monter budownictwa wodnego 712[03] o1 01 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Katarzyna Barska

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
712[03].O1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Łucja Zegadło
mgr inż. Artur Kryczka

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Katarzyna Barska

Konsultacja:
mgr inż. Krzysztof Wojewoda

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 712[03].O1.01
Przestrzeganie

przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz

ochrony środowiska, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu monter
budownictwa wodnego.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Prawna ochrony pracy

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Wymagania

higieniczno-sanitarne

bezpieczeństwa

pracy

oraz

bezpieczeństwa przeciwpożarowego w budownictwie hydrotechnicznym

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Bezpieczeństwo pracy przy urządzeniach elektrycznych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Zasady bezpiecznego użytkowania maszyn, narzędzi i sprzętu. Zasady

bezpiecznego transportu, magazynowania i składowania materiałów
i wyrobów budowlanych. Zabezpieczanie urządzeń napędowych

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne występujące w procesach

pracy. Pierwsza pomoc poszkodowanym w wypadkach przy pracy.
Zabezpieczenie miejsca wypadku

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o przestrzeganiu przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.

Schemat układu jednostek modułowych.

712[03].O1.02

Posługiwanie się podstawowymi

pojęciami z zakresu budownictwa

wodnego.

712[03].01

Podstawy budownictwa wodnego.

712[03].O1.01

Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpożarowej oraz

ochrony środowska

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

organizować pracę zespołu przy wspólnym wykonywaniu robót,

−

prezentować podstawowe przepisy bhp,

−

oceniać zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi,

−

korzystać z Internetu,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

przetwarzać informacje.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zinterpretować podstawowe przepisy prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy
dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

określić wpływ czynników szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych na organizm
człowieka,

−

zadbać o stan wyposażenia oraz ład i porządek w miejscu pracy,

−

określić zagrożenia dla życia i zdrowia pracownika podczas wykonywania robót
hydrotechnicznych,

−

zastosować zasady bezpiecznej pracy podczas użytkowania urządzeń elektrycznych,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska obowiązujące podczas wykonywania robót hydrotechnicznych,

−

zareagować w przypadku zagrożenia pożarowego zgodnie z instrukcją przeciwpożarową,

−

dobrać i zastosować odzież ochronną oraz sprzęt ochrony indywidualnej do rodzaju
wykonywanych robót hydrotechnicznych,

−

zastosować procedury udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy
pracy,

−

przewidzieć następstwa niestosowania obowiązujących norm i przepisów dotyczących
wymagań

technologicznych

oraz

transportowania

składowania

materiałów

budowlanych,

−

wskazać zagrożenia dla środowiska przyrodniczego spowodowane stosowaniem mnie
właściwych materiałów,

−

zapobiec skutkom wynikającym z niewłaściwego użytkowania maszyn, narzędzi i sprzętu
podczas wykonywania robót budowlanych i hydrotechnicznych,

−

zastosować zasady ochrony budowli wodnych przed uszkodzeniami mechanicznymi
i niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi.

−

zaktualizować wiedzę z zakresu aktów prawnych dotyczącą bhp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Prawna ochrona pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy. Jest on

obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

Podstawowe prawa i obowiązki pracodawców i pracowników zawarte są w ustawie

Kodeks pracy, ustawie Prawo budowlane i aktach wykonawczych.

Podstawowymi obowiązkami z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy osób kierujących

pracownikami są:
–

organizowanie stanowisk pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy, a w szczególności uwzględniając:

*wymagania dotyczące rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej
(określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r
w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej,
Dz. U. 1996 r. nr 62, poz. 287), takich np. jak:

−−−−

prace przy obsłudze podnośników i platform hydraulicznych,

−−−−

prace przy obsłudze urządzeń ciśnieniowych, podlegających pełnemu dozorowi
technicznemu,

−−−−

prace przy materiałach łatwo palnych, środkach toksycznych.

*wymagania dotyczące rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej
dwie osoby (określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja
1996 r w sprawie rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie
osoby, Dz. U. 1996 r. nr 62, poz. 288), takich np. jak:

−−−−

prace związane z konserwacją, montażem i naprawą dźwigów, suwnic, żurawi
wieżowych i samojezdnych, układnic magazynowych i schodów ruchomych.

*wymagania dotyczące prac na wysokości (każda praca wykonywana powyżej 1 m od podłoża
jest pracą na wysokości)

−

dbanie o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

−

organizowanie, przygotowywanie i prowadzenie prac uwzględniające zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi,
związanymi z warunkami środowiska pracy,

−

dbanie o higieniczny i bezpieczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego,
a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

−

egzekwowanie przestrzegania przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy,

−

w razie bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników niezwłoczne
wstrzymanie prac i podjęcie działań w celu usunięcia tego zagrożenia.
Do podstawowych obowiązków pracownika w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy

należy przestrzeganie przepisów i zasad bhp. W szczególności pracownik jest obowiązany:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

−

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przełożonych,

−

dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz porządek i ład w miejscu
pracy,

−

stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim oraz innym
zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

−

niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne
osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

−

współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.
W dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy pracownik ma prawo do:

−

powstrzymania się od wykonywania pracy – powiadamiając o tym niezwłocznie
przełożonego – w razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa
i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika
albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom,

−

powstrzymania się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności
psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego
wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.
Należy pamiętać, że przepisy bhp mogą być zmieniane i dlatego należy stale aktualizować

wiedzę.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jakich aktach prawnych zawarte są podstawowe przepisy dotyczące ochrony pracy?
2. Jakie są podstawowe obowiązki osób kierujących pracownikami?
3. Jakie są podstawowe obowiązki pracowników?
4. Jakie znasz prawa pracownicze?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj ustawę Kodeksu pracy i odpowiedz na poniższe pytania.

1. Jakie obowiązki w dziedzinie bhp należą do pracodawcy?
2. Jakie obowiązki w dziedzinie bhp należą do pracownika?
3. Jakie są prawa pracownika?
4. Co to jest odpowiedzialność materialna pracowników?
5. Jakie czynniki oraz procesy stwarzają szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia

pracownika?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odnaleźć tekst obowiązującej ustawy w Kodeksie Pracy,
2) przeczytać tekst wspomnianej ustawy,
3) przeczytać pytania zawarte w treści ćwiczenia,
4) sformuować i zanotować prawidłowe odpowiedzi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

tekst ustawy Kodeks Pracy,

−

tekst z ćwiczeniem,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

Ćwiczenie 2

Korzystając z Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r.

w sprawie rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby,
a także Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac
wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac:
1. Wymień prace budowlane, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwóch

pracowników.

2. Określ, kiedy możliwe jest zatrudnianie młodocianych w wieku powyżej 16 lat.
3. Opisz, czy młodociany może być zatrudniony przy pracy stałej.
4. Wymień prace wzbronione młodocianym.
5. Wyjaśnij, na czym polega szczególna ochrona młodocianych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać określone w ćwiczeniu rozporządzenia,
2) przeczytać pytania zawarte w ćwiczeniu,
3) zastanowić się nad poprawnymi odpowiedziami,
4) zanotować prawidłowe odpowiedzi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

teksty Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r.
w sprawie rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby,
Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac
wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac.

−

tekst z ćwiczeniem,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić akty prawne dotyczące prawa pracy?

2) określić obowiązki pracodawcy?

3) określić obowiązki pracowników?

4) wymienić prawa pracowników ?

5) wymienić prace budowlane, które powinny być wykonywane przez co

najmniej dwie osoby?

6) określić, kiedy można zatrudniać młodocianego?

