13 Prowadzenie ewidencji księgowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Barbara Kozłowska

Prowadzenie ewidencji księgowej w jednostkach
organizacyjnych sfery budżetowej
343[01].Z2.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

mgr Miroslawa Gastoł

mgr Małgorzata Krzyżaniak

Opracowanie redakcyjne:

mgr Elżbieta Kozłowska

Konsultacja:

dr Elżbieta Sałata

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej „Prowadzenie ewidencji

księgowej w jednostkach organizacyjnych sfery budżetowej” 343[01].Z2.02 zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu technik administracji.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Ogólne zasady systemu budżetowego

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Zasady gospodarki finansowej jednostek budżetowych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Zasady gospodarki finansowej

zakładów budżetowych

i gospodarstw

pomocniczych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Aktywa trwałe w jednostkach sektora finansów publicznych

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Fundusze w jednostkach sfery budżetowej

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Wynik finansowy i jego rozliczenie

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Budżet samorządu terytorialnego

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

4.8. Ewidencja całościowa jednostek sfery finansów publicznych

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.8.3. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i zdobyciu umiejętności z zakresu

ewidencji księgowej w jednostkach sfery budżetowej.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać, aby bez problemów
korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania, niezbędny skrót wiadomości teoretycznych do opanowania treści jednostki
modułowej,

−

zestaw pytań przydatnych do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści,

−

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów, czyli pytania, które pozwolą sprawdzić stopień opanowanej przez Ciebie
wiedzy,

−

sprawdzian osiągnięć, czyli przykładowy zestaw pytań i zadań. Pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas kolejnych lekcji zdobyłeś wiedzę i umiejętności
z zakresu tej jednostki,

−

literaturę uzupełniającą.
Materiał nauczania zamieszczony w poradniku został omówiony w sposób ogólny. Podany

zasób wiedzy powinien być poszerzany o dodatkowe informacje.

Pragnąc rozwijać swoje

umiejętności, powinieneś korzystać z literatury podanej w poradniku, jak również z innych źródeł.
W trakcie nauki pomocny Ci będzie nauczyciel, który odpowie na Twoje pytania, rozwieje Twoje
wątpliwości oraz wskaże Ci dodatkowe źródła informacji

Zamieszczone w poradniku Pytania sprawdzające pozwolą Ci na skontrolowanie, czy posiadasz

wystarczającą wiedzę, która pozwoli Ci przystąpić do wykonania ćwiczeń. Jeśli Twoje odpowiedzi
będą pozytywne, to możesz rozpocząć wykonywanie ćwiczeń, a jeżeli odpowiedzi będą negatywne,
to musisz uzupełnić wiedzę.

Po samodzielnym sprawdzeniu stanu wiedzy możesz przystąpić do wykonywania ćwiczeń

praktycznych, których celem jest utrwalenie informacji teoretycznych. Ćwiczenia zawarte
w poradniku mają zróżnicowany charakter. Występują ćwiczenia, które należy wykonać w oparciu
o informacje wyszukane w ustawach, rozporządzeniach i innych aktach prawnych, w oparciu
o informacje zdobyte z Internetu, a także ćwiczenia, w których należy posługiwać się pakietem
komputerowym MS Office oraz komputerowym programem finansowo-księgowym.

Po wykonaniu zestawu ćwiczeń masz możliwość sprawdzić swoje postępy odpowiadając na

pytania zawarte w sprawdzianie postępów, zamieszczone na końcu każdego podrozdziału. Po
określeniu poziomu swoich postępów będziesz wiedział jaką wiedzę i umiejętności zdobyłeś, a jakie
treści musisz jeszcze uzupełnić.

Na zakończenie jednostki możesz w celu sprawdzenia swojej wiedzy i umiejętności wykonać

przykładowy test zamieszczony w poradniku, który zawiera różnego rodzaju zadania i pozwoli
określić, w jakim stopniu opanowałeś wiedzę i umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych w modelu

„Ekonomiczne podstawy funkcjonowania jednostek organizacyjnych”

343[01].Z2

Ekonomiczne podstawy

funkcjonowania jednostek

organizacyjnych

343[01].Z2.01

Prowadzenie pełnej ewidencji zdarzeń

gospodarczych w przedsiębiorstwie

343[01].Z2.02

Prowadzenie ewidencji księgowej

w jednostkach organizacyjnych sfery

budżetowej

343[01].Z2.03

Gromadzenie danych statystycznych

i ich wykorzystywanie

w procesach decyzyjnych

343[01].Z2.04

Sporządzanie sprawozdań

finansowych,

statystycznych i budżetowych

343[01].Z2.05

Przeprowadzanie analizy ekonomiczno-

finansowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

posługiwać się pojęciami z zakresu rachunkowości,

−

ewidencjonować aktywa, pasywa, koszty i przychody w przedsiębiorstwie,

−

klasyfikować i rozróżniać dokumenty występujące w ewidencji księgowej,

−

ustalać wynik finansowy przedsiębiorstwa,

−

sporządzać zestawienie obrotów i sald w przedsiębiorstwie,

−

sporządzać bilans przedsiębiorstwa,

−

obsługiwać komputer i korzystać z pakietu MS Office,

−

korzystać z Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

określić podstawy prawne rachunkowości budżetowej,

−

wskazać różnice w budowie planu kont jednostek sfery budżetowej,

−

posługiwać się klasyfikacją budżetową,

−

rozróżnić formy organizacyjne jednostek sektora finansów publicznych,

−

rozróżnić metody budżetowania,

−

określić dysponentów środków budżetowych,

−

zastosować zasady dokonywania wydatków budżetowych,

−

określić źródła dochodów w jednostkach sfery budżetowej,

−

zaewidencjonować wydatki budżetowe,

−

zaewidencjonować dochody budżetowe,

−

zaksięgować kredyty budżetowe,

−

określić funkcję rachunku dochodów i rachunku wydatków budżetowych,

−

ustalić i rozliczyć wynik finansowy w jednostkach sektora finansów publicznych,

−

zaewidencjonować rezerwy i fundusze w jednostkach sektora finansów publicznych,

−

określić rodzaje, tryb i zakres kontroli budżetowej,

−

zastosować do ewidencji działalności jednostek sfery budżetowej komputerowe programy
finansowo-księgowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Ogólne zasady systemu budżetowego

4.1.1. Materiał nauczania

Rachunkowość budżetowa

W jednostkach gospodarczych podstawowym systemem informacji jest rachunkowość.

Prowadzenie rachunkowości oznacza obowiązek ewidencji zdarzeń gospodarczych zgodnie
z obowiązującym prawem i zasadami rachunkowości.

Podstawowym zadaniem rachunkowości budżetowej jest dostarczanie informacji o wykonaniu
planów i o realizacji budżetu, kontrola oraz sporządzanie sprawozdań i ich analiza. Wyróżnić
możemy trzy rodzaje rachunkowości budżetowej:

1) rachunkowość wykonania budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego –

przedmiotem tej rachunkowości są procesy gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych
oraz ustalanie wyniku wykonania budżetu (nadwyżek lub niedoborów);

2) rachunkowość jednostek budżetowych, zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych

jednostek budżetowych – występuje tu plan finansowy dochodów i wydatków budżetowych oraz
przychodów i kosztów, przedmiotem tej rachunkowości jest gromadzenie i wydatkowanie środków
pieniężnych, ewidencja składników aktywów trwałych i obrotowych, ewidencja przychodów
i kosztów oraz ewidencja rozrachunków.

3) rachunkowość organów podatkowych – prowadzą ją urzędy skarbowe i gminy, należą do niej

ewidencja podatków i opłat należnych budżetowi państwa lub budżetom gmin.

W urzędach gmin występują wszystkie trzy rodzaje rachunkowości budżetowej.
W rachunkowości budżetowej należy przyjąć założenia, że: budżet wykonują organy finansowe,
plany finansowe dochodów i wydatków budżetowych oraz przychodów i kosztów wykonują
jednostki budżetowe, zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze, a podatki oraz niepodatkowe
dochody budżetowe pobierają organy podatkowe (urzędy skarbowe, urzędy gmin).

Podstawy prawne dotyczące rachunkowości budżetowej

Ogólne zasady prowadzenia rachunkowości w Polsce wyznacza ustawa o rachunkowości z dnia

29 września 1994 r. (DzU Nr 121, poz. 591 z poźn. zm.). Określone w tej ustawie zasady muszą być
przestrzegać m.in. przez: gminy, powiaty, województwa i ich związki oraz gminne, powiatowe,
wojewódzkie jednostki budżetowe, gospodarstwa pomocnicze, zakłady budżetowe, fundusze
celowe. Wymienione jednostki sfery budżetowej muszą jednocześnie przestrzegać ustawy z dnia 30
czerwca 2005 r. o finansach publicznych

(DzU Nr 249, poz. 2104 z poźn. zm.) oraz szczegółowych

wymagań zawartych w rozporządzeniach Ministra Finansów między innymi: Rozporządzenie
Ministra Finansów z dn. 28 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowych zasad rachunkowości oraz
planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych
jednostek sektora finansów publicznych (DzU Nr 142, poz. 1020), Rozporządzenie Ministra
Finansów z dnia 29 czerwca 2006 r. w sprawie gospodarki finansowej jednostek budżetowych,
zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych oraz trybu postępowania przy przekształcaniu
w inną formę organizacyjno-prawną (DzU Nr 116, poz.783) i inne wymienione w pkt.6 poradnika.

Prowadząc rachunkowość jednostek sfery budżetowej, należy korzystać z innych aktów prawnych
między innymi z: ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, ustawy o kontroli
skarbowej, ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych

ustawy o zamówieniach

publicznych itp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Plan kont

Właściwa konstrukcja planu kont pozwala na uzyskanie z określonych kont właściwych

informacji. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dn. 28 lipca 2006 r. w sprawie
szczegółowych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek
samorządu terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych (DzU Nr 142,
poz. 1020), istnieje swoboda w budowie planu kont. W załącznikach do tego rozporządzenia
występuje wzorcowy plan kont, który można rozbudowywać lub zmniejszyć do potrzeb jednostki.
Istnieją następujące plany kont: plan kont dla budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu
terytorialnego oraz plan kont dla jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw
pomocniczych, plan kont dla placówek, czyli jednostek budżetowych mających siedzibę poza
granicami Polski.

Wykaz głównych grup (zespołów) kont do ewidencji budżetu jednostek samorządu

terytorialnego:

Konta bilansowe: Zespół 1 – Środki pieniężne i rachunki bankowe, Zespół 2 – Rozrachunki
i roszczenia, Zespół 9 – Dochody, wydatki budżetu, rozliczenia międzyokresowe oraz wynik
z wykonania budżetu, fundusze pomocowe i prywatyzacja.

Konta pozabilansowe: 991 – Planowane dochody budżetu, 992 – Planowane wydatki budżetu, 993 –
Rozliczenia z innymi budżetami.

Plan kont wskazuje, że ewidencja budżetu jednostek samorządu terytorialnego sprowadza się do
dochodów i wydatków budżetowych.

Wykaz głównych grup (zespołów) kont dla jednostek budżetowych, zakładów budżetowych,
gospodarstw pomocniczych przedstawia się następująco:
Konta bilansowe: Zespół 0 – Majątek trwały, Zespół 1 – Środki pieniężne i rachunki bankowe,
Zespół 2 – Rozrachunki i roszczenia, Zespół 3 – Materiały i towary, Zespół 4 – Koszty wg rodzajów
i ich rozliczenie, Zespół 5 – Koszty wg typów działalności i ich rozliczenie, Zespól 6 – Produkty,
Zespół 7 – Przychody i koszty ich uzyskania, Zespół 8 – Fundusze, rezerwy i wynik finansowy.

Konta pozabilansowe: 980 – Plan finansowy wydatków budżetowych, 980 – Plan finansowy
niewygasających wydatków, 995 – Zaangażowanie środków zakładów budżetowych gospodarstw
pomocniczych,

996

–

Zaangażowanie

dochodów

własnych

jednostek

budżetowych,

997 – Zaangażowanie środków funduszy pomocowych, 998 – Zaangażowanie wydatków
budżetowych roku bieżącego, 999 – Zaangażowanie wydatków budżetowych przyszłych lat.

Klasyfikacja i charakterystyka jednostek organizacyjnych gospodarki budżetowej

Jednostki sektora finansów publicznych to:

jednostki budżetowe, w których mogą być

powoływane gospodarstwa pomocniczych, zakłady budżetowe i fundusze celowe.

Jednostki budżetowe – są to takie jednostki organizacyjne, których wydatki są wydatkami

budżetu (państwa lub jednostki samorządu terytorialnego), a dochody – dochodami budżetu, przy
czym wysokość ich wydatków nie zależy od wysokości ich dochodów. Taki sposób finansowania
określa się mianem metody budżetowania brutto. Możemy wyróżnić państwowe jednostki
budżetowe i samorządowe jednostki budżetowe. Jednostkami budżetowymi są: szkoły, sądy itp.
Podstawą gospodarki finansowej jednostek budżetowych jest plan finansowy (plan dochodów
i wydatków), ale wydatki tu nie są zależne od dochodów. Plan finansowy ustala kierownik jednostki.

