zachowują bierną postawę. Nie ułatwia im tego

kadra dydaktyczna, która nie zachęca do stwarzania polemiki na zajęciach i poza nimi. Niestety
taka forma komunikacji nie sprzyja rozwojowi myślenia dywergencyjnego, krytycznego, nie

zachęca do dyskusji i wymiany doświadczeń, a tym samym nie rozwija uczestników procesu.

Studenci chcieliby mieć szerszy i bardziej bezpośredni kontakt ze swoimi wykładowcami

z możliwością wykorzystania nowoczesnych technologii do komunikowania się (e-maile, fora
internetowe, platformy informatyczne). Ten sam problem funkcjonuje w komunikacji z uczelnią

jako instytucją. Według opinii uczestników badania dziekanaty powinny w zdecydowanie

szerszym stopniu korzystać z nowoczesnych technologii w indywidualnych kontaktach ze

studentami i absolwentami, stając się tym samym bardziej dostępne i przyjazne.

W kontekście zagadnienia komunikacji uczelni z absolwentami nie można pominąć także

naturalnego ogniwa, jakim jest Klub Absolwenta, którego rolą (w założeniach teoretycznych) jest

budowanie wzajemnych relacji i zapewnienie bezpośredniej komunikacji absolwenta z uczelnią.
Niestety podejmowane w tym zakresie działania są niewystarczające, a rola Klubu na uczelniach

polskich jest wręcz marginalna, czego dowodem są wyniki omawianych badań – aż 56%

wszystkich ankietowanych nie wie czy na uczelni, którą ukończyli działa lub działał Klub

Absolwenta, a 89% nie korzystało z ofert klubu. Aby zmienić obecną sytuację należałoby
korzystać z przykładów z uczelni amerykańskich, gdzie kluby i stowarzyszenia absolwentów nie

tylko wpływają na rozwój (zawodowy i społeczny) samych absolwentów, ale również wpływają

i podnoszą prestiż samych uczelni.

Słuszność tez i założeń modelu ideAGORA dowodzą także wyniki badań w zakresie potrzeby

budowania platformy gromadzenia, przepływu i wymiany informacji jako czynnika

przyczyniającego się do budowania tożsamości absolwentów i przywiązania do uczelni.

Większość ankietowanych absolwentów (57%) przyznaje, że po zakończeniu studiów nie
korzystała z zasobów wiedzy zgromadzonej na uczelni. 15% pytanych, że nie wiedziało o takiej

możliwości. Uzyskany wynik powinien sygnalizować uczelniom potrzebę rozpowszechnienia

informacji o możliwości dostępu i korzystania z zasobów zgromadzonej na uczelni wiedzy.

Biorąc powyższe dane pod uwagę oraz fakt, że większość (64%) zapytanych respondentów jest
zainteresowanych korzystaniem z wiedzy zgromadzonej na uczelni, wydaje się, że działania

STRONA - 14

informujące i promujące podejmowane przez uczelnie w tym zakresie powinny zostać co

najmniej zintensyfikowane.

Rozdział III
Komunikacja

1. Znaczenie komunikacji w budowaniu współpracy ze studentem i absolwentem

Nawet najlepsza wizja lidera i program jej wdrożenia nie odniosą powodzenia, gdy w organizacji

zabraknie wspólnego podejścia i chęci do zmiany. O sukcesie wielu projektów nie decyduje lider,

lecz zespół i sposób realizacji. Dlatego tak ważnymi czynnikami sukcesu
są: przywództwo, wiedza i efektywna komunikacja w zespole. Aż 36% przebadanych przez „The

Economist” menedżerów firm uważa, że to właśnie niedoskonała komunikacja spowodowała

niepowodzenie wdrożenia nowej inicjatywy w ich organizacji

. Zorganizowanie pracy w formie

dużych, często odizolowanych, biurokratycznych struktur i zapewnienie wielkich budżetów
w nadziei na wygenerowanie nowych pomysłów nigdy jeszcze nie zadziałało. Jedynie budowa

kultury korporacyjnej opartej o odpowiedzialność oraz otwartość uwolni potencjał drzemiący

w pracownikach i zapewni stały napływ inicjatyw.

Komunikacja interaktywna jest istotna jeszcze z kilku innych powodów:



pomaga jej uczestnikom wspólnie rozbudowywać pomysły, dodawać i wdrażać nowe

sugestie do już istniejących rozwiązań



zaspokaja ważną potrzebę przynależności do grupy



w efekcie komunikacji jej uczestnicy chętnie zapewniają sobie pomoc



jest skutecznym narzędziem budowania i rozwoju zespołu, dla odmiany w grupie

pozbawionej komunikacji ludzie nie otrzymują informacji zwrotnej, a przez to nie czują
się docenieni i nie potrafią zrozumieć punktu widzenia drugiej osoby



dzięki wykorzystaniu nowoczesnych technologii w zarządzaniu informacją można

rozszerzać dotychczasowe sieci powiązań informacyjnych i społecznych.

Krawiec J., Rozwój i edukacja: wielkie przewartościowanie, w: „Jakie kompetencje w XXI wieku z perspektywy biznesu?”, Gdańsk

2011, nr 42, s. 29–34.

STRONA - 15

Badania przeprowadzone na potrzeby projektu ideAGORA wskazały na wiele braków w tym

obszarze. Najczęściej podkreślaną kwestią zarówno dla studentów, jak i innych interesariuszy jest
brak otwartej komunikacji pomiędzy kadrą akademicką a studentami. Relację pomiędzy tymi

dwiema grupami zostały uznane za zbyt sztywne, sformalizowane, niedostosowane do obecnych

standardów technologicznych.

Ten sam problem dostrzegają studenci w komunikacji z uczelnią jako instytucją, w tym

z dziekanatem, biurem rektora, samorządem studenckim, biurem karier itp. Brak odpowiedniej

jakości obsługi oraz powszechnej dostępności do niektórych miejsc i osób wciąż stanowi

przeszkodę na drodze do skutecznego porozumienia

. Z drugiej strony wprowadzenie

skutecznych metod komunikacji może pociągnąć za sobą znacznie szersze korzyści, niż te

związane z odbudowaniem relacji między studentami a uczelnią.

Wysoka jakość komunikacji w organizacjach na całym świecie stanowi podstawę zasadniczych
funkcji, takich jak sprawowanie kontroli, motywowanie, wyrażanie uczuć oraz informowanie

Dzięki usprawnieniu komunikacji w szkolnictwie wyższym możemy zapewnić wszystkim

członkom społeczności akademickiej nie tylko lepszy dostęp do wiedzy, ale także stworzyć im

warunki do lepszego rozwoju potencjału oraz budowania pomiędzy nimi porozumienia opartego
na szacunku i zaufaniu.

Komunikacja może sprzyjać motywacji studentów, gdyż za jej pośrednictwem uświadamiają sobie

czego się od nich oczekuje (formułowanie celów), z drugiej strony sami mogą dawać informację
na temat tego, co czyni ich pracę bardziej efektywną, a co stanowi dla nich przeszkodę.

Komunikacja, aby mieć rolę motywującą, może skupić się na docenianiu przez nauczyciela

wysiłku, jakiego dokonuje student, a także udzieleniu informacji zwrotnej, dotyczącej jego

słabszych stron i obszarów do pracy.

Umożliwia ona również wyrażanie potrzeb społecznych i emocjonalnych, które towarzyszą

ludziom nie tylko w domu, ale także w szkole i w pracy. Możliwość swobodnego dawania

wyrazów zadowolenia lub frustracji uwalnia od konieczności skupiania się na hamowaniu uczuć
i uruchamia procesy polegające na tworzeniu bliskich relacji z otoczeniem. Dzięki

komunikowaniu się członków zespołu i wyrażaniu przez nich pozytywnych i negatywnych uczuć,

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

– student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: „Model kształcenia przez

całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni” prowadzonego przez Collegium

Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

Covey S. R., Zasady skutecznego przywództwa, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań, 2004.

STRONA - 16

możemy również liczyć na wzrost ich twórczego myślenia i większe skupienie na rozwiązywaniu

problemów merytorycznych

12.

Każdy proces komunikacji jest także niezbędnym elementem zapewniającym dane potrzebne do

podejmowania decyzji, a tym samym związanych z nimi działań. Zablokowana komunikacja

pozostawia ludzi bez tej możliwości i często powoduje odkładanie w czasie ważnych decyzji
i przedsięwzięć. Dzięki porozumieniu możliwe staje się zatem skuteczniejsze działanie przy

mniejszym poziomie ryzyka.

Zdobycie umiejętności komunikowania się na studiach zapewnia absolwentom znacznie lepszy
start na rynku pracy, gdyż komunikacja wymieniana jest przez pracodawców jako najbardziej

pożądana przez nich kompetencja

. Tę umiejętność znacznie lepiej ćwiczyć poprzez kontakt

z rzeczywistością, która nas otacza (wykładowcy, inni studenci itp.) niż np. w zetknięciu

z podręcznikiem na temat komunikacji. Jeśli wzmocnimy skuteczne systemy komunikacji
dobrymi wzorcami osobowymi w postaci świetnie komunikujących się nauczycieli, znacznie

zwiększymy poziom umiejętności studentów w tym obszarze. Będą się oni bowiem uczyć przez

obserwację i modelowanie, odzwierciedlając w miarę swoich możliwości pozytywne wzorce.

Korzyści z posiadania umiejętności komunikacji z otoczeniem odniesie również student, chcący

założyć swoją własną firmę. Będzie mógł wykorzystać je zarówno do promowania swojej firmy,

jak i do budowania pozytywnych relacji z klientem, pracownikiem i pozostałymi podmiotami

związanymi z obszarem jego działań.

W miarę upływu czasu, w efekcie skutecznej komunikacji, tworzą się relacje oparte na przyjaźni

i zaufaniu – więzi, które rozbudowują się i trwają latami (zarówno pomiędzy studentami, potem

absolwentami, jak i ich wykładowcami). Instytucje tworzące systemy edukacyjne powinny
pamiętać, że przetrwanie tych relacji jest warunkiem koniecznym do tego, aby systemy mogły

sprawnie działać i się rozwijać.

Ponadto komunikujący się sprawnie student, a następnie absolwent zapewnia uczelni „bezpłatną”
reklamę. On już nie tylko umie, ale i lubi mówić dobrze o swojej Alma Mater, wzmacniając jej

wizerunek, a tym samym przewagę konkurencyjną na rynku.

Goleman D., Inteligencja emocjonalna, przeł. Andrzej Jankowski, Media Rodzina, Poznań, 1997.

Jakubowska U., Wokół pojęcia „kompetencja społeczna” – ujęcie komunikacyjne, w: „Przegląd Psychologiczny”, 1996, s. 29–40.

STRONA - 17

Każdy proces komunikowania się przynosi przynajmniej jedną z wymienionych korzyści i jest

przez to niezbędnym elementem funkcjonowania wśród społeczności akademickiej, dlatego
w modelu ideAGORA poświęcamy temu zagadnieniu wiele miejsca.

2. Zasady wdrażania efektywnej komunikacji w modelu ideAGORA

W modelu ideAGORA pragniemy skupić się na systematycznym włączaniu rozwiązań opartych
na konkretnych zasadach. Z drugiej strony zalecamy dostosowanie metod i form komunikacji do

możliwości danej uczelni. Przedstawione poniżej propozycje mają więc służyć bardziej jako

przykłady, które można modyfikować, niż gotowe do wdrożenia wzorce. Za najważniejsze

uznaliśmy:



stworzenie jasnej wizji oczekiwań wobec relacji ze studentami i absolwentami oraz

opracowanie na tej podstawie skutecznych narzędzi komunikacji



zmiana sposobu komunikacji w relacji student – nauczyciel akademicki, absolwent
– uczelnia na mniej sformalizowaną i bardziej partnerską



położenie nacisku na działania dotyczące faktycznego angażowania absolwentów
w przedsięwzięcia uczelni, odejście od modelu utrzymywania kontaktów polegających

jedynie na wysyłaniu oferty dotyczącej kontynuacji nauki na uczelni



ograniczenie roli administracji na rzecz upowszechniania „rodzinnego modelu wzajemnej
współpracy”, w którym absolwenci czują się potrzebni, a zarazem widzą dla siebie realne

korzyści z bycia w absolwenckim gronie



regularne badanie potrzeb studentów i absolwentów – pytanie o ich oczekiwania wobec
uczelni i działania, które chcieliby podejmować na rzecz społeczności akademickiej



stworzenie doskonałej sieci komunikacji pomiędzy działami uczelni dbającymi o bliski
kontakt ze studentem i absolwentem, w celu zapewniania mu bieżących informacji

(np. działy marketingu, promocji, biura karier, dziekanat, rektor, klub absolwenta);

zapewnienie powszechnego i bezpośredniego kontaktu z tymi działami



doskonalenie sieci powiązań pomiędzy uczelnią a podmiotami działającymi wokół niej,
tj. stowarzyszenia absolwentów, organizacje pozarządowe, instytucje i urzędy państwowe,

w tym urzędy pracy, prywatne firmy i przedsiębiorstwa, kluby biznesu, lokalne koła

zainteresowań itp.



stworzenie internetowej bazy danych z informacjami na temat absolwentów

z możliwością uzupełniania przez nich informacji na temat osiągnięć edukacyjnych

STRONA - 18

i zawodowych itp.; stworzenie platformy połączonej z portalami społecznościowymi

takimi jak: LinkedIn, Goldenline, Face Book, Twitter itp.



wprowadzenie stałej oceny poziomu i rozwoju kształcenia studentów z wykorzystaniem

reprezentacyjnych badań absolwentów, wzmocnienie systemu analiz i prognoz

zapotrzebowania na kwalifikacje społeczne i zawodowe na rynku pracy



włączenie wyników tych badań i analiz w rozwój zaplecza dla polityki uczenia się przez

całe życie



rozwijanie systemu komunikacji i upowszechniania informacji z zakresu edukacji i szkoleń
oraz ich powiązań z gospodarką i rynkiem pracy – przepływ informacji do absolwentów



kreowanie przestrzeni (fizycznej i społecznej), w której mogą powstawać nowe idee,
pomysły; łączenie reprezentantów różnych kierunków, o rożnych umiejętnościach

i zdolnościach, organizowanie spotkań student – student i absolwent – student, tworzenie

zespołów zadaniowych i projektowych. Uczelnia powinna służyć pomocą w zapewnieniu
narzędzi ułatwiających komunikowanie się między sobą zainteresowanych współpracą

osób



wykorzystywanie nowoczesnych technologii w procesie komunikacji (platforma
absolwencka, studenckie i absolwenckie fora, większe „usieciowienie” wszystkich

członków społeczności studenckiej, telekonferencje, rozmowy za pomocą

telekomunikatorów internetowych, e-learning itp.).

Aby mówić o konkretnych technikach, sposobach czy narzędziach komunikacji warto zastanowić

się nad tym, co stanowi jej sedno, co sprawia, że komunikacja staje się skuteczna, dając

oczekiwane korzyści.

W projekcie ideAGORA zakładamy, że skuteczna komunikacja musi przebiegać pomiędzy

wszystkimi elementami uczelni, zarówno wewnętrznymi (komunikacja wewnętrzna: studenci,

absolwenci, kadra, działy uczelni itp.) jak i zewnętrznymi (instytucje rynku pracy, urzędy,

organizacje pozarządowe, firmy itp). Może się ona wówczas przyczynić do wypracowania
wspólnego planu działania, połączenia jednostek w relacje z innymi i przepływu bieżących

informacji, aby ułatwić wprowadzanie zmian na wszystkich poziomach

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

– student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: „Model kształcenia przez

całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni” prowadzonego przez Collegium
Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

STRONA - 19

Zakładamy również, że aby pozytywne zmiany miały charakter długofalowy, a włączanie ich

przychodziło swobodnie i naturalnie, należy zacząć od założeń, które stanowią źródło skutecznej
komunikacji, stanowiąc o jej prawdziwym sednie.

3. Skuteczna komunikacja jako podstawa współpracy pomiędzy kadrą uczelni
a studentami i absolwentami

Wskazówek na temat efektywnej komunikacji zarówno interpersonalnej, społecznej,

organizacyjnej itp. jest wiele, podręczniki wypełnione są nawet konkretnymi ćwiczeniami, których

celem jest nauka poszczególnych technik. To, do czego jednak warto cały czas wracać, to bardziej
podstawy i założenia, na których się opieramy, kiedy zaczynamy się komunikować, niż wyuczone

techniki.

Jakie warunki muszą zaistnieć, abyśmy mogli rozpocząć dialog pomiędzy poszczególnymi

członkami agory, którą w tym przypadku jest uczelnia. Odpowiedź na to pytanie możemy znaleźć
obserwując długotrwałe więzi i relacje międzyludzkie. Posłużmy się tu przykładem relacji

pomiędzy osobami, które darzą się dużym zaufaniem. Jeśli któregoś dnia jedna z tych osób będzie

komunikowała się niezgodnie z dotychczasowym modelem, relacja pomiędzy nią a odbiorcą

komunikatu prawdopodobnie nie ulegnie najmniejszemu uszczerbkowi. Z drugiej strony możemy
sobie wyobrazić, że żadna nawet wzorcowo prowadzona komunikacja, u podstaw której brakuje

zaufania nie zbliży do siebie uczestniczących w niej ludzi.

Jak to ujął Emmerson: „To, kim jesteś, krzyczy tak głośno, że nie słyszę tego, co mówisz”.

Ważniejsza jest zatem informacja o tym, kim jesteśmy niż to, co mówimy, a nawet robimy. Jeśli

jesteśmy wiarygodni, a stopień zaufania w danej relacji jest wysoki, techniki komunikacji

odgrywają jedynie funkcję drugorzędną, tj. uzupełniającą. Niestety jednym z podstawowych

postulatów, wysuwanych przez absolwentów w badaniach ankietowanych, była właśnie zmiana
postawy kadry dydaktycznej wobec studentów z protekcjonalnej, „wszystkowiedzącej” na

bardziej otwartą, partnerską, opartą o takie wartości jak szacunek i zaufanie

Dlatego tak istotna w całym procesie budowania współpracy jest umiejętność i chęć rozwijania
w sobie pozytywnych cech charakteru, a nie tylko technik komunikacji. Choć praca nad cechami

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

– student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: „Model kształcenia przez

całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni” prowadzonego przez Collegium
Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

STRONA - 20

charakteru i zmianą założeń jest znacznie trudniejsza niż praca nad powierzchowną sztuką

komunikacji, na dłuższą metę podjęcie takiego wysiłku się opłaci.

Weźmy za przykład wykładowcę, który za każdym razem dotrzymuje danego słowa,

wykazującego się konsekwencją, otwartością i uczciwością. Kiedy pewnego dnia spóźni się

15 minut na zajęcia, większość studentów uzna, że sytuacja musiała być na tyle wyjątkowa, że
wykładowca pomimo dobrych intencji nie mógł dotrzeć na czas. Przykład z drugiego bieguna

może dotyczyć innego nauczyciela akademickiego, który zawsze się spóźnia, rzadko dotrzymuje

zobowiązań i przestrzegania terminów. Nawet jeśli za każdym razem opowiada studentom długą

i barwną historię o tym, co spowodowało jego niekonsekwencję bądź niedotrzymanie słowa,
żaden z tych zabiegów nie sprawi, że komunikat zostanie poważnie potraktowany przez

studentów. Widzimy więc, że jeśli w procesie budowania współpracy zabraknie podstawowego

czynnika, jakim jest zaufanie, tym samym zabraknie fundamentu pod przyszły sukces, którym

będzie silna platforma porozumienia na uczelnianej agorze.

Gdyby spojrzeć na zdolność porozumiewania się jako na zbiór pewnych elementów, umiejętność

komunikacji będzie tylko jednym z nich i to wcale nie najważniejszym. Znacznie więcej miejsca

zajmą takie elementy jak postawy, zachowania i motywacje, jakie towarzyszą nam podczas
budowania porozumienia

. Większość naszych nieskutecznych prób porozumienia wynika

z błędnych założeń, które stawiamy już w pierwszym etapie tego procesu.

Jeden z zasadniczych błędów w komunikacji wynika z postawy, która zakłada, że obrany przez
nas punkt widzenia jest jedyny i słuszny. Dzieję się tak, gdy nie podejmujemy dyskusji ani próby

zrozumienia osoby, która ma inne zdanie niż nasze. Postrzeganie rzeczywistości przez swój

subiektywny pryzmat jest czymś naturalnym, aczkolwiek warto wykorzystywać w tym miejscu

wieloletnią wiedzę na temat różnych teorii komunikacji. Odwołajmy się do jednej z nich, na
której można tworzyć wiele wartościowych przykładów. Teoria ta mówi o tym, że „mapa nie jest

terenem”

, bo gdy porównamy mapę z terenem okaże się, że są istotne różnice. Po pierwsze

dlatego, że mapa jest tylko pewnym modelem i ma przedstawiać rzeczywistość w uproszczeniu.

Po drugie dlatego, że może nie być aktualna. A po trzecie dlatego, że każdy człowiek ma inny
zmysł percepcji, a nigdy nie wiemy kto tworzył daną mapę

. W efekcie to, co trzymamy

w rękach, a to, co widzimy w terenie to dwie różne rzeczy. Mapa symbolizuje tu postrzeganie

świata przez pryzmat swoich przekonań i wartości, czyli swojego „wnętrza”. Terytorium to ta

Bolstad R., Komunikacja Transformująca, METAmorfoza, Wrocław, 2013.

Korzybski A., Science & Sanity, Englewood, 1933.

http://poznajswojumysl.blogspot.com/2011/11/mapa-nie-jest-terenem.html

STRONA - 21

sama rzeczywistość, tyle że obiektywna, pozbawiona zewnętrznych etykiet i ocen. Kiedy na

obiektywnym terytorium pojawia się jakiś obiekt, może być on różnie zobrazowany i postrzegany,
w zależności od mapy, jaką posiada jej właściciel

. To, co dla wykładowcy jest głównym punktem

orientacyjnym na mapie, np. realizacja programu, odpowiedzialność za utrzymanie wysokiej

średniej itp., dla studenta może być „pustą polaną”, na której nie warto się nawet zatrzymywać.

I z drugiej strony, chęć pozytywnego zaprezentowania się w gronie rówieśników, zdobycia
nowych przyjaciół itp. mogą stanowić przykłady „widocznych znaków drogowych” na mapie

młodego człowieka. Choć nie zwrócą one uwagi profesora skoncentrowanego na celach projektu,

mogą w pełni zdecydować o tym czy student zechce włączyć się w jego realizację, czy też nie.

Mówiąc innymi słowy, motywy podejmowania działań jednego i drugiego są zupełnie inne, ale dla
każdego równie ważne. Dopiero umiejętność wzniesienia się ponad swoją mapę i spojrzenia na

świat oczami drugiej osoby daje zrozumienie innego punktu widzenia oraz stanowi podstawy do

przezwyciężania blokad komunikacyjnych.

Choć powszechnie uznaje się wagę powyższych założeń, w realiach uczelnianych podkreśla się

w tym miejscu brak czasu na pełne uwagi słuchanie drugiej osoby

. Brak podjęcia próby zmiany

tej sytuacji uniemożliwia tym samym budowanie współpracy, w szczególności zaś w takich

instytucjach jak szkoły wyższe, gdzie element wysoko postawionego nad studentem wykładowcy
dodatkowo utrudnia tworzenie partnerskiej komunikacji.

Uczelnia powinna więc zacząć od kształtowania postaw swojej najmłodszej kadry dydaktycznej,

gdyż to ona ma szansę w pierwszej kolejności zająć się budowaniem satysfakcjonujących relacji ze
studentem.

W modelu ideAGORA proponujemy zatem zmianę sposobu komunikacji od zmiany postaw

kadry akademickiej.

21.

1. Pierwszym najważniejszym krokiem będzie umiejętność spojrzenia na „teren” studenta

przez pryzmat jego mapy oraz zauważanie na niej ważnych znaków. Może to też

oznaczać konieczność rozwinięcia u nauczyciela umiejętności wielopoziomowej

obserwacji. Dzięki niej wykładowca przestaje skupiać się na powierzchownym
komunikacie, ale zaczyna zauważyć głębszy komunikat mówiący o tym, co naprawdę leży

Dilts R., Od przewodnika do inspiratora, Wydawnictwo PINLP, Warszawa, 2006.

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

– student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: „Model kształcenia przez

całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni” prowadzonego przez Collegium

Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

Tamże.

STRONA - 22

u podstaw danego zachowania. Np.: wykładowca dostrzega w pozornie obojętnym

studencie jego brak pewności siebie i ukrytą potrzebę bycia zaakceptowanym przez grupę,
w złośliwych uwagach chęć lepszego zrozumienia problemu, w nieprzygotowaniu do

zajęć frustrację związaną z brakiem zauważania i nagradzania dotychczasowych dokonań

i wysiłków itp. Pierwszym krokiem jest więc „wejście w buty drugiej osoby” i wsłuchanie

się w jej prawdziwe potrzeby. Pamiętając, że system tworzą ludzie z różnymi „mapami
rzeczywistości”, umiejętność ta jest niezwykle cenna podczas budowania podwalin

skutecznej współpracy. Co więcej daje ona możliwość wspólnego wypracowania takich

rozwiązań, w których nikt nie będzie czuł się przegrany. Postawa „wygrany – wygrany”

zawsze tworzy atmosferę zaufania i buduje motywację do dalszej współpracy

2. Kolejnym krokiem, który może wykonać nauczyciel w oparciu o teorię „mapy

i terytorium” jest umożliwienie studentowi doświadczenia innej niż dotychczasowa mapy.