7) wymienić prace wzbronione młodocianym?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Wymagania higieniczno-sanitarne i bezpieczeństwa pracy

oraz

bezpieczeństwa

pożarowego

budownictwie

hydrotechnicznym

4.2.1. Materiał nauczania

Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

Warunki socjalne i higieniczne na terenie budowy powinny spełniać wymagania

obowiązujące powszechnie, zawarte w ogólnych przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy.
Na terenie budowy urządza się wydzielone pomieszczenia szatni na odzież roboczą
i ochronną, umywalni, jadalni, suszarni i ustępów. Jeśli wymaga tego bezpieczeństwo lub
ochrona zdrowia osób wykonujących roboty budowlane, albo jeśli wynika to z rodzaju
wykonywanych prac należy zapewnić pracownikom pomieszczenia do odpoczynku lub
pomieszczenia mieszkalne.

pomieszczeniach,

których

jest

wykonywana

lekka

praca

fizyczna

i w pomieszczeniach biurowych powinno być zapewnione ogrzewanie do temperatury nie
niższej niż 18ºC. Natomiast w pomieszczeniach do ogrzewania się pracowników temperatura
powinna wynosić co najmniej 16ºC.

Do robót hydrotechnicznych zaliczamy m.in. wykonywanie głębokich wkopów,

odwadnianie wykopów i betonowanie wykopów w środowisku wodnym. Bezpieczne
wykonywanie wykopów polega na spełnieniu następujących wymogów:

−

wykopy w ścianach pionowych i głębokości do 1 m w gruntach zwartych, mogą być
nieumocnine, bez rozparcia lub podparcia, w przypadku gdy ich teren nie jest obciążony
w pasie o szerokości równej ich głębokości,

−

wykopy o głębokości większej niż 1 m, lecz nie przekraczającej 2 m mogą być
pozbawione umocnień pod warunkiem, że pozwalają na to wyniki badań gruntu oraz
dokumentacja geologiczno-inżynierska; należy jedynie zapewnić bezpieczne zejścia do
nich w odległościach nie większych niż 20 m,

−

ciany pozostałych wykopów o głębokości do 4 m powinny być obudowane elementami

z drewna (bale o grubości min. 50 mm, nakładki – 60 mm, rozpory z okrąglaków
o średnicy min. 12 cm) lub blachą stalową tłoczoną o równoważnej wytrzymałości;
rozstaw rozpór lub podpór nie może być większy niż 1 m w pionie i 1,5 m w poziomie;
najwyżej położony element deskowana musi wystawać 15 cm ponad krawędź wykopu,

−

bezpieczne nachylenie ścian wykopów o głębokości większej niż 4 m (dotyczy także tych
w gruntach nawodnionych, iłowych, na terenie osuwiskowym lub przy skarpie wykopu
obciążonym w pasie równym jego głębokości) powinno być precyzyjnie określone
w specjalnie opracowanej dokumentacji projektowej.
Zabronione jest w szczególności wchodzenie do obudowanego wykopu i wychodzenia

z niego po rozporach lub wykorzystywania do tego celu urządzeń służących do wydobywania
urobku, składowania urobku, materiałów, wyrobów w odległości mniejszej niż 0,6 m od
krawędzi wykopu, jeśli jego ściany są obudowane.

Teren robót należy zabezpieczyć przed dopływem wód gruntowych, powierzchniowych

i opadowych. Zabezpieczenie wykopu przed dopływem wód opadowych wykonuje się
najczęściej za pomocą rowów opaskowych lub rowów wykonywanych w dnie wykopu.
Obniżenie wód gruntowych w wykopie konieczne jest zawsze wtedy, kiedy woda gruntowa
uniemożliwia wykonanie wykopu sprzętem stosowanym na budowie. Obniżenie wód
gruntowych należy prowadzić w taki sposób, aby nie została naruszona struktura gruntu
w pobliżu budowli, a także w podłożu budowli sąsiednich.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przy robotach ziemnych niezmiernie ważne jest zapewnienie pracownikom odpowiednich

z punktu widzenia ochrony zdrowia warunków pracy. Ujemny wpływ na zdrowie robotników
zatrudnionych przy robotach ziemnych wywiera wilgoć, a szczególnie praca w wodzie
i błocie. Robotnik wykonujący pracę na podmokłych gruntach bądź terenach bagnistych lub
w wodzie powinien otrzymać buty gumowe do kolan, lub. tzw. rybackie w zależności od
warunków pracy. Do prac wymagających pozycji klęczącej (dotyczy to robót do umacniania
skarp i dna cieków) należy zaopatrzyć robotnika w nakolanniki gumowe, zabezpieczające
kolana przed wilgocią. Prace hydrotechniczne wymagają co najmniej dwóch osób.

Wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń pracy

Wentylacja i klimatyzacja powinny zapewniać odpowiednią jakość środowiska

wewnętrznego, w tym wielkość wymiany powietrza, jego czystość, temperaturę, wilgotność
względną, prędkość ruchu w pomieszczeniu przy zachowaniu przepisów odrębnych
i wymagań Polskich Norm dotyczących wentylacji, a także warunków bezpieczeństwa
pożarowego i wymagań akustycznych określonych w rozporządzeniu.

We wszystkich pomieszczeniach pracy należy zapewnić odpowiednią wymianę powietrza

oraz zastosowanie wentylacji naturalnej lub mechanicznej albo łącznie jednej lub drugiej.
Liczba wymiany powietrza jest uzależniona od wielkości pomieszczenia, liczby osób w nim
zatrudnionych i rodzaju wykonywanych prac.

W pomieszczeniu, w którym proces technologiczny jest źródłem miejscowych emisji

substancji szkodliwych, w celu zapewnienia w nim wymaganej czystości powietrza należy
stosować miejscowe odciągi współpracujące z wentylacją ogólną. Strumień powietrza
pochodzący z urządzeń wentylacji nawiewnej nie może być skierowany bezpośrednio na
stanowisko pracy.

W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju

wykonywanej pracy. Nie może być ona jednak niższa niż 14ºC.

Klimatyzację należy stosować w pomieszczeniach, w których ze względów użytkowych,

higienicznych, zdrowotnych, technologicznych konieczne jest utrzymywanie odpowiednich
parametrów powietrza wewnętrznego określonych w przepisach odrębnych i w Polskiej
Normie dotyczącej parametrów obliczeniowych powietrza wewnętrznego.
Urządzenia i elementy wentylacji mechanicznej i klimatyzacji powinny być stosowane
w sposób umożliwiający uzyskanie zakładanej jakości środowiska w pomieszczeniach przy
racjonalnym zużyciu energii. Urządzenia wentylacji mechanicznej i klimatyzacji, takie jak:
centrale, klimakonwektory wentylatorowe, klimatyzatory, aparaty ogrzewcze i chłodząco-
wentylacyjne, powinny być tak instalowane, aby była zapewniona możliwość ich okresowej
kontroli, konserwacji i naprawy lub wymiany.

Zagrożenie pożarowe, zasady ochrony przeciwpożarowej

Zagrożenia pożarowe przy pracach hydrotechnicznych nie występują w takich

rozmiarach, jak w budownictwie ogólnym czy też w rolnictwie, ze względu na wykonywanie
tych prac również w środowisku wodnym. Nie zwalnia to jednak odpowiedzialnych
pracowników na budowach od przestrzegania przepisów ochrony przeciwpożarowej, a załogi
od stosowania się do przyjętych i obowiązujących zasad w tym zakresie. Zabezpieczenie
przeciwpożarowe zaplecza gospodarczego w przypadku wymienionych wyżej robót
(budynków administracyjnych, magazynów, warsztatów, garaży, budownictwa socjalnego)
powinno być zgodne z wymogami i przepisami przeciwpożarowymi dla budownictwa.
Poszczególne budynki, place, maszyny i środki transportu powinny być wyposażone w sprzęt
przeciwpożarowy zgodnie z ustalonymi normami, a ponadto załoga powinna być
przeszkolona w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podręczny sprzęt przeciwpożarowy zlokalizowany w punktach przeciwpożarowych, musi

być rozmieszczony w sposób umożliwiający bezzwłoczne użycie w razie pożaru, tzn.
w miejscach dobrze widocznych, łatwo dostępnych, zabezpieczonych przed wpływem
czynników atmosferycznych, w pobliżu przypuszczalnego źródła ognia.