Prawo budżetowe zezwala na istnienie gospodarki pozabudżetowej.

Jednostki gospodarki

pozabudżetowej pokrywają swoje koszty z własnych przychodów. Nadwyżkę przychodów nad
kosztami (zysk) pomniejszoną o niezbędny stan środków obrotowych odprowadzają do budżetu.
Jest to tzw. metoda budżetowania netto. Podstawowe formy działalności pozabudżetowej to:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Gospodarstwa pomocnicze – prowadzą działalność podstawową lub uboczną jako jednostki

wyodrębnione finansowo i organizacyjnie z jednostki budżetowej. Pokrywają koszty działalności
z przychodów osiągniętych ze sprzedaży produktów i usług. Gospodarstwa te zajmują się
działalnością o charakterze produkcyjno-usługowym np. produkcja rolna, leśna, ogrodnicza.
Przykładowe gospodarstwa pomocnicze to warsztaty przy szkołach, zakłady remontowo-budowlane
przy jednostkach administracji państwowej i samorządowej itp.

Zakłady budżetowe – nie są podmiotami samodzielnymi, ale finansują swoją działalność

gospodarczą z uzyskanych wpływów (bez obowiązku odprowadzania ich do budżetu). Zakłady
budżetowe realizują zadania państwowe i zadania samorządów terytorialnych. Do zakładów
budżetowych można zaliczyć żłobki, przedszkola, zakłady wodociągowe, zakład komunikacji
lokalnej itp.

Fundusze celowe – powoływane w formie ustawy np. Fundusz Pracy, Fundusz

Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Przeznaczone są na zadania finansowane ze środków
publicznych.

Klasyfikacja budżetowa

Klasyfikacja budżetowa to jednolity system symboli cyfrowych i nazw stosowany do zapewnienia

przejrzystości przepływu środków budżetowych. Dochody i wydatki budżetowe, przychody
i rozchody oraz środki pochodzące ze źródeł zagranicznych klasyfikowane są wg działów,
rozdziałów i paragrafów, a w budżecie państwa dodatkowo wg części. Klasyfikacja wyróżnia części
budżetowe, które są oznaczone symbolem cyfrowym od 01 do 98. Działy klasyfikacji budżetowej
określone są symbolem trzycyfrowym od 010 do 926 i odpowiadają działom określonym wg PKD
(Polska Klasyfikacja Działalności) np. 010 – Rolnictwo i łowiectwo, 500 – Handel, 730 – Nauka,
801 – Oświata i wychowanie, 851 – Ochrona zdrowia. Działy dzielą się na rozdziały, które
odpowiadają rodzajom działalności wyodrębnionej w PKD. Rozdziały oznacza się 5-cyfrowymi
symbolami, np. w dziale 851 będą następujące rozdziały: 851 11 – Szpitale ogólne, 851 12 – Szpitale
kliniczne itd.

W poszczególnych rozdziałach występują paragrafy dochodów, przychodów i środków

oraz paragrafy wydatków i środków oznaczone symbolem 4-cyfrowym. Klasyfikacja budżetowa ma
również charakter rodzajowy. Klasyfikacja rodzajowa dochodów wskazuje, jakie są źródła
dochodów budżetowych. Klasyfikacja rodzajowa wydatków określa, na jakie cele przeznaczone są
wydatki.

Dysponenci środków budżetowych

Jednostki budżetowe na finansowanie swojej działalności otrzymują środki z budżetu i nazywa

się je dysponentami środków budżetowych. Dysponentami środków budżetowych są dysponenci
główni – czyli państwowe jednostki budżetowe, np. ministrowie, wojewodowie. Oprócz
dysponentów głównych są dysponenci II i III stopnia. Dysponenci II stopnia to jednostki budżetowe
podległe dysponentom głównym, np. kuratoria oświaty. Dysponenci II stopnia nie występują
w budżecie samorządu terytorialnego. Dysponenci III stopnia to jednostki budżetowe podległe
dysponentom II-go stopnia lub bezpośrednio dysponentom głównym.

Kontrola gospodarki budżetowej

Kontrola gospodarki budżetowej ma na celu ustalenie stanu rzeczywistego w stosunku do stanu

obowiązującego oraz porównanie tych stanów i wyjaśnienie przyczyn stwierdzonych rozbieżności.
Można wyróżnić kilka rodzajów kontroli, tzn.: kontrolę zewnętrzną i wewnętrzną, kontrolę
kompleksową, problemową, doraźną i sprawdzającą oraz kontrolę wstępną, bieżącą i następną.
W ustawie o finansach publicznych występuje pojęcie kontroli. Wykonanie budżetu państwa podlega
kontroli bieżącej i następnej. Kontroli budżetu państwa dokonują: NIK, NBP, minister finansów,
Sejm i Senat. Budżet jednostki samorządu terytorialnego podlega kontroli wstępnej, bieżące

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i następnej. Kontroli budżetu jednostki samorządu terytorialnego dokonują: regionalne izby
obrachunkowe, zarząd jednostki samorządu terytorialnego, bank sprawujący bankową obsługę
budżetu oraz organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. Kontrola wstępna dotyczy
operacji, które dopiero mają być wykonane. Kontrola bieżąca dotyczy operacji w trakcie ich
wykonania lub zaraz po ich wykonaniu. Kontrola następna dotyczy operacji już wykonanych.
Kontrola zewnętrzna to taka, której podmiotem jest zewnętrzny organ kontrolujący, np. RIO
(Regionalne Izby Obrachunkowe). Kontrola wewnętrzna to kontrola prowadzona przez
pracowników danej jednostki, np. głównego księgowego. Kontrola wewnętrzna prowadzona jest
zgodnie z przyjętymi procedurami wewnętrznymi. Procedura to sposób, tok postępowania podczas
przeprowadzania kontroli. Opracowana procedura kontroli może składać się np. z procedury
wstępnej, która będzie określała ocenę zaciągania zobowiązań i dokonywania wydatków ze środków
publicznych, procedury kontroli procesów gromadzenia i pobierania środków publicznych,
procedurę kontroli finansowej dotyczącej wydatkowania środków publicznych i procedury kontroli
finansowej dotyczącej procesów gospodarowania mieniem. Procedura taka zawiera informacje, kto
dokonuje kontroli, zasady dokonania kontroli m.in. jakie informacje należy zebrać, jakie dokumenty
należy sprawdzić i przeanalizować oraz jak dokonać oceny gospodarowania. Ustawa o finansach
publicznych nakłada na kierowników jednostek sektora finansów publicznych obowiązek
wprowadzenia szczegółowych procedur wewnętrznej kontroli finansowej w formie pisemnych
instrukcji i regulaminów. Regulamin kontroli wewnętrznej powinien zawierać zasady działania służb
kontrolnych, rodzaje, formy, funkcje i cele kontroli wewnętrznej, obowiązki kontrolujących, tryb
wnoszenia i rozpatrywania zastrzeżeń do ustaleń kontrolnych.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest rachunkowość budżetowa i jakie są jej rodzaje?
2. Jakich ustaw związanych z rachunkowością muszą przestrzegać jednostki sfery budżetowej?
3. Co to jest plan kont i jakie ich rodzaje występują w rachunkowości budżetowej?
4. Jakie znasz jednostki sektora finansów publicznych i czym się charakteryzują?
5. Co to jest klasyfikacja budżetowa?
6. Kto jest dysponentem środków budżetowych?
7. Jaki są rodzaje kontroli gospodarki budżetowej?
8. Kto może dokonać kontroli budżetu państwa i budżetu jednostki samorządu terytorialnego?
9. Co to są procedury kontroli gospodarki budżetowej?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wskaż różnice i podobieństwa w budowie planu kont jednostek sfery budżetowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wzorcowymi planami kont dla jednostek samorządu terytorialnego i dla

jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych,

2) wyszukać różnice i podobieństwa w planach kont,
3) sporządzić przy użyciu komputera tabelę zawierającą różnice i podobieństwa,
4) wydrukować wykonane zadanie,
5) porównać wykonane zadanie z innymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z oprogramowaniem MS Office,

−

drukarka,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wyszukaj na stronie internetowej Ministerstwa Finansów obowiązujące aktualnie regulacje

prawne dotyczące klasyfikacji budżetowej i uzupełnij tabelę dotyczącą klasyfikacji rodzajowej
wydatków.

Dział

Rozdział

Paragraf

Resort

Komenda Powiatowa Policji
Zakupy

Straż Miejska
Wynagrodzenia
Składki na ubezpieczenia społeczne
Fundusz Pracy

Szkoła Podstawowa
Dożywianie dzieci
Dofinansowanie świetlicy
Amortyzacja urządzeń

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać teksty aktów prawnych w Internecie,
2) zapoznać się z obowiązującą klasyfikacją budżetową,
3) wyszukać dane potrzebne do uzupełnienia tabeli,
4) wpisać do tabeli działy, rozdziały, paragrafy,
5) porównać swoja pracę z innymi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

tabela do uzupełnienia,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wyszukaj na dowolnej stronie internetowej opracowaną procedurę wewnętrznej kontroli

finansowej w jednostkach sektora finansów publicznych oraz opracuj procedury kontroli dotyczącej
sprawdzenia prawidłowości dokonywania wydatków ze środków publicznych w urzędzie gminy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać uważnie ćwiczenie,
2) odszukać w ustawie o finansach publicznych artykuły dotyczące kontroli wewnętrznej,
3) odszukać w Internecie opracowane procedury wewnętrznej kontroli finansowej,
4) opracować, stosując edytor tekstu MS Word, procedurę kontroli wydatków,
5) wydrukować wykonane zadanie,
6) porównać rozwiązanie z innymi uczniami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

drukarka,

−

ustawa o finansach publicznych,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić, czym zajmuje się rachunkowość budżetowa?



2) podać najważniejsze akty prawne dotyczące rachunkowości budżetowej?



3) scharakteryzować różnice w planach kont występujących w rachunkowości

budżetowej?



4) zdefiniować pojęcie klasyfikacji budżetowej?



5) nazwać dysponentów środków budżetowych?



6) omówić, na czym polega kontrola budżetowa?



7) opracować procedury kontroli wydatków w urzędzie gminy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Zasady gospodarki finansowej jednostek budżetowych

4.2.1. Materiał nauczania

Zasady gospodarki finansowej jednostek budżetowych

Jednostki budżetowe wykonują swoje zadania głównie w sferze nieprodukcyjnej, w takich

dziedzinach, jak: oświata, wychowanie, opieka zdrowotna, kultura, opieka społeczna, nauka,
sądownictwo, obrona narodowa, administracja itp. W jednostkach budżetowych obowiązuje metoda
budżetowania brutto, która polega na tym, że jednostki budżetowe nie pokrywają swoich wydatków
z osiągniętych dochodów. Wydatki pokrywają ze środków otrzymanych z budżetu, a uzyskane
dochody przekazują do budżetu. Środki budżetowe nie wykorzystane do końca roku podlegają
zwrotowi do budżetu. Jednostki budżetowe mogą zaciągać zobowiązania do wysokości
planowanych wydatków pomniejszonych o wydatki na wynagrodzenia i obligatoryjne wypłaty.
Pokrywają wydatki zgodnie z planem finansowym ze swojego rachunku bieżącego. Plan finansowy
jednostek budżetowych ma charakter kasowy, przedstawia dochody i wydatki. Wydatki jednostek
budżetowych są wydatkami budżetu, a dochody dochodami budżetu. Jednostki budżetowe mogą
osiągać dochody z mienia, czyli najmu lub dzierżawy, dochody ze sprzedaży rzeczy i praw. Od 2005
roku jednostki budżetowe mogą realizować tzw. dochody własne i tworzyć fundusze motywacyjne.
Dochodami własnymi są: opłaty za udostępnienie dokumentacji przetargowej, spadki, zapisy,
darowizny w postaci pieniężnej, odszkodowania za uszkodzone lub utracone mienie. Dochody
własne jednostki budżetowe gromadzą na wyodrębnionym rachunku bankowym – „Rachunku
dochodów własnych jednostki budżetowej”. Decyzję o założeniu takiego rachunku podejmuje
kierownik. Dochody te przeznacza się na finansowanie wydatków bieżących, cele wskazane przez
darczyńcę i remonty. Wydatki jednostek budżetowych to głównie wynagrodzenia pracowników
i narzuty na wynagrodzenia, zakup materiałów, energii, środków trwałych i wartości niematerialnych
i prawnych, nagrody i wydatki nie zaliczane do wynagrodzeń, koszty podróży służbowych, odsetki
od nieterminowych wpłat, kary i odszkodowania wypłacone osobom fizycznym. Ujęte w planie
finansowym, a niezrealizowane wydatki wygasają do końca roku, oprócz wydatków, których
źródłem finansowania są dochody własne.

