Zmiany

nowotworowe

na powiekach u psów

DIAGNOSTYKA PATOMORFOLOGICZNA W OKULISTYCE

MAŁYCH ZWIERZĄT. BADANIA PRZYŻYCIOWE

Streszczenie

Abstract

W niniejszej pracy dokonano oceny histopatologicznej guzów
usuniętych z powiek psów oraz podjęto próbę określenia stopnia
inwazyjności badanych nowotworów na podstawie oceny ekspre-
sji receptorów antygenu proliferacji Ki-67. Antygen ten stanowi
powszechnie uznany marker stopnia proliferacji nowotworów.
W dostępnej literaturze nie spotkano informacji dotyczących
zachowania się ekspresji tego antygenu w guzach wywodzących
się z gruczołu Meiboma.

The clinical appearance, diagnosis and therapeutic procedures in
cases of palpebral skin nodules are described. The special atten-
tion was paid to the type of proliferation. In the majority of cases
the adenoma, epithelioma and few adenocarcinoma of Meibomian
glands were found. The degree of the malignancy of this tumors
were investigated according to the intensity of the nuclear expres-
sion of the proliferation antigen Ki-67 receptors. The epithelioma
nuclei expressed scarce Ki-67 antigen receptors, what is related
to the low proliferation capability, in spite to adenocarcinoma cells,
where they were significantly more numerous.

Słowa kluczowe

Key words

pies, guzy powiek, patomorfologia

dog, ocular tumors, pathomorphology

40

KULISTYKA

O

WETERYNARIA

W PRAK TY CE

WRZESIEŃ-PAŹDZIERNIK • 5/2005

prof. dr hab. n. wet. Maria Katkiewicz, dr n. wet. Krystyna Ratajska-Michalczak

Katedra Nauk Klinicznych, Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie

Guzy powiek u psów w początkowym

etapie rozwoju choroby nie powodu-
ją wystąpienia zmian wtórnych, takich
jak: zapalenie spojówki, uszkodzenie
rogówki, wzmożone łzawienie (3), dla-
tego też leczenie jest podejmowane dość
późno. Wybór metody terapeutycznej
możliwy jest po wykonaniu prawidło-
wego rozpoznania guza. W części przy-
padków lokalne deformacje w obrębie
powiek mogą być spowodowane proce-
sem zapalnym. Terapia antybiotykami
i kortykosterydami powoduje szybkie
cofanie się zmian chorobowych. Pozo-
stałe po takim postępowaniu deforma-
cje to najczęściej zmiany nowotworowe.
Guzy powiek to najczęściej gruczolaki
lub raki o niskim stopniu inwazyjności,
rzadko dające przerzuty nowotworowe.
Częstotliwość występowania guzów no-
wotworowych na powiekach u psów
wzrasta z wiekiem zwierząt, a najwięk-

sze nasilenie jest obserwowane między
9 a 10 rokiem życia (6).

Rozrosty nowotworowe na powiekach

psów mogą wywodzić się z różnych tka-
nek, lecz najczęściej spotykanym typem
są guzki powstałe w wyniku proliferacji
komórek gruczołu Meiboma. Według
danych przedstawionych przez Krehbiela
(4) rozrosty nowotworowe wywodzące
się z gruczołów Meiboma stanowią 50%
nowotworów powiek u psów. Z naszych
obserwacji prowadzonych w latach 1998-
-2004 wynika także, że ten typ rozrostów
jest najczęściej spotykanym nowotworem
powiek u psa. Inny typ nowotworów,
spotykany sporadycznie, to czerniaki lub
naczyniaki mięsakowe.

Wskazane jest wykonanie badania

histopatologicznego guza. Badanie to
wykonywane jest najczęściej po wycię-
ciu chirurgicznym całej zmiany. Metoda
ta może być zastosowana, kiedy guz

nie jest dużych rozmiarów, a usunięcie
go nie stwarza problemów z szyciem
powieki. Przy występowaniu dużych
zmian przed wykonaniem zabiegu ope-
racyjnego polecane jest zastosowanie
biopsji cienkoigłowej guza lub pobranie
małego wycinka guza (1) w celu ustalenia
charakteru rozrostu.

