BIOMEDYCZNE PODSTAWY TERAPII ZAJĘCIOWEJ

CZĘŚĆ 2.

I. Rodzaje tkanek

Tkanka to zespół komórek o podobnej budowie i pochodzeniu, przystosowany do pełnienia tej

samej funkcji. Wyróżniamy:

a) tkankę nabłonkową

b) tkankę łączną

c) tkankę mięśniową

d) tkankę nerwową

W każdej tkance wyróżniamy kilka podtypów w zależności od przeznaczenia i funkcji:

a) tkanka nabłonkowa

Budowa:



zwarty układ komórek



brak unaczynienia



substancje odżywcze pobiera z leżącej pod nim tkanki łącznej



zdolna do podziałów



duża możliwość regeneracji

Funkcja:



oddziela organizm od otaczającego go świata,



zabezpiecza przed utratą wody,



pozwala na wymianę gazową,



ułatwia odbiór bodźców ze środowiska,



wyściela narządy i jamy ciała.

Podział:



jednowarstwowy: nabłonek z pojedynczą warstwą komórek (cienki). Występuje w miejscach

wymiany gazowej (w pęcherzykach płucnych, wyściela naczynia krwionośne), w miejscach

wchłaniania i wydzielania (układ pokarmowy)



wielowarstwowy: nabłonek z wieloma warstwami komórek. Występuje tam gdzie wymagana

jest ochrona fizyczna lub chemiczna

np. jamie ustnej, pochwie, na przedniej części rogówki,

naskórek.

b) tkanka łączna

Funkcja:

 łączy tkanki i narządy w jedną całość, ale też decyduje o kształcie różnych elementów

 funkcja odżywcza

 nadaje narządom spoistość i sztywność

 funkcja podporowa

 funkcja ochronna

Budowa:



zbudowana z komórek i istoty międzykomórkowej. Wytworem tej ostatniej są włókna:

klejodajne zbudowane z kolagenu, sprężyste zbudowane z elastyny, kratkowe zwane

srebrochłonnymi

Podział:

 tkanka łączna właściwa: zbita (tworzy powięzi, torebki stawowe, ścięgna), zarodkowa,

tłuszczowa, galaretowata, siateczkowata, wiotka

 tkanka łączna oporowa:

- chrzęstna

- kostna

 tkanka tłuszczowa

 krew

 limfa

Tkanka chrzęstna:

Funkcja:

- warunkuje wzrost kości długich

- tworzy powierzchnie stawowe

- n

iweluje urazy mechaniczne – giętkość i elastyczność

- zapewnia powierzchnię poślizgu dla ruchomych stawów

Budowa:

zbudowana z komórek chrzęstnych - chondrocytów (najczęściej zgrupowanych w zespoły po

dwie lub trzy komórki otoczone torebką włókien kolagenowych oraz bezpostaciowej substancji

międzykomórkowej.

W zależności od rodzaju i proporcji poszczególnych składników substancji międzykomórkowej

wyróżnia się:



chrząstkę szklistą (nieliczne włókna kolagenowe) tworzy szkielet w okresie zarodkowym

i płodowym. W organizmie dorosłego człowieka z tkanki chrzęstnej szklistej zbudowane

są: powierzchnie stawowe, większość chrząstek krtani, chrzęstne pierścienie tchawicy i

oskrzeli oraz części chrzęstne żeber i przegroda nosa.



włóknistą (liczne włókna kolagenowe) ma dużą wytrzymałość na zrywanie. Z tkanki

chrzęstnej włóknistej zbudowane są: krążki międzykręgowe, krążek spojenia łonowego,

łąkotki i przyczepy więzadeł i ścięgien do kości.



sprężystą (zawiera głównie włókna elastyczne w postaci gęstej siatki). Z tkanki chrzęstnej

sprężystej zbudowane są: małżowina uszna, przewód słuchowy zewnętrzny, trąbka

słuchowa, nagłośnia oraz małe chrząstki krtani. Nie ulega mineralizacji.

Tkanka kostna:

Funkcja:

- podporowa

- produkcja krwi (szpik kostny)

- ochronna (otacza narządy i organy)

- dźwignia (mięśnie poruszają kośćmi aby

wywołać ruchy ciała)

- zapasy minerałów (sole wapnia i fosforu)

Budowa:

Substancje organiczne (osseina) i składników

nieorganiczne - soli fosforu i wapnia

(dwuhydroksyapatyty).