Plan finansowy jednostki budżetowej

Plan finansowy, czyli plan dochodów i wydatków jednostki budżetowej jest to dokument,

w którym jednostka określa planowane wielkości z podziałem na działy, rozdziały, paragrafy
klasyfikacji budżetowej. Plan dochodów i wydatków budżetowych składa się z czterech części: część
A – zawiera dane planu gospodarczego, liczbę etatów oraz normy budżetowe, część B – zawiera
wykaz planowanych wydatków budżetowych wg paragrafów, część C – zawiera wykaz
planowanych dochodów wg paragrafów klasyfikacji dochodów, część D – zawiera dokładne
wyjaśnienia i uzasadnienia do części B i C. Plan finansowy jednostki budżetowej ustala się na jeden
rok kalendarzowy.

Zasady ewidencji dochodów i wydatków jednostek budżetowych

Ewidencję dochodów i wydatków jednostek budżetowych prowadzi się na kontach zespołu I

oraz zespołu II. Do ewidencji dochodów i wydatków służą konta:

Konto 130 – „Rachunek bieżący jednostek budżetowych” służy do ewidencji wpłat i wypłat na

rachunek w banku środków pieniężnych z tytułu dochodów i wydatków budżetowych jednostek
budżetowych. Po stronie DT tego konta ujmuje się wpływy środków budżetowych, wpływy z tytułu
odsetek od środków zgromadzonych na rachunku bankowym, wpłaty odsetek za zwłoką
w nieterminowym regulowaniu należności, wpłaty z tytułu zrealizowanych przez jednostkę
dochodów, dotacje. Po stronie CT tego konta ujmuje się zrealizowane na podstawie planów
finansowych wydatki budżetowe jednostki, przelew środków przez dysponentów wyższego stopnia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

na rzecz dysponentów niższego stopnia, urzędów skarbowych, przekazanie dotacji budżetowej. Do
konta „Rachunek bieżący jednostek budżetowych” prowadzi się dwa subkonta celem odrębnego
ujęcia dochodów i wydatków: subkonto dochodów, którego saldo DT oznacza stan środków
budżetowych z tytułu zrealizowanych dochodów i subkonto wydatków, którego saldo DT oznacza
stan środków budżetowych otrzymanych na realizację wydatków budżetowych niewykorzystanych
do końca roku.

Konto 222 – „Rozliczenie dochodów budżetowych” służy do rozliczenia jednostki budżetowej z

tytułu zrealizowanych dochodów. Po stronie DT tego konta ujmuje się przelewy dochodów
budżetowych, które przekazuje się okresowo na rachunek dochodów budżetowych. Po stronie CT
tego konta ujmuje się przeniesienie zrealizowanych dochodów budżetowych na fundusz jednostki na
podstawie sprawozdań okresowych. Konto wykazuje saldo DT , które oznacza stan dochodów
budżetowych, zrealizowanych, a nie przelanych na rachunek urzędu skarbowego lub rachunek
budżetu samorządu terytorialnego.

Konto 223 – „Rozliczenie wydatków budżetowych” służy do rozliczenia jednostki budżetowej ze

środków otrzymanych na pokrycie wydatków budżetowych. Po stronie DT tego konta ujmuje się
okresowe przelewy środków budżetowych dla dysponentów niższego stopnia na pokrycie ich
wydatków, zwroty na rachunek dysponenta wyższego stopnia niewykorzystanych środków do końca
roku, a otrzymanych na wydatki budżetowe, okresowe przeniesienie wydatków budżetowych
zrealizowanych. Po stronie CT tego konta ujmuje się okresowe wpływy środków budżetowych od
dysponenta wyższego stopnia lub na pokrycie wydatków budżetowych jednostki, zwrot od
dysponentów niższego stopnia niewykorzystanych środków. Konto wykazuje saldo CT, które
oznacza stan środków budżetowych otrzymanych od dysponenta wyższego stopnia, nie
przekazanych dysponentom niższego stopnia oraz środków przeznaczonych na pokrycie wydatków
danej jednostki budżetowej, lecz niewykorzystanych i nie zwróconych do końca roku.

Ewidencja wydatków w jednostkach budżetowych:

1) ewidencja przelewu środków na wydatki jednostki budżetowej do wysokości zatwierdzonego

planu finansowego.

Rozliczenie wydatków budżetowych

Rachunek bieżący jednostek budżetowych

2) ewidencja środków budżetowych wykorzystanych zgodnie z planem finansowym wydatków

budżetowych:
a) pobranie środków pieniężnych do kasy lub na rachunek,
b) zapłata zobowiązań,
c) zapłata przelewem za zakup składników majątku trwałego i obrotowego,
d) opłacone koszty bieżącej działalności i pozostałej działalności,
e) przelew dotacji budżetowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kasa, Rachunek bieżący, Rachunek

Rachunek bieżący jednostek budżetowych

środków funduszy specjalnego przeznaczenia

Rachunek bieżący jednostek budżetowych

Konta zespołu 2 Rozrachunki i roszczenia

Rachunek bieżący jednostek budżetowych

Konta zespołu 3 Materiały, Środki trwałe

Rachunek bieżący jednostek budżetowych

Koszty zespołu 4

Koszty zespołu 7

Rachunek bieżący jednostek budżetowych

Dotacje budżetowe oraz

środki z budżetu na inwestycje

3) ewidencja pokrycia strat nadzwyczajnych

Straty i zyski nadzwyczajne

Rachunek bieżący jednostek budżetowych

oraz wynik finansowy

4) ewidencja przeksięgowania zrealizowanych wydatków budżetowych na podstawie sprawozdania

o wydatkach budżetowych.

Rozliczenie wydatków budżetowych

Fundusz jednostki

5) ewidencja zwrotu nie wykorzystanych środków budżetowych na rachunek dysponenta wyższego

stopnia.

Rachunek bieżący jednostek budżetowych

Rozliczenie wydatków budżetowych

Ewidencja analityczna wydatków budżetowych prowadzona jest w specjalnych urządzeniach

księgowych, czyli kartach wydatków i rejestrach wydatków. Karta wydatków prowadzona jest
odrębnie dla każdego paragrafu klasyfikacji w ramach danego rozdziału. Rejestr wydatków
prowadzony jest odrębnie dla każdego rozdziału z podziałem na paragrafy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jednostka budżetowa ...................

Karta wydatków

Budżetu .......................................

Plan roczny w zł ............... Rok .............

Dział .....Rozdział .....Paragraf ......

Dziennik

Wydatki

Koszty

Nr Data

Treść

Data

wyciągu

bankowego

Wydatki

(czarno)

zwroty

(czerwono)

Wolne

środki

Poz. 1

płace

zasadn.

Poz. 2

godz.

nadlicz.

Poz. 3

wypł.

wynagr

Poz. 4
........

Poz. 5
........

Do przeniesienia

Rejestr wydatków

Razem

Data

dowodu

Treść

Plan

Do przeniesienia

Rejestr kosztów

Konta 400 „Koszty wg rodzajów”

Lp.

Data

Nr dokumentu

Treść

Razem

Ewidencja dochodów w jednostkach budżetowych:

1) naliczenie dochodów budżetowych

Przychody i koszty finansowe

Należności z tytułu dochodów budżetowych

2) przyjęcie do kasy dochodów uprzednio:

a) naliczonych,
b) nienaliczonych.

Należności z tytułu dochodów budżetowych

Kasa .

Przychody i koszty finansowe

Kasa .

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) zrealizowane dochody budżetowe z tytułu wpłat dochodów (wpływy na subkoncie dochodów):

a) przyjętych do kasy,
b) uprzednio naliczonych,
c) uprzednio nienaliczonych.

Rachunek bieżący jednostek budżetowych

Kasa .

Należności z tytułu dochodów budżetowych

Rachunek bieżący jednostek budżetowych

Przychody i koszty finansowe

Rachunek bieżący jednostek budżetowych

4) przelew zrealizowanych dochodów do urzędu skarbowego lub do budżetu jednostki samorządu

terytorialnego.

Rachunek bieżący jednostek budżetowych

Rozliczenie dochodów budżetowych

5) przeksięgowanie zrealizowanych dochodów budżetowych na podstawie sprawozdania

budżetowego o dochodach.

Rozliczenie dochodów budżetowych

Fundusz jednostki

6) przeksięgowanie zrealizowanych dochodów na koniec roku.

Straty i zyski nadzwyczajne
oraz wynik finansowy

Przychody i koszty finansowe

7) przeksięgowanie wyniku finansowego w następnym roku.

Straty i zyski nadzwyczajne
oraz wynik finansowy Fundusz jednostki

Ewidencja dochodów budżetowych prowadzona jest w specjalnych urządzeniach księgowych, czyli
kartach dochodów i rejestrach dochodów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jednostka budżetowa ...................Karta dochodów za rok
Budżetu .......................................

Dział .....Rozdział .....Paragraf ......Nazwa należności

Należności

Uiszczenia

Należności
uboczne

Lp.

Data

Treść

Należności

i przypisy

Odpisy

Wpłaty

Zwroty

Saldo

całości

Odsetki

Koszty

egze-

kucji

Do przeniesienia

Rejestr dochodów

Saldo początkowe

Przypisy

Odpisy

Zwroty

Saldo

końcowe

Suma

Lp.

Dłużnik

Termin

płatności

Data

doku-

men-

Termin

płatno-

ści

Data

doku-

men-

Data

doku-

men-

Sumy

okreso

-we

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaka metoda budżetowania obowiązuje w jednostkach budżetowych i na czym ona polega?
2. Jakie rodzaje dochodów i wydatków występują w jednostkach budżetowych?
3. Co to jest plan dochodów i wydatków budżetowych i z jakich części się składa?
4. Jak funkcjonują konta: „Rachunek bieżący jednostek budżetowych”

„Rozliczenie dochodów

budżetowych”, „Rozliczenie wydatków budżetowych”?

5. W jaki sposób ewidencjonuje się dochody i wydatki jednostek budżetowych?
6. W jaki sposób prowadzi się ewidencję analityczną dochodów i wydatków jednostek

budżetowych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wpisz do tabeli symbole kont, na których należy zaksięgować operacje gospodarcze po stronie

Dt i Ct.

Lp.

Treść operacji gospodarczej

Kwota

1. WB. Otrzymano środki budżetowe na pokrycie wydatków jednostki.

100.000,-

2. WB. Uregulowano przelewem koszty energii elektrycznej.

12.000,-

3. KP, WB. Podjęto z rachunku bieżącego do kasy.

25.000,-

4. KW. Wypłacono pracownikowi zaliczkę na delegację służbową.

500,-

KP, WB. Podjęto z rachunku bieżącego do kasy gotówkę na wypłatę
wynagrodzeń.

24.000,-

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. KW. Wypłacono pracownikom wynagrodzenia.

.............

7. WB. Spłacono przelewem zobowiązania wobec dostawcy.

1.500,-

8. WB. Spłacono przelewem podatek dochodowy od osób fizycznych.

6.000,-

9. WB. Wpływ na rachunek bieżący dochodów nieprzypisanych.

600,-

10. PK. Należności przypisanych (mandaty).

1.000,-

11. WB. Zwrot nadpłaconych dochodów nieprzypisanych.

500,-

12. WB. Wpływ na rachunek bieżący dochodów przypisanych.

800,-

13. PK. Zmniejszono część należności przypisanych.

200,-

14.

PK. Przeksięgowano na koniec okresu sprawozdawczego poniesione
wydatki i zrealizowane dochody na wynik finansowy.

...............

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać uważnie ćwiczenie,
2) odszukać w planie kont symbole kont potrzebnych do ewidencji,
3) wpisać do tabeli symbole (numery) kont, na których należy zaksięgować poszczególne operacje
4) gospodarcze po stronie Dt i Ct,
5) wpisać brakujące kwoty do podanych operacji gospodarczych,
6) porównać rozwiązanie z innymi uczniami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wzorcowy plan kont jednostek budżetowych,

−

tabela z zadaniem.

Ćwiczenie 2

Otwórz konta podanymi saldami, załóż karty wydatków zgodnie z planem wydatków, zaksięguj

podane operacje gospodarcze w syntetyce i analityce, podlicz obroty na kontach i na kartach
wydatków oraz odpowiedz na pytanie: Czy Zespół Szkół Ekonomicznych w Kielcach realizuje
wydatki zgodnie z planem?

W jednostce budżetowej tj. Zespole Szkół Ekonomicznych w Kielcach realizuje się plan wydatków,
w którym zaplanowano następujące wydatki:
wynagrodzenia osobowe 400.000,- podróże służbowe

2.000,-

materiały

10.000,- pomoce naukowe i książki

32.000,-

Salda wybranych kont wynoszą:
Kasa

1.000, -

Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń 13.500,- (CT)

Materiały

18.000,- Fundusz jednostki

300.000,-

Operacje gospodarcze:
1. WB. Otrzymano środki budżetowe od dysponenta wyższego stopnia

500.000,-

2. KP. Podjęto z banku do kasy na wypłatę wynagrodzeń

3. KP. Podjęto z banku do kasy na wypłatę zaliczki dla pracownika na podróż służbową

100,-

4. KW. Wypłacono pracownikom wynagrodzenia

5. KW. Wypłacono pracownikowi zaliczkę na koszty podróży służbowej

..........

