PROCES S

ĄDOWY

Chocia

ż procesy sądowe zajmują w Biblii wiele miejsca i chociaż w tych procesach często występuje Bóg w roli

oskar

żonego, sędziego, oskarżyciela lub obrońcy, nie znaczy to jednak, że Izrael był bardziej niż inne narody

wystawiony na szykany procesowania. Oznacza to po prostu,

że Bóg, który się objawia w Biblii, domaga się

*sprawiedliwo

ści i racji dla siebie. Stwarzając *człowieka na swoje *podobieństwo, oczekuje od niego uznania w

postaci *dzi

ękczynienia, absulutnie dobrowolnego przylgnięcia do siebie i *wspólnoty w prawdzie. Nawet wtedy,

gdy stworzenie pope

łniło grzech, Bóg nie zwątpił ani w jego miłość, ani w rozsądek. Zanim poczuje się zmuszony do

odrzucenia swego stworzenia, u

żyje wszelkich sposobów, by je sprowadzić na dobrą drogę; jeśli musi je potępić, to

nie pos

ługuje się od razu swoją siłą, lecz wykazuje, że jest ono w błędzie, podczas gdy On, Stwórca, ma rację. Jeżeli

triumfuje, to jest to triumf pot

ęgi *prawdy. Każdy proces suponuje brak zgody, spór pomiędzy dwoma stworzeniami;

zak

łada on jednak równocześnie pewne minimum zgody, zwłaszcza gdy chodzi o jakieś główne założenia. Jak długo

trwa proces, dopóki nie zapadnie wyrok, ci

ągle istnieje nadzieja *pojednania. Zresztą nawet kiedy już zostanie

og

łoszony wyrok, to jednak trwa w pamięci wrażenie z samego przebiegu procesu, które „zmuszając do milczenia

wszelkie usta"

(Rz 3,19)

, ukazuje w pe

łni *sprawiedliwość Bożą.

Jako dokument i

świadectwo *przymierza, cały Stary Testament jest jednym wielkim przewodem sądowym

pomi

ędzy Bogiem a Jego ludem (I). Przyjście na świat Jezusa Chrystusa dzięki zupełnie niesłychanej inicjatywie

Boga, zamyka ten proces. G

ładząc grzech, równocześnie proponuje Bóg grzesznikowi, by się *usprawiedliwił,

wi

ążąc się przez *wiarę z Jego Synem (II). Ta decyzja Boża otwiera zupełnie nową epokę: od tej pory proces

cz

łowieka przed Bogiem będzie się rozgrywał dokoła procesu Jezusa i zgodnie z rolą, jaką Jezus w tym procesie

b

ędzie miał do odegrania (III).

I. PROCES POMI

ĘDZY BOGIEM A JEGO LUDEM W STARYM TESTAMENCIE

1.

Proces grzesznika z Bogiem.

Rozpoczyna

ć proces z Bogiem, posądzać Boga o *kłamstwo i przewrotność —

to poddawa

ć się *pokusie bardzo zasadniczej, tej samej, którą wąż podsuwał sercu Ewy: „Na pewno nie umrzecie!"

Bóg was ok

łamał

(Rdz 3,3nn)

. Natomiast pierwsza reakcja Adama grzesznika by

ła taka: „Niewiasta, którą postawiłeś

przy mnie, da

ła mi owoc z tego drzewa...", całe zło pochodzi od Ciebie

(Rdz 3,12)

; jest to *grzech towarzysz

ący

Izraelowi bez przerwy w jego w

ędrówce po pustyni; grzech Izraela zapominającego o tym, że to Bóg właśnie

wyprowadzi

ł go z Egiptu; Izraela podającego w wątpliwość potęgę i wierność Boga. Wydarzenie pod Meribą po

przej

ściu Morza Czerwonego

(Wj 17,7

: nazwa tego miejsca nawi

ązuje do rdzenia rib — proces) zapowiada

wszystkie pó

źniejsze wykroczenia tego „przewrotnego pokolenia"

(Pwt 32,20)

i wszystkie procesy, jakie lud

zamierza

ł wytoczyć swemu Bogu

(Jr 2,29)

. Chodzi ci

ągle o wiarę: nie chcieć *wierzyć, to znaczy odmawiać racji

Bogu, w

ątpić w Niego lub kusić Go.

2.

Proces Boga z Jego ludem.