Każdy z pracowników powinien wiedzieć, gdzie znajduje się sprzęt ratowniczy, do czego

służy i jak się go stosuje oraz co ma robić w razie powstania pożaru. Kierownictwo budowy
powinno ustalić system alarmowy, zapewnić zapas wody do gaszenia, dopilnować porządku,
szczególnie przy manipulowaniu materiałami łatwopalnymi, stworzyć warunki do szybkiej
ewakuacji ludzi i maszyn w czasie pożaru.

Drogi dojazdowe powinny byś zawsze przygotowane na wypadek przyjazdu jednostek

straży pożarnej.

Rozmieszczenie sprzętu przeciwpożarowego, budowę zbiorników wodnych i organizację

ochrony przeciwpożarowej na budowach należy w każdym przypadku uzgodnić z najbliższą
jednostką straży pożarnej, która wskaże odpowiednie dla danych warunków normy i wymogi.

Z każdego miejsca przeznaczonego na pobyt ludzi w obiekcie powinny być zapewnione

odpowiednie warunki ewakuacji, zapewniające możliwość szybkiego i bezpiecznego
opuszczenia strefy zagrożonej lub objętej pożarem, dostosowane do liczby i stanu sprawności
osób przebywających w obiekcie oraz jego funkcji, konstrukcji i wymiarów, a także być
zastosowane techniczne środki zabezpieczenia przeciwpożarowego, polegające na:
1) zapewnieniu dostatecznej ilości i szerokości wyjść ewakuacyjnych;
2) zachowaniu dopuszczalnej długości, szerokości i wysokości przejść oraz dojść

ewakuacyjnych;

3) zapewnieniu bezpiecznej pożarowej obudowy i wydzieleń dróg ewakuacyjnych oraz

pomieszczeń;

4) zabezpieczeniu przed zadymieniem wymienionych w przepisach techniczno-

budowlanych dróg ewakuacyjnych, w tym: na stosowaniu urządzeń zapobiegających
zadymieniu lub urządzeń i innych rozwiązań techniczno-budowlanych zapewniających
usuwanie dymu;

5) zapewnieniu oświetlenia awaryjnego (bezpieczeństwa i ewakuacyjnego) oraz

przeszkodowego w obiektach, w których jest ono niezbędne do ewakuacji ludzi;

6) zapewnieniu możliwości rozgłaszania sygnałów ostrzegawczych i komunikatów

głosowych poprzez dźwiękowy system ostrzegawczy w budynkach, dla których jest on
wymagany.
Przykładowe znaki ewakuacyjne zgodne z Polskimi Normami przedstawione są na rysunku 1.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

PN-92/N-01255 – Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa

Kierunek drogi ewakuacyjnej

Drzwi ewakuacyjne

PN-92/N-01256/02 – Znaki bezpieczeństwa. Ewakuacja

Kierunek do wyjścia drogi w lewo

Kierunek do wyjścia do drogi

ewakuacyjnej schodami w dół

w prawo

Stłuc aby uzyskać dostęp

PN-92/N-01256/03 – Znaki bezpieczeństwa. Ochrona i higiena pracy

Telefon alarmowy do wezwania

pierwszej pomocy

Droga ewakuacyjna

Kierunek do wyjścia drogi

ewakuacyjnej w górę w lewo

Rys. 1. Przykładowe znaki ewakuacyjne zgodne z Polskimi Normami [15]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 2. Przykładowa instrukcja przeciwpożarowa na budowie [15]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 3. Instrukcje obsługi gaśnicy proszkowej [15]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. Instrukcje obsługi gaśnicy śniegowej [15]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej

Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie

robocze oraz środki ochrony indywidualnej, a także poinformować go o celu i sposobach
posługiwania się tymi środkami. Pracodawca może ustalić stanowiska, na których dopuszcza
się używanie przez pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia roboczego,
spełniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy.

Pracownicy nie mogą używać własnej odzieży i obuwia roboczego jeżeli są zatrudnieni

bezpośrednio przy obsłudze maszyn i urządzeń technicznych, wykonują prace powodujące
intensywne brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia środkami chemicznymi.

Nie wolno dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz

odzieży i obuwia roboczego przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.
Ś

rodki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze (dostarczone przez pracodawcę)

stanowią własność pracodawcy. Zobowiązany jest on zapewnić ich pranie, konserwację
i naprawę, odpylanie, odkażanie. Podstawowa odzież i obuwie robocze przydzielane
pracownikom zatrudnionym na budowach to: bluzy i kombinezony robocze, koszule, kurtki.
Przy wykonywaniu prac hydrotechnicznych najbardziej narażone na urazy są głowa
pracownika, kończyny dolne i górne. Dlatego też stosuje się następujące środki ochrony
indywidualnej: hełmy ochronne, odzież ochronna, środki ochrony kończyn dolnych
(np.: kombinezony, kalosze, spodnie), środki ochrony kończyn górnych (np.: rękawice
ochronne).

Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy

W trakcie wykonywania robót budowlanych hydrotechnicznych należy stosować zasady

ochrony środowiska polegające na:
a) właściwym wykonywaniu robót niwelacyjnych i wykopów, w tym szczególnie na

starannym zebraniu, składowaniu na placu budowy ziemi roślinnej (humusu) do
wykorzystania przy ostatecznym zagospodarowaniu terenu, bądź wywiezieniu go na
miejsce wskazane przez organ gminy,

b) zabezpieczeniu drzew, krzewów i innych wartościowych elementów przyrody,

istniejących na terenie budowy lub w bezpośrednim sąsiedztwie, przed uszkodzeniem
w trakcie budowy,

c) ochronie wód powierzchniowych przed nadmiernym zanieczyszczeniem kurzem, pyłem

i substancjami toksycznymi.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.1998 r. w sprawie

najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia
w środowisku pracy, zawiera m.in. załącznik 2: „Wykaz wartości najwyższych
dopuszczalnych natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy”, którego
pierwsze części określają zasady obliczania i wskaźniki dopuszczalnego poziomu
następujących uciążliwości w środowisku pracy:
a) hałas, hałas infradźwiękowy i ultradźwiękowy,
b) drgania oddziałujące na organizm człowieka prze kończyny górne i drgania o ogólnym

oddziaływaniu na organizm człowieka.
Rozporządzenie nie wyłącza środowiska pracy na budowie z obowiązku uwzględniania

określonych w nim wymagań, co jest zrozumiałe chociażby z uwagi na faktyczny, wysoki
stopień uciążliwości hałasu i drgań występujących przy wykonywaniu robót budowlanych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie warunki socjalne i higieniczne powinny panować na terenie budowy?
2. Na czym polegają bezpieczne prace w budownictwie hydrotechnicznym?
3. Kiedy stosuje się klimatyzację w budynkach?
4. Na czym polega ochrona przeciwpożarowa?
5. W jaki sposób rozmieszcza się sprzęt gaśniczy na budowie?
6. Jakie znasz warunki ewakuacji ludzi z miejsca pożaru?
7. Jak wyglądają czynności przy gaszeniu pożaru gaśnicą proszkową?
8. Jak wyglądają czynności przy gaszeniu pożaru gaśnicą śniegową?
9. Co rozumiesz pod pojęciem środki ochrony indywidualnej i zbiorowej?
10. W jaki sposób odbywa się dobór środków ochrony indywidualnej?
11. Jakie środki ochrony indywidualnej stosowane są w budownictwie hydrotechnicznym?
12. Kto odpowiada za dostarczenie środków ochrony indywidualnej?
13. Na czym polegają zasady ochrony środowiska podczas wykonywania robót budowlanych

hydrotechnicznych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września

1997 r. w sprawie szczegółowych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy odpowiedz na
następujące pytania

1. Jakie wymagania powinny spełniać pomieszczenia higieniczno-sanitarne?
2. Jakie środki ochrony indywidualnej, które niezbędne są przy robotach hydrotechnicznych?
3. Jakie części ciała narażone na urazy podczas wykonywania robót hydrotechnicznych?
4. W jaki sposób w pomieszczeniach powinna być zapewniona wymiana powietrza?
5. Jakie są wymagania ogólne organizacji stanowisk pracy?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać tekst rozporządzenia,
2) zapoznać się z poleceniami podanymi w ćwiczeniu,
3) zastanowić się nad poprawną odpowiedzią,
4) zanotować poprawną odpowiedź w notatniku.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.
w sprawie szczegółowych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

tekst z ćwiczeniem,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Korzystając z Elektronicznej Biblioteki Norm e- Normy

Wyszukaj podane normy:

−

PN-92/N-01255 Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa.