6. PZ. Otrzymano materiały biurowe z hurtowni (faktury do końca miesiąca nie otrzymano),

materiały przyjęto do magazynu

300,-

7. RW. Wydano materiały biurowe z magazynu do zużycia

120,-

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać uważnie ćwiczenie,
2) opracować kartę wydatków na komputerze,
3) narysować konta i wprowadzić na nie salda początkowe,
4) zaksięgować operacje gospodarcze,
5) obliczyć obroty na kontach,
6) obliczyć obroty na karcie wydatków,
7) odczytać wykonane zadanie na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wzór karty wydatków,

−

komputer,

−

drukarka,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Sporządź plan finansowy opisanej poniżej jednostki budżetowej przy użyciu wybranego

programu MS Office.

Liceum ogólnokształcące, będące jednostką budżetową, dysponowało następującymi danymi:

liczba uczniów 1.000, liczba oddziałów 30, liczba etatów pedagogicznych 45, liczba etatów
w administracji 6. Planowane wydatki w roku następnym: wynagrodzenia osobowe pracowników –
980.000,-; dodatkowe wynagrodzenia roczne – 67.000,-; składki na ubezpieczenia społeczne –
372.000,-; składki na Fundusz Pracy – 24.000,-; materiały i wyposażenie – 16.000,-; pomoce
naukowe, dydaktyczne i książki – 3.000,-; zakup energii – 12.000,-; usługi internetowe- 1.200,-;
pozostałe usługi – 13.000,-; podróże służbowe krajowe – 2.800,-; odpisy na ZFŚS – 70.000,-. Plan
dochodów na rok następny: wpływy za opłaty różne – 5.000,- dochody różne – 9.000,-.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać uważnie ćwiczenie,
2) odszukać przykładowe plany finansowe jednostek budżetowych (szkół) w Internecie,
3) opracować, na podstawie danych z zadania, plan finansowy na komputerze,
4) wydrukować sporządzony plan finansowy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z oprogramowaniem MS Office, dostępem do Internetu i drukarką,

−

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 14 czerwca 2006 w sprawie szczegółowej klasyfikacji
dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł
zagranicznych (DzU Nr 107, poz. 726),

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić dochody i wydatki jednostek budżetowych?



2) sporządzić plan dochodów i wydatków jednostki budżetowej?



3) zastosować ewidencję dochodów jednostki budżetowej w zadaniach?



4) zastosować ewidencję wydatków jednostki budżetowej w zadaniach?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Zasady gospodarki finansowej zakładów budżetowych
i gospodarstw pomocniczych

4.3.1. Materiał nauczania

Zasady gospodarki finansowej gospodarstw pomocniczych

Gospodarstwo pomocnicze funkcjonuje jako wyodrębniona cześć jednostki budżetowej.

Tworzone jest na podstawie decyzji kierownika jednostki budżetowej po uzyskaniu zgody
właściwego dysponenta. W formie gospodarstw pomocniczych prowadzi się między innymi: bufety,
stołówki, ośrodki wypoczynkowe. Gospodarstwo pomocnicze z chwilą tworzenia może otrzymać
jednorazową dotację z budżetu państwa na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. Podstawą
gospodarki finansowej gospodarstw pomocniczych jest roczny plan finansowy, który obejmuje:
przychody i dotacje, wydatki będące kosztami działalności, rozliczenie wyniku finansowego, stan
środków obrotowych i rozliczenia z budżetem. Osiągnięty zysk gospodarstwo pomocnicze dzieli
w następujący sposób: 50% do budżetu i 50% do dyspozycji gospodarstwa (o tym podziale decyduje
kierownik jednostki budżetowej). Ewidencja w gospodarstwach pomocniczych prowadzona jest wg
podobnych zasad jak w przedsiębiorstwach określonej branży.

Zasady gospodarki finansowej zakładów budżetowych

Zakład budżetowy to jednostka organizacyjna zaliczana od sektora finansów publicznych. Zakład

budżetowy pokrywa swoje wydatki z osiągniętych dochodów. Może też otrzymywać dotacje
jednorazowe na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe, dotacje podmiotowe i celowe. Podstawą
gospodarki finansowej zakładu budżetowego jest plan finansowy, który obejmuje: przychody
i rozchody, stan środków obrotowych, dotacje z budżetu lub wpłatę do budżetu z tytułu nadwyżki
środków obrotowych. Zakład budżetowy planowaną wpłatę do budżetu ustala w następujący
sposób: planowany lub faktyczny stan środków obrotowych na początek roku oraz planowane
przychody w ciągu roku pomniejsza się o planowane wydatki i planowany stan środków obrotowych
na koniec roku. Wskaźnik wpłaty do budżetu określa się w procentach i wylicza wg wzoru:

planowana roczna wpłata do budżetu x 100%

planowane przychody własne

Jeżeli zakład budżetowy uzyskuje przychody większe od wydatków, to wykazuje w planie
finansowym nadwyżkę, którą przekazuje do budżetu. Do ewidencji zaliczkowych wpłat do budżetu
służy konto „Rozliczenie wyniku finansowego” (DT) i „Rachunek bieżący”(CT). Jeżeli zakład
budżetowy uzyskuje przychody mniejsze od wydatków, to w planie finansowym wykazuje należną
mu dotację. Do ewidencji dotacji służą konta „Dotacje budżetowe” (CT) i „Rachunek bieżący”
(DT), otrzymane dotacje na koniec roku przeksięgowuje się na wynik finansowy.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest gospodarka pozabudżetowa i jakie są jej części?
2. Z jakich elementów składa się roczny plan finansowy gospodarstw pomocniczych?
3. W jaki sposób prowadzi się ewidencję gospodarstw pomocniczych?
4. Co obejmuje plan finansowy zakładów budżetowych?
5. W jaki sposób ustala się planową wpłatę do budżetu przez zakłady budżetowe?
6. W jaki sposób ustala się wskaźnik wpłaty do budżetu w zakładach budżetowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wprowadź dane o zakładzie budżetowym i dane o pracownikach do komputerowego programu

finansowo-księgowego. Zaksięguj podane operacje gospodarcze. Ustal saldo na koncie „Rachunek
bieżący”. Wydrukuj umowy zlecenia dla 2 pracowników oraz listę płac tych pracowników.

Informacje o zakładzie budżetowym: Przedszkole Miejskie nr 5 w Radomiu, ul. Wysoka 35,

Nazwa skrócona PM nr 5, NIP 788-294-86-26, REGON 034512456, Rachunek bankowy PKO S.A.
Oddział I w Radomiu ul. Struga 25 nr 61 1020 4567 1234 0000 1111 3456, wykonuje plan
finansowy. Plan finansowy na 2006 r. był następujący: środki obrotowe (materiały) na początek roku
– 3.000,-; przychody – 20.400,-; wydatki – 19.000,-; planowany stan środków obrotowych na
koniec roku – 4.400,-.
Przedszkole Miejskie zatrudniło od 01 lutego 2006 r. na umowę zlecenie dwóch pracowników
ochrony. Pracownicy Ci nie są zatrudnieni w innym zakładzie pracy, nie pobierają renty lub
emerytury.
Saldo początkowe na koncie rachunek bieżący wynosiło

16.900,-

Operacje gospodarcze dokonane w lutym 2006 r.:

1. Wpływ do kasy należności za korzystanie z usług przedszkola

20.400,-

2. Wpłacono gotówkę z kasy do banku

20.400,-

3. Ewidencja umowy – zlecenie dla ochroniarza Adama Lisa

900,-

4. Ewidencja umowy – zlecenie dla ochroniarza Ryszarda Celi

1.000,-

5. Wydano środki czystości do sprzątania przedszkola

100,-

6. Zapłacono z rachunku bieżącego za ogrzewanie przedszkola

900,-

7. Zapłacono z rachunku bieżącego za energię elektryczną

500,

8. Zapłacono z rachunku bankowego zobowiązania wobec ZUS

........

9. Zapłacono z rachunku bankowego zobowiązania wobec urzędu skarbowego .

........

10. Wypłacono gotówką wynagrodzenia za ochronę

........

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać uważnie ćwiczenie,
2) wprowadzić dane o jednostce do programu komputerowego,
3) wprowadzić dane o pracownikach do programu komputerowego (dane dobrać wg własnego

uznania),

4) wprowadzić stan początkowy materiałów,
5) zaksięgować operacje gospodarcze w programie komputerowym,
6) wydrukować umowy zlecenia i listę płac.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z zainstalowanym programem finansowo-księgowym do rachunkowości budżetowej,

−

instrukcja użytkownika programu,

−

drukarka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Ustal dla niżej opisanego gospodarstwa pomocniczego wartość podatku dochodowego oraz

wysokość uzupełnienia wpłaty z tytułu podatku dochodowego od rzeczywiście osiągniętego zysku.
Ustal wielkość zysku wpłaconego przez gospodarstwo pomocnicze do budżetu oraz wielkość
środków przeznaczonych na zwiększenie środków obrotowych, na inwestycje i nagrody dla
pracowników.

Gospodarstwo pomocnicze na koniec roku gospodarczego osiągnęło zysk brutto w wysokości

320.000,-. Stawka podatku dochodowego wynosi 19%. Zaliczkowe wpłaty z tytułu podatku
dochodowego wyniosły 57.000,-. Zysk netto, który pozostaje w dyspozycji jednostki, podzielono
zgodnie z ustaleniami kierownika jednostki: 60% na zwiększenie środków obrotowych, 25% na
inwestycje, a 15% na nagrody dla pracowników.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać uważnie ćwiczenie,
2) obliczyć kwotę podatku dochodowego,
3) ustalić zysk netto,
4) ustalić wielkości podzielonego zysku.
5) ćwiczenie wykonać w programie Excel,
6) sporządzone zadanie wydrukować.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z oprogramowaniem MS Office,

−

drukarka.

Ćwiczenie 3

Sporządź plan finansowy zakładu budżetowego przy użyciu wybranego programu MS Office.

Oblicz wskaźnik planowanej wpłaty do budżetu oraz rzeczywistą wielkość wpłaty do budżetu. Ustal
faktyczny stan środków obrotowych na koniec roku.

Przedszkole miejskie, będące zakładem budżetowym dysponowało następującymi danymi:

Planowane przychody własne

- 500.000,-

Planowane koszty (wydatki)

- 280.000,-

Stan środków obrotowych na początek i koniec roku (planowany):
Materiał

15.000,-

20.000,-

Należności

6.000,-

5.500,-

Środki pieniężne

39.000,-

54.500,-

W ciągu roku obrotowego zakład budżetowy poniósł koszty w wysokości 300.000,- i uzyskał
przychody w wysokości 590.000,-.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać uważnie ćwiczenie,
2) odszukać przykładowe plany finansowe zakładów budżetowych w Internecie,
3) opracować, na podstawie danych z zadania, plan finansowy na komputerze,
4) wydrukować sporządzony plan finansowy,
5) ustalić procentowy wskaźnik planowanej wpłaty do budżetu,
6) obliczyć rzeczywistą wielkość wpłaty do budżetu,
7) obliczyć stan środków obrotowych na koniec roku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z oprogramowaniem MS Office i dostępem do Internetu,

−

drukarka,

−

kalkulator,

−

wzór dokumentu: plan finansowy zakładów budżetowych,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozróżniać jednostki występujące w gospodarce pozabudżetowej?



2) przedstawić zasady gospodarki finansowej gospodarstw pomocniczych?



3) przedstawić zasady gospodarki finansowej zakładów budżetowych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Aktywa trwałe w jednostkach sektora finansów publicznych

4.4.1. Materiał nauczania

Środki trwałe

Środki trwałe to grunty, budynki, budowle, środki transportu, maszyny i urządzenia, inwentarz

żywy. Środki trwałe wprowadza się w ewidencji księgowej wg wartości początkowej, czyli wg cen
zakupu, kosztu wytworzenia, wg wartości rynkowej (darowizny), wg wartości określonej
w dokumencie przekazania (środki otrzymane nieodpłatnie od innej jednostki budżetowej). Wartość
początkowa środków trwałych może zwiększyć się na skutek aktualizacji wyceny lub
przeprowadzonych ulepszeń w środkach trwałych, np. rozbudowy, przebudowy, adaptacji.
Dokumenty związane z ewidencją środków trwałych to: OT – przyjęcie środka trwałego,
LT – likwidacja środka trwałego, PT – przekazanie środka trwałego.
Ewidencja analityczna środków trwałych prowadzona jest na indywidualnych kartach obiektów
inwentarzowych oraz w księgach inwentarzowych. W jednostkach budżetowych księgę
inwentarzową prowadzi się oddzielnie dla podstawowych środków trwałych i pozostałych środków
trwałych. Do pozostałych środków trwałych zaliczamy: środki dydaktyczne, sprzęt muzyczny,
nagłaśniający, meble itp.
Ewidencja zmian w stanie podstawowych środków trwałych:
a) ewidencja zwiększeń w stanie środków trwałych:
1) nieodpłatne otrzymanie środka trwałego, zwiększenie wartości środków trwałych w skutek

aktualizacji,

Fundusz jednostki

Środki trwałe .