Powierzchnia kości od strony powierzchni łączących (stawy) pokryta jest cienką warstwą

chrząstki lub łącznotkankową powłoką. Pozostałą część kości pokrywa błona zwana okostną

(periosteum), zaś od strony jamy szpikowej wyściółka jamy szpikowej (endosteum). Ponadto w

zakresie kości stwierdza się: naczynia krwionośne i chłonne, nerwy oraz szpik kostny czerwony

(medulla ossium rubra, erytrocyty, leukocyty) i żółty (medulla ossium flava, komórki tłuszczowe

oraz młodociane postacie krwinek).

Kształt kości :

a. Kości długie (ossa longa)

– jeden wymiar dużo większy niż pozostałe

– składają się z trzonu (corpus) oraz dwóch końców: bliższego (extremitas proximalis) i

dalszego (extr.distalis).

– trzon zawiera pustą przestrzeń tzw. jamę szpikową (cavum medullare) wypełnioną szpikiem

kostnym (medulla ossium) – np. kości kończyn

b. Kości płaskie (ossa plana)

– wydłużone w dwóch wymiarach i spłaszczone w trzecim

– np. kości pokrywy czaszki, łopatka, kość biodrowa

c. Kości krótkie (ossa brevia)

– równomiernie rozwinięte we wszystkich kierunkach

– np. kości nadgarstka, kości stępu.

d. Kości różnokształtne (ossa multiformia)

– wszystkie inne poza w/w - np. atlas, axis

e. Kości pneumatyczne (ossa pneumatica)

– zwierają przestrzenie powietrzne wysłane błoną śluzową

– np. k. klinowa, k. szczękowa, k. skroniowa, k. sitowa, k. czołowa

Cechy kości:

- twardość

- plastyczność

Budowa kości charakteryzuje się nadmiarem materiału w stosunku do potrzeb obciążenia

statycznego i dynamicznego lecz jest to związane z koniecznością dostosowania się kości (jej

kształtu) do otoczenia. W ogólnym planie budowy kości i mięśnie dostosowują się wzajemnie.

Kształt kości - pociąganie kości przez przyczepy mięśniowe wywołuje centralnie wpuklenie,

wgłębienie, natomiast wyniosłości powstają dokoła przyczepu mięśnia, aby powiększyć jego pole

przyczepu.

Budowa wewnętrzna kości

Istota zbita (substantia compacta)

– na powierzchni kości

Istota gąbczasta (substantia spongiosa)

– wewnątrz kości

(w kościach płaskich czaszki występuje śródkoście –

diploe)

- układ beleczek kostnych ma budowę zgodną z

liniami sił obciążenia.

II. Układ ruchu

Układ ruchu (łac. motorium) to część organizmu odpowiadająca za utrzymanie postawy i

wykonywanie ruchów. Ze względu na budowę i właściwości narząd ruchu człowieka dzielimy

na:



Układ szkieletowy (część bierna) składający się z:



kości



połączeń międzykostnych:

a) wolnych, czyli stawów wraz z ich elementami dodatkowymi

b) ścisłych połączeń międzykostnych (więzozrosty, chrząstkozrosty i kościozrosty)



Układ

mięśniowy (część

czynna

–

obdarzona

zdolnością

kurczenia

się)

czyli mięśnie, ścięgna oraz więzadła (niegdyś zaliczane do części biernej)

W nieco szerszym znaczeniu, to również receptory, oraz część układu nerwowego sterująca jego

czynnością.

III. Układ szkieletowy (kostny) człowieka

Szkielet kostny człowieka dzielimy na :

- osiowy składa się z: czaszki, kręgosłupa i klatki piersiowej

- szkielet obręczy kończyny górnej

- szkielet obręczy kończyny dolnej

1. CZASZKA (łac. cranium)

a) Mózgoczaszka

(łac. neurocranium)

Funkcja ochronna mózgu.

Zbudowana z 8 kości:

•

kość czołowa (nieparzysta)

•

kości ciemieniowe (parzysta)

•

kości skroniowe (parzysta)

•

kość potyliczna (nieparzysta)

•

kości klinowe (parzysta)

b) twarzoczaszka (trzewioczaszka)

(łac. splanchnocranium)

Funkcja: pochłanianie i obróbka mechaniczna pokarmu, ochrona początkowego odcinka układu

przewodu pokarmowego i oddechowego oraz narządów zmysłów.