Ludzie niechętnie zmieniają zachowanie i poglądy, kiedy się ich do tego zmusza,
natomiast robią to zupełnie naturalnie, kiedy na własnej skórze doświadczą

przemieszczania się po terenie z inną mapą. Każdy doświadcza tego typu zmian w swoim

życiu, dzieję się to wtedy, kiedy z dzieci stajemy się rodzicami, wówczas gdy z ucznia

zamieniamy się w nauczyciela lub z pracownika w przełożonego. Przyjęcie innej roli,
charakteru działań czy rodzaju odpowiedzialności w sposób naturalny powodują zmianę

naszego punktu widzenia, zachowania i poglądu ułatwiając zarazem komunikację z osobą,

której „mapę” poznaliśmy. Postawienie w nowej sytuacji może również odbywać się bez

konieczności przechodzenia tak ewidentnych życiowych zmian. Przykładami współpracy,
która umożliwia zmianę postawy studenta z obojętnego biorcy w aktywnego konstruktora

może być powierzenie mu odpowiedzialności za przygotowanie projektu na podstawie

własnego pomysłu, oddanie większej samodzielności w kwestii wyboru tematu do

opracowania lub postawienie go w roli lidera odpowiedzialnego za nadzór pracy innych
studentów.

Uzyskanie nowej perspektywy przez studentów pozwala przede wszystkim rozwijać

komunikację z jednostronnej na dwustronną, takiej, która bardziej przypomina dialog

niż monolog.

Covey S.R., Siedem nawyków skutecznego działania, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań, 2003.

STRONA - 23

3. Współodczuwanie i empatia oraz umiejętne wykorzystywanie ich w procesie komunikacji

to kolejne ważne elementy, bez których proces porozumienia będzie jedynie próbą
nawiązania powierzchownego kontaktu

Empatia w stosunku do drugiego człowieka to głębsza forma „chodzenia po terenie z jego

mapą”. Wykładowca dzięki niej nie tylko potrafi patrzeć na rzeczywistość oczami swojego
podopiecznego, ale także rozumienie i w pełni akceptuje uczucia i reakcje związane z tą

rzeczywistością. Z drugiej strony, choć empatia pozwala na pełne zrozumienie i zaakceptowanie

uczuć kogoś innego, nie jest jednoznaczna z odczuwaniem tego samego i zgadzaniem się na

zachowania wynikające z danej postawy. Zaletą stosowania empatii przez wykładowców, a więc
okazywania zrozumienia dla nie zawsze akceptowanych społecznie uczuć studenta (złość,

frustracja, obojętność, lekceważenie) jest obniżenie napięcia przy jednoczesnym wzroście

zaangażowania we współpracę osoby, której uczucia zostały zaakceptowane.

NIE OBCHODZI MNIE, ILE WIESZ, DOPÓKI NIE BĘDĘ WIEDZIAŁ,

ILE CIEBIE OBCHODZĘ

Przykłady wykorzystania komunikacji w budowaniu modelu porozumienia

i współpracy na podstawie wizyty w campusie Aalto w Otaniemi

Oprócz propagowania postaw i założeń, jakie powinny leżeć u podstaw skutecznej komunikacji

należy również przytoczyć konkretne przykłady jej wykorzystania (stworzone we współpracy

z Finami)

1. „Wiedza życiowa”

Fiński model kształcenia również w szkołach wyższych dba o to, aby w jego klasycznym wzorcu

nie zabrakło przekazywania „wiedzy życiowej”, pragmatycznej, potrzebnej w rozwiązywaniu

codziennych problemów. Na polskich uczelniach brakuje tradycji spotkań, podczas których
student może zdobyć sprawdzone informacje na tematy związane z jego życiem codziennym.

Goleman D., Inteligencja emocjonalna, przeł. Andrzej Jankowski, Media Rodzina, Poznań, 1997.

Covey S. R., Zasady skutecznego przywództwa, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań, 2004, s. 127.

Bona A., Raport ideAGORA – sprawozdanie z wizyty w Finlandii Aalto, 2013.

STRONA - 24

Dobrym pomysłem mogą być zatem debaty, wieczory dyskusyjne, prelekcje autorytetów

i znawców danej dziedziny z udziałem studentów i absolwentów (także w roli prelegentów).

Nie powinno tu zabraknąć bieżących tematów społecznych i politycznych jak najbardziej

dopasowanych do młodego odbiorcy. Mogą to więc być zagadnienia związane z efektywnym

poszukiwaniem pracy, możliwościami, jakie daje własny biznes, dbaniem o komunikację
z bliskimi, relacje w związku, pozycję współczesnej kobiety, sposoby radzenia sobie

z dyskryminacją, wychowaniem dzieci, profilaktyką zdrowia, radzeniem sobie ze stresem,

planowaniem wydatków, osiąganiem celów, tworzeniem dochodu pasywnego, autoprezentacją,

przywództwem, zarządzaniem czasem itp. Spotkania takie powinny gwarantować swobodną
wymianę informacji, opinii, poglądów, doświadczeń, zapewniając tym samym ćwiczenie

komunikacji pomiędzy jej uczestnikami w realnych warunkach.

2. Wspólna misja
Innym sposobem wzmacniania komunikacji na rzecz budowania współpracy na uczelniach

fińskich jest dbanie o to, aby studenci i absolwenci mogli wpływać na kształt misji uczelni,

a w rezultacie jej ofertę programową. W modelu ideAGORA proponujemy zapewnienie

studentom i absolwentom możliwości zgłaszania swoich postulatów do zmian programowych
i systemowych w szkolnictwie wyższym, regulaminach i innych wewnętrznych dokumentach.

Proponujemy organizowanie regularnych debat z ich udziałem, zapraszanie do udziału

w komisjach uczelnianych, samorządach studenckich, współtworzenia „kontraktu” pomiędzy

uczelnią jako instytucją a społecznością studentów i absolwentów. Należy również zadbać
o zmniejszenie dystansu i sformalizowanych relacji pomiędzy kadrą nauczycielską i władzami

uczelni a studentami. W wyniku otwartej komunikacji znacznie wzrośnie zaufanie do władz

uczelni, a posiadanie wspólnej misji zwiększy poczucie zaangażowania studentów w realizację

zawartych w niej celów.

3. Zajęcia w formie warsztatów

W Finlandii ten sposób pracy ze studentami jest powszechny i standardowy. Na polskich

uczelniach wciąż dominuje forma wykładu lub ćwiczeń prowadzonych z niewielkim udziałem
praktycznej pracy studentów. Położenie nacisku na pracę w grupach z użyciem narzędzi

warsztatowych jest kolejnym wyzwaniem, jakie stawia sobie projekt ideAGORA

26.

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

– student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: „Model kształcenia przez

całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni” prowadzonego przez Collegium
Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

STRONA - 25

Proponujemy prowadzenie zajęć z przewagą pracy warsztatowej, gdzie grupa tworzy zasady

współpracy, generuje pomysły, a potem dzieli zadania i sama je ocenia. Pozwala to na rozwój
kreatywnego myślenia, współpracy, umiejętności komunikacyjnych i liderskich, daje możliwość

poszerzania sieci kontaktów, wymiany informacji, kształtowania postaw i ról społecznych,

przejmowania odpowiedzialności, nauki samodzielnego myślenia, ma także wpływ na samoocenę,

budowanie poczucia wartości oraz tworzy zaplecze dla dalszej pozauczelnianej współpracy.

4. System „kulturalnych bibliotek”

Finowie słyną z wysokiego poziomu czytelnictwa, a zarazem czynienia z bibliotek miejsc

atrakcyjnych nie tylko dla osób czytających

. Ciekawym pomysłem mogłoby więc być

przystosowanie pomysłu fińskich „kulturalnych bibliotek” do polskich warunków

uniwersyteckich. „W świetnie zorganizowanych bibliotekach książki bierze się z półki

samodzielnie, siada w wygodnym fotelu lub na podłodze pokrytej miękkim dywanem i czyta”

28.

Fińskie biblioteki to także miejsca rozrywki, a ich cechą charakterystyczną jest różnorodność
atrakcji, jaką zapewniają. W jednej chwili są one wystawami dzieł znanych artystów (zdjęć,

obrazów, rzeźb itp.), miejscem, w którym można swobodnie z nimi porozmawiać, w drugiej

scenami wystąpień teatralnych, wieczorów poetyckich, koncertów, wystaw kwiatowych itp.

Zapewniając kompetentną i bardzo przyjacielską obsługę, każdy czuję się mile widzianym
uczestnikiem tych imprez, sięgając w międzyczasie po nowe pozycje czytelnicze. Paradoksalnie

więc biblioteki to również doskonałe miejsca spotkań, wymiany poglądów i doświadczeń, a zatem

także samej komunikacji.

5. Badanie losów absolwentów

Dla Finów zasadnicza sprawą, odróżniającą ich system od naszego, jest nacisk, jaki kładą na

komunikację z absolwentami poprzez badanie ich losów jeszcze długo po tym, jak opuścili

uczelnię. Wśród pytań, które regularnie otrzymują od swojej Alma Mater, znajdują się te
dotyczące zarówno jego historii edukacyjnej, roli, jaką odegrała uczelnia w jego życiu, tego na ile

sprostała jego oczekiwaniom, a także pytania z obszaru jego obecnego życia, tego czym się

zajmuje, jak wdrożył wiedzę, czy wykorzystał ją w praktyce, co by zmienił z obecnego punktu

widzenia, a co udoskonalił oraz prośby o wskazanie możliwych obszarów do podjęcia współpracy
z uczelnią. Również według naszych badań

przynajmniej przez 5 lat życie absolwenta powinno

Michułka D., Aaltonen O., Reforma dokonana… w Finlandii, w: „Horyzonty polonistyki”, 2006, nr 9, s. 7.

Tamże.

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

– student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: „Model kształcenia przez

całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni” prowadzonego przez Collegium
Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

STRONA - 26

być monitorowane w tym zakresie, oczywiście za jego zgodą. W związku z tym, bardziej należy

zadbać o dobre relacje i sprawny przepływ komunikacji. Wśród propozycji, które wyłoniły się
w tym zakresie, można na przykład wymienić:



zapewnienie specjalnego statusu absolwentom, dzięki czemu będą oni mieli prawo do

korzystania ze zbiorów uczelni, badań naukowych, a także ich uzupełniania i tworzenia



danie specjalnych upustów na korzystanie z różnych innych dóbr uczelni (sale, miejsca na

biura, sprzęt)



położenie dużego nacisku na sprawne i powszechne funkcjonowanie Klubu Absolwenta,
którego rolą byłoby budowanie wzajemnych relacji i zapewnienie bezpośredniej

komunikacji absolwenta z uczelnią. Według ankietowanych miałby mieć on charakter
bardziej nieformalny. Zrzeszeni w nim absolwenci tworzyliby atmosferę przyjaźni

i działania opartego bardziej na chęci kontynuowania znajomości wśród jego członków,

a nie obowiązku czy przymusu.

6. Cieszące się zaufaniem samorządy studenckie

W warunkach polskich okazało, że niezwykle istotnym dla badanych elementem budowania

porozumienia jest zwrócenie uwagi na działalność takich podmiotów jak samorządy studenckie

30.

Działalność samorządu postrzegana jest negatywnie, głównie poprzez często występujące
zjawisko „kolesiostwa” i chęci uzyskania dodatkowych profitów z pełnionych funkcji

w samorządzie. Należałoby więc weryfikować wybór kandydatów dając szansę tym, którzy

naprawdę chcą się wykazać swoimi działaniami przy organizacji np. takich imprez jak: Juwenalia,

imprezy integracyjne, wyjazdy, badania międzywydziałowe, eventy międzyuczelniane, zagraniczne
wizyty studyjne itp.

7. Aktywne Biura Karier

Podobnie dużą rolę do odegrania na polu wzmacniania współpracy uczelni ze studentami
i absolwentami mają Biura Karier. Według ankietowanych obecnie nie spełniają one swojej misji

(78% wskazań)

31.

W tym zakresie szczególne zmiany powinny więc dotyczyć:



dostosowania czasu pracy BK do możliwości czasowych studentów



przeprowadzenie badań ankietowanych, z których wynikałoby jakiej pomocy od BK

oczekują studenci i absolwenci



przystosowanie ofert usług BK do potrzeb i oczekiwań studentów i absolwentów

Tamże.

STRONA - 27



informowanie poprzez różne możliwe środki przekazu o usługach BK, organizowanych
spotkaniach, rodzaju pomocy doradcy zawodowego, czasie i miejscu, w jakim funkcjonuje



nawiązywaniu współpracy z konkretnymi firmami z lokalnego rynku pracy

i pośredniczenie w ich kontakcie ze studentami i absolwentami (organizowanie praktyk,
stażów, wizyt do firm, wykładów pracodawców, prezentacji studentów, absolwentów itp.)



monitoring podejmowanych działań – konsultowanie ich z przedstawicielami biznesu,
w szczególności z absolwentami swojej uczelni (uczynienie ich konsultantami).

8. Praktyczna nauka komunikacji

W trakcie rozmów nad rozwiązaniem problemów związanych z brakiem umiejętności
komunikacyjnych wśród studentów i opuszczających uczelnię absolwentów (nieumiejętność

wypowiadania się podczas rozmowy kwalifikacyjnej itp.) wskazano na potrzebę stosowania wielu

praktycznych narzędzi rozwijających tę umiejętność podczas całego przebiegu edukacji. Wzorując

się na Finach

, ale również na propozycjach naszych własnych badanych

należy więc:



wprowadzić od pierwszego roku zajęcia warsztatowe z komunikacji i autoprezentacji



zwiększyć ilość form aktywizujących studentów w trakcie zwykłych zajęć (prezentacje
multimedialne, publiczne prezentowanie wyników badań, omawianie na forum wniosków,

swoich opinii itp.)



zwiększyć częstotliwość wystąpień publicznych (w mniejszym i większym gronie)



zwiększyć ilość egzaminów ustnych i pisemnych wymagających budowania otwartych

wypowiedzi, kosztem testów



zachęcanie do brania udziału w konferencjach, debatach, dyskusjach, negocjacjach
wymagających obrony własnego stanowiska



wprowadzenie jak największej ilości zajęć, na których odbywają się symulacje rozmów np.
z pracodawcą, przedstawianiem swoich usług, produktu itp.

5. Nowoczesne technologie w procesie komunikacji

Rewolucja technologiczna, która na naszych oczach dokonuje się we wszystkich obszarach

funkcjonowania człowieka, z niezwykłym tempem i na ogromną skalę zaczyna domagać się

większej akceptacji również w dziedzinie edukacji. W opinii badanych respondentów szkolnictwo

Bona A., Raport ideAGORA – sprawozdanie z wizyty w Finlandii Aalto, 2013.

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

– student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: „Model kształcenia przez

całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni” prowadzonego przez Collegium
Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

STRONA - 28

wyższe nie korzysta z potencjału, jaki oferuje nowoczesna technologia, a wprost przeciwnie „nie

chce zauważać, że świat się zmienił”, a wraz z nim potrzeby i oczekiwania nowych pokoleń

Według studentów kadra akademicka nie nadąża za postępem technologicznym

i informatycznym, trzymając się konserwatywnych reguł opóźnia postęp w rozwoju metod

edukacyjnych i sposobów dydaktyczno-wychowawczych, a zarazem ogranicza możliwości
rozwoju, jakie może zapewnić współczesna wiedza informatyczna.

Konieczna więc wydaje się „zmiana mentalności kadry dydaktycznej, wzbudzenie w niej potrzeby

częstszego i bardziej partnerskiego kontaktu ze studentami przy szerszym niż obecnie
wykorzystaniu nowoczesnych technologii (głównie internetowych)”

. Edukacja w dziedzinie

nowych technik informacyjnych i komunikacyjnych konieczna jest również ze względu na

niewyobrażalnie szybki postęp techniczny w tej branży. Tempo zmian jest tak ogromne, że

człowiek, który od najmłodszych lat nie ma do czynienia z tymi technikami, może bardzo szybko
zostać w tyle, tym samym zmaleją jego szanse na osiągnięcie sukcesu zawodowego na coraz

bardziej konkurencyjnym rynku pracy. Przed uczelniami wyższymi stoją zatem dwa podstawowe

wyzwania:



upowszechnienie edukacji informatycznej poprzez maksymalne przystosowanie do
warunków, jakie narzuca rynek pracy, a zarazem rozwijanie sprawności studentów

w zakresie użytkowania nowoczesnych technologii



kształtowanie na uczelni jako instytucji oraz wśród jej studentów postawy otwartości
wobec zmieniającej się rzeczywistości, sprzyjanie stosowaniu nowoczesnych technologii

w życiu codziennym, w procesie komunikacji, w działaniach społecznych oraz innych

(w tym zawodowych) przedsięwzięciach.

1. Edukacja informatyczna powinna skupić się zarówno na czysto technicznych

umiejętnościach pracy z komputerem, zasobami sieciowymi, oprogramowaniem, jak

i udostępnianiu przez uczelnię produktów elektronicznych, terminali komputerowych itp.
w trakcie zajęć i poza nimi. Bardzo cenna może okazać się tu wiedza dotycząca nie tylko

obsługi nowoczesnych urządzeń, ale także sposobów poszukiwania w Internecie

informacji, korzystania z nich oraz samodzielnego produkowania i zamieszczania.

Narzędziem pomocnym w tym zakresie, jak również w procesie komunikowania o sobie

Tamże.

STRONA - 29

innym, jest umiejętność stworzenia swojej osobistej strony www, której nauka tworzenia

powinna być w programowym standardzie.

2. Kolejne kroki powinny objąć działania z obszaru interaktywnego procesu

edukacyjnego: wprowadzenie platformy edukacyjnej, sieciowych kursów interaktywnych

(e-learning), ustanowienie konsultacji z kadrą akademicką za pomocą sieci (internetowe
komunikatory), a także digitalizacja posiadanych zasobów wiedzy oraz udostępniania tych

zasobów on-line. Absolwenci najchętniej chcieliby korzystać z zasobów uczelni w formie

dostępu on-line do biblioteki uczelni (34% wskazań), udziału w kursach zawodowych

(25% odpowiedzi)

3. Nowoczesna uczelnia powinna również zadbać o nowoczesną komunikację w ramach

swoich struktur. I tak proponujemy wprowadzenie elektronicznego obiegu dokumentów,

elektronicznych, systemów zarządzania zasobami uczelni, wdrożeniem procedur
załatwiania spraw studenckich (np. kontakt z dziekanatem, biurem rektora itp.) poprzez

sieć.

4. Najciekawszym jednak elementem, z punktu widzenia komunikacji w ramach uczelni jest

stworzenie społeczności informacyjnej. Możemy tu wymienić powstawanie

„usieciowionej” społeczności akademickiej, która w dogodny sposób wymienia się

informacjami, wiedzą, doświadczeniem. Stworzenie nowoczesnej sieci powiązań może

oznaczać uczestnictwo w niej nie tylko studentów i absolwentów, ale także władz
i administracji uczelni, kadry naukowo-dydaktycznej czy stowarzyszeń i organizacji

zrzeszających studentów i pracowników. Taka społeczność daje ogrom możliwości

w tym:



pozyskiwanie informacji zwrotnej na temat otrzymanej edukacji, w tym sposobów
udoskonalania programów i metod kształcenia



wymiana opinii społeczności akademickiej na tematy związane z rozwojem uczelni
w różnych obszarach, tworzenie nowych inicjatyw, współpraca z instytucjami

partnerskimi, zaangażowanie w prace na rzecz społeczności lokalnej itp.



przeprowadzanie tele- i videokonferencji, debat, paneli dyskusyjnych

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

– student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: „Model kształcenia przez

całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni” prowadzonego przez Collegium
Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

STRONA - 30



budowanie poczucia przynależności, a zarazem autonomii, czyli sprzyjanie wartościom
liczącym się dla młodego pokolenia



stworzenie systemu komunikacji („usieciowienie”) pomiędzy uniwersytetami, a ich

otoczeniem, pracodawcami, klubami biznesu, stowarzyszeniami przedsiębiorców, izbami
doradczymi, instytucjami rynku pracy (urzędy pracy), agencjami pośrednictwa,

organizacjami pozarządowymi itp.

Jednym z pomysłów Finów, na jeszcze większe wzmocnienie komunikacji w systemie
edukacyjnym za pomocą nowoczesnych technologii, było „usieciowienie” wszelkich instytucji

edukacyjnych istniejących w całym kraju, tj.: ponad 4000 szkół podstawowych i gimnazjów, ok.

750 szkół średnich i 20 uniwersytetów

Połączenie ich doskonałą siecią informacji zapewnia Finom stały wgląd w potrzeby rynku
edukacyjnego, zapotrzebowanie na konkretne zawody, a także mocne i słabe strony

poszczególnych szkół w różnych regionach kraju. Idąc za tym przykładem można również

w naszym kraju pokusić się o „wypłynięcie na głęboką wodę”, poprzez systematyczne

rozszerzanie sieci o nowe podmioty z obszaru rynku edukacji i pracy.

Innym ciekawym rozwiązaniem zastosowanym przez Finów, a łączącym nowoczesną technologię

z możliwością tworzenia sieci powiązań, jest utworzony przez nich rodzaj Parku

technologicznego Design Faktory i Startup Sauna w campusie Aalto University w Otaniemi, który
stał się wzorem do naśladowania dla uczelni na całym świecie. Ta otwarta platforma łączy zabawę

z nauką i praktycznym wykorzystywaniem stworzonych produktów. Ponadto jej misją jest

budowanie środowiska współpracy, przedsiębiorczości, kreatywnego myślenia i działania. Tu

również rodzą się partnerskie relacje pomiędzy studentem a wykładowcą. Główną ideą Finów
było odejście od odgórnego zarządzania metodami uczenia się i pracy na rzecz stworzenia

warunków, w których te procesy mogą swobodnie przebiegać. Dlatego Design Factory

wyposażone jest we wszelkie potrzebne warsztaty pracy, pokoje do spotkań projektowych,

miejsca przyjazne budowaniu atmosfery współpracy pomiędzy nauczycielami- mentorami
a studentami-uczniami. Dodatkowym atutem jest powstawanie tam produktów i usług na użytek

realnych potrzeb rynku. Dzięki temu uczniowie mają okazję nawiązać bezpośredni kontakt

z firmą, a tym samym otworzyć sobie do niej drogę jako do przyszłego pracodawcy. Co więcej już

po ukończeniu studiów absolwenci Aalto chętnie ponownie pukają do drzwi Design Factory, aby
tym razem skorzystać z jej zasobów i możliwości jako przedstawiciele firm, dla których wcześniej

Bona A., Raport ideAGORA – sprawozdanie z wizyty w Finlandii Aalto, 2013.

STRONA - 31

byli „dostawcami”. Idąc w tym kierunku uczelnia ma szansę stać się miejscem tworzenia

innowacyjnych rozwiązań zarówno w sferze edukacyjnej, społecznej, jak i gospodarczej

38.

Odejście od sztywnych ram kształcenia w kierunku stworzenia elastycznej przestrzeni dla

generowania nowych pomysłów, testowania ich, weryfikacji i wdrażania może być również

doskonałym sposobem na wzmocnienie i dostosowanie komunikacji do współczesnych
wymogów technologicznych także w naszym kraju.

Rozdział IV
Motywacja

1. Włączenie procesów wzmacniana motywacji do budowania współpracy między
uczelnią a absolwentem

Dzisiaj już nikt nie ma wątpliwości, że aby zwiększyć skuteczność jakiegokolwiek systemu należy
dokonać zmian opartych o nowe założenia i przewidywania. Co więcej znane są już nam od

dawna sprawdzone paradygmaty wykorzystywane w instytucjach, także takich jak uczelnie

wyższe, których zastosowanie przynosi pożądane rezultaty.

Jak pokazują wyniki badań

, polskie szkolnictwo wyższe czekają duże zmiany, których nie da się

uniknąć. „Przyszłość szkół wyższych w ocenie respondentów to otwarcie się na świat, ludzi

i nowe technologie, promowanie i kształtowanie u studentów postaw samodzielności,

innowacyjności i kreatywności. Konieczna jest zmiana postaw kadry dydaktycznej i naukowej,
inwestowanie w sferę doradztwa zawodowego oraz poszerzenie oferty edukacyjnej, powiązanej

z potrzebami rynku pracy. Konieczne jest także budowanie prestiżu uczelni i jej absolwentów

poprzez zwiększenie jakości kształcenia i stawianie potencjalnym kandydatom na studentów

wysokich wymagań”. Na podstawie wniosków płynących z badań można również stwierdzić, że
największą aktywność i motywację obserwuje się wśród studentów od 1 do 3 roku (najliczniejsza

grupa respondentów). Powyżej 3 roku studiów aktywność w życiu studenckim i poczucie więzi

z uczelnią zasadniczo słabnie, a w przypadku absolwentów praktycznie nie istnieje. Tylko 11%

Bona A., Raport ideAGORA – sprawozdanie z wizyty w Finlandii Aalto, 2013.

Raport z realizacji badania pogłębionego „Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych

relacji uczelnia – student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia” zrealizowanego w ramach

projektu: „Model kształcenia przez całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni”
prowadzonego przez Collegium Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

STRONA - 32

zapytanych absolwentów jest zaangażowanych w życie uczelni, utrzymując z nią trwałe relacje.

Jeśli zatem uczelnia planuje budować trwałą relację ze studentem, musi rozpocząć działania od
pierwszego roku studiów, kiedy motywacja i zaangażowanie studentów są największe.

Wychodząc z założenia, że bardziej zaangażowany w sprawy uczelni student to także bardziej

zaangażowany absolwent, z pewnością należy pochylić się nad koncepcją motywacji, jaka może
sprzyjać temu zjawisku.