2) przyjęcie środków trwałych wytworzonych we własnym zakresie,

(Inwestycje) Środki trwałe w budowie

3) przyjęcie środków trwałych z zakupu,

Rozliczenie zakupu

Rozrachunki z dostawcami

4) otrzymane darowizny środków trwałych od osób fizycznych,

Pozostałe przychody i koszty

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5) nadwyżki środków trwałych ujawnione w wyniku inwentaryzacji,

Pozostałe rozrachunki

Środki trwałe .

b) ewidencja zmniejszeń w stanie środków trwałych:
1) dotychczasowe umorzenie likwidowanych lub sprzedawanych środków trwałych,

Umorzenie środków trwałych

Środki trwałe

i wartości niematerialnych i prawnych

2) ujawnione niedobory i szkody w środkach trwałych.

Środki trwałe

Pozostałe rozrachunki

Ewidencja pozostałych środków trwałych:
a) ewidencja zwiększeń w stanie pozostałych środków trwałych
1) przyjęcie pozostałych środków trwałych, zbiorów bibliotecznych i dóbr kultury z zakupu,

Rozliczenie zakupu

Pozostałe środki trwałe w użytkowaniu

Kasa

Zbiory biblioteczne

Rozrachunki z dostawcami

Dobra kultury

i odbiorcami

Mienie zlikwidowanych jednostek

2) przyjęcie pozostałych środków trwałych z inwestycji,

(Inwestycje) Środki trwałe w budowie

3) przyjęcie pozostałych środków trwałych z magazynu,

Materiały

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) przyjęcie pozostałych środków trwałych i zbiorów bibliotecznych w postaci darowizn,

Pozostałe środki trwałe w użytkowaniu

Zbiory biblioteczne

Dobra kultury

Pozostałe przychody i koszty

Mienie zlikwidowanych jednostek

5) przyjęcie dóbr kultury otrzymanych nieodpłatnie,

Fundusze jednostki

6) przyjęcie ujawnionych nadwyżek inwentaryzacyjnych,

Pozostałe rozrachunki

b) ewidencja zmniejszeń w stanie pozostałych środków trwałych:
1) rozchód pozostałych środków trwałych i wzorów bibliotecznych na skutek sprzedaży, zużycia,

nieodpłatnego przekazania,

Pozostałe środki trwałe w użytkowaniu

Umorzenie pozostałych

Zbiory biblioteczne

środków trwałych

Mienie zlikwidowanych jednostek

oraz wartości

Dobra kultury

niematerialnych i prawnych

2) ujawnione niedobory i szkody,

Pozostałe środki trwałe w użytkowaniu

Zbiory biblioteczne

Mienie zlikwidowanych jednostek

Dobra kultury

Pozostałe rozrachunki

Wartości niematerialne i prawne

Wartości niematerialne i prawne można podzielić na dwie grupy tzn. podstawowe wartości

niematerialne i prawne umarzane stopniowo i pozostałe wartości niematerialne i prawne umarzane
w 100% jednorazowo. Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się nabyte przez jednostkę
prawa majątkowe o przewidywanym okresie użytkowania dłuższym niż jeden rok. Najczęściej
występujące wartości niematerialne i prawne w jednostkach sfery budżetowej to: spółdzielcze
własnościowe prawo do lokalu, programy komputerowe, a rzadziej licencje, patenty, koncesje.
Do ewidencji wartości niematerialnych i prawnych służy konto „Wartości niematerialne i prawne”
obejmujące wartości niematerialne i prawne umarzane stopniowo i jednorazowo. Zwiększenia
wartości niematerialnych i prawnych następują głównie na skutek zakupu lub otrzymania w formie
darowizny. Zwiększenia księguje się po stronie DT konta „Wartości niematerialne i prawne”, a po
stronie CT tego konta ewidencjonuje się rozchód umorzonych wartości niematerialnych i prawnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Amortyzacja środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych

Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne umarza się i amortyzuje. Umorzeniu

i amortyzacji nie podlegają grunty i dzieła sztuki. Dla środków trwałych o niskiej wartości tj. do
3.500,- dokonuje się jednorazowego odpisu amortyzacyjnego w miesiącu przyjęcia ich do
użytkowania, zaliczane są tu książki i inne zbiory biblioteczne, środki dydaktyczne, środki transportu
służące do nauki w szkołach, meble, dywany i pozostałe środki trwałe o niskiej wartości.
Ewidencja amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych:
1) naliczenie amortyzacji:

a) środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych umarzanych stopniowo,
b) pozostałych środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych umarzanych

jednorazowo,

Umorzenie środków trwałych oraz
wartości niematerialnych i prawnych

Amortyzacja

Umorzenie pozostałych środków trwałych
oraz wartości niematerialnych i prawnych

2) równowartość naliczonej amortyzacji w jednostkach budżetowych, gospodarstwach

pomocniczych i zakładach budżetowych,

Pokrycie amortyzacji

Fundusz jednostki

3) przeniesienie na koniec roku na wynik finansowy sald kont:

a) amortyzacja,
b) pokrycie amortyzacji.

Straty i zyski nadzwyczajne

Amortyzacja

oraz wynik finansowy

Pokrycie amortyzacji

Inwestycje (środki trwałe w budowie)

Przez inwestycje w jednostkach sektora finansów publicznych rozumie się określone w ustawie

o rachunkowości środki trwałe w budowie. W poszczególnych podmiotach sektora finansów
publicznych inwestycje te finansowane są z różnych źródeł. W jednostkach budżetowych inwestycje
mogą być finansowane ze środków budżetowych, z zysku gospodarstw pomocniczych, ze środków
specjalnych. W zakładach budżetowych inwestycje mogą być finansowane z dotacji budżetowych.
Gospodarstwa pomocnicze nie mają prawa inwestować we własnym imieniu i dlatego inwestycje
gospodarstw pomocniczych są inwestycjami jednostki budżetowej. Inwestycja może być wykonana
przez jednostkę samodzielnie lub przy udziale współinwestora.
Ewidencja inwestycji (środków trwałych w budowie) na przykładzie jednostek budżetowych –
inwestycje finansowane ze środków budżetowych i środków specjalnych:
1) wpływ środków na wydatki budżetowe,
2) zapłata za powyższą fakturę,
3) faktura dotycząca kosztów inwestycji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pozostałe przychody
Pozostałe rozrachunki
Sprzedaż produktów

(Inwestycje)

Rozliczenie

Rachunek bieżący

Rozrachunki z dostaw.

Środki

wydatków budżetowych

jednostek budżetowych

i odbiorcami

trwałe w budowie

4) przyjęcie środka trwałego z inwestycji,

(Inwestycje)

Środki trwałe w budowie

Środki trwałe

5) przeniesienie zrealizowanych wydatków budżetowych finansowanych ze środków budżetowych.

Rozliczenie

wydatków budżetowych

Fundusz jednostki

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to są środki trwałe, środki trwałe w budowie i wartości niematerialne i prawne?
2. W jaki sposób dokumentuje się środki trwałe?
3. W jaki sposób dokonuje się ewidencji zwiększeń i zmniejszeń w stanie środków trwałych?
4. W jaki sposób dokonuje się ewidencji pozostałych środków trwałych?
5. Na czym polega umorzenie i amortyzacja środków trwałych?
6. W jaki sposób dokonuje się ewidencji amortyzacji?
7. W jaki sposób dokonuje się ewidencji inwestycji w jednostkach budżetowych?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wpisz do tabeli symbole kont, na których należy zaksięgować operacje gospodarcze po stronie

Dt i Ct oraz podaj symbole dokumentów na podstawie, których można dokonać księgowań tych
operacji.

Lp.

Treść operacji gospodarczej

Dokument Kwota Dt

Zakupiono książki do biblioteki.

3.000

Otrzymano zbiory biblioteczne w formie darowizny od
szkoły.

1.400

Stwierdzono niedobór środków trwałych.

900

Otrzymano nieodpłatnie dzieła sztuki.

4.000

Przyjęto z zakończonej inwestycji środek trwały.

50.000

Stwierdzono nadwyżkę środków trwałych w magazynie.

700

Naliczono amortyzację środków trwałych.

2.500

Obciążono fundusz jednostki równowartością amortyzacji.

2.500

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać uważnie ćwiczenie,
2) odszukać w planie kont symbole kont potrzebnych do ewidencji,
3) wpisać do tabeli symbole kont, na których należy zaksięgować poszczególne operacje,
4) wpisać w tabeli symbole dokumentów,
5) porównać rozwiązanie z rozwiązaniami innych uczniów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wzorcowy plan kont jednostek budżetowych,

−

tabela z zadaniem,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wprowadź dane do komputerowego programu finansowo-księgowego jednostki budżetowej.

Dokonaj ewidencji operacji gospodarczych w syntetyce i analityce. Wydrukuj indywidualne karty
obiektów inwentarzowych.

Informacje o jednostce budżetowej: Ośrodku Pomocy Społecznej, 26-600 Radom, ul. Cicha 34,

NIP 787-234-65-12, REGON 129872345 nr konta bankowego 56 7896 1234 5678 1111 0000 4568.
Jednostka rozpoczęła działalność 01 stycznia 2005. W jednostce budżetowej dokonano
następujących zakupów środków trwałych:

1. FA nr 123/01/05 – za zestaw komputerowy z monitorem i drukarką zakupiony i przyjęty do

użytkowania w dniu 28 stycznia 2005, o wartości początkowej netto 12.000,- i stawce
amortyzacji 30%,

2. FA nr 234/2005 – samochód dostawczy Żuk o ładowności 1.200 kg i nr rejestracyjnym WR

235678 zakupiono i przyjęto do użytkowania w dniu 18 marca 2005, o wartości początkowej
netto 59.000,- i stawce amortyzacji 20%,

3. FA nr 534/2005 – kserokopiarkę Konica 4545 zakupiony i przyjęty do użytkowania w dniu

24 maja 2005, o wartości początkowej netto 3.600,- i stawce amortyzacji 20%,

4. FA nr178/2005 – z dnia 12 maja 2005, regał magazynowy w cenie zakupu 930,-,
5. FA nr178/2005 – z dnia 26 czerwca 2005, dyktafon w cenie zakupu 650,-.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać uważnie ćwiczenie,
2) wprowadzić dane do programu komputerowego,
3) dokonać ewidencji operacji gospodarczych w programie komputerowym,
4) wydrukować indywidualne karty obiektów inwentarzowych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z zainstalowanym programem finansowo-księgowym do rachunkowości budżetowej
i drukarką,

−

instrukcja użytkownika programu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dokonać ewidencji i dokumentacji operacji dotyczących majątku trwałego?



2) zastosować ewidencję amortyzacji do rozwiązywania zadań?



3) zastosować ewidencję środków trwałych w programie komputerowym?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Fundusze w jednostkach sfery budżetowej

4.5.1. Materiał nauczania

Fundusz jednostki

Fundusz jednostki stanowi równowartość aktywów netto jednostki budżetowej oraz jej

gospodarstw pomocniczych i zakładów budżetowych. W nowo powstałych jednostkach fundusz ten
stanowi równowartość pierwszego wyposażenia w aktywa trwałe i obrotowe. Aktywa te przekazane
są jednostce przez organ założycielski. Do ewidencji funduszu jednostki służy konto „Fundusz
jednostki”. Po stronie Ct tego konta księguje się zwiększenia stanu funduszu, a po stronie Dt
zmniejszenia. Konto to wykazuje saldo Ct, które oznacza równowartość aktywów (majątku)
jednostki.
Ewidencja na koncie „Fundusz jednostki”:
1) przeksięgowanie zrealizowanych wydatków budżetowych,
2) wpływ dotacji na inwestycje oraz innych środków,
3) aktualizacja wyceny środków trwałych (zwiększenia),
4) wartość nieumorzonych sprzedanych lub nieodpłatnie przekazanych środków trwałych,
5) przeksięgowanie zysku netto,
6) przeksięgowanie zrealizowanych dochodów budżetowych,
7) przeksięgowanie pokrycia kosztów amortyzacji,
8) przeksięgowanie środków trwałych w budowie na „Fundusz jednostki”.

Straty i zyski nadzwyczajne

Rozliczenie wydatków

oraz wynik finansowy

Fundusz jednostki

budżetowych

Rozliczenie dochodów

budżetowych

Rachunki bieżące

Pokrycie amortyzacji

Środki trwałe

Środki trwałe w budowie

Fundusze specjalne

Funduszem o charakterze specjalnym jest Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych (ZFŚS).