−

PN-92/N-01256/02 Znaki bezpieczeństwa. Ewakuacja.

−

PN-92/N-01256/03 Znaki bezpieczeństwa. Ochrona i higiena pracy.

Przeczytaj normy.

3. Odczytaj oznakowanie drogi ewakuacyjnej w szkole.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować informacje zawarte w programie komputerowym,
2) odszukać podane normy zawarte w ćwiczeniu,
3) zapoznać się z treścią wymienionych norm,

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z programem Elektroniczna Biblioteka Norm e-Normy,

−

drukarka,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić warunki socjalne i higieniczne na budowie?

2) wymienić bezpieczne warunki przy wykonywaniu robót

hydrotechnicznych?

3) określić, na czym polega ochrona przeciwpożarowa?

4) określić, na czym polega wentylacja mechaniczna?

5) wymienić warunki ewakuacji ludzi z miejsca pożaru?

6) wymienić środki ochrony indywidualnej i zbiorowej?

7) określić zasady ochrony środowiska przy robotach hydrotechnicznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Bezpieczeństwo pracy przy urządzeniach elektrycznych

4.3.1. Materiał nauczania

Zasadniczy wpływ na dużą liczbę porażeń prądem elektrycznym na budowach ma na ogół

zły stan techniczny instalacji elektrycznych, a także stosowanie niedoskonałych
i niewystarczających środków ochrony przed zagrożeniami. Należy zaznaczyć, że na
budowach występują warunki środowiskowe stwarzające zwiększone zagrożenie prądem
elektrycznym (np.: wilgoć, ciasnota, nagromadzenie elementów przewodzących). W zasilaniu
i rozdziale energii elektrycznej na terenie budowy należy wyodrębnić cztery strefy.

Strefa I

Jest to strefa zasilania terenu budowy i rozbiórki energią elektryczną o napięciu do 1 kV

prądu przemiennego wraz z urządzeniami rozdzielczymi, pomiarowymi, zabezpieczającymi
i ochronnymi całego terenu budowy (zasilacz centralny).

Strefa II

Strefa ta obejmuje linie zasilające napowietrzne, kablowe lub przewody oponowe. Linie

powinny być prowadzone możliwie najkrótszymi trasami, najlepiej bez skrzyżowań z drogami
transportowymi. Linie zasilające powinny być zabezpieczone przed skutkami zwarć
i przeciążeń za pomocą urządzeń zabezpieczających. Zaleca się prowadzenie linii zasilających
przewodami izolowanymi, przewodami oponowymi lub kablami podwieszonymi na słupach.

Strefa III

Strefa ta obejmuje rozdzielnice budowlane, dźwigowe i przystawki pomiarowe.

Strefa IV

Strefa ta obejmuje odbiorniki oświetleniowe, narzędzia ręczne (ruchome), urządzenia

budowlane.

Ochrona przed dotykiem bezpośrednim ma za zadanie chronić ludzi i zwierzęta przed

zagrożeniami wynikającymi z dotyku do części czynnych urządzeń elektrycznych (części
znajdujących się pod niebezpiecznym napięciem w czasie normalnej pracy tych urządzeń).
Zasadę realizuje się poprzez uniemożliwienie (utrudnienie) człowiekowi dotyku do tych
części, co zapobiega z kolei przepływowi prądu rażeniowego przez jego ciało.
W urządzeniach elektrycznych o napięciu do 1 kV wymaga się zastosowania przynajmniej
jednego z następujących środków ochrony:

−

izolowanie części czynnych

−

stosowanie obudów lub osłon

−

stosowanie ogrodzeń

−

stosowanie barier i przeszkód

−

umieszczenie części czynnych poza zasięgiem ręki

−

ochrona przed napięciami szczątkowymi.
Ochrona przed dotykiem pośrednim ma na celu ograniczenie skutków porażenia w razie

dotknięcia do części przewodzących dostępnych, które niespodziewanie znalazły się pod
niebezpiecznym napięciem (np. wyniku uszkodzenia izolacji). Działanie takie powinno być
realizowane poprzez:

−

uniemożliwienie przepływu prądu przez ciało człowieka lub zwierzęcia, lub

−

ograniczenie wartości prądu rażeniowego lub czasu jego przepływu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W razie porażenia prądem elektrycznym najważniejszą czynnością jest szybkie

uwolnienie porażonego spod działania prądu i udzielenie mu pierwszej pomocy. Osoba
ratująca musi dokonać wyboru metody i sposobu uwolnienia porażonego spod działania prądu
elektrycznego w zależności od warunków, w jakich nastąpiło porażenie, mając przy tym na
uwadze własne bezpieczeństwo oraz potrzebę natychmiastowego uwolnienia porażonego.
Uwolnienie porażonego spod działania prądu elektrycznego o napięciu do 1 kV może się
odbyć jedną z następujących metod:

−

przez wyłączenie napięcia zasilającego,

−

przez odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem,

−

przez odizolowanie porażonego, uniemożliwiające przepływ prądu przez jego ciało.
Napięcie zasilające można wyłączyć poprzez:

−

otwarcie właściwego łącznika lub usunięcie wkładki topikowej,

−

przecięcie przewodów od strony zasilania za pomocą narzędzi z izolowanymi
rękojeściami, z zastosowaniem środków chroniących przed skutkami łuku elektrycznego
(nie wolno stosować tego sposobu w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem),

−

zwarcie przewodów od strony zasilania – sposób ten należy stosować tylko w liniach
napowietrznych. Zwarcia wykonuje się za pomocą odpowiedniej zarzutki metalowej
wcześniej podłączonej do uziemionej konstrukcji (sposób stosowany przez
wykwalifikowanych monterów).
Porażonego trzeba natychmiast odciągać od urządzenia elektrycznego, gdyby wyłączenie

napięcia trwało zbyt długo. Należy uwolnić porażonego, przy przepływie prądu rażenia ręka –
nogi, przez „odizolowanie go od ziemi” za pomocą materiału izolacyjnego podsuniętego pod
nogi porażonego. Uwalniając porażonych spod działania prądu elektrycznego o napięciu do
1 kV, należy stosować następujący zasadniczy i dodatkowy sprzęt ochronny: rękawice gumowe,
kalosze, dywaniki, drążki, itp. W razie braku sprzętu ochronnego można stosować jako materiał
izolacyjny zastępczy: suche drewno, tworzywa sztuczne, suche materiały tekstylne. Nie wymaga
się stosowania sprzętu ochronnego lub innych nie przewodzących materiałów tylko podczas
wyłączania za pomocą łączników i bezpieczników. Uwolnienia porażonego spod działania
prądu elektrycznego o napięciu powyżej 1 kV można dokonać przez:

−

wyłączenie napięcia zasilającego za pomocą wyłącznika (po tej czynności sprawdzić brak
napięcia i rozładować urządzenie, zachowując wymagane środki ostrożności),

−

odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem tylko za pomocą
odpowiedniego sprzętu ochronnego (mogą to wykonać tylko wykwalifikowani elektrycy).
Bezpośrednio po uwolnieniu porażonego spod napięcia należy:

−

szybko zbadać go wstępnie, żeby ocenić:

−−−−

czy ma świadomość (przytomny lub nieprzytomny),

−−−−

czy oddycha i jak (zwolniony lub przyspieszony oddech świadczy o złym stanie
porażonego – norma: 10–24 oddechy na minutę),

−−−−

czy pracuje serce i zachowana jest wydolność krążenia (bezpośrednio osłuchać
okolicę serca na klatce piersiowej oraz zbadać tętna na tętnicy szyjnej). Jeżeli
porażony krwawi, trzeba zatrzymać krwawienie, zakładając opatrunek uciskowy,