Teorii, na podstawie których nauczyciele, liderzy, przywódcy, menedżerowie itp. uczą się

motywować jest wiele, każda jednak zawiera pewne stałe warunki, które muszą być spełnione,
aby osiągnąć w tej materii sukces. Rozdział ten więc zawiera odpowiedź na pytanie jak stworzyć

ducha zespołowej pracy i osiągnąć harmonię pomiędzy wszystkimi jego członkami, nawet

w sytuacji, gdy do tej pory dominującymi zachowaniami była obojętność, krytyka, walka lub

postawa roszczeniowa.

Instytucja, na której zarządzanie zarówno pracownikami jak i studentami odbywa się za pomocą

„kija i marchewki”, która jest silnie zhierarchizowana i dominuje w niej kultura autorytarna, nie

może przetrwać w czasach, gdy inne organizacje budują swoją strukturę i systemy pracy
w oparciu o takie wartości jak zaufanie, samodzielność, elastyczność, swoboda myślenia

i działania

Porównując uczelnię do dobrze prosperującej firmy, choć zapewne nie zawsze będzie to trafne
porównanie, możemy się zastanowić, co głównie wpływa na poziom motywacji pracowników

firmy (w tym przypadku studentów i pracowników uczelni) oraz jakie wzorce będą możliwe do

wykorzystania.

Potrzeby

Żyjąc w kulturze konsumpcjonizmu, której przedstawicielami są również studenci, za ich główne

motywy działania (do nauki, angażowania się w projekty uczelni i działalność pozauczelnianą)

uznawane są często potrzeby ekonomiczne (ukończenie uczelni daje niejako przepustkę do
lepszej pracy, a ta ma mu zapewnić byt ekonomiczny). W oparciu o takie założenie student

będzie uczył się i zaliczał egzaminy albo dlatego, że czeka go na koniec dobra ocena na dyplomie,

albo ze względu na strach przed niezaliczeniem i „wylaniem” z uczelni. Z drugiej strony taki

sposób myślenia warunkuje również kształt systemu nauczania, gdzie rolą nauczyciela

Covey S. R., Zasady skutecznego przywództwa, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań, 2004.

STRONA - 33

akademickiego będzie podejmowanie działań autokratycznych, w celu realizacji programu

i wypracowania przez studentów określonych wyników. Konkretne zachowania mogą więc
przejawiać się w odgórnym narzucaniu celów bez możliwości partycypacji studentów w procesie

ich określania, odgórne podejmowanie przez prowadzącego zajęcia decyzji i wydawanie poleceń

dotyczących konkretnych działań, motywowanie jednostek do ich realizacji za pomocą „kija

i marchewki”, a także żądanie rezultatów pod groźbą np. niezaliczenia przedmiotu. W opozycji
do powyższego przedstawiamy paradygmat oparty o inne potrzeby, pociągający za sobą ponadto

zmianę myślenia i postępowania wobec studentów i absolwentów. Edward Deci i Richard Ryan

w swojej teorii autodeterminacji

sprowadzają je do trzech podstawowych:

1. potrzeba autonomii (w sensie wolności kierowania sobą i swobody podejmowania

decyzji)

2. potrzeba kompetencji (w sensie umiejętności wchodzenia w satysfakcjonujące relacje

z otoczeniem i bycia skutecznym w działaniach, panowania nad sytuacją, rozwiązywania

problemów i radzenia sobie z trudnościami, co w konsekwencji wiedzie do poczucia
sprawstwa i mistrzostwa)

3. potrzeba afiliacji/więzi z innymi (w sensie przynależności, bycia w bliskiej i znaczącej

relacji z innym człowiekiem lub innymi ludźmi).

Te trzy potrzeby wynikają bezpośrednio z ludzkiej natury i tym samym ich zaspokojenie niesie
pozytywne efekty w postaci dobrostanu psychicznego, poczucia szczęścia i satysfakcji życiowej.

Zatem zrównoważony człowiek to taki, który zaspokaja trzy fundamentalne potrzeby, realizując

w swoim życiu cele i wartości, które są determinowane wewnętrznie i odnoszą się do rozwoju
osobistego, zakładają autonomię i szacunek do samego siebie, nawiązywanie pozytywnych

i znaczących relacji z ludźmi oraz uruchamiają działania wychodzące poza bezpośredni interes

własny, np. działania na rzecz dobra wspólnego.

Na potrzeby projektu ideAGORA wypracowaliśmy założenia, które odzwierciedlają esencje

współczesnych teorii motywacyjnych.

1. Nauka i proces samodoskonalenia są naturalną częścią życia a studenci je lubią.
2. Studenci mają wewnętrzną motywację do realizacji celów, o ile czują się do nich

przywiązani; są one dla nich inspirujące i zgodne z ich wewnętrznymi potrzebami,

zainteresowaniami i wartościami.

Ryan R. M., Deci E. L., American Psychologist, „Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation social

development, and well-being”, 2000, nr 55, s. 68–78.

Reykowski J., Emocje i motywacja, w: Psychologia, red. T. Tomaszewski, Warszawa 1998.

STRONA - 34

3. W odpowiednich warunkach studenci sami dążą do podjęcia odpowiedzialności.

4. Studenci mają naturalną skłonność do nowatorstwa i kreatywności.
5. Studenci najczęściej wykorzystują w trakcie nauki niewielką część swoich talentów

i inteligencji, ponieważ nie mają warunków do tego, by się wykazać.

6. Studenci mogą być ambitni, wykazywać się motywacją, być chętni do podjęcia większej

odpowiedzialności, stosować samokontrolę, być samodzielni i sprawdzać się działając
autonomicznie.

7. Potrafią czerpać satysfakcję ze swojej pracy i jeżeli da się im szansę, potrafią być

kreatywni i twórczy.

8. Możliwe jest, że gdy da się studentom swobodę w działaniu osiągną oni lepszą

efektywność niż w przypadku, gdy są ściśle ograniczeni przez obowiązujący system

edukacyjny.

9. Po spełnieniu odpowiednich warunków studenci będą chcieli wykazać się w swojej nauce

niewykorzystanym dotychczas potencjałem kreatywności.

10. Nauczyciel akademicki powinien bazować na twierdzeniu, że sama w sobie satysfakcja

z nauki, zdobywania informacji, odkrywania i tworzenia jest dobrym czynnikiem

motywującym. Dzięki temu będzie starał się usunąć przeszkody uniemożliwiające

studentom ich pełną realizację.

Uczelnia oraz zatrudniona w niej kadra, która zdecyduje się na zmianę podejścia, powinna

zachęcać do świadomego angażowania się we współpracę poprzez promowanie takich wartości

jak autonomia, kompetencje osobiste oraz więzi z ludźmi.

Dla studentów natomiast, jako jednostek funkcjonujących w uczelnianym systemie, kluczowe jest

dokonanie dojrzałej, świadomej i uczciwej analizy swoich potrzeb oraz podejmowanie wyborów

na podstawie zdiagnozowanych obszarów zainteresowań, wynikających z nich umiejętności oraz
wewnętrznych wartości i przekonań, a nie zewnętrznych uwarunkowań i porównań społecznych.

W rezultacie powinno nastąpić przeniesienie czasu i energii w obszar aktywności dostarczającej

rzeczywistej satysfakcji, bo motywowanej wewnętrznie (co zwykle dodatkowo skutkuje

kreatywnością i innowacyjnością), w pielęgnowanie relacji międzyludzkich i dbałość o bliższe
i dalsze środowisko społeczne”

43.

Ryan R. M., Deci E. L., American Psychologist, „Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation social

development, and well-being”, 2000, nr 55, s. 68–78.

STRONA - 35

Aby to było możliwe, konieczny jest jednakże głęboki wgląd we własne potrzeby, postawa, która

polega na „uważnej obecności w rzeczywistości tu i teraz” oraz umiejętność refleksyjnego
wartościowania – w sensie zdolności do autorefleksji, generowania osobistego obrazu świata,

samodzielnego formułowania celów własnych działań, zdolności rozpoznania sytuacji

i identyfikowania szans i zagrożeń, odpowiedzialności za swoje działanie i dookreślenia własnej

tożsamości.

2. Mózg kontra system – jak włączyć „naturę” w proces kształcenia i budowania
współpracy

W wyniku przyjmowania wymienionych wyżej błędnych założeń system edukacji staje również
w opozycji do systemu, który stworzyła natura. Program oparty o wyznaczenie szczegółowych

celów nauczania i kontrolowanie stopnia ich osiągnięcia opiera się na motywacji zewnętrznej

i zupełnie pomija to, co najważniejsze, czyli proces uczenia się. Podejście takie jest przejawem

postrzegania procesu uczenia się jako biernego aktu, podczas gdy najnowsze badania mózgu
dostarczają wielu dowodów, że jest to podejście błędne

Z badań nad mózgiem wynika, że jest to organ, który w działaniu kieruje się subiektywnymi

argumentami. Jeśli uzna coś za potrzebne, fascynujące, ciekawe, intrygujące lub przyjemne, to
włącza się mechanizm motywacji wewnętrznej, dzięki czemu uwaga zostaje skierowana na nowe

informacje, a w naszych mózgach uruchamiają się ośrodki nagrody, które prowadzą do

uwolnienia dopaminy, aktywującej z kolei naturalne peptydy (opioidy) wywołujące stan ekscytacji

i zaangażowania. Im silniej coś nas porusza, tym ich więcej, a to umożliwia skupienie uwagi na
interesującym zagadnieniu. Dlatego dopaminę określa się też mianem substancji ciekawości

i zachowań eksploracyjnych, poszukiwania nowości (ang. novelty seeking behavior)

. Zjawiska

typowe i banalne nie przyciągają uwagi i nie inicjują produkcji neuroprzekaźników, a z drugiej

strony brak dopaminy w wewnętrznym układzie nagrody powoduje utratę zainteresowań, co
sprawia, że proces uczenia ustaje.

Stwierdzony duży wpływ motywów na rozwój myślenia i aktywności w procesie uczenia się

sprawia, że student o silnej motywacji przystąpi do nauki z dużym zaangażowaniem, zdolny jest
do poszukiwań różnorodnych sposobów rozwiązań, do przeprowadzania wnikliwego

Marzena Ż., Rozwój i edukacja: wielkie przewartościowanie, w: „Na czym powinien polegać przewrót kopernikański w edukacji?”,

2011, nr 42, Gdańsk.

Spitzer M., Jak uczy się mózg, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

STRONA - 36

rozumowania, mobilizując całą swoją wiedzę. Silna motywacja zazwyczaj sprzyja uzyskiwaniu

dobrych wyników w uczeniu się.
Manfred Spitzer wskazuje również na fakt, iż najsilniejszym wzmacniaczem w tym układzie jest

współdziałanie z innymi ludźmi

. Efektywne nauczanie powinno więc opierać głównie na pracy

grupowej. Dzięki współpracy z innymi osobami nauka odbierana jest jako coś przyjemnego.

Celem dydaktyki powinno być więc

zbudowanie nowego modelu nauczania i uczenia się

, który

w oparciu o naturalne zdolności mózgu pozwoli stworzyć optymalne warunki do jego rozwoju.

Nie będzie to możliwe bez wiedzy o tym, co steruje naszą uwagą, co powoduje, że mózg ulega

pobudzeniu, a co go wyłącza. Nauczyciele powinni wiedzieć, co aktywizuje sieci neuronalne,
a tym samym inicjuje proces uczenia się.

Niestety obecny system edukacyjny kieruje się filozofią nieprzystającą do obecnych realiów.

System edukacyjny, ignorując zachodzące w świecie dramatycznie głębokie zmiany, coraz bardziej
staje się oderwany od rzeczywistości. Nauczyciele, wykładowcy, dydaktycy zamiast zastanowić się

nad tym jak wykorzystać nowoczesne technologie, wciąż poświęcają wiele czasu na walkę z nimi.

Oficjalnie krytykowana biurokracja, w rzeczywistości rozbudowuje swój system poprzez

wprowadzanie kolejnych metod oceniania. A jakby to powiedział mózg: „im więcej kontroli
i egzaminów, tym mniejsza motywacja i chęć do nauki”. Potencjał neuronów rozwija się wtedy,

gdy ich właściciele mogą być kreatywni, gdy mogą wejść w rolę odkrywców poznających rządzące

światem reguły.

Czas wstrzymać system oparty na wymuszaniu nauki, bo młodzi ludzie chcą się uczyć. Zadbała

o to sama natura. Dziś wiadomo już, że dobrze zorganizowana nauka jest przyjemna i prowadzi

do wydzielania dopaminy. Jednak obecny system, ignorując naturalne sposoby uczenia się mózgu,

koncentrując się na narzucaniu celów i ich egzekwowaniu, owe naturalne mechanizmy niszczy.
Dlatego system bazujący na narzucaniu celów i ich egzekwowaniu powinien ustąpić miejsca

samym zainteresowanym, czyli studentom i kadrze wykładowców.

Pomocą są tu atrakcyjne formy organizacji pracy studentów, jakie stosują Finowie

, należą do

nich: projekty społeczne, wolontariat, wymiany kulturowe, zrzeszanie w organizacjach

studenckich, kołach zainteresowań itp. Stosowanie przez kadrę akademicką różnorodnych metod

aktywizujących, ciekawych środków dydaktycznych, a przede wszystkim indywidualizacja nauki

Tamże.

Bona A., Raport ideAGORA – sprawozdanie z wizyty w Finlandii Aalto, 2013.

STRONA - 37

studentów są gwarancją rozwoju zainteresowań, ciągłej aktywności i zaangażowania, a tym

samym efektywniejszego przyswajania wiedzy przez studentów.

Ciekawe sposoby przekazywania wiedzy i zmiana podejścia do procesu uczenia może być zatem

kolejnym sposobem na wzmocnienie motywacji i zaangażowania studentów, a następnie

absolwentów we współpracę z uczelnią, która staje się przez to źródłem ich dobrego
samopoczucia.

3. Budowanie postawy zaangażowania – przykłady opracowane w oparciu o wyniki
badań ideAGORA i wizyt w Finlandii

W celu skutecznego zmotywowania studentów, a także kadry akademickiej do pracy i współpracy,

najpierw musimy znaleźć te obszary, w których cele i potrzeby instytucji, którą jest uczelnia, będą

pokrywały się z celami, potrzebami i możliwościami jednostek. Dzięki dążeniu do wspólnych

celów osiągamy zaangażowanie, a to właśnie stopień jego zaawansowania determinuje rozwój
całego systemu i podejmowanych w jego ramach strategii działania. Głównym więc dążeniem

w procesie wypracowywania lub odkrywania wspólnej misji jest doprowadzenie do stanu,

w którym poszczególni uczestnicy całego procesu uzyskają potrzebę samozarządzania

i samokontroli. Jednostki, którym powierza się odpowiedzialność, a tym samym daje wpływ na
system, uczą się sami sobą zarządzać i sami siebie nadzorować w określonych wcześniej

granicach

48.

Aby jednak przejść do powierzania odpowiedzialności, warto zapewnić wcześniej

spełnienie pewnych warunków.

1. Określenie pożądanych rezultatów, wyników, celu

Realizacja każdej umowy (pisanej lub niepisanej) wiąże się z wcześniejszym wyznaczeniem celu,

dzięki któremu proces działania może stać się ukierunkowany, dynamiczny i odpowiednio

zaplanowany.

Wyjaśnienie jakich rezultatów oczekuje się od ludzi powinno zawierać w sobie element ilościowy

i jakościowy, im bardziej wyraźnie i konkretnie określony rezultat, tym łatwiej skupić się na jego

osiągnięciu. Ważnym elementem jest określenie czasu, w którym ma być on osiągnięty oraz
uwzględnienie możliwości osoby lub zespołu osób, które mają go osiągnąć. Równocześnie należy

pozostawić swobodę wyboru metody i środków pomagających w realizacji celu. Wzorem może

Covey S. R., Zasady skutecznego przywództwa, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2004.

STRONA - 38

być dla nas świetnie sprawdzający się u Finów modularny system zajęć, gdzie każdy uczeń (już od

szkoły II stopnia) uczy się zarządzać swoim planem zajęć i czasem. W przypadku studiów
wyższych przedmioty podzielone są na moduły: studia podstawowe, pośrednie i zaawansowane.

Studenci uczą się świadomie planować i samodzielnie wyznaczać swoje cele edukacyjne.

Autonomia – wszystkich elementów systemu edukacyjnego – jest podstawą dla fińskiego

systemu, dzięki czemu w Finlandii rozwija się zaufanie oraz wysoki poziom odpowiedzialności.
Ponadto cechą charakterystyczną fińskich studentów jest wysoki poziom kultury osobistej,

organizacji i zaangażowania w podejmowane działania

. Polscy studenci posiadają częściową

autonomię, mogąc wybierać sobie przedmioty fakultatywne, aczkolwiek poziom ich decyzyjności

i samodzielności w wyznaczaniu celów i wyborze ścieżki edukacyjnej wciąż jest bardzo
ograniczony

. W modelu ideAGORA pragniemy zwiększać stopniowo autonomię na wszystkich

poziomach systemu edukacyjnego, stwarzając tym samym podłoże do rozwoju

odpowiedzialności, zaufania i motywacji wewnętrznej.

2. Określenie wytycznych osiągania rezultatów

W rozwijaniu odpowiedzialności i budowaniu zaangażowania ważne jest, aby nie pominąć jasno

sformułowanych wytycznych, których przestrzeganie może być kluczowe w trakcie osiągania

celu. W każdej instytucji, a tym samym uczelni wyższej są pewne procedury, do których
przestrzegania zobowiązani są zarówno sami studenci, jak i kadra akademicka. Każdy nauczyciel

posiada również swoje specyficzne metody pracy, a tym samym zestaw procedur i wytycznych,

które uważa za najodpowiedniejsze do osiągnięcia określonego rezultatu.

To, co w znaczącym stopniu może podnieść zaangażowanie studentów w proces osiągania

danego rezultatu związane jest z otrzymaniem przez nich jasnym wytycznych. Jednocześnie

nauczyciel powinien zadbać o przedstawienie jedynie najważniejszych procedur, pozostawiając

dużą swobodę i elastyczność w wyborze metod działania. Dzięki takiemu postępowaniu studenci
realizujący cel, bez względu na zmieniające się okoliczności będą potrafili zachować własną

inicjatywę wynajdując i dopasowując sposoby działania do zmieniających się warunków

Zarówno na podstawie własnych badań

, jak i rozmów prowadzonych w trakcie wizyty

Bona A., „Raport ideAGORA” – sprawozdanie z wizyty w Finlandii Aalto, 2013.

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

– student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: „Model kształcenia przez
całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni” prowadzonego przez Collegium

Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

Covey S. R., Zasady skutecznego przywództwa, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2004.

Raport z realizacji badania pogłębionego „Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych

relacji uczelnia – student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia” zrealizowanego w ramach

STRONA - 39

proponujemy odejście od szczegółowego narzucania wszystkich procedur, pozostawiając

swobodę w tym zakresie studentom (wybór formy pozyskiwania informacji, przetwarzania jej,
przekazywania wyników, omawiania rezultatów itp.).

3. Określenie dostępnych zasobów, zasad współpracy

Często, szczególnie w przypadku rozpoczynania edukacji na uczelni, studenci błądzą po omacku,
nie wiedząc z jakich możliwości mogą korzystać, kto i w jakim zakresie służy im pomocą i radą,

jaki jest system informacyjny, komunikacyjny inne dodatkowe możliwości np. szkolenia, kursy,

warsztaty itp

. Aby usprawnić system współpracy oraz zapewnić studentom wysoki poziom

motywacji już od samego początku, należy przedstawić im rozwiązania systemowe, z którymi się
spotkają oraz ułatwienia i ograniczenia dotyczące np. wzajemnych kontaktów. Student

pierwszego roku powinien być poinformowany przez opiekuna lub studenta-mentora

(IV i V roku) o możliwościach jakie daje uczelnia. O jej zasobach takich jak: biblioteka, koła

studenckie, stowarzyszenia, organizowane akcje, wyjazdy, imprezy integracyjne, projekty,
w których bierze udział uczelnia itp., powinien także być informowany na bieżąco za pomocą

formy elektronicznej lub innych nowoczesnych środków komunikacji.

4. Określenie sposobu rozliczenia
Ustalenie sposobu oceny pracy studenta jest kolejnym ważnym elementem budującym jego

potrzebę zaangażowania się w działania zmierzające do określonego celu. Jak pokazują badania,

studenci, którzy nie mają obowiązku rozliczania się ze zobowiązań stopniowo tracą poczucie

sensu swoich działań

. Aby uniknąć postawy bezradności i obojętności, nauczyciel powinien już

na początku zajęć określić jakie są normy zaliczenia danego zadania. Zaangażowanie studentów

w ustalanie tych norm, a następnie samodzielne się z nich rozliczanie jeszcze bardziej wzmacnia

w nich poczcie odpowiedzialności. W chwili, gdy poziom zaufania pomiędzy wykładowcą,

nauczycielem akademickim a studentem będzie wysoki, subiektywna ocena może być jeszcze
lepszą metodą niż zobiektywizowany pomiar. Wobec powyższych przesłanek podjęto też

dyskusję nad sposobem oceniania studentów w modelu ideAGORA. W opinii uczestników

badania, sprawdzanie wiedzy studentów przy pomocy testów (najczęściej i najchętniej

Bona A., „Raport ideAGORA” – sprawozdanie z wizyty w Finlandii Aalto, 2013.

Raport z realizacji badania pogłębionego „Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych

relacji uczelnia – student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia” zrealizowanego w ramach
projektu: „Model kształcenia przez całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni”

prowadzonego przez Collegium Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

Jagiełło-Rusiłowski A., Fiński model kształcenia i oceniania kompetencji społecznych – inspiracje dla polskich interesariuszy szkolnictwa

wyższego, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2011.

STRONA - 40

wykorzystywana na uczelniach forma egzaminowania) jest mało pożądaną formą oceny

Według respondentów nie rozwija to w nich umiejętności komunikacyjnych (prezentacji wiedzy
i własnych opinii, umiejętności przekonywania, argumentowania), kreatywności i umiejętności

samodzielnego rozwiązywania problemów. Proponowaną formą jest zatem powrót do systemu

egzaminów i prezentacji ustnych, które pomogą rozwijać powyższe umiejętności. Warto również

wziąć pod uwagę udział studentów w samoocenie, a także ich wskazówki i wytyczne, na
podstawie których mieliby być oceniani przez nauczyciela. Są to doskonałe sposoby na

wzmocnienie w nich poczucia odpowiedzialności i zaangażowania w osiąganie określonych

rezultatów

5. Określenie konsekwencji

Osiąganie bądź nieosiąganie danych rezultatów musi się wiązać z przedstawionymi jasno

konsekwencjami. Konsekwencje mogą być pozytywne obejmując „nagrody” zarówno w postaci

ocen, jak i „nagrody” psychologiczne: pochwały, uznanie, wyróżnienie, szkolenia, promocje,
ciekawe praktyki i staże, wyjazdy, wycieczki edukacyjne czy choćby powierzenie dodatkowych

ciekawych obowiązków. Konsekwencje negatywne to również oceny, nagany, konieczność

powtarzania zaliczeń. Każdy nauczyciel czy wykładowca akademicki powinien mieć swój własny

repertuar konsekwencji, który na początku zajęć przedstawia studentom.

Rozpoczynając współpracę w oparciu o pięć powyższych elementów tworzymy pewien

psychologiczny kontrakt, gdzie biorące w nim udział strony czują się w pełni odpowiedzialne

i zmotywowane do podejmowania działań zmierzających w określonym kierunku. Nauczyciel
koordynujący współpracę powinien zachować pewną elastyczność w obrębie wymienionych tu

punktów. Może być tu pomocna obserwacja umiejętności zespołu studentów i dopasowanie

procedur oraz zasobów do ich poziomu. Im mniej samodzielny zespół, tym większy wachlarz

metod, procedur i zasobów, z których powinien mieć możliwość skorzystania, a także tym
częstsze rozliczanie z wyników, bardziej szczegółowe i łatwe do zmierzenia kryteria oceny

rezultatów pracy. W momencie, gdy zespół staje się bardziej dojrzały i kompetentny umowa,

którą tworzymy w oparciu o powyższe założenia, może przybrać bardziej ogólny charakter.

Oznacza to większą swobodę w wyborze metod osiągania celu, mniej wytycznych oraz zasobów

Raport z realizacji badania pogłębionego „Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych

relacji uczelnia – student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia” zrealizowanego w ramach

projektu: „Model kształcenia przez całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni”

prowadzonego przez Collegium Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

Bona A., Raport ideAGORA – sprawozdanie z wizyty w Finlandii Aalto, 2013.

STRONA - 41

do ich osiągania, rzadsze i bardziej samodzielne rozliczanie zadań, a także dłuższe terminy

przeznaczone na ich wykonanie

Jak w praktyce wdrażać powyższe wskazówki?



Zaangażowanie w pracę dydaktyczną psychologów, którzy poprzez współpracę
z wykładowcami i samymi studentami w sposób pośredni wpłynęliby na zwiększenie ich

poziomu zaangażowania (np. warsztaty psychologiczne z wyznaczania celu, motywacji,

zarządzania czasem, odkrywania pasji i zainteresowań). Mogliby także pomagać

nauczycielom wyposażając ich w narzędzia ułatwiające pracę ze studentami.



Rozwiązaniem, które dla studentów może wydać się atrakcyjne, jest zwiększanie ilości

zajęć w formie kursów e-learningowych. Optymalnym rozwiązaniem może stać się
w przyszłości połączenie obu metod studiowania – klasycznej z e-learningową.

Niezbędne będzie też powszechne wprowadzanie zdalnej, choćby poprzez portale

społecznościowe, formy komunikowania się studentów czy absolwentów z uczelnią.