Celem tego funduszu jest finansowanie świadczeń socjalnych pracowników np. wypoczynek,
działalność kulturalno-oświatowa, sportowo-rekreacyjna, pomoc materialna. ZFŚS tworzony jest
z odpisów w ciężar kosztów i zależy od liczby zatrudnionych. Wysokości odpisu wynosi 37,5%
przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej z roku poprzedniego. Dla
części pracowników jednostek budżetowych, np. nauczycieli, dokonuje się odpisu na ZFŚS
w wysokości 8% planowanych rocznych środków przeznaczonych na wynagrodzenia. Środki
pieniężne z tego funduszu muszą być wyodrębnione na oddzielnym rachunku bankowym „Rachunku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

środków funduszy specjalnego przeznaczenia”, a do ewidencji ZFŚS służy konto „Zakładowy
Fundusz Świadczeń Socjalnych” po stronie Ct tego konta księguje się wszystkie zwiększenia, a po
stronie Dt zmniejszenia.
Ewidencja Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych:
1) podstawowy odpis na ZFŚS,
2) odsetki naliczone od udzielonych pracownikom pożyczek mieszkaniowych,
3) naliczone odsetki od środków zgromadzonych na rachunku środków specjalnych,
4) wpływ środków na ZFŚS,
5) opłacone z rachunku bankowego koszty działalności socjalnej.

Rachunki środków funduszy

Zakładowy fundusz

specjalnego przeznaczenia

świadczeń socjalnych

Koszty wg rodzaju

3, 4

Pozostałe rozrachunki

z pracownikami

Fundusze pozabudżetowe

Fundusze pozabudżetowe obejmują państwowe lub samorządowe fundusze celowe oraz

pozostałe fundusze specjalnego przeznaczenia. Celem tworzenia funduszy pozabudżetowych jest
finansowanie dodatkowych zadań realizowanych przez instytucje do tego wyznaczone. Fundusze
pozabudżetowe ewidencjonuje się na koncie „Fundusze pozabudżetowe”, gdzie po stronie Dt ujmuje
się koszty oraz wszystkie zmniejszenia funduszu, np. pokrycie zobowiązań, odpisanie
przedawnionych lub umorzonych należności, a po stronie Ct przychody oraz pozostałe zwiększenia
funduszu, np. z zysków nadzwyczajnych. Konto wykazuje saldo Ct, które oznacza stan funduszy
celowych oraz innych funduszy specjalnego przeznaczenia. Do konta tego prowadzi się ewidencję
analityczną, która umożliwia ustalenie przychodów i kosztów oraz zwiększeń i zmniejszeń funduszu,
a także ich stanu końcowego.

Fundusze mienia zlikwidowanych jednostek

Fundusz mienia zlikwidowanych jednostek głównie obejmuje wartość zlikwidowanego majątku

przedsiębiorstw państwowych i komunalnych. Fundusz ten występuje tylko w jednostkach
budżetowych. Do ewidencji tego funduszu służy konto „Fundusz mienia zlikwidowanych jednostek”.
Po stronie Dt tego konta ujmuje się zmniejszenia funduszu z tytułu sprzedaży mienia, nieodpłatnego
przyjęcia na własne potrzeby, nieodpłatnego przekazania lub likwidacji mienia. Po stronie Ct konta
ujmuje się zwiększenia funduszu o równowartość składników majątkowych zlikwidowanych
podmiotów oraz stan funduszu. Saldo końcowe Ct oznacza wartość funduszu mienia
zlikwidowanych jednostek, które jest przyjęte przez organ założycielski, ale nie zostało jeszcze
przekazane innym jednostkom lub oznacza wartość mienia sprzedanego, ale jeszcze nie spłaconego.
Do konta „Fundusz mienia zlikwidowanych jednostek” prowadzi się ewidencję analityczną, która
umożliwia ustalenie wartości mienia z poszczególnych likwidowanych jednostek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest fundusz jednostki?
2. W jaki sposób dokonuje się ewidencji zwiększeń i zmniejszeń w funduszu jednostki?
3. Co to jest Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych?
4. W jaki sposób tworzy się i ewidencjonuje ZFŚS?
5. Co to są fundusze pozabudżetowe?
6. Co to jest fundusz mienia zlikwidowanych jednostek?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie1

Wpisz do tabeli symbole kont, na których należy zaksięgować operacje gospodarcze po stronie

Dt i Ct.

Lp.

Treść operacji gospodarczej

Kwota

Przekazano dotacje na sfinansowania inwestycji dla
jednostek budżetowych.

7.000,-

2. Wpływ środków należnych dotacji budżetowych.

5.000,-

3. Otrzymano nieodpłatnie środek trwały.

3.000,-

4. Aktualizacja wyceny środków trwałych (zwiększenia).

2.500,-

5. Naliczono roczny odpis na ZFŚS.

8.200,-

Przelano na rachunek środki w wysokości odpisu
podstawowego na ZFŚS.

8.200,-

Przelano zakładowi budżetowemu dotację na
inwestycje.

28.000,-

Wypłacono pracownikowi pożyczkę mieszkaniową
z ZFŚS.

2.000,-

9. Bank naliczył odsetki od środków ZFŚS.

500,-

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać uważnie ćwiczenie,
2) odszukać w planie kont symbole kont potrzebne do ewidencji,
3) wpisać w tabeli symbole kont na, których należy zaksięgować poszczególne operacje,
4) porównać rozwiązanie z innymi uczniami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wzorcowy plan kont jednostek budżetowych,

−

tabela z zadaniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Oblicz, ile wynosi odpis na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych w jednostce budżetowej i

dokonaj jego ewidencji. Podaj na jakie cele można przeznaczyć ten fundusz.

W jednostce budżetowej – Ośrodku Pomocy Społecznej – zatrudnionych jest 36 pracowników

w pełnym wymiarze godzin na podstawie umowy o pracę. Jednostka budżetowana na podstawie tych
danych dokonała podstawowego odpisu na ZFŚS.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać informacje w Internecie o przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniu w gospodarce

narodowej w roku poprzednim,

2) ustalić wysokość odpisu na ZFŚS,
3) zaewidencjonować ustalony odpis,
4) odszukać w Internecie regulamin ZFŚS dowolnej jednostki budżetowej,
5) przeczytać regulamin,
6) wypisać, stosując edytor tekstu Word, 8 przykładów, na jakie cele przeznacza się ZFŚS,
7) wydrukować wykonane zadanie,
8) porównać wykonane zadanie z zadaniami wykonanymi przez innych uczniów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z oprogramowaniem MS Office i dostępem do Internetu,

−

drukarka,

−

papier do drukarki.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować rodzaje funduszy występujących w sferze budżetowej?



2) zastosować ewidencje funduszy do rozwiązywania zadań?



3) obliczyć wielkość odpisu podstawowego na ZFŚS?



4) określić na jakie cele przeznaczany jest ZFŚS?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Wynik finansowy i jego rozliczenie

4.6.1. Materiał nauczania

Wynik finansowy jednostek budżetowych

Na sposób ustalania i rozliczenia wyniku finansowego w jednostkach budżetowych ma wpływ

metoda finansowania brutto. Wynik finansowy jednostek budżetowych jest z reguły ujemny. Wynik
finansowy ustalany jest na koncie „Straty i zyski nadzwyczajne oraz wynik finansowy”. Na konto to
pod datą 31 grudnia przenosi się po stronie Dt: poniesione koszty, wartość sprzedanych towarów
i materiałów wg cen zakupu, pozostałe koszty operacyjne, dotacje, podatek dochodowy i inne
obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego, a po stronie Ct: przychody ze sprzedaży produktów,
towarów i materiałów, przychody finansowe. Konto może wykazywać na koniec roku saldo Ct –
zysk lub saldo Dt – stratę. W roku następnym saldo konta „Straty i zyski nadzwyczajne oraz wynik
finansowy” przeksięgowuje się na konto „Fundusz jednostki”.

Ewidencja wyniku finansowego:

1) przeniesienie poniesionych kosztów,
2) przeniesienie wartości sprzedanych towarów, materiałów, pozostałych kosztów operacyjnych
1) i finansowych, dotacji, oraz podatku dochodowego,
2) poniesione straty nadzwyczajne,
3) osiągnięte zyski nadzwyczajne,
4) przeksięgowanie przychodów z tytułu dochodów budżetowych,

przeksięgowanie pozostałych przychodów i dotacji.

400

Straty i zyski nadzwyczajne

Przychody

Konta kosztów wg rodzaju

oraz wynik finansowy

i koszty finansowe

Konta zespołu 7 i 8

Konta zespołu 7

Konta zespołu 0,1,2,3,6

Takie zasady ustalania wyniku finansowego obowiązują w innych jednostkach sfery budżetowej
m.in. w zakładach budżetowych i gospodarstwach pomocniczych.

Ewidencja rozliczenia wyniku finansowego w jednostkach budżetowych

1) środki budżetowe otrzymane od dysponenta wyższego stopnia na realizację wydatków,
2) poniesione koszty opłacone z rachunku bieżącego,
3) wpływ dochodów na rachunek bieżący,
4) dochody budżetowe przelane do budżetu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozliczenie

Rachunek bieżący

wydatków budżetowych

jednostki budżetowej

Koszty wg rodzaju

Rozliczenie

Przychody

dochodów budżetowych

5) miesięczne przeksięgowanie zrealizowanych wydatków budżetowych,
6) miesięczne przeksięgowanie odprowadzonych dochodów (wpływów ) budżetowych,
7) przeksięgowanie wyniku finansowego roku ubiegłego,

Rozliczenie

dochodów budżetowych

Fundusz jednostki

wydatków budżetowych

Straty i zyski nadzwyczajne
oraz wynik finansowy

8) przeniesienie na koniec roku łącznej kwoty zrealizowanych dochodów,
9) przeniesienie na koniec roku łącznej kwoty poniesionych kosztów.

Straty i zyski nadzwyczajne

Koszty wg rodzaju

oraz wynik finansowy

Przychody

Wynik finansowy zakładów budżetowych

W zakładach budżetowych rozliczenie wyniku finansowego przebiega odmiennie, ponieważ

podlega rozliczeniu z budżetem.
Zasady rozliczenia wyniku finansowego w zakładzie budżetowym przedstawia schemat:
1) zrealizowane przychody wpłacone na rachunek bieżący,
2) koszty działalności finansowej z rachunku bieżącego,
3) zaliczkowe wpłaty do budżetu w ciągu roku,
4) ustalenie ostatecznej wpłaty do budżetu na koniec roku,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sprzedaż produktów

i koszt ich wytworzenia

Rachunek bieżący

Koszty wg rodzaju

Rozliczenie

wyniku finansowego

Rozrachunki z budżetem

5) przeksięgowanie na koniec roku zrealizowanego przychodu,
6) przeksięgowanie na koniec roku zrealizowanych kosztów,

Straty i zyski nadzwyczajne

Sprzedaż produktów

Koszty wg rodzaju

oraz wynik finansowy

oraz koszt ich wytworzenia

7) faktyczna nadwyżka środków obrotowych podlegająca wpłacie do budżetu,
8) przeksięgowanie wyniku finansowego za ubiegły rok,

Rozliczenie

Straty i zyski nadzwyczajne

wyniku finansowego

Fundusz jednostki

oraz wynik finansowy

9) przelew ostatecznej wpłaty do budżetu.

Rachunek bieżący

Rozrachunki z budżetem

Wynik finansowy gospodarstw pomocniczych

Podział zysku w gospodarstwie pomocniczym jest proporcjonalny, tzn. 50% podlega wpłacie do

budżetu, pozostałe 50% gospodarstwo wykorzystuje na swoje potrzeby, a o podziale zysku
pozostającego w gospodarstwie pomocniczym decyduje kierownik jednostki.

Zasady rozliczenia wyniku finansowego w zakładzie budżetowym przedstawia schemat:

1) przelew zaliczki z tytułu planowanego zysku,
2) obciążenie wyniku finansowego na dzień bilansowy,
3) korekta nadpłaty podatku dochodowego,
4) odpis wyrównawczy dotyczący ostatecznego ustalenia zysku,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podatki i obowiązkowe

Straty i zyski nadzwyczajne

Rachunek bieżący

rozliczenie wyniku finansowego

oraz wynik finansowy

Rozrachunki z budżetem

5) odpisy z zysku na fundusz nagród dla załogi,
6) odpisy z zysku na inwestycje jednostki budżetowej w gospodarstwie pomocniczym,

Rozliczenie

wyniku finansowego

Fundusze pozabudżetowe

Pozostałe rozrachunki

7) przeksięgowanie zysku na fundusz jednostki,
8) przeksięgowanie salda konta „Rozliczenie wyniku finansowego”.

Rozliczenie

Straty i zyski nadzwyczajne

wyniku finansowego

Fundusz jednostki

oraz wynik finansowy

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki są zasady ustalania wyniku finansowego w sposób księgowy w jednostkach organizacyjnych

sfery budżetowej?