M

ATERIAŁ

I

METODY

Materiał do badań pochodził z Kliniki

Chirurgicznej Katedry Nauk Klinicznych
Wydziału Medycyny Weterynaryjnej
SGGW, w której dokonywano zabiegu
chirurgicznego usuwania guzków powiek
u psów różnych ras i w różnym wieku.
Badanie obejmowało 23 guzki utrwalone
w buforowanej, 10-procentowej forma-
linie. Materiał po zatopieniu w parafinie
był rutynowo barwiony hematoksyliną
i eozyną. Skrawki parafinowe guzków
naklejone na sialinizowane szkiełka

Metoda

barwienia

Gruczolak

(adenoma)

Nabłoniak

(epithelioma)

Gruczolakorak

(adenocarcinoma)

Czerniak

złośliwy

(melanoma

malignum)

HE

n=10 (35,71%)

n=10 (35,71%)

n=5 (17,87%)

n=3 (10,71%)

Ki-67

(-)

(+)

(++)

(++)

Tabela 1. Typy zmian nowotworowych stwierdzanych w badaniu guzkowatych rozrostów (n=28) na powiekach psów

41

WETERYNARIA

W PRAK TY CE

OKULISTYKA

WRZESIEŃ-PAŹDZIERNIK • 5/2005

podstawowe służyły do przeprowadzenia
reakcji immunocytochemicznej w celu
uwidocznienia ekspresji receptorów
jądrowych antygenu Ki-67, posługując
się przeciwciałami NCL-Ki-67 parafin
firmy Novocastra.

Pozostałe 5 przypadków to guzy przy-

słane do pracowni w celu wykonania
rozpoznania.

W

YNIKI

I

OMÓWIENIE

BADAŃ

Obraz kliniczny
W większości przypadków (16 psów)

były to zmiany obejmujące niewielki
obszar powieki, wyraźnie odgraniczo-
ny od otaczającej je tkanki. U siedmiu
psów rozwój guzów o podobnym cha-
rakterze jak u poprzednich powodował
wywinięcie powieki, przez co był przy-
czyną rozwoju stanu zapalnego spojów-
ki i występowania wtórnych zmian na
rogówce. W siedmiu przypadkach guzy
obejmowały znaczny obszar powieki,
a rozpadowi guza towarzyszyło krwa-
wienie. Obserwowano obecność krwi-
sto-ropnego wysięku w worku spo-
jówkowym. Guzy rozrastały się poza
brzeg powieki, przez co miały bezpo-
średni kontakt z gałką oczną. Drażnie-
nie rogówki przez tkankę guza wywo-
ływało silne łzawienie oraz mrużenie
powiek. Zmiany wtórne w postaci za-
palenia spojówki i ubytków rogówki
miały miejsce we wszystkich siedmiu
przypadkach.

Pozostałe 5 przypadków to materiał

nadesłany do badania histopatologicz-
nego z innych lecznic weterynaryjnych,
w związku z czym brak jest danych kli-
nicznych.

Wyniki badań
patomorfologicznych
Badanie histopatologiczne wycinków

guzków barwionych metodą przeglądo-
wą (barwienie hematoksyliną i eozyną)
pozwoliło na stwierdzenie charakte-
ru rozrostu. W tabeli 1 przedstawio-
no liczbę poszczególnych typów roz-
rostów nowotworowych stwierdzonych
u wszystkich badanych psów. Wyniki
badania histopatologicznego wskazu-
ją, iż liczba łagodnych guzów jest wy-
raźnie mniejsza i stanowi 35,71% bada-
nych rozrostów.

W ostatnim okresie wprowadzono do

klasyfikacji nowotworów wywodzących
się z tkanki nabłonkowej nowy typ gu-

zów – epithelioma (5). Guzy te charakte-
ryzuje niski stopień atypii komórkowej
i proliferacji, lecz zalicza się je do gu-
zów o charakterze złośliwym. Epithelio-
ma gruczołu Meiboma w badanym ma-
teriale obserwowano u 35,71% psów.
W obrazie mikroskopowym charakte-
ryzowały się proliferacją komórek pod-
stawnych, a gruczoł zatracał swoją cha-
rakterystyczną budowę (rys. 2), która
natomiast jest całkowicie zachowana
w gruczolakach – adenoma (rys. 1). Ba-
danie ekspresji receptorów antygenu
Ki-67 wykazało zupełny brak w gru-
czolakach, natomiast stwierdzono ją
w pojedynczych jądrach komórek w roz-
rostach typu epithelioma (rys. 3). Ko-
mórki guza przypominające komórki
podstawne tworzyły pasma nacieków
wokół tkanki guza. W niektórych przy-
padkach epithelioma stwierdzano prolife-
rację melanocytów rozsianych w tkance
guza. Proliferacja melanocytów w no-
wotworach gruczołu Meiboma zosta-
ła także opisana przez innych autorów
(5, 7) i stanowi zapewne wyraz lokalne-
go działania hormonów wzrostu wydzie-
lanych przez komórki guza.