Konstruowanie oferty studiów (w tym studiów podyplomowych) we współpracy ze
studentami i absolwentami. Taka spersonalizowana oferta powinna w pełni uwzględniać
ich zapotrzebowanie i oczekiwania. Dostosowanie oferty do konkretnych wymagań rynku

pracy będzie dodatkowym atutem, gdyż na braki w tym zakresie najczęściej narzekały

osoby badane.



Niezbędna jest również współpraca z pracodawcami, a przez to zapewnienie uczelni
wiedzy o potrzebach rynku pracy. Pośredniczenie pomiędzy studentem, absolwentem

a rynkiem pracy, przejęcie przez uczelnię roli swoistego rodzaju ambasadora swoich
podopiecznych na rynku pracy. Większe angażowanie się uczelni w inicjatywy

podejmowane przez instytucje rynku pracy: giełdy, targi pracy, europejskie dni pracy,

projekty związane z finansowaniem działalności gospodarczej, partnerstwa z biznesem,

studenckie koła biznesu, inkubatory przedsiębiorczości itp.



Postawienie na zajęcia praktyczne. Umożliwienie studentom udziału w stażach
i praktykach zawodowych, zapewnienie wiedzy specjalistycznej poprzez ułatwienie

dostępu do kursów zawodowych, praktyczne zajęcia z przedsiębiorczości,

upowszechnianie wolontariatu, udział w projektach na rzecz społeczności lokalnej,

coaching i mentoring.

Miner J. B., Role motivation theories, Routledge, New York, 1993.

STRONA - 42

Jak wskazują wyniki badań

, studenci i absolwenci chcą angażować się w osiąganie ważnych dla

nich celów. Pragną mieć poczucie sensu, robiąc coś, co ma dla nich znaczenie. Są jednostkami

o twórczym potencjale, zdolnymi do samoistnego zaangażowania. Używając tego paradygmatu

mamy szanse na zbudowanie nie tylko modelu skutecznej współpracy w uczelnianych murach, ale

także długotrwałej i pełnej zaangażowania relacji w momencie, kiedy proces edukacji formalnej
zostanie zakończony.

Pozbywając się pewnych fałszywych założeń na temat ludzkiej natury, robimy pierwszy krok

w kierunku kształtowania jednostki autonomicznej, samodzielnej, a jednocześnie głęboko
zaangażowanej w proces, którego sama może być inicjatorem.

Rozdział V
Samodoskonalenie

1. Budowanie tożsamości studenta/absolwenta poprzez samodoskonalenie się
i pracę w grupie

Jednym z bardziej istotnych celów, jaki stawia sobie model ideAGORA, jest przygotowanie
absolwenta do efektywnego funkcjonowania poza murami uczelni. Postęp technologiczny,

gospodarczy i społeczny wymaga ciągłej zmiany i rozwoju bez względu na miejsce czy etap,

w którym się znajdujemy. Absolwenci nie są tu wyjątkiem. Wręcz przeciwne, to przed nimi stoi

największe wyzwanie. Po opuszczeniu murów uczelni czeka ich wiele zadań: stawianie
pierwszych kroków na rynku pracy, poszukiwanie pracy, aby później osiągać sukces zawodowy,

podnoszenie kwalifikacji i rozwijanie swoich kompetencji i umiejętności. Będą zmuszeni do

nieustannego rozwoju, a uczelnia powinna być miejscem, które spowoduje, że nie będą się bali

tego procesu, a wręcz przeciwnie proces samorozwoju będzie tym, co jest dla nich najważniejsze.

Powstaje więc pytanie jak wykształcić w studentach i absolwentach chęć i motywację do

nieustannego rozwoju? Odpowiedzią na to pytanie może być promowanie pracy zespołowej

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

– student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: „Model kształcenia przez

całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni” prowadzonego przez Collegium
Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

STRONA - 43

i pracy w grupie. Wcześniej opisany model fiński ukazuje, jak ważna jest praca w grupie do

osiągnięcia indywidualnego sukcesu.

Praca grupowa ma wiele zalet, szczególnie istotnych w późniejszym funkcjonowaniu

w przestrzeni społeczno-zawodowej. Z przytaczanych już wyników badań wiemy, że obecny

rynek pracy poza kwalifikacjami zawodowymi stawia na otwartość, umożliwiającą swobodną
komunikację, generowanie innowacyjnych pomysłów i rozwiązań oraz kształtowanie postawy

przedsiębiorczości. Osiągnięcie wszystkich tych założeń umożliwia praca grupowa. Aby jednak

praca grupowa była skuteczna i efektywna, musi być oparta na swobodnej wymianie zdań

i dyskusji. Studenci muszą być zachęcani do wygłaszania swoich opinii i wymiany poglądów.
Musi się to dziać również, a może przede wszystkim, na zajęciach akademickich. Wymieniając

opinie i zadając pytania studenci w większym stopniu przyswajają sobie wiedzę i adaptują ją do

swoich potrzeb

. Dyskutując rozwijają myślenie dywergencyjne, krytyczne, które umożliwia

kreatywne podejście do problemów i ich rozwiązywania. Taka umiejętność jest szczególnie
istotna z punktu widzenia pracodawcy. Pracownik, który jest zdolny do generowania nowych

pomysłów i rozwiązań zwiększa konkurencyjność pracodawcy. Im wcześniej przyszły pracownik,

a jest nim niewątpliwie student i absolwent, pozyska taką umiejętność, tym większe jest

prawdopodobieństwo, że szybciej odniesie sukces zawodowy. Otworzenie się polskich uczelni na
konstruktywną dyskusję podczas zajęć (i poza nimi) z prowadzącymi zajęcia innymi studentami –

idąc za przykładem fińskich uczelni – spowoduje lepsze przygotowanie absolwentów do

późniejszego funkcjonowania w środowisku zawodowym i poza nim. Należy zwrócić tu uwagę,

że taka zmiana wychodzi naprzeciw istniejącym już oczekiwaniom studentów. Z badań
przeprowadzonych na zlecenie Collegium Mazovia

wynika, że studenci chcieliby, aby wykłady

i zajęcia na uczelniach miały bardziej otwarty, interaktywny charakter, oparty na dyskusji

i wymianie informacji.

Umiejętność formułowania i wyrażania opinii jest podstawą do pracy grupowej, która podnosi

wydajność i efektywność pracy. Podczas pracy zespołowej studenci w naturalny sposób uczą się

organizacji pracy, podziału obowiązków i ponoszenia odpowiedzialności za wykonywane zadania.

Przyzwyczajony do takiej pracy absolwent wnosi te umiejętności do swojego środowiska
zawodowego, co podnosi jego kwalifikacje w oczach przyszłych pracodawców.

Hartley P., Komunikacja w grupie, Zysk i S-ka, Poznań 2000.

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

– student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: „Model kształcenia przez

całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni” prowadzonego przez Collegium
Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

STRONA - 44

Praca grupowa i projektowa jest jedną z podstawowych metod w modelu ideAGORA, gdyż

asymiluje absolwentów i ich środowiska, nie zapominając o potrzebie indywidualnych potrzeb.
Każdy zespół w naturalny sposób wykorzystuje indywidualne predyspozycje i umiejętności

członków zespołu, przyczyniając się tym samym do ich rozwoju. Dodatkowo podczas takiej

pracy niejednokrotnie dochodzi do poznania nowych, dotychczas nieodkrytych umiejętności

członków grupy. Student ma więc sposobność i możliwość do naturalnego procesu samorozwoju
w trakcie procesu kształcenia, w innych niż formalne warunkach (postawa procesu uczenia się

przez całe życie).

Uczelnia powinna motywować swoich studentów i absolwentów do pracy w grupie przy
rozwiązywaniu problemów, gdyż taka praca stymuluje proces generowania innowacyjnych

pomysłów. Przy pracy nad nowym lub szczególnie trudnym zagadnieniem proces dochodzenia

do rozwiązania jest niejednokrotnie wydłużony, a wówczas maleje motywacja do dalszej pracy.

Praca w grupie stymuluje wszystkich uczestników, nie pozwalając na obniżenie motywacji
i efektywności jakości pracy poszczególnych członków zespołu. Możliwość wymiany i oceny

pomysłów rozwija krytyczne myślenie, które niejednokrotnie jest podstawą od tworzenia nowych,

innowacyjnych rozwiązań. Taka zdolność jest szczególnie istotna z punktu widzenia

zapotrzebowania na innowacyjność w środowisku przedsiębiorców i biznesu. Uczelnia, która
umożliwia swoim absolwentom pozyskanie takich umiejętności w pełni spełnia zamierzenia

modelu ideAGORA.

Podczas pracy w grupie zachodzi jeszcze jeden bardzo ważny, z punktu widzenia celów

ideAGORY, proces. Pracując zespołowo studenci i absolwenci budują i wzmacniają więzi między
sobą. Grupa staje się koherentną całością, buduje się poczucie przynależności i tożsamości

grupowej. Jest to nadrzędny cel modelu ideaAGORA, który stanowi zarazem platformę do

budowy trwałej, silnej więzi między absolwentami a uczelnią.

2. Promocja modelu kształcenia się przez całe życie w oparciu o uczelnię

Mając na względzie odpowiedzialność, jaką bierze uczelnia modelu ideAGORA za absolwenta

i jego losy niezbędna jest zmiana sposobu myślenia o całym procesie uczenia się, jego metodach,

celach i czasie trwania. Współczesne otoczenie, szczególnie środowisko zawodowe, wymaga od
jego uczestników nieustannego zaangażowania, rozwoju i adaptacji do zmieniających się

warunków. Kompetencje, umiejętności i kwalifikacje osób stanowią zatem bazę wyjściową, swego

rodzaju kapitał, którego rozwój i doskonalenie przyczynia się do podnoszenia atrakcyjności na

STRONA - 45

rynku pracy i poza nim. Tym samym, uczenie się w rożnych formach, miejscach i przez całe

życie, mające na celu rozwój kompetencji i kwalifikacji, staje się kluczem do odniesienia sukcesu
jednostki w sferze zawodowej i społecznej. Ta filozofia leży u podstaw modelu ideAGORA, a jej

rozwijanie jest jednym z głównym celów projektu.

Tradycyjny model kształcenia w procesie edukacji i funkcjonowaniu zawodowym polega na
intensywnym uczeniu się w najwcześniejszych latach życia, w tym na zdobywaniu kompetencji

zawodowych, aby później jak najdłużej utrzymywać się w przestrzeni zawodowej

. Model

ideAGORA, bazując na założeniach teorii uczenia się przez całe życie, zakłada, że proces

rozwoju i zdobywania wiedzy nie kończy się wraz z zakończeniem toku studiów i nie przybiera
tylko form tradycyjnych (takich jak uczenie się w szkole, na kursach doszkalających itp.).

Na etapie dorosłego życia i po wejściu na rynek pracy absolwent musi stale doskonalić swoje

kluczowe kompetencje osobiste i zawodowe w taki sposób, by być gotowym do adaptacji na
każdym, nawet końcowym etapie funkcjonowania na rynku pracy. Dlatego też trzeba zauważyć,

że głównym miejscem zdobywania wiedzy i umiejętności nie jest już wyłącznie szkoła/uczelnia,

ale również otoczenie zewnętrzne jednostki, środowisko pracy i zaangażowania społecznego

(firmy, instytucje publiczne, organizacje obywatelskie). ideAGORA zakłada zbudowanie szerokiej
siatki współpracy podmiotów i elementów, wzajemnie oddziaływających na siebie, aby

zintegrować proces rozwoju absolwenta niezależnie od miejsca i etapu życia.

Jednym z głównych celów idei kształcenia się przez całe życie (Lifelong learning – w skrócie
LLL) jest ułatwianie przepływu osób i informacji. Mając to na uwadze model ideAGORA

zakłada zbudowanie platformy umożliwiającej taką komunikację wielu podmiotom. Należy

pamiętać, że źródłem pozyskania wiedzy nie jest już tylko środowisko uczelni, ale może nim być

też grupa rówieśnicza – w przypadku absolwentów będą to inni absolwenci i studenci. Zachęcając
i umożliwiając komunikację absolwentów uczelnia powoduje, że dzielą się oni informacjami

i spostrzeżeniami, korzystają z doświadczeń innych, aby zaimplementować podobne rozwiązania

bądź generować nowe pomysły. Dla studentów absolwent jest źródłem wiedzy o rynku pracy

i wymogach, jak stawia przed osobą kończącą studia. Również między sobą absolwenci mogą
dzielić się informacjami o pracodawcach, potrzebach dokształcania i podnoszenia kwalifikacji

w konkretnych dziedzinach. Poprzez dyskusję generują nowe pomysły i rozwijają swoje

Międzyresortowy Zespół do spraw uczenia się przez całe życie, w tym Krajowych Ram Kwalifikacji, projekt: „Perspektywa

uczenia się przez całe życie”, 2011.

STRONA - 46

zainteresowania. Wzajemna i rozbudowana komunikacja buduje poczucie przynależności

i tożsamości grupowej, kształtuje postawę otwartości i zaangażowania.

Należy pamiętać, że uczenie się dotyczy wszystkich, nie tylko osób uczących się, czyli studentów.

Procesowi uczenia się (w różnych jego formach) podlegają też osoby pracujące, nieaktywne

zawodowo lub poszukujące pracy. Dlatego też im więcej osób zaangażowanych jest w wymianę
informacji, proces uczenia się i kształcenia jest pełniejszy i bardziej efektywny. Uczelnia powinna

o tym pamiętać i włączać wszystkie podmioty w proces rozwoju swoich absolwentów.

Aby dopełnić proces rozwoju swoich absolwentów, uczelnia musi włączyć również w proces
uczenia podmioty z otoczenia studenta. Będą to pracodawcy, przedsiębiorcy, organizacje

pozarządowe i wolontariackie, gdyż mają one ogromny wpływ, w inny niż formalny sposób, na

kształcenie absolwentów i upowszechnianie wiedzy. Owo partnerstwo podmiotów jest

podstawowym założeniem dobrze funkcjonującego procesu uczenia się przez całe życie
w oparciu o uczelnię i jej środowisko.

Niemniej ważna jest promocja otwartego podejścia do kwalifikacji. Podejście to polega na

uznawaniu wartości kwalifikacji jako takiej, niezależnie od miejsca, sposobu i czasu uczenia się
(nabycia kompetencji wymaganych dla danej kwalifikacji)

. Pamiętajmy, że absolwent uczy się

i kształtuje swoje umiejętności nie tylko na uczelni i bez względu na miejsce ich uzyskania

znaczenie takich kwalifikacji jest takie samo dla jego osobistego rozwoju i kompetencji. To

absolwent jest w centrum procesu LLL, a więc kształcenie i nabywanie kompetencji powinno być
dopasowane do jego indywidualnych potrzeb. Uczelnia powinna wspierać absolwenta w tym

procesie, a sukces i skuteczność takiego podejścia powinny być mierzone wskaźnikiem

indywidualnych osiągnięć (podstawowe założenie modelu ideAGORA).

Reasumując, uczelnia, która umożliwia swoim studentom i absolwentom swobodną komunikację

i przepływ informacji, wspiera i realizuje ideę uczenia się niekończącą się w momencie odbioru

dyplomu, propaguje różnorodne formy i miejsca, w których studenci i absolwenci zdobywają

wiedzę, angażuje podmioty z ich otoczenia w proces kształcenia i stawia absolwenta w centrum,
a miarą sukcesu jest dla niej osobisty sukces i osiągnięcia absolwenta. Powoduje wzmocnienie

postawy uczenia się przez całe życie i automatycznie staje się miejscem, do którego absolwent

zawsze wraca bez względu na etap w swoim życiu czy karierze zawodowej. Taka uczelnia w pełni

realizuje założenia modelu ideAGORA.

Tamże.

STRONA - 47

Rozdział VI
Kreatywność i przedsiębiorczość

1. Wspieranie i rozwijanie postawy kreatywnego i przedsiębiorczego myślenia
wśród studentów i absolwentów

Jednym z ważniejszych zadań, jakie stawia sobie model ideAGORA jest budowanie uczelni

innowacyjnej, której klimat sprzyja wspieraniu kreatywności i przedsiębiorczości wśród
zgromadzonych wokół niej jednostek. Od tego bowiem czy twórczy potencjał studentów

zostanie zaktywizowany czy też nie zależy nie tylko przyszłość samej uczelni, ale także rozwój

gospodarczy i społeczny naszego kraju. Tworząc stymulujące środowisko, wykorzystując

ciekawość poznawczą, zainteresowania i talenty studentów, umożliwiamy im rozwijanie
autonomii i wyzwalamy motywację wewnętrzną oraz nieustającą chęć rozwoju

. Student, który

może realizować autonomicznie i swobodnie realizując wyznaczone zadania, zazwyczaj pracuje

efektywniej. Jeżeli zaś twórcze działania studentów będą zauważane i nagradzane, większość

z nich skupi się nie tylko na jakości, ale również oryginalności wytworów, nad którymi pracuje.
Z drugiej zaś strony zadowolenie studentów z ich twórczych osiągnięć wpłynie na postrzeganie

swojej Alma Mater jako miejsca przyjaznego, elastycznego, otwartego na nowości i zmiany,

a zatem takiego, w którym bez strachu można zarówno uczyć się od innych, jak i realizować

swoje własne cele.

Propozycją modelu ideAGORA jest odejście od sztywnego modelu edukacji, kierowanego

odgórnymi wymogami programowymi na rzecz zwiększenia w nim przestrzeni dla własnej

aktywności studentów

W nawiązaniu do wyników badań nad klimatem sprzyjającym kreatywności w organizacji,

uczelnie fińskie widzą także swój udział w jak najszerszym zapewnieniu ich dla swoich

interesariuszy

. Jednym z ważniejszych czynników, jak wskazują w swoich wnioskach Hunter,

Bedell i Mumford

, są relacje między ludźmi tworzącymi organizację, a także jakość ich

Kettunen J., Creative Education Innovation, „Pedagogy for Universities of Applied Sciences”, Vol. 2, Number 1, 2011.

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

– student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: „Model kształcenia przez

całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni” prowadzonego przez Collegium
Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

66 http://ek.multiedition.fi/oivallus/fi/liitetiedostot/arkisto/Oivallus-Final-Report.pdf
67

Hunter S. T., Bedell K. E., The Korean Journal of Thinking and Problem Solving, „Mumford Dimensions of creative climate: A

general taxonomy”, Number 2, 2005, s. 97–116.

STRONA - 48

kontaktów z przełożonymi. Znajduje to także swoje odbicie w opinii respondentów badania

ideAGORA

, którzy wielokrotnie wskazują na niską jakość relacji z kadrą akademicką jako na

czynnik demotywujący i zniechęcający do nauki.

Jeżeli więc atmosfera pomiędzy członkami zespołu postrzegana jest przez nich jako pełna

zaufania, otwartości i humoru, istnieje duża szansa, że będą oni pracować efektywniej i bardziej
twórczo.

Istotne jest również, aby studenci postrzegali siebie jako element spójnej całości, zintegrowanej

zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie z otoczeniem. Dlatego też bardzo korzystnie wpłynie na
nich świadomość misji jaką ma instytucja, w której działania są zaangażowani. Jeśli studenci,

a następnie absolwenci, rozumieją i akceptują cele, jakie stawia przed nimi uczelnia, chętniej

podejmą twórczy wysiłek zmierzający do ich urzeczywistnienia.

Dodatkowym atutem będzie potwierdzenie sensu ich pracy poprzez działania wspierające uczelni,

np. w formie zapewnienia doskonałego przepływu informacji zwrotnej oraz zadbania o wysoką

jakość komunikacji pomiędzy poszczególnymi członkami zespołu oraz ich liderami. Najlepsze

rezultaty przynosi komunikacja jasna i otwarta, w której nauczyciele liderzy postrzegani są jako
wspierający i doceniający nowe pomysły, a nie oceniający i krytykujący.

Klimatowi twórczej pracy sprzyja również dyskusja i wymiana poglądów, stymulująca intelekt,

a tym samym wzrost ilości generowanych pomysłów

W całym systemie pozytywnie nastawionym do pracy twórczej liczy się zarówno zespół jak

i jednostka, której potrzeby mają znaczenie, a wysiłki są doceniane. Najnowsze badania nad

działaniem mózgu w kontekście przyswajania wiedzy oraz kreatywnego myślenia dowodzą, że
nasze mózgi:



dobrze przyswajają informacje łączące wiedzę kognitywną z emocjami i aktywnością ciała



dużo łatwiej kodują informacje w pamięci długotrwałej, jeśli procesowi nauki sprzyja
bezstresowa i przyjazna atmosfera



efektywniej pracują w grupie

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

Hunter S. T., Bedell K. E., The Korean Journal of Thinking and Problem Solving, „Mumford Dimensions of creative climate: A

general taxonomy”, Number 2, 2005, s. 97–116.

STRONA - 49



kierują się ku wszystkiemu, co nowe, interesujące, intrygujące, wymagające wyjaśnienia
i budzące ciekawość



bez przyjemności i z bardzo małą efektywnością uczą się tych treści, które są narzucone,

a znacznie lepiej zapamiętują to wszystko, co ma dla nich praktyczne znaczenie i odnosi
się do dotychczasowych doświadczeń



łatwiej zapamiętują, to co widzą, niż to co słyszą



chętniej przyswajają to, co mogły poznać dzięki aktywności rąk, gdyż ich aktywność

pobudza wiele struktur neuronalnych w mózgu.

Czerpiąc zarówno z odkryć neurodydaktyki, jak i efektywnych sposobów podnoszenia poziomu

kreatywności w wielu światowej sławy firmach, w projekcie ideAGORA chcemy zbudować nowy

model nauczania i uczenia się, który w oparciu o naturalne zdolności mózgu pozwoli stworzyć

optymalne warunki do jego rozwoju.

2. Finlandia jako przykład wzmacniania twórczości i przedsiębiorczości
w szkolnictwie wyższym

Znaczenie kreatywności i przedsiębiorczości docenili także Finowie. Warto przywołać fragment
dokumentu z 2005 r. pt. „Jak uczynić Finlandię krajem wiodącym w innowacyjności”,

sygnowanego przez jedną z najważniejszych instytucji fińskiego systemu innowacji – Finnish

Innovation Fund for Research and Developement (w skrócie SITRA). „Małemu krajowi nie

może udać się, jeśli nie będzie zdolny wykorzystać talentów całej populacji

. Motywowanie

indywidualnych osób do uczenia się i używania ich wiedzy kreatywnie jest fundamentem

innowacyjności społeczeństwa. Stąd możliwości i pragnienie każdego, aby używać swojej

kreatywności i wiedzy jest podstawowym warunkiem wstępnym dla fińskiej przewagi

konkurencyjnej”

71.

Punktem wyjścia do rozmowy o fińskiej innowacyjności jest tutaj indywidualna

przedsiębiorczość i kreatywność dodatkowo wspierana i stymulowana przez państwo, w tym

zwłaszcza system edukacji

72.

Przykładem potwierdzającym wykorzystanie kreatywnego systemu w edukacji są również wyniki
badań czteroletniego projektu badawczego Oivallus – Konfederacji Przemysłu Fińskiego

W ramach projektu dowiedziono, że absolwenci, którzy dziś spełniają się w zawodach

Spitzer M., Jak uczy się mózg, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

http://www.pi.gov.pl/parp/chapter_86196.asp?soid=3B775B70C1364570A7EA371F1E8C347A

http://www.sitra.fi/en

73 http://ek.multiedition.fi/oivallus/fi/liitetiedostot/arkisto/Oivallus-Final-Report.pdf

STRONA - 50

wymagających zorientowania na klienta, zachowując przy tym ogólne poczucie dobrostanu także

jako partnerzy i rodzice, to ci, którzy w czasie studiów uczyli się współpracy podczas gier
zespołowych (głównie sportowych), wspólnych akcji społecznych, wymian studenckich,

amatorskich projektów artystycznych (przebadano ok. tysiąca absolwentów uczelni fińskich

i izraelskich). Kolejnym wnioskiem było wykazanie, że rozwojowi kreatywności

i przedsiębiorczości służy bardziej kultura zaufania do wspólnoty i współpracy niż indywidualnej
rywalizacji. Eksperci zaangażowani w projekt OIVALLUS wyraźnie rekomendują uczelniom

przyjęcie takich form kształcenia, w których wykorzystuje się zespołowe myślenie dywergencyjne

(myślenie wielokierunkowe), prowadzenie przez studentów i absolwentów badań

i eksperymentów o dużym stopniu ryzyka, budowanie atmosfery zaufania, a także łącznie
w jednym projekcie ludzi o różnych profilach zainteresowań i różnych typach kompetencji

74.

W trakcie wizyt w ramach współpracy zespół projektowy miał okazję przyjrzeć się

funkcjonowaniu właśnie takiego innowacyjnego modelu nauki i pracy. Design Factory i Startup
Sauna w Otaniemi – kampusie Aalto University to miejsce, które może służyć za wzór

efektywnego wspierania przedsiębiorczości akademickiej. Podstawą prac badawczych

i projektowych przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych, w tym studentów reprezentujących

różne kierunki studiów, jest skupienie się wokół tematów związanych z „życiową praktyką”,
zjawiskami społecznymi, ekonomicznymi i środowiskowymi. Wybierając pracę nad realnymi

wyzwaniami (realizacja dużych projektów dla firm, konstruowanie funkcjonalnych urządzeń,

wynalazków itp.) studenci i absolwenci wspierani są przez uczelnię wiedzą i infrastrukturą

naukową. Mają także pełną swobodę działania, mogą spotykać się w dowolnej chwili, często
prosząc o pomoc równie zaangażowanych w projekt nauczycieli akademickich. Błędy często

popełniane podczas twórczej pracy wpisane są w ryzyko poszukiwania oryginalnych rozwiązań,

a sposób oceniania skupia się na nagradzaniu krytyczności myślenia i zespołowej kreatywności,

a nie na efekcie końcowym. Taka atmosfera sprzyja wyzwalaniu twórczego potencjału, dając
w efekcie eksplozję coraz to śmielszych i bardziej nowatorskich pomysłów, jakże upragnionych

przez nowoczesne gałęzie przemysłu fińskiego

Innym przykładem ukazującym możliwości wspierania postawy przedsiębiorczej a zarazem
twórczej przez fińskie uniwersytety, są działania Uniwersytetu Nauk Stosowanych (Applied

Sciences) w Turku, który wchodząc w dialog z lokalnym przemysłem i organizacjami pożytku

publicznego wspiera rozwój regionu w jego wielu obszarach. Głównym celem, jaki postawił sobie

Tamże.

