1

Rozpoznawanie

mo

ż

liwo

ś

ci

i potrzeb uczniów

oprac. Wiesława Machul

2

Nieco odmienne

spojrzenie na potrzeby

dzieci i młodzie

ż

y…

3

Teoria Marshala Rosenberga

Ż

yrafa- symbol Szakal- symbol

porozumienia trudno

ś

ci w porozumiewaniu

4

„ Naszym pierwszym pytaniem powinno by

ć

: „

Czego potrzebuj

ą

uczniowie?” ……

a natychmiast

po nim „ Jak mo

ż

emy te potrzeby zaspokoi

ć

?”

Wychodz

ą

c od tego znajdziemy si

ę

w zupełnie

innym miejscu ni

ż

to, w którym znale

ź

liby

ś

my si

ę

,

zaczynaj

ą

c od pytania: „ Jak mam przekona

ć

dzieci,

ż

eby robiły to, czego ja chc

ę

?”

(Alfie Kohn)

5

Rozpoznawanie

potrzeb

(poprzez obserwacj

ę

zachowa

ń

)

6

Co to jest potrzeba?

7

POTRZEBY

ka

ż

da istota ma takie same potrzeby, by

ć

mo

ż

e nie w tej chwili;

s

ą

powszechne, uniwersalne;

potrzeby to p

ę

d, który utrzymuje nas przy

ż

yciu i który sprawia,

ż

e podejmujemy

działanie;

niezaspokojenie potrzeb jest

ź

ródłem stresu;

8

wa

ż

ne jest nawi

ą

zanie kontaktu ze sob

ą

,

bycie

ś

wiadomym swoich potrzeb, to słu

ż

y

ż

yciu i ratuje je;

bycie

ś

wiadomym swoich potrzeb pozwala

szuka

ć

sposobów na ich zaspokojenie.

nie powinno si

ę

„do potrzeby”

doł

ą

cza

ć

drugiej osoby

(wtedy wła

ś

ciwie jest to ju

ż

pro

ś

ba)

9

Nawet za
najohydniejszymi czynami
kryje si

ę

„pi

ę

kna” potrzeba.

10

Mylimy potrzeby ze strategiami

Potrzeba jest zawsze „pi

ę

kna”, tylko

strategia jej zaspokojenia mo

ż

e nie by

ć

do

przyj

ę

cia

11

Potrzeby tkwi

ą

ce u

ź

ródła

naszych uczu

ć

M. Rosenberg uwa

ż

a:

„Os

ą

dy, krytyka, diagnozy i interpretacje

cudzych zachowa

ń

to zast

ę

pcze formy

ujawniania własnych potrzeb”.

12

Potrzeby s

ą

wa

ż

ne.

„Je

ś

li nie przywi

ą

zujemy wagi do własnych

potrzeb, mo

ż

e si

ę

okaza

ć

,

ż

e dla innych te

ż

nie b

ę

d

ą

one wa

ż

ne”.

M. Rosenberg

13

Praca indywidualna

Prosz

ę

si

ę

zastanowi

ć

i poda

ć

20

przykładów potrzeb

(najlepiej wypisa

ć

na kartce)

14

Przykłady potrzeb

bezpiecze

ń

stwa;

autonomii: wolno

ś

ci, niezale

ż

no

ś

ci, mo

ż

liwo

ś

ci swobodnego

wyboru, marze

ń

, urzeczywistniania warto

ś

ci w działaniu;

kontaktu z lud

ź

mi i współzale

ż

no

ś

ci: akceptacji, uznania,

blisko

ś

ci, wspólnoty, wyrozumiało

ś

ci, empatii, bezpiecze

ń

stwa

uczuciowego, uczciwo

ś

ci, miło

ś

ci, wsparcia, zaufania,

szczero

ś

ci, zrozumienia, szacunku, ciepła, wnoszenia własnego

wkładu w

ż

ycie;

wspólnoty duchowej: pi

ę

kna, pokoju, harmonii, ładu, natchnienia;

integralno

ś

ci: autentyzmu, sensu, godno

ś

ci osobistej;

samorealizacji: kreatywno

ś

ci, sukcesu;

ś

wi

ę

towania: zabawy, uczczenia, opłakiwania pora

ż

ek;

odnowy biologicznej: powietrza, po

ż

ywienia, wody, ruchu,

odpoczynku, ochrony przed chorobami itp..