Zbudowana z 14 kości:

•

kości nosowe (parzysta)

•

kości jarzmowe (parzysta) )

•

kości szczęki (parzysta)

•

kość żuchwy (nieparzysta)

•

kości sitowe (parzysta)

•

oczodoły (parzysta)

•

kości łuku brwiowego (parzysta)

By LadyofHats Mariana Ruiz Villarreal, translated by Żbiczek -
Image:Human skull side complete.svg, Domena publiczna,
https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=4360401

2. KRĘGOSŁUP (łac. Columna vertebralis)

Funkcja: podpiera górną część

ciała, amortyzuje i osłania rdzeń

kręgowy

Zbudowany z 33 - 34 kręgów

•

odcinek szyjny

łac. vertebrae cervicales

7 kręgów

skrót: C

•

odcinek piersiowy

łac. vertebrae thoracicae

12 kręgów

skrót: Th

•

odcinek lędźwiowy

łac. vertebrae lumbalis

5 kręgów

skrót: L

•

odcinek krzyżowy

łac. os sacrum

powstaje ze zrośnięcia 5

kręgów krzyżowych

skrót: S

•

odcinek guziczny

(ogonowy)

łac. os coccyges

powstaje ze zrośniętych 4-5

kręgów guzicznych

skrót: Co

By LadyofHats, translated by Żbiczek - Image:Human skeleton front.svg by LadyofHats,

Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3771991

3. KLATKA PIERSIOWA (łac. thorax)

Funkcja: ochrona narządów wewnętrznych gł. płuc i serca, umożliwia proces wymiany gazowej.

Zbudowana z 12 par żeber, 12 kręgów piersiowych i mostka:

•

7 żeber prawdziwych (żebra I-VII, połączone bezpośrednio z mostkiem)

•

3 żeber rzekome ( żebra VIII – X, łączą się po przez żebro VII z mostkiem)

•

2 żebra wolne (żebra XI – XII, brak połączenia z mostkiem )

4. OBRĘCZ KOŃCZYNY GÓRNEJ (łac. cingulum membri superioris)

Funkcja - chwyt, czynności manipulacyjne i manualne.

Kończyna górna (łac. extremitas superius)
dzieli się na:

Obręcz barkowa:

a) obojczyk (łac. scapula),

b) łopatka (łac. clavicula),

Część wolna:

a) ramię

- kość ramienna (łac. humerus),

b) przedramię

- kość łokciowa (łac. ulna)

- kość promieniowa (łac. radius)

c) ręka:

- kości nadgarstka:

kość łódeczkowata ( scaphoideum),

kość księżycowata (lunatum),

kość trójgraniasta (triquetrum),

kość grochowata (pisiforme), kość

czworoboczna większa (trapezium),

kość czworoboczna

mniejsza (trapezoideum), kość

główkowata (capitatum),

kość haczykowata (hamatum).

- kości śródręcza (łac. metacarpus)

(5 kości)

- kości palców (4 palce po 3 paliczki, kciuk dwa paliczki)

5. OBRĘCZ KOŃCZYNY DOLNEJ (łac. cingulum membri inferioris)

Funkcja - podpora ciała, lokomocja człowieka.

Kończyna dolna (łac. extremitas inferior) dzieli się na:

Obręcz biodrowa:

a) 2 kości miedniczne (zbudowana z k. biodrowej, kulszowej i

łonowej)

b) kość krzyżowa

Część wolna:

a) u

do:

- kość udowa (femur)

- rzepka (patella)

b) podudzie:

- kość piszczelowa (tibia)

- kość strzałkowa (fibula)

c) stopa:

- kości stępu (ossa tarsi):

kość skokowa (talus), kość piętowa (calcaneus),

kość łódkowata (os naviculare), kość sześcienna (os

cuboideum), trzy kości klinowate (ossa cuneiformia):

boczna, pośrednia i przyśrodkowa.

- kości śródstopia (ossa metatarsalia)

kości śródstopia od I do V

- kości palców (ossa digitorum pedis)

paliczki stopy (4 palce po 3 paliczki, paluch dwa

paliczki)