Bona A., Raport ideAGORA – sprawozdanie z wizyty w Finlandii Aalto, 2013.

STRONA - 51

uniwersytet, jest promowanie uczenia zespołowego i sieciowego, które jak pokazują

doświadczenia gwarantuje rozwój kompetencji akademickich wyższego rzędu, takich jak naukowe
dociekanie i myślenie krytyczne. Sednem takich działań jest stymulowanie dialogu pomiędzy

uniwersytetem, studentami oraz interesariuszami lokalnej społeczności. Udział studentów

w badaniach stosowanych odbywa się tu w partnerstwie z lokalnym biznesem i organizacjami

pożytku publicznego, opiera się na praktykach, pracy w studenckich inkubatorach
przedsiębiorczości, wyjazdach zagranicznych, zadaniach rozbieżnych realizowanych z użyciem

intranetu, konkursach wynalazczości.

Wspomagane technologiami informacyjnymi oraz motywowane wymaganiami lokalnego
środowiska projekty Uniwersytetu w Turku dają wiele końcowych korzyści. Do najważniejszych

należy zaliczyć uzyskanie przez studentów fachowej wiedzy, naukę twórczego rozwiązywania

problemów, umiejętności pracy zespołowej, poczucie pozytywnego wpływania na lokalną

społeczność, a także wzrost indywidualnego poczucia wartości i samooceny

76.

3. Kreatywność i przedsiębiorczość w modelu ideAGORA

Kreatywność i przedsiębiorczość są kluczowe dla rozwoju przedsiębiorstw i dla konkurencyjności
także w Polsce. Tymczasem bezpośrednie wskaźniki dotyczące kompetencji naszej młodzieży

oraz pośrednie dane dotyczące kompetencji osób dorosłych, w tym studentów, wskazują na

niezadowalający, na tle UE i OECD, poziom kreatywności i innowacyjności

77.

Efekty zbyt schematycznego sposobu nauczania w polskich szkołach odsłaniają wyniki badania

w ramach projektu ideAGORA. Model kształcenia, jaki przeważa w naszym systemie

szkolnictwa, oparty jest o egzekwowanie wiedzy faktograficznej, odtwarzanie ustalonych doktryn

i schematów oraz wymuszanie na odbiorcach wiedzy jej mechanicznego odtwarzania

. Powoduje

to już na etapie wczesnoszkolnym przewagę myślenia odtwórczego i stosowanie podanych

rozwiązań zamiast samodzielnej analizy i twórczego ich poszukiwania.

Jagiełło-Rusiłowski A., Fiński model kształcenia i oceniania kompetencji społecznych – inspiracje dla polskich interesariuszy szkolnictwa

wyższego, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2011.

http://www.mlodziez.org.pl/program/youthpass/kompetencje-kluczowe

Raport z realizacji badania pogłębionego „Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych

relacji uczelnia – student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia” zrealizowanego w ramach

STRONA - 52

Polskie uczelnie są w zgodnej opinii respondentów przeteoretyzowane. Mentalnością i nawykami

tkwią jeszcze w systemie, w którym funkcjonowała zupełnie inna relacja nauczyciel – uczeń,
zupełnie odmienne były też realia gospodarcze. Przyczynami złego stanu rzeczy są w opinii

respondentów skostniałe struktury i niewydolność w tej materii dużych uczelni. Badani

wskazywali również, iż uczelnie nie są w stanie nauczyć studentów innowacyjności, bo nie mają

zaplecza opierającego się na przepływach wiedzy i zarządzaniu nią. W przypadku rozwijania
kreatywności brakuje nam trendów trenerskich, umiejętności kadry, która obudziłaby proces

twórczego myślenia na swoich zajęciach.

Na poziomie studiów wyższych znacznie większy nacisk kładzie się na przekazywanie
i egzekwowanie wiedzy przedmiotowej niż na doskonalenie kluczowych kompetencji związanych

z samodzielnym i twórczym rozwiązywaniem problemów oraz budowaniem postawy

przedsiębiorczej (ten pogląd potwierdza aż 73% badanych absolwentów – przedsiębiorców

Opisana sytuacja wymaga definitywnego odejścia od modelu kształcenia promującego

zapamiętywanie bez zrozumienia i stosowanie schematów na rzecz modelu promującego

samodzielne zdobywanie informacji, krytyczne ich przetwarzanie, identyfikowanie problemów

i szukanie indywidualnych strategii ich rozwiązywania.

W celu wzmacniania przedsiębiorczości i kreatywności w systemie edukacyjnym szkolnictwa

wyższego model ideAGORA proponuje:

1. Definitywne odejście od modelu kształcenia promującego zapamiętywanie gotowych

schematów, słuchania i powtarzania treści kształcenia za nauczycielem lub podręcznikiem

oraz funkcjonowania studentów w łatwo przewidywalnym i bezpiecznym otoczeniu.

Promujemy model oparty o samodzielne zdobywanie informacji, krytyczne ich

przetwarzanie, diagnozowanie problemów i szukanie kreatywnych strategii ich
rozwiązywania w warunkach zmieniających się i zależnych od wielu czynników (wpływ

otoczenia uczelni).

2. Dawanie przez uczelnię jak najwięcej możliwości do pracy zespołowej. Należy więc

relatywnie zmniejszyć wagę zajęć prowadzonych w systemie wykładowym na rzecz zajęć
w małych grupach.

3. Należy wprowadzać kształcenie promujące innowacyjność poprzez angażowanie

studentów i absolwentów w projekty zespołowe nastawione na twórcze i samodzielne

Tamże.

STRONA - 53

określanie i realizowanie zadań, również zawodowych (podkreślanie praktyczności

i użyteczności).

4. Rzetelne rozliczanie pracy własnej studenta – ocena subiektywna, ocena zespołu oraz

nauczyciela.

5. Łączenie indywidualizacji z pracą zespołową – ograniczanie typowego wzoru nauczania

z nauczycielem w roli głównej na rzecz wzajemnego uczenia się w zespołach realizujących
zadania i projekty. Wspieranie prac studentów na zewnątrz uczelni (u pracodawców,

w organizacjach pozarządowych, instytucjach publicznych), wystąpień publicznych dla

dużego audytorium, a także w grupach internetowych.

6. Stosowanie aktywnych i praktycznych metod nauczania. Odejście od obszernych

programów nauczania na rzecz przekazywania wiedzy praktycznej, z której student sam

będzie mógł zrobić użytek. Konstruowanie programów nauczania w oparciu o ich

praktyczne wykorzystanie w życiu społecznym i zawodowym. Ma temu służyć stała ocena

i ewentualna korekta programów nauczania.

7. W tym samym czasie należy zwrócić większą uwagę na poziom rzeczywistego

zrozumienia materiału przez studentów, odnosząc się nie tylko do efektów ich uczenia się

w postaci przyswojonej wiedzy, ale także zdobytych umiejętności i ukształtowanych

postaw.

8. Zmiany te powinny również uwzględnić dostosowanie programów kształcenia do

rzeczywistych potrzeb i możliwości studentów jako osób korzystających z kształcenia

i szkolenia w kontekście wymagań rynku pracy. Badanie oczekiwań pracodawców wydaję

się być niezbędnym elementem w tym procesie. Ostatecznie powinno się dążyć do
ustanowienia tradycji prowadzenia partnerskiego dialogu z udziałem przedstawicieli

specjalistów różnych dziedzin wiedzy, pracodawców, pracobiorców, społeczeństwa

obywatelskiego i osób uczących się.

9. Aby wzmocnić kreatywność i innowacyjność osób uczących się, należy wprowadzić

zindywidualizowaną i bardziej elastyczną ofertę modułowych programów kształcenia

i szkolenia. Uwzględniając zainteresowania i dotychczasowe osiągnięcia studentów już na

początku ich drogi edukacyjnej, zwiększamy ich szansę na uzyskanie najbardziej

odpowiednich dla nich samych kompetencji i kwalifikacji. Proponujemy w tym zakresie
zachowanie niezbędnego minimum programowego dla danego kierunku oraz

wprowadzenie swobodnego doboru przedmiotów z oferty wydziału i całej uczelni.

10. Ważnym elementem wspierającym pobudzanie kreatywności jest wprowadzenie

zróżnicowanych metod nauczania, w tym głównie metod aktywizujących. Obok dyskusji
oraz działania w procesie dydaktycznym wyróżnić można inne metody, do których

STRONA - 54

zaliczamy m.in.: analizę przypadku (case), metodę sytuacyjną, inscenizację; gry

dydaktyczne (symulacyjne, decyzyjne i psychologiczne), seminarium.

Rozkład opinii w zakresie działań, które mogłyby poprawić system kształcenia jest

równy. Jedna trzecia respondentów (33% wskazań) uznała za istotne stworzenie

możliwości indywidualnego doboru tematyki zajęć z wachlarza proponowanego

w danej dziedzinie. Zwiększenie liczby godzin zajęć praktycznych, zawodowych

wskazało jako ważne 33% respondentów. 22% respondentów zaś uznało za ważne

wprowadzenie dodatkowych zajęć z umiejętności miękkich, tj.: komunikacja,

autoprezentacja, umiejętności interpersonalne

80.

11. W modelu ideAGORA skłaniamy się jednocześnie do zachęcania osób uczących się do

samodzielnego korzystania z różnych źródeł wiedzy, z wykorzystaniem nowych

technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT), dostępnych również poza uczelnią.

Pragniemy zachęcać do rozwijania uczenia się aktywnego i praktycznego, np. poprzez

udział w projektach gospodarczych i społecznych.

12. Aby wdrożyć powyższe metody, należy zadbać o przygotowywanie nauczycieli

akademickich do stosowania metod i form organizacyjnych sprzyjających kreatywności

i innowacyjności. W tym celu proponujemy:



szczególne uwzględnienie przygotowania nauczycieli pod kątem nauczania praktycznego
i uczenia się przez całe życie



wdrażanie

mechanizmów

awansu

zawodowego

nauczycieli

akademickich,

uwzględniających efekty pracy mierzone wzrostem poziomu kompetencji uczestników

edukacji



określanie wzorów innowacyjnych i kreatywnych rozwiązań w nauczaniu studentów
i dorosłych, m.in. z wykorzystaniem wzorów europejskich



promowanie najlepszych wzorów edukacji pozaformalnej – szybko reagującej na
pojawiające się potrzeby wynikające z rozwoju zaawansowanych projektów

gospodarczych, w tym złożonych produktów i usług



promowanie polskich wzorów innowacyjności i kreatywności w Europie.

Elementem koniecznym, a zarazem niezwykle pomocnym w skutecznym wprowadzaniu zmian

w systemie kształcenia i szkolenia będzie prowadzenie stałej oceny jego postępów. Służyć temu

będzie partnerska współpraca i wymiana informacji pomiędzy przedstawicielami środowisk

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

– student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: „Model kształcenia przez

całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni” prowadzonego przez Collegium
Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

STRONA - 55

naukowych, pracodawców, pracobiorców, studentów i absolwentów oraz innych członków

społeczeństwa obywatelskiego. Dzięki tego typu poczynaniom, istnieje realna szansa na
wzmocnienie systemu przewidywań zapotrzebowania na odpowiednie kwalifikacje, w tym popytu

na kwalifikacje uwzględniającego prognozy w obszarze UE, rozwijanie zaplecza badawczego dla

polityki LLL, rozwijanie systemu komunikacji i upowszechniania informacji z zakresu edukacji

i szkoleń oraz ich powiązań z gospodarką i rynkiem pracy.

A oto konkretne przykłady na zastosowanie innowacyjnych rozwiązań w ramach projektu

ideAGORA:

1. Udostępnienie w ramach uczelnianej infrastruktury miejsca, w którym studenci

i absolwenci różnych kierunków mogliby spotykać się razem w celu tworzenia

innowacyjnych projektów oraz realizowania ich zarówno na własny użytek, jak i na użytek

instytucji zewnętrznych. Taka pracownia/laboratorium pomysłowości byłaby nie tylko

miejscem, w którym młodzi ludzie uczyliby się samodzielnego poszukiwania rozwiązań,
lecz także wspaniałą agorą wymiany poglądów, pomysłów oraz miejscem, w którym

dochodzi do ćwiczenia kompetencji społecznych, jakże pożądanych w dorosłym życiu.

Postrzeganie zaś zadań jako ciekawych wyzwań, poczucie sprawstwa i bycia z jednej

strony wspieranym, z drugiej wspierającym, a także możliwość rozwoju i współpracy w
multidyscyplinarnych zespołach z pewnością przyniosą zadowolenie wszystkim

uczestnikom tej interakcji.

2. Zachęcanie studentów do brania udziału w zaawansowanych projektach dotyczących

rozwoju umiejętności przedsiębiorczych oraz włączanie na szerszą skalę zajęć w tym
zakresie do programów nauczania. Collegium Mazovia już podjęło inicjatywę polegającą

na możliwości udostępnienia pomieszczeń uczelni za symboliczną opłatą studentom

pragnącym prowadzić własny biznes, do czego również pragniemy zachęcać inne

uczelnie.

3. Stworzenie na uczelni miejsca, w którym mogłyby się odbywać pokazy, a tym samym

promocja twórczych osiągnięć z różnych dyscyplin. Idealnie byłoby udostępnić

zaprojektowaną przez studentów/absolwentów przestrzeń, w której prezentuje się

wystawy wynalazków technicznych, prac plastycznych, fotografii, rozwiązań z wybranych
obszarów proponowanym przedsiębiorcom, lecz także organizować w tym miejscu

wystawy kwiatów, występy teatralne, wieczorki poezji czy koncerty. IdeAGORA planuje

uczynić uczelnię miejscem, do którego chodzi się po to, aby spędzić twórczo i miło czas,

które kojarzy się z entuzjazmem, pasją i twórczym wysiłkiem przynoszącym wymierny
efekt. Dla studentów może być to poligon kreatywnych poszukiwań, dla absolwentów

STRONA - 56

komercyjny warsztat, aczkolwiek wciąż taki, który bardziej kojarzy się z radością

tworzenia niż obowiązkiem ciężkiej pracy.

4. Zaangażowanie studentów w organizację twórczych, a przez to ciekawych spotkań dla

członków lokalnej społeczności, np. dla rodziców i ich dzieci, młodzieży szkolnej,

przedsiębiorców, polityków itp. Program może obejmować tematyczne pokazy, prelekcje,

prezentowanie eksperymentów dla najmłodszych, wyników badań naukowych itp. Poza
merytorycznym przygotowaniem i prezentacją wiedzy, która jak wiadomo jest najlepszym

sposobem jej utrwalenia, studenci również musieliby samodzielnie zająć się promocją

swoich przedsięwzięć, zdobywaniem sponsorów i partnerów akcji itp. W ramach projektu

ideAGORA planujemy również traktować takie przedsięwzięcia bardziej standardowo niż
okazjonalnie.

5. Przybliżanie przez studentów wiedzy ze swojego obszaru zainteresowań w sposób, jaki

mógłby zainteresować laika. Stworzenie programu współpracy z instytucjami

zewnętrznymi (przedszkola, szkoły, domy pomocy społecznej, ale także firmy prywatne
i państwowe). Nawiązanie porozumień, w ramach których studenci mogą wykazywać się

twórczą inicjatywą, eksperymentować ze stosowaniem rozwiązań problemów, z którymi

borykają się członkowie lokalnej społeczności. Zadaniem uczelni byłoby wspieranie

nawet najbardziej nietypowych pomysłów i wszelkich prób podejmowanych przez
studentów w kierunku zmiany rzeczywistości na lepszą (problemy ekologiczne,

patologizacja życia, rozwój technologiczny itp.).

6. Angażowanie absolwentów w prezentowanie swojej wiedzy w danym zakresie,

np. w formie warsztatów praktycznych dla zainteresowanych studentów. Z jednej strony
absolwent może się promować, ćwiczyć swoje umiejętności prezentacyjne, cieszyć się

z przekazywania wiedzy, z drugiej daje to studentom wiedzę, której potrzebują

i praktyczne informacje z rynku pracy.

7. Organizowanie regularnych spotkań z udziałem studentów i absolwentów opartych na

team-coachingu, w celu kreowania rozwiązań działających na rzecz rozwoju uczelni,

lokalnej społeczności oraz służących wsparciu inicjatyw biorących w nich udział

studentów i absolwentów.

8. Stworzenie specjalnego programu praktyk, składającego się z trzech etapów

i odbywającego w toku całego procesu kształcenia, tj.: 1 etap – ogólne zapoznanie

studenta z firmą i jej działaniem, 2 etap – znalezienie najbardziej adekwatnego dla

studenta obszaru działania w firmie i jego zgłębianie, 3 etap – powrót studenta

z rozwiązanym problemem firmy, pomysłem na usprawnienie jej działania. Model ten
z pewnością może zwiększyć szanse studenta na znalezienie pracy w firmie, w której

STRONA - 57

odbył praktyki, wykazał się umiejętnościami, rozwiązał konkretny problem, a tym samym

zdobył zaufanie pracodawcy. Z drugiej strony zdobyta wiedza byłaby na tyle praktyczna,
że pozwoliłaby znacznie realniej spojrzeć na możliwości stworzenia własnej działalności

w danym obszarze.

9. Wdrożenie na uczelni inicjatywy cyklicznych spotkań z udziałem pracodawców, na

których studenci ostatniego roku będą mieli mają okazję prezentować swoje prace
dyplomowe potencjalnym pracodawcom. Konferencje, połączone z prezentacjami prac

dyplomowych, mogą stanowić świetną okazję dla studentów do autoprezentacji

i promocji, dla pracodawców zaś – szansę na pozyskanie przydatnych i kompetentnych

pracowników.

W modelu ideAGORA stawiamy na stworzenie przestrzeni (również fizycznej) oraz atmosfery

sprzyjających pobudzeniu kreatywności i przedsiębiorczości wśród naszych studentów

i absolwentów. Mamy świadomość, że włączenie wszystkich powyższych wskazówek oraz
przełożenie ich na działania praktyczne może wymagać czasu i dostosowania do specyfiki danej

uczelni. Jesteśmy jednocześnie przekonani, że zaproponowane zmiany dość szybko zaprocentują

zwiększającą się motywacją do podejmowania różnych inicjatyw przez samych studentów

i absolwentów, a także wzrostem kreatywnych rozwiązań i przedsiębiorczym ich
wykorzystywaniem.

STRONA - 58

Rozdział VII
Tworzenie sieci współpracy pomiędzy uczelnią a absolwentami

1. Wykorzystane mentoringu do budowania relacji między absolwentami a uczelnią

Dynamicznie zmieniające się otoczenie społeczne, rosnące tempo życia, coraz większe

oczekiwania rynku pracy wymuszają na szkolnictwie wyższym podnoszenie jakości kształcenia

w kierunku sprostania wymaganiom współczesnej gospodarki. Z drugiej strony jak pokazują
badania

w wypowiedziach respondentów wciąż dominują negatywne uwagi, świadczących

o tym, że uczelnie o nich nie dbają i nie szanują, oferując słabe zajęcia nieprzygotowujące do

zawodu, nieaktualną wiedzę, brak komfortu w kontaktach z kadrą naukową i administracyjną.

Ponadto wg nich szkoły wyższe nie konstruują swej oferty w oparciu o wskaźniki rynku pracy, nie
monitorują ich, nie współpracują np. z Urzędami Pracy. Uczelnie nie śledzą dalszych losów

absolwentów, co stanowiłoby cenną informację zwrotną co do efektywności i celowości

kształcenia na danych kierunkach. Brak też coraz bardziej pożądanej współpracy uczelni

z sektorem biznesu. Wszystkie te czynniki mają coraz bardziej destrukcyjny wpływ na motywację
współczesnego studenta, który nie musi już i nie chce działać w oparciu o skostniały system.

Okazuje się, że to co ma dziś dla niego znaczenie łączy się z chęcią posiadania wiedzy,

doświadczenia i emocjonalnego wsparcia, które pozwolą mu spełniać się nie tylko w roli studenta,
ale po prostu człowieka

. Wszelkie działania w tym zakresie powinny więc opierać się na

zdobyciu zaufania studenta oraz dbaniu o jego satysfakcję z przebiegu studiów. Dopiero ten

fundament pozwoli wyzwolić w studentach zaangażowanie i aktywność w życiu uczelni, wzmocni

ich lojalność, przyczyniając się do budowania trwałej relacji z ich Alma Mater.

Po dokonaniu wszechstronnej analizy różnych rozwiązań, mających służyć rozwojowi człowieka

w środowisku pracy, stwierdzono, że najbardziej trwałe i pozytywne oddziaływanie na rozwój

zawodowy ma mentoring oparty na autentycznym zainteresowaniu rozwojem drugiego
człowieka

. Ten rodzaj relacji i pracy z drugim człowiekiem mógłby być również doskonałym

rozwiązaniem, pomagającym w budowaniu współpracy w systemie szkolnictwa wyższego.

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

Tamże.

Holliday M., Coaching, mentoring i zarządzanie, Wydawnictwo HELION, Gliwice 2006.

STRONA - 59

Mentoring jako zindywidualizowana forma kształcenia oparta na relacjach mistrz – uczeń ma za
zadanie wspierać i dynamizować proces kształcenia bądź rozwoju w wybranym obszarze. Jego

głównym założeniem jest pomaganie ludziom w stawaniu się takimi, jakimi chcą się stać. Mentor

może korzystać z wielu metod nauczania, choć akcent kładzie wyraźnie na dyskusję i metody

aktywizujące oraz techniki pomocne w wyznaczaniu celu. Poprzez rozbudowaną informację
zwrotną i otwartość na indywidualne potrzeby studenta, mentor pomaga w wyborze właściwej,

praktycznej ścieżki edukacyjno-zawodowej, a także rozwoju innych potrzebnych w danym

obszarze kompetencji. Ważnym elementem procesu mentoringu, wyróżniającym go od

coachingu, jest dzielenie się przez mentora ze swoim podopiecznym wiedzą i doświadczeniem.
Wsparcie w tym wypadku wciąż jednak bardziej polega na inspirowaniu ucznia niż kierowaniu

jego poczynaniami. Dzięki mentoringowi student zdobywa dostęp do już posiadanej wiedzy,

potrafi wykorzystywać ją w praktyce, rozwija kompetencje społeczne oraz uświadamia sobie, jaki

kierunek na drodze swojego samorozwoju pragnie podjąć

Mentor powinien być również swego rodzaju przewodnikiem, który potrafi zbudować relacje

oparte na zaufaniu, szczerości i otwartości. Kimś, kto nie pozwala zboczyć uczniowi z obranego

kierunku, z drugiej zaś strony nie narzucając swoich własnych rozwiązań. Świadomy mentor to
lider, który wierzy w ludzi i ich wybory, pomaga uwolnić potencjał i odkryć własne pragnienia.

Przekazuje też podstawową wiedzę o tym, jak samemu się rozwijać i doskonalić

Mentoring w szkolnictwie wyższym powinien być powiązany z pracą nad konkretnymi zadaniami,
ściśle dotyczącymi obranej przez studenta drogi. W procesie mentoringu, dzięki wspólnej dyskusji

absolwenta – mentora ze studentem, mentee, mentor poprzez odpowiednio konstruowane pytania

określa najskuteczniejszy styl i metody pracy, ułatwiające mu przekazywanie wiedzy, doskonalenie

umiejętności i wydobywanie potencjału ze swojego ucznia. Głównym celem kształcenia opartym
na tej relacji będzie nauka samodzielnego podejmowania inicjatywy i działania przez mentee,

w wyniku czego oprócz wiedzy merytorycznej i praktycznej z wybranego obszaru rozwinie on

swoje kompetencje społeczne i osobiste.

Oprócz indywidualnych rozmów, które powinny odbywać się regularnie, najlepiej raz w tygodniu,
mistrz powinien stwarzać uczniowi szanse na wykazywanie się swoją wiedzą w praktyce. Może

zachęcać go do realizacji różnych idei oraz wdrażania ich w ramach funkcjonowania wybranych

firm, organizacji lub instytucji gotowych podjąć taką współpracę. Dzięki temu student poznaje

Bennewicz M, Coaching i mentoring w praktyce, G+J Gunter + Jahr Polska, Warszawa 2011.

Dilts R., Od przewodnika do inspiratora, Wydawnictwo PINLP, Warszawa 2006.

STRONA - 60

swoje otoczenie, zyskuje świadomość realnych wymogów rynku pracy, a także samoświadomość

swoich mocnych i słabych stron

W procesie mentoringu uczeń coraz bardziej zaczyna rozumieć środowisko, w którym będzie

funkcjonował, a dzięki sprawdzeniu się w „życiowych” sytuacjach dowiaduje się, jak wiele się

nauczył i jak bardzo okazuje się to przydatne. Z jednej strony zyskuje on więc zdolność
efektywnego stosowania wiedzy, doświadczenia i umiejętności do nowych sytuacji i problemów,

z drugiej zdolność wewnętrznej obserwacji, słuchania swoich myśli i emocji oraz rozwój własnej

samoświadomości.