−−−−

czy nie jest uszkodzony odcinek szyjny kręgosłupa (po upadku z wysokości),

−

zdecydować, jaki ma być zakres doraźnej pomocy i sposób jej udzielenia.
Sposób ratowania zależy od stanu porażonego:

−−−−

gdy jest przytomny, należy rozluźnić ubranie w okolicy szyi, klatki piersiowej i brzucha
oraz ułożyć porażonego wygodnie na prawym boku. Należy wezwać lekarza, a jeżeli jest
to niemożliwe, zaleca się przeniesienie lub przewiezienie porażonego do lekarza,

−−−−

gdy jest nieprzytomny i oddycha, należy ułożyć go na prawym boku (nie wolno na
plecach!), okryć, np. kocem, wezwać lekarza i cały czas obserwować, gdyż może nastąpić
zatrzymanie oddechu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−−−−

gdy jest nieprzytomny i nie oddycha, należy położyć go na plecach, porozpinać uciskające
części garderoby, oczyścić jamę ustną z resztek jedzenia, zapewnić dopływ świeżego
powietrza, rozpocząć sztuczne oddychanie i masaż serca, gdy nie jest wyczuwany puls,
oraz wezwać pogotowie ratunkowe.
Rażonego człowieka można jeszcze uratować, jeżeli udzieli mu się skutecznej pomocy

przed upływem od 3 do 5 min, tzn. przed upływem czasu, jaki bez dopływu tlenu może
przeżyć kora mózgowa.

Kompleksowy system ochrony przeciwporażeniowej

Ochrona przed dotykiem

Urzadzenia

wchodzące w skład

strefy

Równoczesna

ochrona przed

dotykiem

bezpośrednim

i pośrednim

Bezpośrednim

Pośrednim

Izolacja podstawowa.
Obudowy o stopniu
ochrony co najmniej
IP43.

Samoczynne wyłączenie
zasilania w czasie
t ≤ 0,2 s.

Stacje
transformatorowe.
Zespoły prądotwórcze.
Przyłącza.
Tablice zasilające.

______________

Obsługa urządzeń tylko przez osoby uprawnione.

Izolacja przewodów
i kabli.

Samoczynne wyłączenie
zasilania w czasie
t ≤ 0,2 s (można
zrealizować za pomocą
wyłącznika ochronnego
różnicowoprądowego
selektywnego,
zainstalowanego
w strefie I)

Linie napowietrzne
wykonywane:

−

przewodami
izolowanymi,

−

kablami
podwieszanymi,
przewodami
oponowymi.

______________

Obsługa urządzeń tylko przez osoby uprawnione.

III

Rozdzielnice:

−

budowlane,

−

dźwigowe,

−

przystawki
pomiarowe.

______________

Izolacja podstawowa.
Obudowy o stopniu
ochrony co najmniej
IP43.

Wyłącznik ochronny
różnicowoprądowy
selektywny,
zainstalowany w strefie I.

Odbiorniki
oświetleniowe.
Narzędzia ręczne.
Urządzenia budowlane.

Obwody o napięciu
nie przekraczającym
napięcia dotykowego
dopuszczalnego
długotrwale
o wartości do 25 V
prądu przemiennego
lub 60 V prądu
stałego.

Izolacja podstawowa.
Obudowy o stopniu
ochrony co najmniej
IP44.
Uzupełnienie ochrony
przy użyciu wyłącznika
ochronnego
różnicowoprądowego
o IDn ≤ 30 mA.

Wyłącznik ochronny
różnicowoprądowy
o IDn ≤ 30 mA.
Transformator
separacyjny.
Odbiorniki, narzędzia
i urzadzenia o II klasie
ochronności.

Wszelkie czynności związane z instalacjami i urządzeniami elektrycznymi mogą być

wykonywane tylko przez osoby posiadające odpowiednie uprawnienia. Urządzenia i instalacje
powinny mieć zapewnioną ochronę przeciwporażeniową przed dotykiem bezpośrednim
i pośrednim, potwierdzoną wynikami pomiarów. Budowlane rozdzielnice prądu powinny być
prawidłowo rozmieszczone (maksymalnie 50 m od odbiornika) i zabezpieczone przed
dostępem osób niepowołanych. Przewody zasilające powinny być zabezpieczone przed
uszkodzeniami mechanicznymi, a przyłączenia do rozdzielnic wykonane w sposób
zapewniający bezpieczeństwo. Należy prowadzić okresowe kontrole stanu stacjonarnych
urządzeń elektrycznych (raz na miesiąc) i stanu oporności tych urządzeń (dwa razy w roku).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czym polega ochrona przed dotykiem bezpośrednim?
2. Na czym polega ochrona przed dotykiem pośrednim?
3. Jaka jest różnica pomiędzy ochrona podstawową i ochrona dodatkową?
4. Jakie osoby są upoważnione do wykonywania czynności związanych z instalacjami

i urządzeniami elektrycznymi?

5. W jaki sposób zabezpiecza się linie zasilające?
6. Jak wygląda udzielanie pierwszej pomocy osobie porażonej prądem elektrycznym?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie

bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych, odpowiedz na
pytania.
1. Jakie osoby są uprawnione do wykonywania prac związanych z instalacjami

i urządzeniami elektroenergetycznymi?

2. Jakie są zasady wykonywania pracy nad liniami elektroenergetycznymi?
3. W jaki sposób zabezpiecza się rozdzielnice budowlane?
4. Na czym polega kontrola okresowa urządzeń?
5. Jakie są zasady rozmieszczenia oświetlenia na budowie?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować tekst Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych,

2) przeczytać pytania zawarte w ćwiczeniu,
3) zastanowić się nad prawidłowymi odpowiedziami w oparciu o tekst rozporządzenia,
4) zanotować prawidłowe odpowiedzi w notatniku.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst z ćwiczeniem,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Na podstawie materiału nauczania uzupełnij tabelę.

Ochrona przed dotykiem

Strefa

Urządzenia wchodzące w skład

strefy

Równoczesna

ochrona przed

dotykiem

bezpośrednim

i pośrednim

Bezpośrednim

Pośrednim

Stacje transformatorowe,
Zespoły prądotwórcze,
Przyłącza,
Tablice zasilające

Linie napowietrzne
wykonywane:

−

przewodami izolowanymi,

−

kablami podwieszanymi,
przewodami oponowymi

III

Rozdzielnice:

−

budowlane,

−

dźwigowe,

−

przystawki pomiarowe

Odbiorniki oświetleniowe,
Narzędzia ręczne,
Urządzenia budowlane.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować materiał nauczania,
2) przeanalizować tabelę na karcie pracy,
3) zanotować informacje z wykładu,
4) zastanowić się nad prawidłowymi odpowiedziami w oparciu o informacje z wykładu,
5) zanotować prawidłowe odpowiedzi na karcie pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

karta z ćwiczeniem,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie ochrona przed dotykiem bezpośrednim?

2) zdefiniować pojęcie ochrona przed dotykiem pośrednim?

3) rozróżnić poszczególne strefy na budowie?

4) wymienić zasady udzielania pierwszej pomocy osobie porażonej prądem

elektrycznym?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Zasady

bezpiecznego

użytkowania

maszyn,

narzędzi

i sprzętu. Zasady bezpiecznego transportu, magazynowania
i składowania

materiałów

wyrobów

budowlanych.