15

Uczucia

s

ą

dzie

ć

mi naszych

potrzeb

16

Uczucie to sygnał potrzeby.

Nasze potrzeby steruj

ą

uczuciami, nie za

ś

zdarzenia same w sobie;
W sytuacji, w której reagujemy uczuciowo,
szukamy przyczyn stanów emocjonalnych na
zewn

ą

trz nas.

Powinni

ś

my jednak skierowa

ć

wówczas

uwag

ę

do wewn

ą

trz i tam próbowa

ć

ustali

ć

,

która z potrzeb le

ż

y u podstaw naszej reakcji.

17

Uczucia, których
do

ś

wiadczam.

„PRZYJEMNE”

gdy moje potrzeby s

ą

zaspokojone

„NIEPRZYJEMNE”

gdy moje potrzeby nie
s

ą

zaspokojone

18

Praca indywidualna- wypisa

ć

:

10 przykładów uczu

ć

,

które do

ś

wiadczam,

gdy moje potrzeby s

ą

zaspokojone

10 przykładów uczu

ć

,

które do

ś

wiadczam,

kiedy moje potrzeby nie
s

ą

zaspokojone

19

Uczucia, których do

ś

wiadczam,

gdy moje potrzeby nie s

ą

zaspokojone:

zły, zmartwiony,

zawiedziony,
zdesperowany, samotny,
zawstydzony,
zrozpaczony, zmieszany,
sfrustrowany,
poirytowany, smutny,
bezsilny, niespokojny,
zestresowany,
podenerwowany,
przera

ż

ony,

rozzłoszczony, w

ś

ciekły,

zoboj

ę

tniały, zawiedziony,

zatroskany, zakłopotany,
podminowany, załamany,
nieszcz

ęś

liwy, spi

ę

ty,

wystraszony, ura

ż

ony,

zaskoczony, skr

ę

powany,

speszony, zaszokowany,
niezadowolony,
przygaszony,
rozgoryczony,
zaniepokojony,
zmartwiony

,

wzburzony,

20

Wyra

ż

anie uczu

ć

- czy podane

zdanie wyra

ż

a uczucie

?

-

zadanie do wykonania

1.

„Jestem zadowolona widz

ą

c,

ż

e sko

ń

czyłe

ś

zadanie”.

2.

„Jeste

ś

wspaniały”.

3.

„Czuj

ę

,

ż

e nie staracie si

ę

tak, jakby

ś

cie

mogli”.

4.

„Martwi

ę

si

ę

, czy starczy mi czasu”.

5.

„Kiedy nie robicie tego, o co prosz

ę

, czuj

ę

si

ę

nieszanowana”.

„Edukacja wzbogacaj

ą

ca

ż

ycie” M. Rosenberg

21

Odpowiedzi do zadania z
poprzedniego slajdu:

1.

Zdanie wyra

ż

a uczucie.

2.

Nie wyra

ż

a uczucia.

3.

Nie wyra

ż

a uczucia.

4.

Zdanie wyra

ż

a uczucie.

5.

Nie wyra

ż

a uczucia.

22

Jak wyra

ż

a

ć

uczucia?

Uczucia nie s

ą

jasno wyra

ż

one, je

ś

li po słowie czu

ć

nast

ę

puje „

ż

e”, „jak”, „jakby” w nast

ę

puj

ą

cych

zdaniach:
Czuj

ę

,

ż

e powiniene

ś

mie

ć

wi

ę

cej rozumu.