W efekcie takiego procesu uczeń rozwija umiejętności twórczej i pogłębionej refleksji nad sobą,

swoim miejscem w świecie, celami i dążeniami, relacjami z innymi ludźmi, co pozwala mu

w pewnym momencie zmienić się w swojego własnego mentora, a w końcu stać się mistrzem dla

innych.

2. Mentoring w modelu ideAGORA – wykorzystanie doświadczeń fińskich

Mentoring „nieformalny” z powodzeniem stosowany jest również w Finlandii, gdzie uważany jest
za narzędzie rozwijania „praktycznej mądrości”. W tych relacjach wiedza, doświadczenie

i emocjonalna bliskość nauczyciela akademickiego lub absolwenta, którzy pełnią rolę mentora,

służą budowaniu właśnie takiej życiowej mądrości studenta. Ponadto mentorskie wsparcie

wykorzystywane jest w rozwijaniu konkretnej wiedzy i umiejętności w ramach wspólnie
realizowanych przez ucznia i mistrza projektów

. W takim przypadku absolwent, mający na

swoim koncie osiągnięcia w danym obszarze, sięga bezpośrednio do swojej wiedzy

i doświadczenia, wspierając mentorowanego, gdy ten np. pominie w swoich opcjach działania

jakąś ważną możliwość. Następnie przyglądają się zagrożeniom pojawiającym się na skutek
podjętego działania i opracowują strategię, która ma przynieść oczekiwany pozytywny skutek.

W ten sposób np. w Design Factory w Otaniemi powstało wiele innowacyjnych rozwiązań

łączących pomysłowość i nowatorstwo z wiedzą i doświadczeniem.

W odczuciu Finów ich absolwent jest mentorem, instruktorem i doradcą, a często najlepszym

przyjacielem w podróży po wspólny sukces. W tym wymiarze mentoring jest procesem bardzo

Olbrycht K., Współczesne pytania o relacje „mistrz – uczeń”,

http://gu.us.edu.pl/index.php?op=artykul&rok=1998&miesiac=11&id=794&type=norm

Bona A., Raport ideAGORA – sprawozdanie z wizyty w Finlandii Aalto, 2013.

STRONA - 61

osobistym, wymagającym od obu uczestników dużej dozy wzajemnego szacunku i zaufania.

Dzięki poczuciu bezpieczeństwa, jakie zapewnia taka relacja, fińscy studenci otwierają się na
własne słabości i ograniczające przekonania, zaczynając przekraczać je na drodze rozwoju, stając

się wyjątkowo kreatywnymi i przedsiębiorczymi ludźmi w swoim dorosłym życiu

88.

W projekcie ideAGORA pragniemy wdrażać mentoring poprzez angażowanie w jego proces
absolwentów i studentów, chcących osiągać swoje cele. Student jako uczeń będzie miał okazję do

rozwijania swoich umiejętności pod okiem bardziej doświadczonego kolegi, absolwent

zdobywania doświadczenia w roli nauczyciela-mistrza, a sama uczelnia osiągnie korzyść poprzez

połączenie w procesie współpracy obydwu stron.

Optymizmem powinny napawać wyniki przytaczanych już badań, zgodnie z którymi duża liczba

absolwentów zainteresowana jest utrzymywaniem relacji ze swoją Alma Mater – jej studentami

i innymi absolwentami (absolwenci przedsiębiorcy w 82%, absolwenci pracownicy w 59%). Na
podstawie udzielanych przez nich odpowiedzi można również wnioskować, że chętnie zaangażują

się w proces mentoringu. Wśród badanych znalazło się aż 35% osób chętnych do dzielenia się

swoją wiedzą ze studentami, nieco mniej, bo 26% mogłoby służyć pomocą w zakresie doradztwa

biznesowego, ok. 20 % prowadzić chat ze studentami/wykładowcami, a 19% recenzować case
study studentów

89.

Dla potrzeb proponowanego modelu mentoringu w projekcie ideAGORA (na podstawie

doświadczeń fińskich uczelni)

posłużmy się następującą definicją:

Mentoring to partnerska relacja między mistrzem a uczniem, zorientowana na pomaganie

w odkrywaniu i rozwijaniu potencjału ucznia. Opiera się na przewodzeniu poprzez inspirowanie

i stymulowanie ucznia, który rozwija w ten sposób świadomość swoich mocnych i słabych stron.

Poprzez zastosowanie odpowiednich narzędzi mistrz ułatwia pogłębianie samoświadomości
ucznia, również w kontekście otoczenia gospodarczego i społecznego, zachęcając go do

samorealizacji w wybranym przez niego obszarze. Mentoring obejmuje także doradztwo,

dzielenie się doświadczeniem, ewaluację postępów oraz pomoc w praktycznym wdrażaniu idei

ucznia. Mentoring powinien uwzględniać potrzeby i oczekiwania uczniów oraz dostosować się do
nich tak, aby relacja mistrz – uczeń przynosiła jak najwięcej

Tamże.

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

– student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: „Model kształcenia przez

całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni” prowadzonego przez Collegium

Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

Bona A., Raport ideAGORA – sprawozdanie z wizyty w Finlandii Aalto, 2013.

STRONA - 62

korzyści dla obu stron

91.

Warunkiem wdrożenia mentoringu w projekcie ideAGORA będzie przetestowanie go na grupie

pilotażowej, składającej się z samych wolontariuszy. Proponujemy dokonywanie wstępnej selekcji

w doborze kandydatów, gdyż brak niektórych ważnych kompetencji mentora może bardzo

zaważyć na całym procesie mentoringu.
Wymagane obszary kompetencji idealnego mentora:



doświadczenie i wiedza z określonego obszaru



własna samoświadomość i zrozumienie podstaw zachowań innych ludzi



umiejętność budowania i rozwoju relacji społecznych



dążenie do własnego rozwoju i znajdowanie satysfakcji w rozwijaniu innych ludzi



zdolność do konceptualizacji i budowania modeli różnych zjawisk



umiejętność jasnej, precyzyjnej i bezpośredniej komunikacji



odpowiednia wiedza i doświadczenie do prowadzonego procesu



pragmatyczność, przewidywanie konsekwencji



autentyczne zaangażowanie w proces wspierania drugiej osoby



otwartość i poczucie humoru.

Tylko w nielicznych sytuacjach początkujący mentor będzie posiadał wszystkie te kompetencje.

W pierwszym etapie należy założyć, że rozwijanie umiejętności i cech mentorskich będzie

również procesem, który wymaga praktyki ze strony absolwenta, a także podejmowania

odpowiednich szkoleń z zakresu stawania się mistrzem dla swojego ucznia.

Mentoring jako długotrwały proces w relacji mistrz – uczeń powinien składać się z kilku

wzajemnie przenikających się i uzupełniających etapów. W jego skład wchodzą m.in.:

1. Wyznaczanie celu i wymiana oczekiwań związanych z mentoringiem.
2. Identyfikacja stylu uczenia się i pracy (np. poprzez testy) dokonywana na początku

współpracy z mentee tak, aby osiągać jak najlepsze efekty współpracy zarówno w trakcie

trwania programu, jak i przez całe życie (identyfikacja słabych i mocnych stron mentee).

3. Seria rozmów sprawdzających poziom motywacji mentee i identyfikacja czynników

pogłębiających poczucie jego zaangażowania.

Parsloe E., Wray M., Trener i mentor. Udział coachingu i mentoringu w doskonaleniu procesu uczenia się, Oficyna Ekonomiczna, Kraków

2002, s. 82–86.

STRONA - 63

4. Określenie i weryfikacja hierarchii wartości i priorytetów życiowych oraz sformułowanie

zgodnie z nimi konkretnych oczekiwań i celów.

5. Identyfikacja możliwości i przeszkód, na które może natknąć się mentee w poszczególnych

ścieżkach rozwoju.

6. Praca nad ograniczającymi przekonaniami oraz lękami mentee.

7. Łączenie i wykorzystanie zdobytej wiedzy i umiejętności w praktyce (np. w trakcie stażu,

praktyki, wolontariatu).

8. Rozwijanie inteligencji emocjonalnej oraz innych kompetencji osobistych i społecznych,

(komunikacja, przywództwo, budowanie zespołu, zarządzanie projektami, planowanie

i wyznaczanie celów, umiejętności coachingu i mentoringu itp.).

9. Pogłębianie samoświadomości (samowiedzy) studenta i świadomości jego otoczenia.

10. Regularny i rozbudowany feedback pomiędzy obydwoma uczestnikami procesu.

11. Ewaluacja wiedzy i umiejętności studenta oraz pomoc w ocenie wyników, czyli pełna

weryfikacja jego osiągnięć i oczekiwań odnośnie realizacji obranej ścieżki,
minimalizowanie czynników ryzyka.

Chociaż na każdym etapie możemy wykorzystywać różne techniki pracy z mentee, w modelu

ideAGORA proponujemy oprzeć mentoring na najprostszej metodzie, jaką jest dialog.
Interaktywna dyskusja prowadzona w sposób umiejętny pobudzi kreatywność studenta,

pomagając mu dotrzeć do pokładów jego wiedzy oraz mobilizując do wykorzystania jej

w działaniu. Działanie zaś jest najefektywniejszą metodą, dzięki której odkrywamy siebie i swoje

otoczenie, a więc uczymy się

. Zachęcamy także do eksperymentowania z programem

i stosowania różnych metod w mentoringu, gdyż mamy świadomość, że każda uczelnia może

posiadać inne zasoby związane z pozyskiwaniem mentorów oraz samych studentów.

Skuteczność mentoringu będzie zależała również od form organizacyjnych kształcenia i wymiany
informacji, czyli od formy kontaktu i kształcenia, w jaką zostanie „ubrany” cały program.

Forma kontaktu w relacji „mistrz – uczeń”:



regularne (przynajmniej raz w tygodniu) indywidualne spotkania z absolwentem-
mentorem (np. na uczelni)



cykliczne zajęcia w zespołach z udziałem mentora, organizowane na uczelni



zajęcia organizowane „na zewnątrz” w instytucjach związanych z rynkiem pracy
(w organizacjach społecznych, instytucjach publicznych, prywatnych firmach itp.)

Bolstad R., Komunikacja Transformująca, METAmorfoza, Wrocław, 2013.

STRONA - 64



planowane uczenie się samodzielne, wywiązywanie się z planu działania wspólnie
ustalanego z mentorem (mentor zobowiązuje się do opieki i kontroli, przekazywania

wiedzy i sprawdzania postępów, opracowuje wspólnie ze swoim podopiecznym pomysły,

które mogą następnie realizować)



wykłady w dużych grupach łączących specjalistów (mentorów) i studentów (mentee)
z różnych obszarów (wymiana doświadczeń, wiedzy i poglądów, ustalanie wspólnych

rozwiązań, posiłkowanie się wzajemne pomysłami)



indywidualne i grupowe uczenie się na odległość, w tym zajęcia w formie on-line,
tzw. e-mentoring; ta propozycja kontaktu wynika z dużego komfortu i łatwości

nawiązywania nowych znajomości i ich dalszego utrzymywania – nie są bowiem
konieczne bezpośrednie spotkania, brak jest ograniczeń związanych z miejscem i czasem,

a wiele kwestii można omówić przy wykorzystaniu poczty elektronicznej nie wychodząc

z domu; e-mentoring pomimo swoich ograniczeń (brak kontaktu bezpośredniego) jest

bardzo dobrym sposobem na szybkie uzyskanie informacji bądź rady i co równie ważne,
pozwala rozszerzyć swoją sieć kontaktów, nie ograniczając się do współpracy tylko

z jedną osobą.

W propozycji ideAGORA cały proces mentoringu, bez względu na kolejność występowania
poszczególnych etapów, powinien być przede wszystkim postrzegany jako szansa na

doskonalenie siebie i swoich kompetencji w relacji opartej na szacunku i zaufaniu. Przyjęcie

takiego założenia pozwala nam sformułować cele mentoringu w relacji absolwent – student oraz

płynące z nich korzyści.
A o to niektóre z nich:



odkrywanie i rozwijanie potencjału studenta



rozwijanie jego konkretnych umiejętności praktycznych (technicznych, medycznych,
artystycznych, ekonomicznych itp.)



wspólna identyfikacja oraz analiza mocnych i słabych stron ucznia



analiza możliwych ścieżek kariery, analiza szans i zagrożeń



rozwijanie kompetencji osobistych i społecznych, w tym: inteligencji emocjonalnej,
samoświadomości oraz przywództwa



wyznaczanie i okresowa weryfikacja celów edukacyjnych i zawodowych oraz ewaluacja
stopnia ich osiągnięcia (regularny feedback)



stymulowanie kreatywności i przedsiębiorczości ucznia



odkrywanie w uczniu lidera i uświadamianie wpływu na innych, a przez to rozwijanie jego
wewnętrznej motywacji

STRONA - 65



pobudzanie ciekawości poznawczej ucznia i uwrażliwianie na otaczający go świat



otwarcie ucznia na świat i rozbudzenie w nim entuzjazmu i pasji



budowanie poczucia własnej wartości, pewności siebie i wzrost samooceny ucznia
poprzez ciągłą informację zwrotną dotyczącą jego postępów



wzrost poczucia wartości i samospełnienia „mistrza”; mającego wpływ na sukcesy
swojego podopiecznego



budowanie poczucia autonomii i samodzielności w podejmowaniu decyzji

i rozwiązywaniu problemów przez ucznia



budowanie poczucia odpowiedzialności u mentora.

Dodatkowym elementem, który może wpływać jako czynnik zachęcający do zaangażowania się
w pracę mentora, są korzyści które może zaproponować swoim absolwentom – mentorom

uczelnia. W zależności od zasobów uczelni mogą to być:



szkolenia z zakresu kompetencji społecznych (zarządzanie zespołem, komunikacja,
motywacja, zarządzanie czasem itp.)



szkolenia z technik coachingu i mentoringu



zaświadczenia, dyplomy, referencje wyróżniające pracę mentora



udostępnianie strony internetowej, na której mentorzy mogą pisać o swojej współpracy ze
studentami, prowadzić blogi, fora dyskusyjne, zamieszczać artykuły, reklamę swojej

działalności, jeśli taką prowadzą itp.



regularne spotkania absolwentów-mentorów, na których mają swoje specjalne
przemówienia i mogą wymieniać się doświadczeniami



organizowanie konferencji, na których absolwenci są chwaleni i doceniani za wkład

wnoszony w rozwój potencjału uczelni (wyczytywani z nazwiska)



fundowanie nagród rektora, porozumienie z samorządami (innymi instytucjami

zewnętrznymi), specjalne wyróżnienia i nagrody od prezydenta miasta



opisywanie rezultatów pracy poszczególnych „par” w gazetach studenckich, pokazywanie
twarzy absolwentów i studentów, podawanie ich jako wzoru do naśladowania



pomoc w tworzeniu społeczności akademickiej, elity absolwentów, do której chce się
należeć, dawanie odznaczeń, emblematów itp.



organizowanie cyklicznych imprez kulturalno-rozrywkowych: muzycznych (koncerty),
tanecznych, integracji dla nowych absolwentów, „spotkań po latach”



pomaganie w tworzeniu branżowych stowarzyszeń absolwentów, klubów biznesowych,

pomaganie w promowaniu ich działalności.

STRONA - 66

Oczekujemy, że wdrożenie mentoringu w modelu ideAGORA oraz na innych uczelniach
wyższych spowoduje daleko idące następstwa dla całej społeczności akademickiej. Po pierwsze,

poprzez poznanie się mentora i mentee nastąpi zawiązanie się między nimi bliższych relacji, co

poskutkuje wytworzeniu się w studentach poczucia bycia „zaopiekowanym”, a nie bycia trybikiem

zamkniętym w sztywnych ramach bezdusznego systemu. Ponadto osoby biorące udział
w programie mentoringu wzmocnią swoją więź z uczelnią, jako tą która pomogła im

w nawiązaniu osobistych relacji i uzyskaniu płynących z niej korzyści, a przez to zaczną się

bardziej utożsamiać ze swoją Alma Mater. Zgodnie z psychologiczną regułą wzajemności,

student, który otrzymał tak duże wsparcie zacznie także więcej dawać z siebie. Im silniejsze
poczucie więzi i samospełnienia, tym większe dążenie do tego, by pomagać innym. Kolejnym

więc krokiem będzie wytworzenie w dawnych uczniach chęci służenia pomocą innym, mniej

doświadczonym osobom, czyli naturalne wchodzenie z roli mentee w rolę mentora. Nie trzeba

dodawać, że najefektywniej zadziała to w obrębie tej samej społeczności akademickiej. To
wszystko gwarantuje budowanie szerszej sieci współpracy ułatwiającej jej członkom poruszanie

się w życiu osobistym i zawodowym. Silne utożsamianie się ze swoją Alma Mater studentów

i absolwentów ułatwi także angażowanie ich w różne uczelniane inicjatywy oraz w aktywne

uczestnictwo we współtworzeniu jej misji oraz poszukiwaniu innowacyjnych rozwiązań
systemowo-programowych. Uczelnia, która wesprze i doceni siłę mentoringu ma tym samym

szansę uzyskać przewagę konkurencyjną, gdyż jej oferta z pewnością wyda się bardziej atrakcyjna

dla kandydatów na studia.

Wdrożenie mentoringu na uczelni wyższej może spowodować daleko idące następstwa dla całej

społeczności akademickiej. Wydaje się oczywiste, że osoby biorące udział w programie

mentoringu, dzięki osobistym relacjom wzmocnią swoją więź z uczelnią, bardziej niż

kiedykolwiek się z nią utożsamiając. Zgodnie z regułą wzajemności i towarzyszącemu jej poczuciu
zobowiązania im więcej student otrzyma, tym więcej da od siebie innym. Dzięki temu dawni

mentee znacznie chętniej wezmą pod swoje skrzydła inne, mniej doświadczone osoby. To

wszystko umożliwi stworzenie silnej sieci powiązań w obrębie społeczności akademickiej oraz

podmiotów z całego otoczenia uczelni, ułatwiającej poruszanie się w życiu osobistym
i zawodowym.

Dla innowacyjnej uczelni wyższej chęć utożsamiania się studentów i absolwentów z uczelnią to

z pewnością jeden z priorytetów, dających przewagę konkurencyjną związana z myśleniem
strategicznym, a nie koncentracją na doczesnych korzyściach. Dodatkową zaletą wprowadzenia

STRONA - 67

programu mentoringu jest również sprawienie, że oferta szkoły stanie się atrakcyjniejsza dla

kandydatów na studia, zapewniając uczelni przewagę konkurencyjną. Mówiąc o korzyściach, nie
możemy również zapomnieć o zagrożeniach związanych z wprowadzaniem mentoringu w ramy

uczelnianego systemu.

Najpoważniejsze trudności, na jakie można natrafić przy zastosowaniu modelu opartego na
relacjach mistrz – uczeń, mają charakter ekonomiczny i personalny. Pomimo doświadczeń uczelni

zagranicznych, którym udało się wprowadzić system mentoringu bezkosztowo lub przy niskim

nakładzie kosztów

, należy liczyć się z tym, że aby go zinstytucjonalizować i sprofesjonalizować

po pewnym czasie nie uniknie się odpowiedniego nakładu środków finansowych. Wiąże się to np.
z potrzebą włączania w proces mentoringu mistrzów, znających się na swoim fachu, a z drugiej

strony wyposażonych w „miękkie” kompetencje mentorskie, co będzie wiązało się ze

zorganizowaniem profesjonalnego doboru kandydatów. Wybór nieodpowiednich kandydatów

również może nieść ze sobą spore problemy i spowodować wycofywanie się z relacji studentów.
W punkcie dotyczącym relacji mogą pojawić się utrudnienia związane z niewłaściwym

dopasowaniem mistrza i ucznia, zarówno na poziomie osobistym, intelektualnym jak

i organizacyjnym (np. forma i częstotliwość spotkań).

Uwzględnienie tych płaszczyzn w pracy dydaktyczno-naukowej z pewnością wymaga głębszej

analizy, aczkolwiek szybko rozwijający się świat wymusza na szkolnictwie wyższym właśnie

takiego zatrzymania się i refleksji nad dotychczasowym systemem. Bez podejmowania wyzwań

i ponoszenia ryzyka nie możliwy byłby przecież rozwój innowacyjnego społeczeństwa,
gospodarki a także systemu kształcenia. Model ideAGORA zakłada przywrócenie we wszystkich

członkach akademickiej społeczności wiary w możliwość budowania trwałej i działającej sieci

powiązań, współpracy opartej na szacunku i zaufaniu, zaangażowania we wzajemną pomoc,

dbania o rozwój zawodowy i społeczny, a także kształtowania ludzi samoświadomych
i potrafiących korzystać ze swojego potencjału oraz nadarzających się szans w różnych

dziedzinach życia.

Karwala S., Model Mentoringu we współczesnej szkole wyższej, Nowy Sącz 2007, http://mentoring.com.pl/Mentoring.pdf

STRONA - 68

3. Współpraca podmiotów (instytucje rynku pracy, biznes i pracodawcy, III sektor)
z otoczenia absolwenta na rzecz budowania przynależności do uczelni

Jednym z głównych zamierzeń modelu ideAGORA

jest zbudowanie szerokiej sieci współpracy

na rzecz rozwoju absolwentów (zarówno w wymiarze zawodowym, jak i osobistym) i ich relacji

z macierzystą uczelnią. Projekt zakłada włączenie w taką sieć wszystkich podmiotów mogących

i mających wpływ na kształt i jakość relacji na linii uczelnia – absolwent. Mimo iż cel jest
wspólny, każdy z tych podmiotów w zupełnie inny sposób i innymi metodami może kształtować

te relacje.

Z punktu widzenia studenta i absolwenta najważniejsza – poza uczelnią – jest współpraca
z instytucjami i partnerami, którzy pomogą im w wejściu na rynek pracy – lokalnymi urzędami

pracy, doradcami zawodowymi, pracodawcami, przedstawicielami lokalnego biznesu

. Studenci

coraz częściej szukają efektywnych sposobów na przygotowanie się do procesu poszukiwania

pracy. Samo istnienie biur karier to niestety za mało. Studenci oczekują kompleksowej pomocy
w zakresie przygotowania dokumentów aplikacyjnych, przygotowania się do rozmów

kwalifikacyjnych, ale również zdając sobie sprawę z wymogów, jakie stawia przed nimi

współczesny rynek pracy, szukają kursów i szkoleń z zakresu autoprezentacji i treningu

umiejętności społecznych. Z przytaczanych już badań

jasno bowiem wynika, że pracodawcy

szukają pracowników potrafiących łatwo adaptować się do nowych warunków, otwartych

i umiejących nawiązywać kontakty interpersonalne. Dlatego też uczelnia modelu ideAGORA

zakłada ścisłą współpracę z doradcami zawodowymi, psychologami i urzędami pracy jako

instytucjami, które mogą pomóc absolwentom w rozwoju tychże umiejętności. Lokalne urzędy
pracy pozostają w kontakcie z otwartym rynkiem pracy, a więc dysponują informacjami, czego

i w jakim zakresie poszykują na daną chwilę pracodawcy. Są więc w stanie nie tylko przygotować

aktualne oferty staży czy pracy dla absolwenta, ale przygotują go również do odbycia pierwszej

rozmowy kwalifikacyjnej i efektywnej autoprezentacji, dzięki której absolwent zwiększy szansę na
sukces w procesie rekrutacji.

Szabłowski M., Dlaczego ideAGORA?, w: „Kwartalnik ideAGORA”, nr 1, 2013.

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

– student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: „Model kształcenia przez

całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni” prowadzonego przez Collegium
Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

Górniak J., Mazur S., Jakich pracowników poszukują przedsiębiorstwa – publikacja w ramach projektu „Obserwatorium Regionalnych

Rynków Pracy”, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki,
Poddziałania 2.1.2 i realizowanego pod nadzorem PARP, 2010.

STRONA - 69

Niemniej jednak najlepszym źródłem wiedzy o pracodawcach i tym, czego oni poszukują są sami

pracodawcy i przedstawiciele lokalnego biznesu. Współczesna uczelnia musi, czego przykładem
jest sukces fińskiego modelu edukacyjnego, ściśle współpracować z biznesem. Nie chodzi tu

jedynie o organizowanie targów pracy, podczas których studenci i absolwenci mają okazję poznać

lokalnych pracodawców i zaznajomić się z ich profilem i charakterystyką pracy, choć są one

niewątpliwie ważne. Pamiętać przede wszystkim należy, że to właśnie przedstawiciele
konkretnych grup zawodowych reprezentujących pracodawców mają najbardziej aktualną

i adekwatną wiedzę o wymaganiach konkretnego zawodu. To oni wiedzą jakie umiejętności,

kursy, szkolenia i cechy są najbardziej istotne w pracy zawodowej i które z nich są niezbędne do

odniesienia sukcesu w konkretnym zawodzie. Tak więc chcąc być niejako pomostem miedzy
absolwentem a rynkiem pracy, uczelnie muszą ułatwić kontakty między stronami na przykład

poprzez organizowanie dedykowanych i regularnych spotkań i seminariów. Takie spotkania będę

przydatne nie tylko tym studentom i absolwentom, którzy stawiają lub dopiero zamierzają stawiać

pierwsze kroki na rynku pracy, ale mogą być również miejscem, gdzie pracujący już absolwenci
szukają informacji w jaki sposób i gdzie podnieść swoje kwalifikacje zawodowe, aby stać się

bardziej atrakcyjnymi dla pracodawców.