Zabezpieczanie urządzeń napędowych

4.4.1. Materiał nauczania

Na budowach eksploatowany jest zarówno sprzęt zmechanizowany (maszyny, urządzenia,

takie jak: dźwignice, przenośniki, betoniarki, przeciągarki, ciągniki i inny sprzęt o napędzie
silnikowym) jak i sprzęt pomocniczy (elementy nie stanowiące stałego wyposażenia
budowlanego sprzętu zmechanizowanego, a stosowane przy wykonywaniu robót
budowlanych, takie jak: zawiesia, uchwyty, bloki przenośne, podstawki ładunkowe, pomosty
przenośne, wózki ręczne, taczki, narzędzia, itp.) Bezpieczna eksploatacja maszyn i urządzeń
budowlanych wymaga w szczególności przestrzegania ogólnie obowiązujących przepisów
dotyczących minimalnych wymagań bhp, a mianowicie:

−−−−

odpowiednio oznakowane i widoczne elementy sterownicze, mające wpływ na
bezpieczeństwo pracownika,

−−−−

wyposażenie maszyn w układ sterowania do całkowitego i bezpiecznego zatrzymani,
urządzenie do zatrzymania awaryjnego, środki ochrony przed upadkiem przedmiotów lub
ich wyrzucaniem,

−−−−

stosowaniem osłon lub innych urządzeń ochronnych lub innych urządzeń ochronnych,
zapobiegających dostępowi do strefy zagrożenia (ruchome części maszyn).
Narzędzia ręczne powinny być utrzymane w stanie sprawności technicznej i czystości

zapewniającej użytkowanie bez szkody dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz
stosowane tylko w procesach i warunkach, do których są przeznaczone. Ręczne narzędzia
udarowe nie mogą posiadać rękojeści krótszej niż 0,15 m oraz ostrych krawędzi, pęknięć, zadr
w miejscu uchwytu. Operatorzy podczas ich stosowania muszą używać rękawic
antywibracyjnych. Ręczne narzędzia, w szczególności kliny, przecinaki lub przebijaki
wyposaża się w uchwyty.

Maszyny i urządzenia techniczne powinny być utrzymane w stanie sprawności

technicznej i czystości zapewniającej użytkowanie bez szkody dla bezpieczeństwa i zdrowia
pracowników oraz stosowane tylko w procesach, warunkach do których są przeznaczone.

Maszyny i urządzenia powinny być wyposażone w łatwo odróżniające się i odpowiednio

oznakowane urzadzenia do odłączania od wszystkich źródeł energii. Włączenie zasilania
energii nie może powodować zagrożenia dla obsługi.

Maszyny i urządzenia techniczne podlegające dozorowi technicznemu, mogą być

używane na terenie budowy tylko wówczas, jeżeli wystawiono dokumenty uprawniające do
ich eksploatacji.

Maszyny oddawane do eksploatacji powinny być wyposażone w instrukcję w języku

polskim. Do instrukcji powinny być dołączone rysunki i schematy przeznaczone do
uruchamiania, konserwacji, kontroli, sprawdzania prawidłowości działania maszyny, a także
w szczególności wszelkie zalecenia odnoszące się do bezpieczeństwa pracy.

Przy pracach na gruntach mokrych lub grząskich koparka powinna pracować na

materacach wykonanych z krawędziaków lub bali w postaci płyt. W czasie przesuwania
koparki o własnym napędzie na stanowisko pracy należy wyrównać drogę, zwłaszcza na
gruntach grząskich, wzmocnić ją materacami, opróżniony czerpak podciągnąć do kadłuba
koparki, a wysięgnik skierować w kierunku jazdy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podczas pracy koparka powinna stać na wyrównanym terenie (materacu)

z zahamowanymi gąsienicami. Podczas nabierania gruntu czerpakiem nie wolno włączać
mechanizmu obrotu ani mechanizmu jazdy.

Przy kopaniu ziemi pod wysokim zboczem (ponad 3 m) należy unikać tworzenia

nawisów, a jeżeli grunt osypuje się samoistnie należy unikać tworzenia nawisów.

W czasie ładowania ziemi na samochód, czerpak koparki nie powinien być przenoszony

nad kabiną, a kierowca nie może znajdować się w samochodzie.

Na terenie budowy wyznaczone miejsca do składowania materiałów i wyrobów należy,

utwardzić i odwodnić. Składowiska materiałów, wyrobów i urządzeń technicznych wykonuje
się w sposób wykluczający możliwość wywrócenia, zsunięcia, rozsunięcia się lub spadnięcia
składowanych wyrobów i urządzeń.
1. Materiały drobnicowe układa się w stosy o wysokości nie większej niż 2 m, dostosowane

do rodzaju i wytrzymałości tych materiałów.

2. Stosy materiałów workowanych układa się w warstwach krzyżowo do wysokości nie

przekraczającej 10 warstw.

3. Przy składowaniu materiałów pylących luzem należy zapewnić szczelne ogrodzenie co

najmniej do wysokości 0,5 m ponad wysokość składowanego materiału.

4. Przy składowaniu materiałów skłonnych do samozapalenia się, należy je zabezpieczyć

przed samozapłonem, a w szczególności ograniczyć wysokość składowania.

5. Przejścia między stosami nie powinny być mniejsze niż 1 m.
6. Szerokość składowisk musi zapewniać swobodę w wykonywaniu czynności

załadunkowych i rozładunkowych.

7. Niedopuszczalne jest składowanie materiałów bezpośrednio pod elektroenergetycznymi

liniami napowietrznymi.

8. W przypadku przechowywania w magazynach substancji i preparatów niebezpiecznych

informację o tym zamieścić na tablicach ostrzegawczych, umieszczonych w widocznych
miejscach. Substancje i preparaty niebezpieczne przechowuje się i przemieszcza na
terenie budowy w opakowaniach producenta.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz maszyny i urządzenia eksploatowane na budowach?
2. Na czym polega bezpieczna eksploatacja maszyn i urządzeń budowlanych?
3. W jaki sposób powinno się eksploatować narzędzia ręczne?
4. Jak powinna wyglądać praca koparki na gruntach mokrych i grząskich?
5. W jakich miejscach należy składować materiały i wyroby na budowie?
6. Jakie są bezpieczne warunki przechowywania i przemieszczania substancji i preparatów

niebezpiecznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uzupełnij tekst prawidłowymi wyrazami.

Przy pracach na gruntach mokrych lub grząskich koparka powinna pracować

……………………. wykonanych z krawędziaków lub bali w postaci płyt. W czasie
przesuwania koparki o własnym napędzie na stanowisko pracy należy ……………………,
zwłaszcza na gruntach grząskich, wzmocnić ją …………………….., opróżniony czerpak
podciągnąć do kadłuba koparki, a wysięgnik skierować w kierunku jazdy.

Podczas pracy koparka powinna stać na ………………………… z zahamowanymi

gąsienicami. Podczas nabierania gruntu czerpakiem ……………………. włączać
mechanizmu obrotu ani mechanizmu jazdy.

Przy kopaniu ziemi pod wysokim zboczem (ponad 3 m) należy ………… tworzenia

nawisów, a jeżeli grunt osypuje się samoistnie należy unikać tworzenia nawisów.

W czasie ładowania ziemi na samochód, czerpak koparki ……………….. być

przenoszony nad kabiną, a kierowca nie może znajdować się w samochodzie.

Bank wyrazów: powinien, na materacach, wyrównać drogę, wyrównanym terenie, unikać,
kopać, wolno, materacami, nie wolno, nie powinien.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować materiał nauczania,
2) przeczytać podany tekst ze zrozumieniem,
3) zastanowić się nad poprawnymi odpowiedziami,
4) uzupełnić luki w tekście,
5) sprawdzić wykonanie ćwiczenia z materiałem nauczania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

karta z ćwiczeniem,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

Ćwiczenie 2

Określ, które ze zdań jest prawdziwe, a które fałszywe.

ZDANIE

PRAWDA

FAŁSZ

Dopuszczalne jest składowanie materiałów bezpośrednio pod elektro-
energetycznymi liniami napowietrznymi.

Maszyny i urządzenia techniczne podlegające dozorowi
technicznemu, mogą być zawsze używane na terenie budowy.

Materiały drobnicowe układa się w stosy o wysokości nie większej
niż 5 m, dostosowane do rodzaju i wytrzymałości tych materiałów.

Substancje i preparaty niebezpieczne przechowuje i przemieszcza się
na terenie budowy w magazynach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować informacje zawarte w tabeli,
2) zastanowić się nad poprawną formą odpowiedzi,
3) zaznaczyć poprawną odpowiedź w tabeli,
4) porównać wykonanie ćwiczenia z innym uczniem.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst z ćwiczeniem,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić maszyny i urządzenia eksploatowane na budowach?

2) wymienić wymagania minimalne dla maszyn na budowie?