Czuj

ę

si

ę

jak nieudacznik.

Czuj

ę

si

ę

, jakbym

ż

yła ze

ś

cian

ą

.

Czuj

ę

,

ż

e nieustannie musz

ę

by

ć

do czyjej

ś

dyspozycji.
Czuj

ę

,

ż

e to nic nie da.

Czuj

ę

,

ż

e szef mn

ą

manipuluje.

23

Jak „dotrze

ć

”

do potrzeby?

24

Pomoc

ą

jest OPIS zachowa

ń

.

25

Ró

ż

nice mi

ę

dzy ocen

ą

a opisem.

Przykłady

On jest hojny

On jest miły

To było niegrzeczne

Zabierasz za du

ż

o

miejsca

Ty idioto

On mnie szykanuje

Oni s

ą

głupi

Bardzo ci

ęż

ko pracujesz

On jest m

ą

dry

Dał mi płyt

ę

CD

Spytał mnie czy mog

ę

przyj

ść

Gło

ś

no mu si

ę

odbiło

Siedzisz z wyci

ą

gni

ę

tymi

nogami
Usiadłe

ś

na moich okularach i

p

ę

kły

Wypchn

ą

ł mnie z kolejki

Jedz

ą

obiad w nocy

Napisałe

ś

trzy raporty

Przeczytał trzy ksi

ąż

ki jednego

dnia

26

Opis czy ocena?- dokonaj
analizy

-

zadanie do wykonania

1.

„Kiedy poprosiłem Mari

ę

, aby mnie

posłuchała, odpowiedziała mi szorstko”.

2.

„Tomek powiedział mi,

ż

e jego pies zjadł

prac

ę

domow

ą

”.

3.

„Ona jest bardzo m

ą

dra”.

4.

„Jeste

ś

wspaniałym pisarzem”.

5.

Powiedziała mi,

ż

e ma problemy w nauce”.

„Edukacja wzbogacaj

ą

ca

ż

ycie”- M. Rosenberg

27

Rozwi

ą

zanie zadania z

poprzedniego slajdu:

1.

Ocena.

2.

Opis.

3.

Ocena.

4.

Ocena.

5.

Opis.

28

Praca indywidualna-

zadanie do

wykonania

Przeróbcie podane oceny na opis.

On jest słabo skoncentrowany.

Ty nie bierzesz odpowiedzialno

ś

ci.

Nie słuchasz.

29

Przykład rozwi

ą

zania

Zdanie: „On jest słabo skoncentrowany” np.
wygl

ą

da przez okno w trakcie wykładu,

Zdanie: „Ty nie bierzesz odpowiedzialno

ś

ci”

np. potr

ą

ciłe

ś

kwiat i on spadł, a doniczka si

ę

zbiła, a ty odchodzisz

Zdanie: „Nie słuchasz” np. masz trudno

ś

ci z

dokładnym wykonywaniem polece

ń

30

Ć

wiczenie indywidualne

Napisz kilka przykładów ocen, które
wystawiasz.

„Przetłumacz je” na opisy (zamie

ń

je na

opisy).

31

Zobacz, co kryje si

ę

w wypowiedzi?

Czasem słowa mog

ą

ukrywa

ć

inne rzeczy.

Jak otworzy

ć

słowa,

ż

eby zobaczy

ć

, co jest

w

ś

rodku?

Spójrzmy na słowa „przez Ciebie” i zamie

ń

my

zdania oskar

ż

aj

ą

ce na zdania wyra

ż

aj

ą

ce

własne uczucia.

32

Przykładowe zdania do analizy

Przez Ciebie jestem przygn

ę

biona.

Przez Ciebie jestem zakłopotana.

Przez Ciebie si

ę

martwi

ę

.

Przez niego jestem w

ś

ciekła.

Ona mnie denerwuje.