2. W jaki sposób dokonuje się rozliczenia i ewidencji wyniku finansowego w jednostkach

budżetowych?

3. W jaki sposób dokonuje się rozliczenia i ewidencji wyniku finansowego w zakładach

budżetowych?

4. W jaki sposób dokonuje się rozliczenia i ewidencji wyniku finansowego w gospodarstwach

pomocniczych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ustal brakujące kwoty operacji gospodarczych i wpisz je do tabeli, a następnie wpisz symbole

kont, na których należy zaksięgować operacje gospodarcze po stronie Dt i Ct.

Lp.

Treść operacji gospodarczej

Kwota

WB. Na rachunek bieżący wpłynęły środki pieniężne uzyskane ze
sprzedaży produktów.

10.000,-

WB. Zakład budżetowy pokrył koszty różne dotyczące
prowadzenia działalności gospodarczej.

12.000,-

WB. Na rachunek bieżący wpłynęły środki z tytułu przyznanej
dotacji.

3.000,-

4. PK. Przeksięgowano na koniec roku zrealizowane przychody.

...............

5. PK. Przeksięgowano na koniec roku zrealizowane koszty.

...............

PK. Przeksięgowano na koniec roku otrzymaną dotację na fundusz
jednostki.

...............

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać uważnie ćwiczenie,
2) ustalić i wpisać brakujące dane liczbowe,
3) odszukać w planie kont symbole kont potrzebnych do ewidencji,
4) wpisać do tabeli symbole (numery) kont na, których należy zaksięgować operacje gospodarcze,
5) porównać rozwiązanie z innymi uczniami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wzorcowy plan kont, literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia,

−

tabela z zadaniem,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 2

Oblicz brakujące kwoty operacji gospodarczych i wpisz je do tabeli, a następnie wpisz symbole

kont, na których należy zaksięgować operacje gospodarcze po stronie Dt i Ct wiedząc, że salda
wybranych kont w gospodarstwie pomocniczym były następujące: Rachunek bieżący – 80.000, -
Fundusz jednostki – 80.000,- :

Lp.

Treść operacji gospodarczej

Kwota

WB. Na rachunek bieżący wpłynęły środki pieniężne uzyskane ze
sprzedaży produktów.

150.000,-

2. WB. Opłacono w bieżącym miesiącu koszty.

30.000,-

PK. Przeksięgowanie okresowe salda konta kosztów na wynik
finansowy.

............

PK. Przeksięgowanie okresowe przychodów na wynik
finansowy.

.............

5. WB. Zaliczkowa wpłata na podatek dochodowy (19%).

1.000,-

6. WB. Przelew dopłaty podatku dochodowego

.............

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. PK. Naliczenie ostatecznej wpłaty z zysku do budżetu.

...............

PK. Przeksięgowanie zysku netto pozostającego w dyspozycji
gospodarstwa pomocniczego:
a) zwiększenie środków obrotowych 80%,
b) nagrody dla pracowników 20%.

...............
...............
...............

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać uważnie ćwiczenie,
2) ustalić i wpisać brakujące dane liczbowe,
3) odszukać w planie kont symbole kont potrzebnych do ewidencji,
4) wpisać do tabeli symbole (numery) kont, na których należy zaksięgować operacje gospodarcze,
5) porównać rozwiązanie z innymi uczniami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wzorcowy plan kont, literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia,

−

tabela z zadaniem,

−

kalkulator.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) ustalić wynik finansowy w jednostkach sfery budżetowej?



2) rozliczyć wynik finansowy w jednostkach sfery budżetowej?



3) dokonać ewidencji wynik finansowy w jednostkach sfery budżetowej?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Budżet samorządu terytorialnego

4.7.1. Materiał nauczania

Dochody budżetowe

Dochodami w budżecie jednostek samorządu terytorialnego są: subwencje ogólne i dotacje

z funduszów celowych i pomocowych, podatki, np.: podatek rolny, leśny, od nieruchomości, od
środków transportu, od spadków i darowizn, podatek dochodowy w formie karty podatkowej,
udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa i opłaty, np.: opłata targowa
i klimatyczna oraz inne dochody np.: uzyskane odsetki, kary.

Do ewidencji dochodów budżetowych jednostek samorządu terytorialnego służy konto

„Dochody budżetowe”. Ewidencja dochodów budżetowych przedstawia się następująco:
1) otrzymane dotacje i subwencje oraz zrealizowane dochody własne,
2) zrealizowane dochody jednostek budżetowych podległych samorządowi terytorialnemu,
3) dochody budżetowe ustalone wg sprawozdań innych organów,
4) należne dotacje i subwencje, które nie wpłynęły do końca roku na rachunek budżetu,
5) przesunięcie do dochodów budżetowych niezrealizowanych wydatków niewygasłych,
6) przeksięgowanie w końcu roku zrealizowanych dochodów.

Niedobór lub
nadwyżka budżetowa

Dochody budżetu

Rachunek budżetu

Rozliczenie

dochodów budżetowych

Rozrachunki budżetu

Inne środki pieniężne

Niewygasające wydatki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wydatki budżetowe

Wydatkami w budżecie jednostek samorządu terytorialnego są: wydatki bieżące, wydatki

majątkowe i wydatki związane z obsługą długu jednostki samorządu terytorialnego. Wydatki te
przeznaczane są na zadania własne i zadania zlecone, np.: budowę dróg, ochronę zdrowia, oświatę,
kulturę.
Ewidencja wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego:
1) ewidencja wydatków jednostek budżetowych zgodnie z otrzymanym sprawozdaniem,
2) ewidencja wydatków budżetu z tytułu rozrachunków z innymi budżetami,
3) ewidencja własnych wydatków budżetu,
4) przeksięgowanie w końcu roku łącznej kwoty dokonanych wydatków budżetowych,

Rozliczenie

Niedobory lub

wydatków budżetowych

Wydatki budżetowe

nadwyżki budżetu

Rozrachunki budżetu

Rachunek budżetu

5) środki przelane z rachunku bieżącego budżetu na pokrycie wydatków jednostek samorządu

terytorialnego,

6) wydatki zgodne ze sprawozdaniami samorządowych jednostek budżetowych lub urzędu

samorządu terytorialnego,

7) wydatki wykonane zgodnie z planem niewygasających wydatków.

Rozliczenie

Rachunek budżetu

wydatków budżetowych

Wydatki budżetowe

Niewygasające

wydatki

Ustalanie wyniku wykonania budżetu

O wyniku wykonania budżetu w jednostkach samorządu terytorialnego decydują wpływy

zaliczane do dochodów oraz rozchody, czyli wydatki.
Ewidencja ustalania wyniku budżetu:
1) przeksięgowanie zrealizowanych dochodów na koniec roku,
2) przeksięgowanie dokonanych wydatków na koniec roku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Niedobór lub

Wydatki budżetowe

nadwyżka budżetowa

Dochody budżetu

Kredyty bankowe zaciągane przez jednostki samorządu terytorialnego

Jednostki samorządu terytorialnego mogą zaciągać kredyty i pożyczki na występujące niedobory

w budżecie oraz na finansowanie wydatków, które nie znalazły pokrycia w planowanych dochodach.
Ewidencja zaciągniętych kredytów bankowych:
1) otrzymane kredyty,
2) odsetki od otrzymanego kredytu (dopisane do kredytu),
3) spłata raty zaciągniętego kredytu i odsetek,
4) umorzenie części kredytu,
5) przelew naliczonych odsetek,
6) przeksięgowanie odsetek zapłaconych.

Rachunek

bieżący budżetu

Kredyt bankowy

Rozrachunki budżetu

3,5

Niedobory lub
nadwyżki budżetu

Wydatki budżetu

Dochody i wydatki samorządowych jednostek budżetowych

Budżet samorządu terytorialnego jest wykonywany głównie przez samorządowe jednostki

budżetowe. Zasady kształtujące budżet są odmienne, jeżeli dotyczy to urzędu gminy lub
samorządowych jednostek budżetowych Do ewidencji rozliczeń dochodów zrealizowanych przez
gminne jednostki budżetowe służy konto „Rozliczenie dochodów budżetowych”, a do ewidencji
wydatków konto „Rozliczenie wydatków budżetowych”.
Ewidencja dochodów:
1) przelew z samorządowej jednostki budżetowej do budżetu (środków stanowiących dochody),
2) sprawozdanie jednostek budżetowych o wykonanych dochodach.

Rozliczenie

Rachunek

Dochody budżetu

dochodów budżetowych

bieżący budżetu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ewidencja wydatków:
1) przelew środków z budżetu do samorządowej jednostki budżetowej,
2) sprawozdanie jednostek budżetowych o wydatkach.

Rachunek

Rozliczenie

bieżący budżetu

wydatków budżetowych

Wydatki budżetowe

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są rodzaje dochodów i wydatków budżetowych samorządowej jednostki budżetowej?
2. W jaki sposób dokonuje się ewidencji dochodów i wydatków samorządowych jednostek

budżetowych?

3. W jaki sposób dokonuje się ewidencji kredytów bankowych?
4. W jaki sposób dokonuje się ewidencji dochodów i wydatków realizowanych przez jednostkę

samorządu terytorialnego?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie1

Wpisz do tabeli symbole kont, na których należy zaksięgować operacje gospodarcze po stronie

Dt i Ct. (operacje dotyczą budżetu gminy). Następnie wyszukaj w Internecie budżet dowolnej gminy
i przedstaw jej dochody i wydatki oraz dokonaj oceny budżetu tej gminy.

Lp.

Treść operacji gospodarczej

Kwota

1. Wpływ środków pieniężnych z podatków i opłat lokalnych.

5.000,-

Przelew z rachunku samorządowej jednostki budżetowej na
rachunek budżetu gminy wykonanych dochodów budżetowych.

4.000,-

Wpływ z Urzędu Skarbowego z tytułu udziału w podatkach
dochodowych od osób prawnych i fizycznych.

10.000,-

4. Wpływ środków pieniężnych z kredytu bankowego.

35.000,-

5. Spłacono ratę kredytu bankowego.

1.500,-

6. Spłacono odsetki od kredytu bankowego.

200,-

7. Wpływ subwencji z Ministerstwa Finansów.

23.000,-

Przekazano samorządowej jednostce budżetowej środki na
finansowanie wydatków.

12.000,-

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać uważnie ćwiczenie,
2) odszukać w planie kont symbole kont potrzebnych do ewidencji,
3) wpisać do tabeli symbole (numery) kont, na których należy zaksięgować operacje gospodarcze,
4) poszukać w Internecie informacje na temat budżetu gminy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5) wydrukować dane lub sporządzić uproszczony plan dochodów i wydatków gminy,
6) ocenić gospodarkę budżetową gminy i wyciągnąć wnioski (oceny dokonać pisemnie),
7) porównać rozwiązanie z innymi uczniami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wzorcowy plan kont jednostek budżetowych,

−

tabela z zadaniem,

−

komputer z oprogramowaniem MS Office, dostępem do Internetu i drukarką.

Ćwiczenie 2

Wpisz do tabeli symbole kont, na których należy zaksięgować operacje gospodarcze po stronie

Dt i Ct.

Lp.

Treść operacji gospodarczej

Kwota

1. Otrzymano subwencję ogólną.

50.000,-

2. Zaciągnięto kredyt bankowy.

4.000,-

Przelano środki samorządowej jednostce budżetowej na
sfinansowanie wydatków.

20.000,-

Samorządowa jednostka budżetowa złożyła sprawozdanie
ze zrealizowanych dochodów.

31.000,-

Samorządowa jednostka budżetowa złożyła sprawozdanie
z dokonanych wydatków.

12.000,-

Otrzymano zwrot środków od jednostki budżetowej na
rachunek budżetu.

900,-

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać uważnie ćwiczenie,
2) odszukać w planie kont symbole kont potrzebnych do ewidencji,
3) podać w tabeli symbole (numery) kont, na których należy zaksięgować operacje gospodarcze,
4) porównać rozwiązanie z innymi uczniami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wzorcowy plan kont jednostek budżetowych,

−

tabela z zadaniem.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dokonać ewidencji w samorządowej jednostce budżetowej?



2) dokonać ewidencji w jednostce samorządu terytorialnego?



3) rozróżnić samorządową jednostkę budżetową od jednostki samorządu

terytorialnego?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Ewidencja całościowa jednostek sektora finansów publicznych

4.8.1. Materiał nauczania

Pod pojęciem ewidencji całościowej jednostek sektora finansów publicznych rozumie się

ewidencję operacji bilansowych i wynikowych oraz innych zdarzeń gospodarczych, które wystąpiły
w danej jednostce w określonym czasie. Ewidencja ta może dotyczyć jednostek budżetowych,
zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych oraz jednostek samorządu terytorialnego.