3) określić bezpieczną eksploatację maszyn?

4) rozróżnić materiały i substancje niebezpieczne?

5) określić zasady magazynowania materiałów budowlanych?

6) okreslić, na czym polega bezpieczny załadunek i rozładunek

materiałów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne występujące

w procesach pracy. Pierwsza pomoc poszkodowanym
w wypadkach przy pracy. Zabezpieczenie miejsca wypadku

4.5.1. Materiał nauczania

Czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe w procesie pracy można podzielić ma

dwie podstawowe grupy:
A. Czynniki niebezpieczne (urazowe), które działając na człowieka mogą spowodować uraz

(wypadek przy pracy). Można tutaj rozróżnić kilka grup tych czynników: zagrożenia
elementami luźnymi i ruchomymi, elementami wystającymi i ostrymi, związane
z przemieszczaniem się ludzi, zagrożenia prądem elektrycznym, poparzeniem, pożarem
i wybuchem. Czynniki te działają na człowieka w sposób nagły.

B. Czynniki szkodliwe i uciążliwe działające na pracownika przez okres dłuższy mogą

spowodować obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej pracownika (np. obniżenie
wydajności pracy), czy zmiany w stanie zdrowia w ostateczności powodując choroby
zawodowe. Czynniki te dzielimy na 4 grupy:

−−−−

czynniki fizyczne, np.: hałas, wibracje, mikroklimat, promieniowanie, pyły
przemysłowe,

−−−−

czynniki chemiczne, np.: substancje toksyczne, żrące, uczulające, rakotwórcze,

−−−−

czynniki biologiczne, np.: mikroorganizmy roślinne i zwierzęce, np.: bakterie, wirusy
i wytwarzane przez nich toksyny i alergeny,

−−−−

czynniki psychofizyczne, np.: obciążenie fizyczne.

Do robót hydrotechnicznych należą m.in. głębokie wykopy.
Występujące najczęściej zagrożenia to:

−−−−

zasypanie pracowników w wyniku zawalenia się ścian wykopu (notowano ciężkie
wypadki nawet w wykopach o głębokości do 1 m – w pochyłym terenie),

−−−−

wpadnięcie do wykopu, np.: na skutek uderzenia przez ruchomą część maszyny,
budowlanej (np. łyżkę koparki), obsunięcia się ziemi z krawędzi wykopu poślizgnięcia się,

−−−−

spadanie na pracujących w wykopie brył ziemi, kamieni, itp.
Jednym z podstawowych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy jest obowiązkowe

zabezpieczenie ścian wykopu począwszy od 1 m głębokości. Zabezpieczenie ścian wykopu
o głębokości powyżej 1 m (z wyjątkiem wykopu w skałach zwartych) zapewnia się przez:

−

wykonanie wykopu ze ścianami (skarpami) pochylonymi,

−

wykonanie umocnienia pionowych ścian.
Wykop ze skarpami wykonuje się w celu zabezpieczenia ścian przed osuwaniem się

gruntu. Pochylenie skarpy zależy od rodzaju gruntu, warunków atmosferycznych i czasu
utrzymania wykopu. Można przyjąć, że bezpieczny kąt nachylenia skarpy dla gruntów
ś

redniospoistych wynosi ok. 45°. W gruntach piaszczystych nasypowych kąt nachylenia

skarpy powinien być nie większy niż kąt stoku naturalnego.

Wykopy o ścianach pionowych muszą mieć umocnienia ścian przez rozparcie lub

podparcie. Rodzaj zastosowanego umocnienia zależy od wielkości wykopu, rodzaju gruntu
i czasu utrzymania wykopu. Umocnienia ścian wykopu do głębokości 4 m wykonuje się jako
typowe, pod warunkiem, że w bezpośrednim sąsiedztwie wykopu nie przewiduje się obciążeń
spowodowanych przez budowle, środki transportu, składowany materiał, urobek, itp. Powyżej
tej głębokości lub w razie niezachowania wyżej wymienionych warunków sposób
zabezpieczenia wykopów powinien być określony w dokumentacji technicznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ponadto należy przestrzegać następujących wymagań:

−−−−

w pasie terenu przylegającego do górnej krawędzi skarpy, na szerokości równej trzy
krotnej głębokości wykopu należy wykonać spadki umożliwiające odpływ wód
deszczowych od wykopu,

−−−−

sprawdzać skarpy i obudowę po każdym deszczu i po długiej przerwie w pracy oraz przed
każdym rozpoczęciem robót,

−−−−

likwidować naruszenie struktury gruntu skarpy przez usunięcie tego gruntu z zachowaniem
bezpiecznego nachylenia wykonać bezpieczne zejścia i wejścia do wykopów,

−−−−

nie składować materiałów i urobku w odległości mniejszej niż 1 m od krawędzi wykopu,
jeżeli ściany są obudowane; przy skarpach bez umocnień składować można poza klinem
odłamu gruntu,

−−−−

zachować bezpieczne odległości wykopów od istniejących budowli,

−−−−

każdorazowe rozpoczęcie robót w wykopie wymaga sprawdzenia stanu jego obudowy lub
skarp.
Przy wykonywaniu wykopów sprzętem mechanicznym należy wyznaczyć strefę

niebezpieczną związaną z pracą tych maszyn. Przed rozpoczęciem robót ziemnych należy
zapoznać się z dokumentacją techniczną tych robót.

Pierwsza pomoc to podstawowe czynności wykonywane przed przybyciem lekarza,

pogotowia ratunkowego lub innych wykwalifikowanych osób mające na celu ratowanie
zdrowia bądź życia ludzi, którzy odnieśli obrażenia lub nagle zachorowali.

Ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy wyglądają następująco:

1. Postępowanie osoby (osób) ratującej powinno wyglądać następująco:

−

ocena zdarzenia, podjęcie działania,

−

jak najszybsze usunięcie czynnika działającego na poszkodowanego,

−

ocena zaistniałego zagrożenia dla życia poszkodowanego sprawdzenie tętna,
sprawdzenie oddechu oaz drożności dróg oddechowych, ocena stanu przytomności,
ustalenie rodzaju urazu (rany, złamania),

−

zabezpieczenie chorego przed możliwością dodatkowego urazu lub innego zagrożenia
(np. wyniesienie poszkodowanego z miejsca działania czynników toksycznych),

2. Miejsce wypadku należy zabezpieczyć do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn

wypadku w sposób wykluczający:

−

dopuszczenie do miejsca osób niepowołanych,

−

uruchomienie bez koniecznej potrzeby urządzeń, które w związku z wypadkiem
zostały wstrzymane,

−

dokonywanie zmiany ich położenia, jak również zmiany położenia innych
przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego
okoliczności.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie czynniki niebezpieczne występujące na stanowiskach pracy?
2. Jaka jest różnica pomiędzy czynnikami niebezpiecznymi a szkodliwymi i uciążliwymi?
3. Jakie zagrożenia występujące podczas robót hydrotechnicznych?
4. Jakie są wymagania bezpieczeństwa pracy przy wykopach?
5. Jakie są podstawowe czynności ratunkowe?
6. Jakie są zasady udzielania pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy?
7. W jaki sposób należy zabezpieczyć miejsce wypadku?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Obejrzyj film edukacyjny: „Udzielanie pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy”

i wykonaj poniższe polecenia:
1. Wymień zagrożenia w wypadkach przy pracy.
2. Wymień podstawowe czynności ratunkowe.
3. Określ, w jaki sposób należy zabezpieczyć miejsce wypadku.
4. Wykonaj sztuczne oddychanie przy pomocy fantoma.
5. Wykonaj masaż serca przy pomocy fantoma.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć film edukacyjny „Udzielanie pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy”,
2) przeczytać treść ćwiczenia,
3) wykonać kolejne polecenia,
4) sprawdzić poprawność wykonania ćwiczeń z notatkami z materiału filmowego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

film edukacyjny: „Udzielanie pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy”,

−

fantom,

−

tekst z ćwiczeniem,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Na podstawie materiału nauczania przeprowadź z kolegą symulację polegającą na

udzieleniu pierwszej pomocy i zabezpieczeniu miejsca wypadku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować informacje zawarte w materiale nauczania,
2) przeczytać polecenie ze zrozumieniem,
3) zastanowić się nad kolejnością czynności,
4) wykonać i zapisać kolejność czynności.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst z ćwiczeniem,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie czynniki szkodliwe?