33

Praktykowanie

w okre

ś

laniu potrzeb

Na podane na slajdach zadania nie ma jednej

odpowiedzi- nasze odpowiedzi s

ą

tylko przykładem,

propozycj

ą

, a nie jedynymi mo

ż

liwymi rozwi

ą

zaniami.

34

Dziecko mówi:

Dlaczego musz

ę

rozwi

ą

zywa

ć

ten głupi test?

To zdanie mo

ż

e by

ć

wyrazem jakich uczu

ć

?

Jakich potrzeb?

Zapisz swoj

ą

odpowied

ź

i dopiero

wówczas przejd

ź

do kolejnego slajdu

35

Mo

ż

liwa odpowied

ź

:

uczucia: irytacja? zło

ść

?

potrzeba: swoboda wyboru, potrzeba

zrozumienia? wsparcia? pomocy?

36

Dziecko mówi:

Nie, nie zamierzam sp

ę

dzi

ć

czasu

na pomaganiu jej

To zdanie mo

ż

e by

ć

wyrazem jakich uczu

ć

?

Jakich potrzeb?

Zapisz swoj

ą

odpowied

ź

i dopiero

wówczas przejd

ź

do kolejnego slajdu

37

Mo

ż

liwa odpowied

ź

:

uczucie: zło

ść

, zniecierpliwienie, zm

ę

czenie;

potrzeba: odpoczynku? spokoju? szacunku
dla swej niezale

ż

no

ś

ci?

38

Dziecko mówi:

To zadanie jest głupie. Nie zrobi

ę

go.

To zdanie mo

ż

e by

ć

wyrazem jakich uczu

ć

?

Jakich potrzeb?

Zapisz swoj

ą

odpowied

ź

i dopiero

wówczas przejd

ź

do kolejnego slajdu

39

Mo

ż

liwa odpowied

ź

:

uczucie: zniecierpliwienie, znudzenie,
potrzeba sensu, zło

ść

?

potrzeba wra

ż

e

ń

? potrzeba wsparcia?

40

Dziecko mówi:

Kolorowanie jest nudne

To zdanie mo

ż

e by

ć

wyrazem jakich uczu

ć

?

Jakich potrzeb?

Zapisz swoj

ą

odpowied

ź

i dopiero

wówczas przejd

ź

do kolejnego slajdu

41

Mo

ż

liwa odpowied

ź

:

uczucie: znudzenie, zniecierpliwienie

potrzeba: nowych do

ś

wiadcze

ń

? zm

ę

czenie?

42

Praca indywidualna

Prosz

ę

opisa

ć

5-7 przykładów zachowa

ń

dzieci

Na tej podstawie poda

ć

do ka

ż

dej sytuacji,

jakich

uczu

ć

do

ś

wiadcza dziecko i czego w

danym momencie

potrzebuje

Poprzez obserwacj

ę

zachowa

ń

mo

ż

emy

rozpoznawa

ć

potrzeby

43

Literatura

M. B. Rosenberg- Edukacja wzbogacaj

ą

ca

ż

ycie; Jacek

Santorski & Co;Warszawa 2006.

M.B. Rosenberg- Porozumienie bez przemocy - o j

ę

zyku serca;

Jacek Santorski & Co - Warszawa 2003
Widstrand Towe- Porozumienie bez przemocy czyli j

ę

zyk

ż

yrafy

w szkole; Wydawca CMPPP - Warszawa 2005
Sura Hart, Victoria Kindle Hudson, Empatyczna klasa. Relacje,
które pomagaj

ą

w nauce, CMPPP, Warszawa 2006.

Aleksandra Cyran-

Ż

uczkowska, Wychowanie bez klapsa:

porozumienie bez przemocy, Wydawnictwo Rubikon, Kraków
2006.
Ingrid Holler, Porozumienie bez przemocy.

Ć

wiczenia. Materiały

do pracy indywidualnej i grupowej oraz osób prowadz

ą

cych

szkolenia, Jacek Santorski & Co., 2007

44

Koniec