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki komputerowy programu finansowo-księgowy jednostki budżetowej potrafisz obsługiwać?
2. Jakie znasz zasady ewidencji operacji gospodarczych jednostki budżetowej?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozwiąż zadanie w zainstalowanym programie finansowo-księgowym oraz sporządź zestawienie

obrotów i sald, zestawienie wydatków i kosztów oraz zestawienie wykonania wydatków w jednostce
budżetowej.

Jednostka budżetowa nie będąca płatnikiem VAT – Szkoła Podstawowa nr 33 w Pacanowie,

ul. Polna 35, Nazwa skrócona PSP nr 33, NIP 796-275-56-29, REGON 034556456, Rachunek
bankowy PKO S.A. Oddział I w Kielcach ul. Staffa 25 nr 51 1080 4667 1224 0000 1111 3956. Plan
wydatków na rok 2005 był następujący: wynagrodzenia – 100.000,- podróże służbowe krajowe –
3.000,- zakup materiałów – 6.000,- zakup energii – 2.800,- zakup pomocy naukowych,
dydaktycznych i książek – 5.000,- składki ubezpieczeń społecznych – 40.000,- składki na Fundusz
Pracy – 3.600,-. Stan kont syntetycznych na dzień 01 grudnia 2005 r. był następujący: środki trwałe
– 88.000,- materiały – 14.000,- fundusz jednostki – 92.000,- rozrachunki z dostawcami i odbiorcami
(zobowiązania) – 10.000,- Saldo na koncie korygującym – umorzenie środków trwałych –12.000,-

W grudniu miały miejsce następujące operacje gospodarcze:

WB. Szkoła otrzymała środki na pokrycie wydatków z gminy

156.000,-

Lista płac za bieżący miesiąc – płaca brutto:
a) składki na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne
b) zaliczka na podatek dochodowy
c) płaca netto

90.000,-

…………
…………
…………

PK. Naliczono składki na ubezpieczenia społeczne obciążające
pracodawcę i na F. P.

…………

WB. Otrzymano wyciąg bankowy stwierdzający przelew:
a) na ROR pracowników b) na konto Urzędu skarbowego zaliczki na
podatek dochodowy, c) na konto ZUS składek ubezpieczeń społecznych
i składek na F. P.

…………
…………
…………

KP. Podjęto gotówkę z banku do kasy jednostki

400,-

Wniosek o zaliczkę. Wypłacono pracownikowi zaliczkę na podróż
służbową

400,-

KP. Pracownik rozliczył się z zaliczki i zwrócił niewykorzystaną jej część

100,-

RW. Wydano z magazynu środki czystości do zużycia

200,-

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

PZ. Otrzymano od dostawcy materiały biurowe

120,-

10. PT. Przyjęto nieodpłatnie z Zespołu Szkół Ogólnokształcących komputer

wartość początkowa środka trwałego dotychczasowe umorzenie

4.000,-

3.100,-

11. FA. Otrzymano fakturę za energię elektryczną

2.300,-

12. WB. Zapłacono przelewem za energię elektryczną

…………

13. PK. Naliczono amortyzację środków trwałych za bieżący miesiąc

730,-

14. WB. Bank naliczył odsetki od środków na rachunku bieżącym

198,-

15. WB. Przelew zrealizowanych dochodów na rachunek gminy

198,-

16. PK. Przeksięgowanie zrealizowanych dochodów budżetowych na

podstawie sprawozdań o dochodach

…………

17. PK. Przeksięgowanie zrealizowanych wydatków budżetowych na

podstawie sprawozdań o wydatkach

………....

18. PK. Przeksięgowanie na koniec roku na wynik finansowy kosztów

………….

19. PK. Przeksięgowanie na koniec roku na wynik finansowy przychodów

…………

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać uważnie ćwiczenie,
2) utworzyć nową jednostkę w programie finansowo-księgowym zgodnie z danymi w zadaniu,
3) wprowadzić dane o pracownikach zakładając, że jednostka budżetowa zatrudnia 32 nauczycieli,

których wynagrodzenie brutto jest takie same wynosi 2.500, - miesięcznie oraz 8 pracowników
administracji, których wynagrodzenie brutto jest takie same wynosi 1.250,- miesięcznie, a dane
o pracownikach dobrać wg własnego uznania,

4) wprowadzić dane dotyczące środków trwałych, zakładając, że jednostka budżetowa posiada

samochód o wartości 56.000,- i dotychczasowym umorzeniu – 12.000,- oraz zestawy
komputerowe 10 sztuk o wartości początkowej 4.400,- dane o środkach trwałych dobrać
samodzielnie,

5) wprowadzić dane o kontrahentach i zakupach u nich dokonanych, np. Hurtownia Papiernicza

dostarczająca materiały biurowe do szkoły, innych kontrahentów dobrać wg własnego uznania,

6) wprowadzić dane do bilansu otwarcia i zaksięgować operacje gospodarcze,
7) sporządź zestawienie obrotów i sald i wydrukować je,
8) wydrukować zestawienie wydatków i kosztów oraz zestawienie wykonania wydatków.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z zainstalowanym programem finansowo-księgowym do obsługi sfery budżetowej
i drukarka,

−

instrukcja użytkownika programu.

4.9.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) obsługiwać program finansowo-księgowy?



2) zaksięgować operacje gospodarcze w księgowym programie komputerowym?



3) wydrukować potrzebne dokumenty i zestawienia z programu

komputerowego?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego z nich są podane 4 możliwe odpowiedzi. Tylko jedna jest

poprawna.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, w każdym zadaniu wskaż tylko jedną

odpowiedź prawidłową. W przypadku pomyłki skreśl błędną odpowiedź i zaznaczyć kółkiem
odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Klasyfikacja budżetowa to:

a) jednolity system symboli cyfrowych i nazw,
b) zróżnicowany system symboli cyfrowych,
c) jednolity system symboli literowych i nazw,
d) zróżnicowany system symboli literowych.

2. W jednostkach budżetowych obowiązuje metoda budżetowania brutto, która polega na tym, że:

a) wydatki jednostki budżetowej są pokrywane z osiągniętych dochodów,
b) wydatki jednostki budżetowej nie są pokrywane z osiągniętych dochodów,
c) jednostki budżetowe są samofinansujące się i samodzielne,
d) jednostki budżetowe nie osiągają żadnych dochodów i nie ponoszą wydatków.

3. Gospodarstwa pomocniczego to jednostki wyodrębnione z:

a) przedsiębiorstwa zorganizowanego w formie spółki akcyjnej,
b) spółdzielni,
c) zakładu budżetowego,
d) jednostki budżetowej.

4. Kierownik jednostki ustala plan finansowy na okres:

a) roku obrotowego,
b) roku kalendarzowego,
c) 6 miesięcy,
d) kwartału.

5. Zakład budżetowy:

a) nie jest jednostką samodzielną, ale finansuje swoją działalność z uzyskanych wpływów,
b) jest jednostką samodzielną, bo finansuje swoją działalność z uzyskanych wpływów,
c) to jednostka wyodrębniona z jednostki budżetowej,
d) jest jednostką wyodrębnioną z gospodarstwa pomocniczego i finansuje swoją działalność

z uzyskanych wpływów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Fundusze celowe przeznaczają swoje wydatki na:

a) finansowanie zadań jednostki budżetowej,
b) finansowanie ważnych zadań zakładu budżetowego,
c) finansowanie ważnych wyodrębnionych zadań publicznych,
d) finansowanie wyodrębnionych zadań gospodarstwa pomocniczego.

7. Plan finansowy jednostki budżetowej ma charakter kasowy, ponieważ:

a) przedstawia wpłaty gotówki do kasy jednostki,
b) sporządzany jest przez kasjera jednostki budżetowej,
c) przedstawia wypłaty gotówki z kasy jednostki,
d) przedstawia dochody i wydatki jednostki budżetowej.

8. Podatek rolny, leśny i od nieruchomości stanowi dochód:

a) w budżecie jednostki samorządu terytorialnego,
b) w jednostce budżetowej,
c) w gospodarstwie pomocniczym,
d) w zakładzie budżetowym.

9. Kontroli budżetu jednostki samorządu terytorialnego:

a) dokonują NIK, NBP, ministra finansów, Sejm i Senat.
b) dokonują tylko bank sprawujący bankową obsługę budżetu,
c) dokonują regionalne izby obrachunkowe, zarząd jednostki samorządu terytorialnego, bank

sprawując bankową obsługę budżetu oraz organ stanowiący jednostki samorządu
terytorialnego,

d) dokonują tylko regionalne izby obrachunkowe.

10. Ze środków otrzymanych z budżetu jednostka budżetowa nie może pokrywać wydatków:

a) na zakup środków trwałych,
b) na wynagrodzenia pracowników jednostki,
c) na dofinansowanie wypoczynku pracowników,
d) na pokrycie kosztów zużytej energii.

11. Do pozostałych środków trwałych zaliczamy m.in.:

a) środki dydaktyczne, nagłośnienie,
b) grunty i budowle,
c) maszyny i urządzenia,
d) środki transportu.

12. Wynik finansowy jednostek budżetowych ustalany jest na koncie:

a) straty nadzwyczajne,
b) zyski nadzwyczajne,
c) wynik finansowy,
d) straty i zyski nadzwyczajne oraz wynik finansowy.

13. Do konta rachunek bieżący jednostek budżetowych:

a) prowadzi się tylko subkonto dochodów,
b) prowadzi się tylko subkonto wydatków,
c) prowadzi się subkonto dochodów i wydatków,
d) nie prowadzi się żadnego subkonta.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Plan kont wskazuje, że ewidencja w budżecie państwa i budżecie jednostki samorządu

terytorialnego sprowadza się do:
a) kosztów, przychodów i wyniku finansowego,
b) dochodów i wydatków,
c) funduszy i rezerw,
d) materiałów, towarów i produktów.

15. Dysponenci II-go stopnia:

a) występują w sektorze samorządowym,
b) nie występują w sektorze samorządowym,
c) nie podlegają dysponentom I-go stopnia,
d) w ogóle nie istnieją.

16. Dochodami własnymi jednostki budżetowej są m.in.:

a) spadki, darowizny i odszkodowania,
b) podatki i opłaty,
c) dotacje z budżetu państwa,
d) dotacje z budżetu gminy.

17. Głównym wydatkiem jednostki budżetowej są wydatki na:

a) rozmowy telefoniczne
b) podróże służbowe pracowników,
c) wynagrodzenia pracowników,
d) kary i odszkodowania.

18. Odpis na ZFŚS dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach publicznych:

a) jest taki sam, jak dla innych pracowników,
b) jest mniejszy niż dla innych pracowników,
c) jest większy niż dla innych pracowników,
d) nie istnieje.

19. Dokumenty związane z przyjęciem, przekazaniem i likwidacją środka trwałego to:

a) LT, PT, OT,
b) KW, KP, RK,
c) WZ, PZ, MM,
d) żadne z wymienionych.

20. Jednorazowego odpisu amortyzacyjnego:

a) dokonuje się od środków trwałych o wysokiej wartości,
b) dokonuje się od środków trwałych o niskiej wartości,
c) dokonuje się od środków trwałych umarzanych stopniowo,
d) nie dokonuje się od środków trwałych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Prowadzenie ewidencji księgowej w jednostkach organizacyjnych sfery
budżetowej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Augustowska M.: Rachunkowość budżetowa – zmiany 2002. ODDK, Gdańsk 2002.
2. Augustowska M.: Komentarz do planu kont państwowych i samorządowych jednostek

budżetowych i ich gospodarstw pomocniczych oraz zakładów budżetowych. ODDK, Gdańsk
2005.

3. Iskra I; Witkowska M; Żyznowski T.: Wzorcowy Plan Kont według znowelizowanej od 2002 r.

ustawy o rachunkowości. Finans-Servis, Warszawa 2001.

4. Kuczyńska–Cesarz A.: Rachunkowość Cz. I i II. Difin, Warszawa 2001.
5. Klimas M.: Podręczna encyklopedia rachunkowości. Poltext, Warszawa 2001.
6. Zysnarska A.: Rachunkowość jednostek budżetowych i gospodarki pozabudżetowej. ODDK,

Gdańsk 2006.

Akty prawne:
Ustawa z dnia 29 września 1994 o rachunkowości, DzU Nr 76, poz. 694 z późn. zm.
Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 o finansach publicznych, DzU Nr 249, poz. 2104 z późn. zm.
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 14 czerwca 2006 w sprawie szczegółowej klasyfikacji
dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł
zagranicznych (DzU Nr 107, poz. 726).
Rozporządzenie Ministra Finansów z dn.29 czerwca 2006 r. w sprawie gospodarki finansowej
jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych oraz trybu
postępowania przy przekształcaniu w inną formę organizacyjno-prawną (DzU Nr 116, poz.783).
Rozporządzenie Ministra Finansów z dn. 28 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowych zasad
rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu
terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych (DzU Nr 142, poz. 1020).

Strony www:
www.mf.gof.pl
www.rio.gov.pl
www.bip.gov.pl
www.prawo.fin.pl
www.nettax.interia.pl