Rak gruczołu Meiboma – adenocarcino-

ma – stwierdzono w pięciu przypadkach,
co stanowi 7,87% badanych guzów. Rak
gruczołu Meiboma cechowała obecność
komórek o niezróżnicowanych jądrach,
licznych figurach podziału mitotycz-
nego, braku lipidów w cytoplazmie
komórek raka oraz intensywniejszym
niż w przypadku epithelioma wzroście
naciekowym (rys. 4 i 5). Liczba komó-
rek wykazujących obecność ekspresji
receptorów jądrowych antygenu Ki-67
była wyraźnie większa w porównaniu
do guzów o charakterze epithelioma
(rys. 6).

W trzech przypadkach stwierdzono

czerniaki złośliwe – melanoma malignum.
Guzy te różniły się między sobą stopniem
atypii komórkowej widocznej w postaci
zdolności do wytwarzania melaniny
i potencjałem proliferacji guza.

P

ODSUMOWANIE

W podsumowaniu uzyskanych wy-

ników badań należy stwierdzić, że niski
stopień ekspresji receptorów antygenu
proliferacyjnego Ki-67 w jądrach ko-
mórek epithelioma jest równoznaczny
z bardzo niskim stopniem proliferacji
badanych guzów. Niemniej jednak ko-

mórki tego typu guzów mają cechy atypii
i w związku z tym wskazane jest usunię-
cie ich we wczesnej fazie choroby.

Adenocarcinoma gruczołu Meiboma to

guzy o wyraźnie zaznaczonych cechach
morfologicznych rozrostów nowotwo-
rowych o charakterze złośliwym, co
zostało potwierdzone obecnością licz-
nych komórek wykazujących obecność
ekspresji receptorów antygenu Ki-67.
U psów w guzach gruczołu mlekowe-
go wykazano wprost proporcjonalną
zależność między stopniem ekspresji
antygenu Ki-67 a stopniem atypii ko-
mórek guza (2).

Wykazanie obecności ekspresji re-

ceptorów antygenu Ki-67 w komórkach
guzów nowotworowych pochodzących
z gruczołu Meiboma u psów zostało po
raz pierwszy opisane w niniejszej pracy.

Sporadycznie diagnozowane inne typy

rozrostów nowotworowych w powiekach
psów to czerniaki i mięsaki, których cechy
złośliwości są powszechnie znane.

‰

Piśmiennictwo

1. Buynkmihci N., Karpiński L.G.:

Cosmetic removal of sebaceous adeno-
carcinoma of eyelid. “Vet. Med. Small
Anim. Clin.”, 1975, 70, 1091-1093.

2. Giziński S., Boryczko Z., Katkiewicz

M., Bostedt H.: Untersuchungen zur
Steroidrezeptordichte und zur Antigen-
Ki-67- Verteilung im Mammatumor-
gewebe der Hundin, „Tierarztl Prax”
2004;32(K) :214-220.

3. Gelatt

Kirk

N.:

Essentials of Veterinary

Ophtalmology. Lippincott Williams
and Wilkins, 2000.

4. Krehbiel J.D., Langham R.F.: Eyelid

neoplasms of dogs. “Am. J. Vet. Res”
1975, 36, 1.

5. Meuten

D.J.

(ed.):

Tumors in domestic

animals.Tumors of the skin and soft tis-
sues (IV ed.), Iowa Press, 2002.

6. Roberts S.M., Severin G.A., Lavach

J.D.: Prevalence and treatment of pal-
pebral neoplasm in the dog. 200 cases.
1975-1983. “J Am Vet Med Assoc”,
1986, 189, 1355-1359.

7. Woźniak L., Giryn I.: Atlas histopato-

logii skóry. PZWL, Warszawa 1987.

prof. dr. hab. n. wet. Maria Katkiewicz

Katedra Nauk Klinicznych

Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW

02-776 Warszawa,

ul. Nowoursynowska 159 C