Jednak rola pracodawców w kształceniu nie powinna ograniczać się jedynie do spotkań ze
studentami i absolwentami. W modelu ideAGORA ich znaczenie jest bardziej daleko idące.

Chcąc wykształcić dobrze przygotowanych do funkcjonowania zawodowego absolwentów

uczelnie muszą włączyć praktyków zawodów w proces nauczania. W równym stopniu co kadra

naukowa, praktycy i adepci zawodu powinni mieć wpływ na kształtowanie programów nauczania,
gdyż zapewnić oni mogą adekwatność i aktualność przekazywanej wiedzy. Wychodząc naprzeciw

oczekiwaniom studentów, uczelnie powinny angażować przedstawicieli grup zawodowych

w prowadzenie praktycznych zajęć i kursów. Nie zapominajmy, że większa liczba praktycznych

zajęć jest najbardziej pożądaną zmianą, którą zaznaczają studenci i absolwenci w ocenie
programów nauczania

97.

Ostatnią ważną rolą biznesu, z punktu widzenia kompleksowego przygotowania absolwentów do

funkcjonowania zawodowego, jest propagowanie postawy przedsiębiorczości i poszukiwania
innowacyjnych rozwiązań. Jest to niezwykle istotne i zmiana dotychczasowego, źle

funkcjonującego systemu jest szczególnie ważna w kontekście wyników badań z których wynika,

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

– student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: „Model kształcenia przez

całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni” prowadzonego przez Collegium
Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

STRONA - 70

że absolwenci, którzy prowadzą działalność gospodarczą są zdania, iż program kształcenia na

uczelni nie przygotował ich do tej formy aktywności zawodowej. Ten pogląd podziela aż 73%
badanych absolwentów przedsiębiorców

Przygotowanie do wyjścia na rynek pracy nie będzie jednak kompletne bez stymulowania rozwoju

osobistego absolwentów. Kształtowanie postawy otwartości, współpracy i zaangażowania
powinno iść w parze z rozwojem praktycznych umiejętności. Jedną z metod propagowania tych

wartości jest idea wolontariatu i włączenie organizacji pozarządowych w siatkę współpracy.

Wolontariat jest ogromną szansą dla każdego studenta i absolwenta bez względu na poziom jego

doświadczenia. Każda osoba ma prawo być wolontariuszem. W ten sposób każdy absolwent ma
szansę wykorzystania własnych umiejętności, doświadczeń, rozwinięcia zainteresowań,

zdobywania doświadczeń w nowych dziedzinach i wywarcia wpływu na zmiany w bezpośrednim

otoczeniu. Uczelnia powinna czynić wszystko, aby ich studenci, absolwenci i pracownicy byli

zainteresowani tworzeniem grup wolontariackich. Działania takie zwiększają postawę aktywności,
zaangażowania oraz wzmacniają tworzenie postawy wspólnoty, tak ważnej w modelu

ideAGORA.

4. Wartość sieci współpracy

Wszystkie wymienione podmioty i metody współpracy z absolwentem przyczyniają się do

stworzenia szerokiej siatki współpracy, której bazą i podstawą jest uczelnia modelu ideAGORA.

Chcąc brać odpowiedzialność za losy swoich absolwentów, uczelnia musi zaopatrzyć ich
w największy zasób informacji, umiejętności, kwalifikacji i kompetencji (o charakterze

zawodowym i osobistym). Rozbudowana sieć współpracy ma to umożliwić. Stworzenie

platformy, gdzie absolwenci mogą szukać, pozyskiwać i wymieniać informacje oraz

doświadczenia (nie tylko z gruntu funkcjonowania zawodowego), spotykać się (Kluby
Absolwenta), rozwijać pasje i zainteresowania, będzie sprzyjać ich indywidualnemu rozwojowi, ale

przyczyni się również do zbudowania tożsamości grupowej – tożsamości absolwenta.

Uczelnia zaś budując partnerstwo ze swoimi absolwentami na bazie sieci współpracy zyskuje na
prestiżu, znaczeniu, ciągle się rozwija i podnosi swoją konkurencyjność na rynku usług

edukacyjnych. Przede wszystkim jednak podnosi satysfakcję z dobrze wykonanego obowiązku

wobec swoich studentów i absolwentów.

Tamże.

STRONA - 71

Idąc za przykładem systemów edukacyjnych Finlandii i USA, sieć współpracy ideAGORA ma
budować trwałą i nierozerwalną (ale zawsze dobrowolną) więź absolwentów z ich Alma Mater.

Beneficjentami takiej więzi są nie tylko sami absolwenci i uczelnia. Korzyści z istnienia takich

silnych powiązań mają też studenci. Poprzez tworzenie relacji mentor – uczeń mogą oni szybciej

i w znacznie szerszym stopniu się rozwijać i nabywać nowe kompetencje. Programy nauczania,
które dopuszczają obserwacje i sugestie absolwentów lepiej przygotowują studentów do

funkcjonowania pozauczelnianego, szczególnie ważny wydaje się być tutaj aspekt przygotowania

do wykonywania zawodu.

Więź uczelnia – absolwent wpływa też pozytywnie na otoczenie zewnętrzne. Poprzez trwałe

relacje z absolwentami uczelnie mogą zapewnić pracodawcom i przedstawicielom biznesu dostęp

do świetnie wykształconych kandydatów. Pamiętajmy, że absolwent modelu ideAGORA to nie

tylko osoba dobrze przygotowana merytorycznie do wykonywania obowiązków zawodowych, ale
umie też pracować w grupie, jest otwarta i potrafi generować innowacyjne rozwiązania. Taki

pracownik wpływa na podniesie konkurencyjności pracodawcy i pośrednio wpływa na ogólny

rozwój gospodarczy.

Wydaje się wiec, że szeroka sieć współpracy korzystnie wpływa nie tylko na nawiązanie

i zbudowanie trwałej relacji uczelnia – absolwent, ale również pozytywnie będzie oddziaływać na

otoczenie zewnętrzne.

STRONA - 72

Rozdział VIII
Zmiana postawy kadry i sposobów kształcenia i jej wpływ na budowanie
współpracy pomiędzy uczelnią a studentami i absolwentami

1. Rozwój kadr w kierunku zmiany postawy

Istotną rolę, a zarazem wstępny warunek konieczny do zbudowania postawy zaangażowania

studenta, a następnie absolwenta we współpracę z uczelnią, odgrywa stworzenie atmosfery
zaufania. Duża rola w tym zakresie przypada osobie, która z założenia powinna być liderem. Na

uczelni funkcję tą może pełnić zarówno nauczyciel akademicki, opiekun grupy oraz każda inna

osoba, której zadaniem jest przekazywanie wiedzy i monitorowanie jej postępu.

Nauczyciele akademiccy powinni wiedzieć, że sukcesy ich studentów w dużej mierze zależą

właśnie od panującej na zajęciach atmosfery, a także od ich nastawienia i wiary w sukces

poszczególnych osób. Obraz wykładowcy w oczach studentów ma również ogromne znaczenie

w procesie edukacyjnym. Można przypuszczać, że stosunek studentów i przyjmowanie wiedzy
w ogóle w dużej mierze zależy od tego, jak oceniany i postrzegany jest nauczyciel akademicki.

W opinii polskich studentów i absolwentów

budowanie trwałych relacji powinno rozpocząć się

od kształtowania postaw i nawyków kadry dydaktycznej uczelni. Zaś za główną rolę uczelni
uznano zmianę relacji mistrz – uczeń na relację trener/coach – student. Postawy wykładowców

powinny ewoluować w kierunku bycia coachem, trenerem. Studenci zaś powinni przychodzić na

uczelnię, aby zdobyć wiedzę, umiejętności, a nie tylko dyplom.

Z drugiej strony wykładowcy muszą mieć szansę i możliwości podnoszenia swoich kompetencji.

Jak zauważyła jedna z osób: „należy nauczyć metod pracy ze studentami niesprowadzających się

tylko do klasycznego wykładu czy klasycznych ćwiczeń. Liczy się bowiem nie tyle treść, co

metoda”

100

. Respondenci podkreślali również, że nauczyciel stanowi dla nich autorytet wówczas,

gdy dobrze zna swój przedmiot i umie go wyjaśniać, potrafi konstruktywnie prowadzić dyskurs

z uczniami i choć ma własne zdanie, daje wolność wypowiedzi i przyjmuje inne argumenty

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

– student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: „Model kształcenia przez

całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni” prowadzonego przez Collegium

Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

100

Tamże, s. 116.

STRONA - 73

w dyskusji

101

. Przykładem może być model wypracowany przez Finów

102

. W kontakcie pomiędzy

nauczycielem a studentem dochodzi tu do interakcji charakteryzującej się wzajemnym
zrozumieniem i pełną akceptacją często bardzo odmiennych opinii. Finowie wychodzą

z założenia, że nauka poprzez interakcję osób o różnym poziomie kompetencji jest bardziej

skuteczna i efektywna niż nauka w pojedynkę. Kontakt z osobą o odmiennych poglądach

wzbogaca, uczy tolerancji i indywidualnego myślenia, daje poczucie, że mimo różnic można się
porozumieć, a nawet polubić. Podstawą dialogu pomiędzy nauczycielem a studentem jest

akceptacja odmienności, podkreślanie relatywizmu zjawisk i zachęcanie do ich własnej

interpretacji. Nie oznacza to równocześnie podważania słuszności własnych sądów czy systemu

wartości. Własne przekonania nie są tu przedmiotem, który ma w czasie dialogu ulec zmianie.
Konfrontacja nie musi prowadzić do konfliktu i nie ujmuje nauczycielskiego autorytetu, wprost

przeciwnie, może stanowić fundament do negocjacji, dyskusji, a tym samym pozyskania nowej,

często bardzo cennej perspektywy. Taki trening zrozumienia inności bez potępienia jej pozwala

studentowi poczuć się bezpiecznie, budzi jego kreatywność, ale także sprawia, że będzie on
w przyszłości modelował zachowanie, którego sam doświadcza

103

. To właśnie atmosfera pełnego

zaufania daje swobodę twórczego działania, angażowania się i poczucia motywacji wewnętrznej.

Dlatego ważnym przesłaniem dla nauczycieli akademickich może być zwrócenie uwagi na prace

nad takimi obszarami swojej osobowości jak otwartość, szczerość, życzliwość, sprawiedliwość,
opanowanie, wyrozumiałość i wewnętrzna spójność (postępowanie w oparciu o zasady, których

wymaga się od innych)

104

To, o co z pewnością należy zadbać w procesie zmiany postawy nauczycielskiej, związane jest
także ze zmianą systemu kształcenia pedagogów. Specjaliści od określonego obszaru wiedzy

powinni stać się także specjalistami od towarzyszenia uczniom, a następnie studentom w ich

rozwoju. Nawet wysokie formalnie kwalifikacje rzeczowe, bardzo dobre umiejętności

przekazywania wiedzy i warunki ekspresyjne nie zagwarantują bowiem stworzenia modelu
skutecznej współpracy, jeżeli wykładowca będzie postrzegany jako osoba nieżyczliwa, mało

elastyczna oraz nietaktowna.

101

Tamże.

102

Bona A., Raport ideAGORA – sprawozdanie z wizyty w Finlandii Aalto, 2013.

103

Mosakowski R., Szkolnictwo wyższe w Finlandii, http://www.forumakad.pl/archiwum/2001/09/artykuly/19-

studia_za_granica.htm

104

Jagiełło-Rusiłowski A., Fiński model kształcenia i oceniania kompetencji społecznych – inspiracje dla polskich interesariuszy szkolnictwa

wyższego, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa, 2011.

STRONA - 74

Dobrze wykształceni i przygotowani do swojego zawodu nauczyciele w Finlandii sprawiają, że

uczniowie i społeczeństwo darzy ich szacunkiem i zaufaniem

105.

Studia (na poziomie

magisterskim) przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela są trudne, wymagają wielu

godzin praktyki w szkołach, a od samych kandydatów na te studia szczególnych uzdolnień

pedagogicznych, które sprawdza poważny egzamin wstępny. Od przyszłych nauczycieli

oczekiwany jest wysoki poziom motywacji, więc już na wstępie przechodzą oni egzaminy ustne
sprawdzające ich zaangażowanie oraz przygotowanie pod kątem kompetencji społecznych

106

O ile naśladowanie Finów w samych sposobach sprawdzania bądź podnoszenia kompetencji nie

jest konieczne, warto zwrócić uwagę na wartości, którym hołdują. Należą do nich głównie:

kompetencje społeczne, doskonała organizacja pracy, entuzjazm, poczucie kontroli

107

. Aby

wzmocnić te zasoby w kadrze polskiej, należy położyć szczególny nacisk na umożliwienie

nauczycielom doskonalenia się w swoim zawodzie poprzez dokształcanie się w zakresie

kompetencji związanych z prowadzeniem zajęć. Uczelnia mogłaby zdaniem jednej

z respondentek: „Wprowadzić o wiele więcej zajęć w formie warsztatowej aniżeli słowa
mówionego”

108

. Wśród najczęściej wymienianych umiejętności, które zdaniem respondentów

powinni posiadać nauczyciele akademiccy, znalazły się np.: umiejętności trenerskie, coachingowe,

umiejętności komunikacji i nowatorskich sposobów pracy z grupą. Jak wskazują wyniki badań, od

tych umiejętności, a także otwartości i wiedzy psychologicznej nauczyciela, będzie w dużej mierze
zależało to, czy zostanie on potraktowany przez studentów jako autorytet, a także partner,

któremu można zaufać dzieląc się swoimi przemyśleniami

109

Z osobą nauczyciela akademickiego wiąże się wspomniane już zagadnienie pełnej zaangażowania
postawy, którą Finowie uważają za podstawę wykonywania tego zawodu.

Zaangażowany nauczyciel według nich to taki, który dąży do wykorzystania zainteresowań

studenta, poznaje jego możliwości, stara się rozwinąć jego potencjał i potrzeby edukacyjne.

Poprzez swoją postawę buduje w studencie mechanizm automotywacji, sprawia, że chce on
wiedzieć więcej, rozwiązywać nowe zadania, szukać własnych rozwiązań i nowych sposobów

działania

110

. Obszarem, w którym można znaleźć dodatkowe wzorce do naśladowania jest

sposób, w jaki fińscy nauczyciele akademiccy podchodzą do oceniania swoich podopiecznych.

W dużej mierze bazują oni na ocenie pozytywnej, uruchamiając działanie takich motywów jak:

105

Bona A., Raport ideAGORA – sprawozdanie z wizyty w Finlandii Aalto, 2013.

106

Michułka D., O. Aaltonen, Reforma dokonana…w Finlandii, w: „Horyzonty polonistyki”, 2006, nr 9, s. 7.

107

Bona A., Raport ideAGORA – sprawozdanie z wizyty w Finlandii Aalto, 2013.

108

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013, s. 116

109

Tamże.

110

Bona A., Raport ideAGORA – sprawozdanie z wizyty w Finlandii Aalto, 2013.

STRONA - 75

ambicje, zainteresowania, dążenia i potrzeby, których spełnianie przynosi radość, przyjemność

i satysfakcję. Starają się skupić na trudzie, jaki włożył w daną pracę student, doceniając jego
wysiłki i zaangażowanie, a nie tylko efekt końcowy, co wyzwala twórcze siły studenta, zachęcając

go do dalszych poszukiwań

111

. Wysoko ceniona w pracy dydaktyczno-wychowawczej motywacja

osiągnięć pobudzana jest dodatkowo przez aktywizujące metody nauczania (nowoczesne

i różnorodne środki dydaktyczne) oraz poszukujący tok nauczania, czyli wykorzystanie różnych
źródeł wiedzy.

Rozwój kadry w kierunku zmiany postawy ma jednak szerszy kontekst i z pewnością wiąże się ze

zmianami na poziomie społecznym. Źródeł tych pozytywnych wzorców na próżno byłoby
jednak szukać w szkolnictwie wyższym, gdyż proces ten ma swój początek już w edukacji

przedszkolnej. Wielką zaletą Finów jest dawanie przykładu, który płynie z góry. Modelowanie

takich zachowań staje się więc rzeczą naturalną i niewymagającą specjalnych wysiłków. Kiedy

młodzi Finowie patrzą na swoich rodziców skupionych na czytaniu książek (czytelnictwo
w Finlandii jest na bardzo wysokim poziomie)

112

, wyczuwają znaczenie czytania i zdobywania

wiedzy.

Na podstawie rozmów z przedstawicielami fińskiego systemu edukacji została wypracowana
propozycja wartości w oparciu, o które powinien działać nauczyciel akademicki na miarę systemu

ideAGORA.

1. Posiadanie pasji i zaangażowania w to co robi. Po pierwsze taka postawa wzbudza

w innych tęsknotę za pasją, nastawia pozytywnie do przedmiotu i osoby nauczyciela,
ułatwia pracę nauczyciela, który ma nieograniczone zasoby energii, aby zaszczepiać

entuzjazm do swojego przedmiotu.

2. Dostrzeganie w innych tego co najlepsze. Ludzie skłonni są reagować zgodnie z tym,

jak ich traktujemy i jaką mamy o nich opinię. Zawsze, gdy działamy zgodnie
z przekonaniem, że ktoś ma dobre intencje i działa w oparciu o pozytywne motywy,

apelujemy do tego, co w nim najlepsze. „Dopóki nie wywrę na ciebie wpływu swoją

wyjątkowością, nie pozwolę, byś ty wywarł na mnie wpływ swoimi radami”

113

111

System edukacji w Finlandii, http://klubue.3lo.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=141&Itemid=79

112

Michułka D., Aaltonen O., Reforma dokonana…w Finlandii, w: „Horyzonty polonistyki”, 2006, nr 9, s. 7.

113

Covey S. R., Zasady skutecznego przywództwa, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań, 2004.

STRONA - 76

3. Nagradzanie otwartych, szczerych zachowań, zadawanie pytań otwartych. Jeśli

krytykujesz, umniejszasz lub zawstydzasz, uczysz innych skrytości, ochrony siebie,
niemożliwa jest wtedy szczera współpraca i porozumienie.

4. Cierpliwość. Przeciwieństwo zobojętnienia, braku zaangażowania i rutyny. Cierpliwość

jako emocjonalna wytrwałość. Akceptacja, że na pewne efekty trzeba czasu, że niektóre

postępy wymagają małych kroków i rozciągają się w czasie.

5. Odróżnianie zachowania od człowieka. Możemy nie akceptować czyichś zachowań

i wyników w nauce, ale nie skreślamy przez to człowieka. Powinniśmy tym bardziej dążyć

do zbudowania poczucia wartości i szacunku w tej jednostce, poprzez podkreślanie jego

mocnych stron.

6. Własna proaktywna postawa i nauka postawy proaktywnej. Dawanie wyboru. Wybór

oznacza przejęcie odpowiedzialności za nasze postępowanie czy zachowanie, utrudnia

obwinianie innych i niechęć za to, że nas do czegoś zmusili. Uczymy się w ten sposób

sami wpływać na własne decyzje, a przez to na życie, dopóki zaś tego nie robimy żądzą
nami okoliczności.

7. Dotrzymywanie obietnic. Musimy składać obietnice i dotrzymywać słowa, bez względu

na okoliczności, nigdy jednak nie należy dawać obietnic, których nie możemy dotrzymać.

Jest to zdolność, która jest miarą naszej wiary w siebie i wewnętrznej spójności.

8. Powierzanie odpowiedzialności. Wiąże się to z emocjonalną odwagą, gdyż oznacza

zgodę na popełnianie przez innych błędów w czasie, w którym należy realizować treści

programowe i skupić się na weryfikacji wyników. W rezultacie powierzania

odpowiedzialności otrzymuje się jednak znacznie więcej, bo odpowiedzialne zachowanie.
W tym punkcie należy również pamiętać o włączaniu studentów w proces planowania

i konstruowania. Im bardziej człowiek czuje, że bierze udział w czymś, na co ma wpływ,

tym większa jest jego siła zaangażowania oraz poczucie sensu tego, co robi.

9. Przyznawanie się do błędów. Kiedy opór grupy się nasila, studenci wycofują się coraz

bardziej z relacji i ze współpracy, może to oznaczać, że tracą zaufanie. W takich

sytuacjach sama poprawa zachowania nie wystarczy, należy przyznać się do błędu

i przeprosić za swoje zachowanie. Paradoksalnie nauczyciel, który przyznaje się do

popełnionych błędów zyskuje większy szacunek w oczach swoich podopiecznych niż ten,
który za wszelką cenę broni swoich racji.

10. Okazywanie zrozumienia. Gdy starasz się najpierw zrozumieć drugą stronę zanim ją

osądzisz, inni ludzie wyczuwają to i otwierają się na twój wpływ. Im więcej praktykujesz

postawy zrozumienia, tym bardziej zaczynasz rozumieć ludzi i ich problemy, dzięki temu
rośnie otwartość i zaufanie do twojej osoby. Najważniejsza jest szczera chęć zrozumienia.

STRONA - 77

2. Coaching i mentoring jako metoda rozwoju współpracy między
studentem/absolwentem a uczelnią

Jeden z często powtarzających się postulatów w badaniach ideAGORA zarówno w grupie

studentów, jak i absolwentów, dotyczył zmiany postawy wykładowców w kierunku coachingu

oraz stworzenia relacji coach/trener – student. W opinii badanych źródłem wiedzy już nie jest
tylko uczelnia, ale także otoczenie, student ma dostęp do tych samych informacji co jego

nauczyciel, a często, jeśli jest pasjonatem danego tematu, może wiedzieć znacznie więcej. Dlatego

też trzymanie się sztywnego modelu, w którym wykładowca „zawsze musi mieć rację”, według

większości studentów powinno dawno odejść do lamusa

114

. Postawa nauczyciela charakteryzująca

się wyższością, dawaniem rad, gotowych rozwiązań, i stosowaniem dyrektywnych metod pracy

w obecnych czasach spotyka się z oporem i utratą zaufania do narzuconego z góry autorytetu.

Jednym z rozwiązań, które świetnie sprawdza się w Finlandii

115

i jak wspomniano posiada wielu

entuzjastów również w naszym kraju, jest budowanie relacji opartych na coachingu i mentoringu.

Zasadniczym elementem, który mógłby pomóc w zmianie dawnych uwarunkowań w relacji

nauczyciel – student byłaby praca nad atmosferą zaufania pomiędzy nimi.

Często przyczyną niskiego poziomu zaufania w tej relacji jest brak wiary nauczyciela

w możliwości, siłę charakteru, umiejętności i potencjał tkwiący w studentach. W takim przypadku

prowadzenie zajęć opiera się głównie na zewnętrznym systemie kontroli wyników. Student jest

jedynie biernym reproduktorem wiedzy, który podaje oczekiwany wynik, a więc mówi i robi to,
co nauczyciel chce usłyszeć. Jego własny, naturalny system oceny (samoocena) zostaje

zablokowany, przez co pracuje on jedynie w celu zaspokojenia oczekiwań zewnętrznych

podmiotów, a nie w celu rozwoju własnych zainteresowań i umiejętności (motywacja

wewnętrzna)

116

Zmiana postawy nauczyciela z „braku zaufania” na „pełne zaufanie” automatycznie powoduje

przerzucenie odpowiedzialności na studenta, oddanie mu w ręce wielu możliwości zdobywania

wiedzy i pozwolenie na samodzielną ocenę postępów edukacyjnych. Choć nadal nauczyciel służy

114

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

115

Bona A., Raport ideAGORA– sprawozdanie z wizyty w Finlandii Aalto, 2013.

116

Kościelnik A., Personel i Zarządzanie, w: „Motywowanie przez ocen”, nr 6, 2006.

STRONA - 78

pomocą, jest odpowiedzialny za realizację programu i działa zgodnie z misją uczelni, to na

studentach w związku z przekazaniem im kontroli (oznaka zaufania) spoczywa główny wysiłek
edukacyjny. W „systemie zaufania” to student podejmuje samodzielne wysiłki w kierunku

osiągania pożądanych rezultatów, po czym dokonuje oceny własnych postępów i podejmuje

wysiłek zmierzający do ciągłego udoskonalania rezultatów.

Podejście, w którym główny nacisk kładzie się na naukę samodzielnego dokonywania wyborów,

podejmowania decyzji, pracę na zasobach jednostki zmierzającą do wydobycia z niej pełni

potencjału będzie bardziej przypominać pomoc w rozwoju poprzez kierowanie zasobami

studenta niż klasyczne nauczanie.

Głównym zatem wyzwaniem współczesnego nauczyciela, w szczególności akademickiego, który

obcuje z ludźmi z założenia ciekawymi świata, zmotywowanymi do ciągłego pogłębiania wiedzy

jest stanie się dla swoich podopiecznych bardziej przewodnikiem lub mentorem, niż
wszystkowiedzącym profesorem. Innymi słowy nowe podejście wymaga wspomnianego

i sprawdzonego w innych państwach otwartego dialogu pomiędzy nauczycielem akademickim

a studentem. Taka partnerska relacja powinna opierać się na wzajemnym szacunku i partnerskiej

rozmowie, w której nauczyciel staje się przewodnikiem i inspiratorem zmian.

Innowacyjną metodą, której wprowadzenie i rozpowszechnienie ideAGORA proponuje

w modelu edukacji akademickiej, jest coaching i mentoring.

Coaching jest metodą opartą na pomocy w rozwoju i kierowaniu umiejętnościami osoby

zainteresowanej. Podstawową zasadą coachingu jest nawiązanie partnerskiej relacji i wzajemnego

zaufania. Proces coachingu pomaga zbudować zaufanie, gdyż zmniejsza dystans pomiędzy

partnerami relacji. Rozmowy prowadzone z pomocą narzędzi coachingowch odwołują się do
założenia, że osoba poszukująca porady lub też ukierunkowania w swoim dalszym rozwoju

samodzielnie potrafi rozwiązywać problemy i kształtować swoją tożsamość

117

. Coaching w swej

istocie jest zatem wyzwoleniem poczucia sprawstwa i samodzielności w drugim człowieku

118.