2) zdefiniować pojęcie czynniki uciążliwe?

3) wymienić zagrożenia podczas robót hydrotechnicznych?

4) wymienić zasady udzielania pierwszej pomocy?

5) określić zasady zabezpieczenia miejsca wypadku?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to pytania wielokrotnego wyboru.
5. Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane

są cztery odpowiedzi A, B, C, D. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna, wybierz
i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą znakiem X.

7. Staraj się wyraźnie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz od-

powiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uważasz za poprawną.

8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż rozwiązanie za-

dania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

10. Po rozwiązaniu testu sprawdź czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE

ODPOWIEDZI.

11. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Praca na wysokości to praca wykonywana powyżej

a) 2 m od podłoża.
b) 1 m od podłoża.
c) 3 m od podłoża.
d) 4 m od podłoża.

2. Wchodzenie do obudowanego wykopu i wychodzenie z niego po rozporach lub

wykorzystywanie do tego celu urządzeń służących do wydobywania urobku, składowania
urobku, materiałów, wyrobów w odległości mniejszej niż 0,6 m od krawędzi wykopu,
jeśli jego ściany są obudowane, jest
a) zawsze dozwolone.
b) dozwolone w dzień.
c) zawsze zabronione.
d) zabronione w nocy.

3. Rowy opaskowe lub rowy wykonywane w dnie wykopu, które zabezpieczają przed

dopływem wód
a) gruntowych.
b) powierzchniowych.
c) opadowych.
d) gruntowych i opadowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Ujemny wpływ na zdrowie robotników zatrudnionych przy robotach ziemnych wywiera

a) wilgoć.
b) wiatr.
c) wysokość nad poziomem terenu.
d) grunt.

5. Robotnik wykonujący pracę na podmokłych gruntach bądź terenach bagnistych lub

w wodzie powinien otrzymać
a) buty gumowe do kolan.
b) buty gumowe za kolana.
c) rękawice gumowe.
d) spodnie gumowe na szelki.

6. Przy robotach hydrotechnicznych powinno być co najmniej

a) 3 pracowników.
b) 2 pracowników.
c) 4 pracowników.
d) 5 pracowników.

7. Do prac wymagających pozycji klęczącej (dotyczy to robót do umacniania skarp i dna

cieków) należy zaopatrzyć robotnika w
a) buty gumowe do kolan.
b) rękawice gumowe.
c) nakolanniki gumowe.
d) nałokietniki gumowe.

8. W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju

wykonywanej pracy. Nie może być ona jednak
a) niższa niż 18ºC.
b) wyższa niż 10ºC.
c) niższa niż 16ºC.
d) niższa niż 14ºC.

9. Rozmieszczenie sprzętu przeciwpożarowego, budowę zbiorników wodnych i organizację

ochrony przeciwpożarowej na budowach należy w każdym przypadku uzgodnić z
a) kierownikiem budowy.
b) projektantem.
c) kierownikiem robót.
d) jednostką straży pożarnej.

10. Na rysunku przedstawiono oznaczenie

a) stłuc aby uzyskać dostęp.
b) uwaga, gaśnica.
c) stop.
d) uwaga, szkło.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11. Przy wykonywaniu prac hydrotechnicznych najbardziej narażone na urazy są

a) głowa, kończyny górne.
b) głowa, kończyny dolne.
c) głowa, kończyny górne i dolne.
d) głowa.

12. Strefa, która obejmuje odbiorniki oświetleniowe, narzędzia ręczne (ruchome), urządzenia

budowlane to strefa
a) I.
b) II.
c) III.
d) IV.

13. Linie zasilające napowietrzne, kablowe lub przewody oponowe powinny być prowadzone

możliwie
a) najdłuższymi trasami.
b) najkrótszymi trasami.
c) najkrótszymi trasami ze skrzyżowaniami.
d) najdłuższymi trasami ze skrzyżowaniami.

14. Wymaga się zastosowania przynajmniej jednego środka ochrony w urządzeniach elek-

trycznych o napięciu
a) do 1 kV.
b) od 1 kV.
c) do 2 kV.
d) do 1,5 kV.

15. W razie porażenia prądem elektrycznym najważniejszą czynnością jest

a) zawiadomienie straży pożarnej.
b) wyłączenie światła.
c) szybkie uwolnienie porażonego spod działania prądu.
d) zawiadomienie kierownika budowy.

16. Osoba ratująca musi dokonać wyboru metody i sposobu uwolnienia porażonego spod

działania prądu elektrycznego w zależności od
a) pogody.
b) warunków, w jakich nastąpiło porażenie.
c) wieku poszkodowanego.
d) miejsca wypadku.

17. Rażonego człowieka można jeszcze uratować, jeżeli udzieli mu się skutecznej pomocy

przed upływem
a) od 3 do 5 min.
b) od 2 do 3 min.
c) od 5 do 6 min.
d) od 1 do 3 min.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18. Budowlane rozdzielnice prądu powinny być rozmieszczone maksymalnie

a) 30 m od odbiornika.
b) 40 m od odbiornika.
c) 50 m od odbiornika.
d) 60 m od odbiornika.

19. Okresowe kontrole stanu stacjonarnych urządzeń elektrycznych należy prowadzić

a) raz w roku.
b) dwa razy w roku.
c) raz na trzy miesiące.
d) raz na miesiąc.

20. Okresowe kontrole stanu oporności urządzeń elektrycznych należy prowadzić

a) raz w roku.
b) dwa razy w roku.
c) raz na trzy miesiące.
d) raz na miesiąc.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Ustawa z dnia 07.07.1994 r. Prawo budowlane (tj. Dz. U. z 2006 r., Nr 156, poz. 1118,

z 2006 r. Nr 170, poz. 1217, Nr 193, poz. 1430, Dz. U. z 2007r. Nr 10 poz. 69)

2. Ustawa z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy (tj. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, Nr 106,

poz. 668, Nr 113, poz. 717, z 1999 r. Nr 99, poz. 1152, z 2000 r, Nr 19, poz. 239, Nr 43,
poz. 489, Nr 107, poz. 1127, Nr 1127, Nr 120, poz. 1268, oraz 2001 r., Nr 11, poz. 84,
Nr 28, poz. 301, Nr 52, poz. 538, Nr 99, poz. 1075, Nr 111, poz. 1194, poz. 1679,
z 2003 r., Nr 166, poz. 1608, Nr 213, poz. 2081, z 2004 r., Nr 96, poz. 959, poz. 99, poz.
1001, Nr 120, poz. 1252)

3. Ustawa z dnia 24.08.1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2002 r., Nr 147, poz.

1229, z 2003 r., Nr 52, poz. 452, z 2004 r., Nr 96, poz. 959, z 2005 r., Nr 100, poz. 835,
poz. 836, z 2006 r. Nr 191, poz. 1410)

4. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie

ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r., Nr 169, poz. 1650,
poz. 1650, z 2007 r. Nr 49, poz. 330)

5. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6.02.2003 r. w sprawie bezpieczeństwa

i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. z 2003 r., Nr 40, poz.
470)

6. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30.10.2002 r. w sprawie minimalnych

wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn
przez pracowników podczas pracy (Dz. U. z 2002 r. Nr 191, poz. 1596, z 2003 r. Nr 178,
poz. 1745)

7. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21.04.2006 r.

w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych
i terenów (Dz. U. z 2006 r. Nr 80, poz. 563)

8. Wieczorek Zygmunt, Budownictwo. Wymagania bezpieczeństwa pracy, Państwowa

Inspekcja Pracy, Warszawa 2005 r.

9. Wiącek Wiesław, Dostosuj zakład do przepisów prawa pracy- budownictwo, Państwowa

Inspekcja Pracy, Warszawa 2005 r.

10. www.bhpznaki.pl