Pojęcie uczenia i rozwijania umiejętności w odniesieniu do coachingu można określić mianem

stymulacji intelektualnej, obejmującej zachęcanie ludzi do odkrywania nowych perspektyw

117

Wolfgang W., Przygoda z komunikacją. Bateson, Perls, Satir, Erickson. Początki NLP, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne,

Gdańsk 2001.

118

Dilts R., Od przewodnika do inspiratora, Wydawnictwo PINLP, Warszawa, 2006.

STRONA - 79

i analizowania własnych możliwości

119

. Nauczyciel-coach ma więc na celu pomaganie studentom

w rozwijaniu jasności myślenia, nowego rozumienia i rozwijania swojego potencjału.

O ile w klasycznym modelu nauczania nauczyciel skupia się głównie na prezentowaniu wiedzy

i instruowaniu, o tyle skuteczny nauczyciel w modelu coachingowym zamiast skupiać się na treści

pomaga studentowi rozwinąć strategie uczenia, które zaprowadzą go do uzyskania
i wykorzystania zdobytej wiedzy w najbardziej optymalny dla niego sposób. Metoda coachingu

jest rzadko spotykana w systemie edukacji ze względu na jej główne kojarzenie z obszarem

biznesu. W szkolnictwie wyższym można jednak z powodzeniem wykorzystywać narzędzia

stosowane w coachingu i mentoringu.

Główną techniką jest tutaj rozmowa prowadzona na zasadzie zadawania pytań drugiej osobie

w taki sposób, aby mogła ona samodzielnie rozwiązać problem czy pokierować swoją pracą.

Umiejętne zadawanie pytań może wskazać w prosty sposób obszary, nad którymi dana osoba ma
popracować i je udoskonalić. Proces coachingowy w przełożeniu na obszar edukacji powinien

składać się z określenia etapu, na jakim znajduje się obecnie student, określenia punktu, do

którego dąży – gdzie chciałby się znaleźć, co osiągnąć, jaki jest jego cel związany z konkretnym

obszarem edukacyjnym, odkrycie czynników powstrzymujących go przed osiągnięciem tego,
czego chce lub też przed znalezieniem się na tym etapie wiedzy, na którym chce być, wskazania

zmian, jakich musi dokonać, aby przezwyciężyć trudności oraz wytyczenia punkt po punkcie

szczegółowego planu działania. W trakcie całego procesu coach wyposażony jest w narzędzia

umożliwiające mu uruchomienie u studenta motywacji wewnętrznej, wspieranie go,
monitorowanie czynionych przez niego postępów, zapewnienie informacji zwrotnej

120

Coaching umożliwia studentowi zdobycie wiedzy, umiejętności oraz narzędzi niezbędnych do

wytworzenia kreatywnego i efektywnego podejścia w procesie edukacji i własnego rozwoju.
Bezpośredniość relacji coachingowej wzmacnia także postawę zaangażowania we wzajemną

współpracę zarówno ze strony studenta jak i wykładowcy, gdyż bazuje na ich motywacji

wewnętrznej. Warto również zadbać o zapewnienie ciągłego i regularnego kontaktu pomiędzy

nauczycielem-coachem a studentem. W procesie coachingu element ten pomaga obydwu
stronom w rozeznaniu się na jakim są etapie, studentowi w swoich postępach pracy,

a wykładowcy w kwestii obszarów, które powinien jeszcze poruszyć lub zmienić

121

119

Bennewicz M., Coaching i mentoring w praktyce, G+J Gunter + Jahr Polska, Warszawa, 2011.

120

Atkinson M, Chois R.T., Coaching krok po kroku., Wydawnictwo NEW DAWN, Warszawa, 2009.

121

Arends R. I., Uczymy się nauczać, WSiP, Warszawa, 1995.

STRONA - 80

Podobnym celom służy mentoring. Zarządzanie wiedzą w relacjach mistrz – uczeń powinno

opierać się na określeniu co uczeń wie i czego chce się nauczyć. Ważne jest przy tym określenie
celów i wspólnych oczekiwań oraz zidentyfikowanie słabych i mocnych stron ucznia. Kolejny

etap to wypracowanie ścieżek samorozwoju i wskazanie możliwych zagrożeń i szans

wypływających z obranej strategii. Postępy powinny być monitorowane i wzmacniane przez

„mistrza” poprzez regularne rozmowy związane z wymianą wiedzy i doświadczenia

122

Przekazywanie swojej wiedzy przez mentora przy równoczesnym rozwijaniu i kreowaniu nowych

rozwiązań przez ucznia jest tym, co odróżnia mentoring od coachingu. Mentor jednak, choć

posługuje się swoim własnym przykładem, wciąż nie jest typowym nauczycielem, gdyż bazując na

potencjale jednostki, ma wzmacniać jej silne strony, koordynować jej wiedzę, wartości
i przekonania, a niekoniecznie zmieniać i uczyć na nowo

123

Zarówno więc coaching jak i mentoring w obszarze edukacji może służyć jednostce, poprzez

wyposażenie jej w umiejętności organizacji, planowania, wyznaczania celów, wzrostu samooceny
wyższego poczucia sprawstwa, jak i całemu systemowi, dzięki wprowadzeniu porządku

i możliwości regularnego monitorowania efektów przedsięwzięć edukacyjno-wychowawczych.

Wracając do budowania współpracy uczelni z absolwentem, coaching może stanowić niezwykle
cenne narzędzie w tworzeniu relacji opartej na dobrowolności i czerpaniu obopólnych korzyści.

W sytuacji edukacyjnej coaching może zatem całkowicie zrewolucjonizować zarówno podejście

studenta jak i nauczyciela do procesu nauczania i wzajemnej współpracy. Wytyczanie podczas

rozmowy nowych celów powoduje, że student w sposób świadomy obiera dalszy kierunek
rozwoju i z zaangażowaniem przystępuje do działania. Metoda coachingu nie skupia się bowiem

na samym rozwiązywaniu problemów bieżących, ale przede wszystkim na wprowadzaniu zmian

w życie, rozwijaniu kompetencji i otwieraniu nowych możliwości.

3. Kształcenie praktyczne. Nauka rozwiązywania problemów

Coraz częściej, zarówno w opinii publicznej jak i wśród samych studentów, pojawiają się głosy

nawołujące do wzmocnienia w programach nauczania roli kształcenia praktycznego kosztem
niesprawdzającej się w obecnych czasach wiedzy encyklopedycznej. Ponadto obecny model

kształcenia wciąż bazuje na odgórnym drobiazgowym planowaniu aktywności uczniów

122

Persloe V, Wray M., Trener i mentor, Oficyna Ekonomiczna, Kraków, 2002.

123

Megginson D., Clutterbuck D., Garvey B., Stokes P., Garrett-Harris R., Mentoring w działaniu, Wydawnictwo REBIS, Poznań,

2009.

STRONA - 81

i studentów, bez ich udziału, co ostatecznie zabija w nich kreatywność, innowacyjność

i umiejętność samodzielnego rozwiązywania problemów.
Wnioski te potwierdzają odpowiedzi absolwentów, którzy wskazują, iż ze studiów wynieśli

głównie wiedzę teoretyczną (64% wskazań), tylko 25% badanych wskazało, iż było to połączenie

wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych. Należy również odnotować, iż wiedzę głównie

praktyczną z uczelni wyniósł tylko 1% badanych absolwentów

124.

Na uczelniach fińskich promowane są metody aktywizujące, zajęcia praktyczne oraz sposób

kształcenia, który wymaga od studenta dużej samodzielności w przygotowywaniu tematu

125

IdeAGORA proponuje pójść za tym przykładem, włączając studentów w proces decydowania
o wyborze metody realizowania danego tematu, sposobu prezentowania wiedzy oraz strategii

rozwiązywania problemów.

Musimy mieć jednak świadomość, że dotychczasowe formy pracy skupiając się głównie na
wykonywaniu zadań pod dyktando nauczyciela, a także rozwiązywaniu problemów ściśle

związanych z wiedzą podręcznikową spowodowały, że w uczniowskich mózgach powstały

połączenia neuronalne, potrzebne do wiernego reprodukowania materiału, a nie jego twórczego

kreowania. Aby więc zaktywizować struktury mózgowe potrzebne do opartego na współpracy
w grupie kreatywnego rozwiązywania problemów, należy sięgnąć po inne sposoby

126

Rozwiązywanie problemów i poszukiwanie odpowiedzi najlepiej sprawdza się przez zastosowanie

metod aktywizujących. Metody aktywizujące uważa się współcześnie za niezwykle skuteczne
z uwagi na to, że wymagają od studenta aktywności, zaangażowania, pozwalając jednocześnie na

zdobywanie dodatkowych umiejętności, takich jak skuteczne komunikowanie się, współpraca

w grupie, podejmowanie decyzji, rozwiązywanie konfliktów i inne

127

. Z badań dotyczących

pracodawców i absolwentów wynika, że coraz częściej na rynku pracy istotne stają się właśnie
obok wiedzy tzw. „soft skills”, czyli „miękkie” umiejętności społeczne

128

W modelu ideAGORA polecamy stosowanie jak najczęstszego używania metod aktywizujących

takich jak: gry (symulacyjne, decyzyjne), dyskusje (np. „burza mózgów”, panelowa), metody

124

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

125

Bona A., Raport ideAGORA – sprawozdanie z wizyty w Finlandii Aalto, 2013.

126

Spitzer M., Jak uczy się mózg, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2007.

127

Rau K., Ziętkiewicz E., Jak aktywizować uczniów, Oficyna Wydawnicza, Poznań, 2000.

128

Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w zakresie budowania trwałych relacji uczelnia

– student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: „Model kształcenia przez

całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA – absolwenci kapitałem uczelni” prowadzonego przez Collegium
Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

STRONA - 82

kreatywnego rozwiązywania problemów (6-3-5, kapelusze De Bono, szkielet ryby, drzewo

decyzyjne), inscenizacje, metoda projektowa itp.

Należy również zachęcać do zdobywania wiedzy poprzez kontakt z „żywym człowiekiem”, np.

prowadzenia ankiet ulicznych, wywiadów ze specjalistami (pracującymi np. na uczelniach lub

w dużych firmach), ankiet o charakterze społecznym w instytucjach społecznych i państwowych.
A także zachęcanie do prezentowania wiedzy w różnej formie: wypowiedzi ustnej, eseju, wystawy

fotograficznej, dramy, prezentacji multimedialnej, filmu, komiksu, obrazu czy rzeźby. Nauczyciele

akademiccy powinni mieć wiedzę z zakresu nowoczesnych, „przyjaznych mózgowi” form

nauczania, gdyż to właśnie przez ich zastosowanie wzmacnia się w studentach naturalna chęć
zdobywania wiedzy i angażowania się w proces badawczych poszukiwań

129

Jeśli natomiast nauczyciel sam decyduje o każdym kroku i sam określa, w jaki sposób jego

podopieczni mają wykonywać zadania, uniemożliwia on im tym samym wykazanie się własnymi
talentami, a także czerpanie przez nich satysfakcji z samodzielnego wpływania na rzeczywistość.

Proponujemy zatem pozostanie przy wyznaczaniu jedynie ogólnych celów przez nauczyciela

z umożliwieniem studentom samodzielnej pracy nad celami szczegółowymi i strategią działania

przy ich realizacji.

Finlandia inspiruje jeszcze w jednym aspekcie wzmacniającym zaangażowanie studentów we

współpracę z uczelnią, a zarazem przekazywaniem im wiedzy praktycznej. Należy ona do krajów

indywidualistycznych, gdzie kształcenie nastawione jest na rozwój jednostki oraz pomoc jej
w realizowaniu własnych marzeń. Ważnym zadaniem, jakie postawiły sobie uczelnie fińskie jest

jak najlepsze przygotowanie swoich studentów do funkcjonowania w rzeczywistości, jaką zastają

po opuszczeniu murów uczelni. Absolwenci fińskich uczelni deklarują swoje zadowolenie z tego,

jakie uczelnia dała im przygotowanie w zakresie wyboru zawodu, służenia sobie nawzajem
informacją i pomocą, a także wspieraniem swoich bliskich. Poprzez to, że studenci mogą liczyć

na przychylną pomoc ze strony uczelni, a przyszli absolwenci zyskują naturalną chęć

pozostawania w kontakcie ze swoją Alma Mater

130

W modelu ideAGORA proponujemy:

1. Wprowadzenie na uczelni szerokiej i spersonalizowanej oferty kursów zawodowych,

studiów podyplomowych, warsztatów rozwijających „miękkie” kompetencje społeczne,

129

Jagiełło-Rusiłowski A., Fiński model kształcenia i oceniania kompetencji społecznych – inspiracje dla polskich interesariuszy szkolnictwa

wyższego, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2011.

130

A. Bona, „Raport ideAGORA” – sprawozdanie z wizyty w Finlandii Aalto, 2013.

STRONA - 83

innych zajęć praktycznych (treningi, kursy językowe, komputerowe, e-learning itp.).

Podstawową cechą takiej oferty powinno być dbanie o jej ciągłe aktualizowanie w oparciu
o zmieniające się wymogi rynku pracy oraz zapewnienie jej swoim studentom

i absolwentom w przystępnej cenie.

2. Pośredniczenie i ułatwianie studentom i absolwentom uczestniczenia w praktykach

zawodowych, stażach (krajowych i zagranicznych), wolontariacie, projektach
społecznościowych (angażowanie studentów w akcje na rzecz społeczności lokalnej),

wprowadzenie programu mentoringu absolwenckiego, pomoc w zakładaniu własnej

działalności, tworzenie miejsc na uczelni, takich jak warsztaty pracy twórczej. Oprócz

tych podstawowych działań, uczelnia może podejmować również inne inicjatywy
skupione na praktycznych potrzebach studentów i absolwentów.

3. Angażowanie studentów i absolwentów do współtworzenia programów nauczania,

opartych o ich potrzeby i oczekiwania zawodowe i edukacyjne. Opracowanie ankiet

badających takie potrzeby, ukazujących znacznie szerszy obraz studenckiej rzeczywistości.

4. Równie cennym narzędziem może być wprowadzanie zmian lub stworzenie nowego

programu kształcenia opartego o pomysły absolwentów. W odróżnieniu od swoich

„młodszych” kolegów posiadają oni już wiedzę z określonego obszaru, często

doświadczenie zawodowe, a także własne wnioski na temat tego, jak można
unowocześnić i udoskonalić dotychczasowy system. Nazwanie takiego programu np.

„inkubatorem nauczania po studencku” lub „laboratorium pomysłów absolwenta”

wniosłoby dodatkowy motywujący i pobudzający do kreatywnego myślenia element.

Daje to uczelni możliwość ciągłego bycia na bieżąco, uelastyczniania programu,
podążania za zmianami na rynku pracy, „szycia” programów na miarę jego potrzeb.

5. Ten sam sposób angażowania studentów i absolwentów można wykorzystać w pisaniu

i konstruowaniu podręczników przy ich udziale. Mogą stawać się oni współtwórcami lub

współautorami podręczników zarówno od strony formy (grafika, ilustracje), jak i treści
(włączanie własnych pomysłów, dzielenie się doświadczeniem, opracowywanie wyników

badań, opis zrealizowanych projektów itp.). W praktyce efektem takiego działania może

być wzmocnienie w młodych ludziach poczucia odpowiedzialności (stawanie się wzorem

dla innych), jak i motywacji, gdyż produkt działania jest bardzo prestiżowy i ma szeroki
zakres oddziaływania.

6. Kolejny pomysł to przekazywanie studentom wiedzy o najnowszych praktycznych

osiągnięciach absolwentów i inicjowanie dyskusji na temat ich wykorzystania. Model

ideAGORA zakłada, że promowanie zasług, wiedzy, osiągnięć swoich absolwentów ma
kluczowe znaczenie w budowaniu postawy prouczelnianej wśród swoich podopiecznych.

STRONA - 84

Można założyć, że dawanie tego typu wsparcia zaprocentuje w dalszej perspektywie

chęcią włączania się przez absolwentów we wspieranie uczelni w różnych jej obszarach.

Opierając się na wiedzy studentów i absolwentów, uczelnia może zyskać szerszą perspektywę

swoich możliwości i braków. Posiadając wgląd w potrzeby swoich podopiecznych może budować

praktyczne programy nauczania, wprowadzać kursy, których ukończenie gwarantuje lub
przynajmniej zwiększa możliwość uzyskania dobrej pracy albo pomagać w podjęciu własnej

działalności. Staje się w ten sposób konkurencyjna nie tylko ze względu na wysoki poziom

przekazywanej wiedzy, ale także jej doskonałe dopasowanie do realiów rynkowych.

Nie ulega więc wątpliwości, że praca nauczyciela akademickiego wymaga wysokiej inteligencji,

a także zdolności twórczych. W modelu ideAGORA stawiamy przed nauczycielami

i wykładowcami zadanie bycia nie tylko specjalistą, ale także konsultantem i diagnostykiem

posiadającym rozległą wiedzę socjologiczną i psychologiczną. Wierzymy, że oparta na autonomii
i zaangażowaniu postawa studentów, a następnie samodzielne i twórcze funkcjonowanie na rynku

pracy absolwentów wymaga przygotowania charakteryzujących się tymi samymi cechami

nauczycieli. Wysoki poziom kadry to również naszym zdaniem jeden z istotniejszych czynników,

który wywarł tak skuteczny wpływ na pozytywne zmiany w fińskim systemie edukacji

131

. Łącząc

wspólne wysiłki władz państwowych, lokalnych, społecznych i uczelnianych, wierzymy, że

jesteśmy w stanie osiągnąć podobny efekt także w naszym kraju.

131

Bona A., Raport ideAGORA – sprawozdanie z wizyty w Finlandii Aalto, 2013.

STRONA - 85

BIBLIOGRAFIA

1. Arends R.I., Uczymy się nauczać, WSiP, Warszawa 1995.

2. Atkinson M., Chois R. T., Coaching krok po kroku, Wydawnictwo NEW DAWN,

Warszawa 2009.

3. Bennewicz M., Coaching i mentoring w praktyce, G+J Gunter + Jahr Polska, Warszawa, 2011.
4. Bolstad R., Komunikacja Transformująca, METAmorfoza, Wrocław 2013.

5. Bona A., Raport IdeAGORA-sprawozdanie z wizyty z Finlandii Aalto, 2013.

6. Covey S. R., Siedem nawyków skutecznego działania, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań, 2003.

7. Covey S. R., Zasady skutecznego przywództwa, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań, 2004.
8. Dilts R., Od przewodnika do inspiratora, Wydawnictwo PINLP, Warszawa 2006.

9. Goleman D., Inteligencja emocjonalna, Media Rodzina, Poznań 1997.

10. Jakich pracowników poszukują przedsiębiorstwa, publikacja w ramach projektu „Obserwatorium

Regionalnych Rynków Pracy”, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w
ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Poddziałania 2.1.2 i realizowanego pod

nadzorem PARP, pod red. Górniak J. , Mazur S., 2010,

http://www.obserwatorium.pracodawcyrp.pl/images/Raporty/Raport_VI.pdf.

11. Hartley P., Komunikacja w grupie, Zysk i S-ka, Poznań 2000.
12. Holliday M., Coaching, mentoring i zarządzanie,Wydawnictwo HELION, Gliwice 2006.

13. http://ek.multiedition.fi/oivallus/fi/liitetiedostot/arkisto/Oivallus-Final-Report.pdf

14. http://etcweb.princeton.edu/CampusWWW/Companion/ivy_league.html

15. http://finlandia.2taj.net/Edukacja
16. http://forsal.pl/artykuly/619533,usa_konkurencja_zabija_system_szkolnictwa_wyzszego.

html

17. http://klubue.3lo.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=141&Itemid=79

18. http://mentoring.com.pl/Mentoring.pdf
19. http://poznajswojumysl.blogspot.com/2011/11/mapa-nie-jest-terenem.html

20. http://www.mlodziez.org.pl/program/youthpass/kompetencje-kluczowe

21. http://www.pi.gov.pl/parp/chapter_86196.asp?soid=3B775B70C1364570A7EA371F1E

8C347A

22. http://www.sitra.fi/en

23. http://www.studential.com/applying/studying-abroad/USA/ivy-league-universities

24. Hunter S.T., Bedell K.E., The Korean Journal of Thinking and Problem Solving, “Mumford

Dimensions of creative climate: A general taxonomy”2005, nr. 2, s. 97-116.

STRONA - 86

25. Jagiełło-Rusiłowski A., Fiński model kształcenia i oceniania kompetencji społecznych – inspiracje

dla polskich iteresariuszy szkolnictwa wyższego, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2011.

26. Jakubowska U., Wokół pojęcia kompetencja społeczna- ujęcie komunikacyjne, „Przegląd

Psychologiczny” 1996, t.39, nr. 3/4,

s.29-40.

27. Karwala S., Model Mentoringu we współczesnej szkole wyższej, Nowy Sącz 2007,

http://www.kuznia.wsptwp.eu/images/stories/media/baza_wiedzy/model_mentoringu.
pdf.

28. Kettunen J., Creative Education Innovation, “Pedagogy for Universities of Applied Sciences”

2011, Vol 2, nr 01.

29.

Korzybski A., Science & Sanity, Institute of General Semantics, Englewood, 2003.

30. Kościelnik A., Motywowanie przez ocen, „Personel i Zarządzanie” 2006, nr. 6.

31. Krawiec J., Jakie kompetencje w XXI wieku z perspektywy biznesu?, „Rozwój i edukacja: wielkie

przewartościowanie” 2011, nr 42, s. 29-34.

32. Megginson D., Clutterbuck D., Garve, B., Stokes P., Garrett-Harris R., Mentoring w

działaniu, Wydawnictwo REBIS, Poznań 2009.

33. Mentoring na Uniwersytecie w Sankt Gallen, http://www.mentoring.unisg.ch/

34. Michułka D., Aaltonen O., Reforma dokonana w Finlandii, „Horyzonty polonistyki” 2006, nr

9, s.7.

35. Międzyresortowy Zespół do spraw uczenia się przez całe życie, w tym Krajowych Ram Kwalifikacji,

projekt:”Perspektywa uczenia sie przez całe życie” 2011,

http://www.kwalifikacje.edu.pl/download/konferencje/debata/PLLL_projekt_2011.02.0

4.pdf.

36. Miner J.B., Role motivation theories, Routledge, New York 1993.

37. Mosakowski R., Szkolnictwo wyższe w Finlandii,

http://www.forumakad.pl/archiwum/2001/09/artykuly/19-studia_za_granica.htm.

38. Olbrycht K., Współczesne pytania o relacje „mistrz – uczeń”,

http://gu.us.edu.pl/node/194851.

39. Persloe,E., Wray M., Trener i mentor, Oficyna ekonomiczna, Kraków 2002.

40. Raport z realizacji badania pogłębionego Diagnoza potrzeb uczelni, studentów i absolwentów w

zakresie budowania trwałych relacji uczelnia – student – absolwent opartych na wzajemnej wymianie
wiedzy i doświadczenia zrealizowanego w ramach projektu: „Model kształcenia przez całe

życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideAGORA- absolwenci kapitałem uczelni”

prowadzonego przez Collegium Mazovia Innowacyjną Szkołę Wyższą, 2013.

41. Rau K., Ziętkiewicz E., Jak aktywizować uczniów, Oficyna Wydawnicza , Poznań 2000.

STRONA - 87

42. Reykowski J., Emocje i motywacja, [w:] Psychologia, pod red. Tomaszewski T.,PWN,

Warszawa, 1998.

43. Rozwój i edukacja : wielkie przewartościowanie, pod red. Szomburg J., Instytut Badań

nad Gospodarką Rynkową, (Wolność i Solidarność; nr 42), Gdańsk 2011.

44. Ryan R. M., Deci E. L., Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social

development, and well-being, “American Psychologist“ 2000, nr 55, s.68-78.

45. Spitzer M., Jak uczy się mózg, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

46. System edukacji w Finlandii,

http://klubue.3lo.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=141&Itemid=7

47. Szabłowski M., Dlaczego ideAGORA?, „Kwartalnik ideAGORA” 2013, nr 1.

48. Walker W., Przygoda z komunikacją. Bateson, Perls, Satir, Erickson. Początki

NLP.,Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001.

49. Żylińska M., Na czym powinien polegać przewrót kopernikański w edukacji?, „Rozwoj i edukacja:

wielkie przewartościowanie” 2011, nr 42.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Teoria bytu skrypt cz II
AUTOPREZENTACJA cz II Jak w
jezyk C skrypt cz 1
wykład 2 cz.1, Teoria i analiza rynku- semestr V
Medycyna Katastrof skrypt cz 1
biznes plan teoria jak ustalic?ne na produkt lub usluge A5U6LHF6WDDQH32ENECAUNKRGZMIFNNQXBTYGVI
Skrypt dla hotelarzy Jak pisać projekt z części praktycznej
Estetyka skrypt cz 2, Problem wartości
Kokoszka Psychoanalityczne abc cz IV jak rozumie zaburzenia
Jak współpracować z mediami
Bez złości mamy więcej radości - cz. 2, Teoria dla nauczycieli, Agresywne zachowania, złość, lęk
Kopia skrypt cz. ogólna KK i KW, SZKOŁA POLICJI W PILE
Palenie papierosów jak się uwolnić 2015 01
Medycyna Katastrof skrypt cz 3
skrypt cz ogólna i prawo rodzinne, Prawo cywilne
energetyka 08-09, Chemia, Wykłady,skrypt z chemii,teoria

więcej podobnych podstron