Otó

ż Bóg nie może znieść tych sprzeciwów i afrontów wyrządzonych Jego

mi

łości. To On sam z kolei „wytoczy proces" Izraelowi

(Oz 4,1

;

Oz 12,3

;

Iz 3,13

;

Mi 6,2

;

Jr 2,9)

. Proces zak

łada,

zgodnie z tradycj

ą prorocką, *przymierze i znaki przedstawione człowiekowi w przymierzu do przyjęcia: Bóg

wytacza proces swoim *wybranym. Z czasem, gdy si

ę okaże, że przymierze znajduje się w samym centrum całego

wszech

świata, proces rozszerza się: oskarżonymi są „wszystkie *narody"

(Jr 25,31)

, a potem wszyscy fa

łszywi

bogowie

(Iz 41,21-24

;

Iz 43,8-13

;

Iz 44,6nn)

.

Proces jest wyja

śnieniem czynionym publicznie, w oprawie zewnętrznej jak najbardziej majestatycznej i szerokiej:

„góry, pagórki, posady ziemi"

(Mi 6,1n

; por.

Ps 50,4)

. Ca

ły świat jest wezwany na świadka, Kedar i wyspy kityjskie

(Jr 2,10)

, podobnie jak przechodnie przybywaj

ący z Jerozolimy lub Judy

(Iz 5,3)

.

Bóg wyst

ępuje w otoczeniu swych *świadków

(Iz 43, 10

;

Iz 44,8)

w roli oskar

życiela

(Ps 50,7

;

Ps 50,21

;

Oz 4,1-

5)

. Równocze

śnie jednak pada On ofiarą tego procesu, znalazłszy się, po wyczerpaniu wszystkich środków, u kresu

swoich mo

żliwości

(Mi 6,3n

;

Jr 2,9...

;

Iz 43, 22-25)

. Zach

ęca Izraela do przedstawienia swoich argumentów

(Iz 1,18

;

Iz 43,26

;

Mi 6,3)

, lecz otrzymuje tylko wykr

ętne kłamstwa

(Jr 2,35)

. Nikt nie mo

że się przed Nim wytłumaczyć,

„nikt

żyjący nie jest sprawiedliwy" przed Nim

(Ps 143,2)

. Nie pozostaje Mu wi

ęc nic innego, jak tylko wydać wyrok,

a wyrok nie mo

że być inny, jak tylko potępiający

(Oz 2,4

;

Oz 4,1n

;

Jr 2,9

;

Jr 2, 29)

. Wyrok ten równocze

śnie pokaże,

i

ż racja jest po Jego stronie. Lecz w momencie samego potępiania ukazuje się jeszcze nadzieja ułaskawienia i

zapowied

ź radykalnej zmiany: „Chodźcie i spór ze mną wiedźcie! Jeśli wasze grzechy będą jak szkarłat, jak śnieg

wybielej

ą"

(Iz 1,18

; por.

Oz 2,16-25)

.

3.

Spór Hioba z Bogiem.

Chocia

ż stawianie Boga w stan oskarżenia jest bardzo ciężkim *grzechem, to jednak

nale

ży przyznać, że pokusa tego rodzaju zdarza się często i że może ona być jeśli nie czymś usprawiedliwionym, to

przynajmniej nieod

łącznie związanym z losem człowieka, którego Bóg prowadzi jakże dziwnymi drogami. Bo czyż

*cierpienie i wszelkie z

ło znajdujące się na tym świecie nie stawiają pod znakiem zapytania dobroci Boga? Hiob jest

przyk

ładem *pokusy posuniętej do ostatnich granic, a cała Księga Hioba to jakby proces wytoczony Bogu. Skoro

wi

ęc od samego Boga pochodzi wszelkie zło, które Hiob znosi

(Hi 6,4

;

Hi 10,2

;

Hi 16,12

;

Hi 19,21)

, to czy

ż nie

powinien wyt

łumaczyć się z tego właśnie Bóg? Hiob wie dobrze o tym, iż niedorzecznością byłoby sądzić, że

cz

łowiek ma rację, a nie Bóg

(Hi 9,1-13)

. Wolno mu jednak „broni

ć swojej sprawy"

(Hi 9,14)

, „usprawiedliwia

ć

wobec Niego swoje post

ępowanie"

(Hi 13,1n)

, pój

ść do Niego ze swoją sprawą; jest pewien, że jego racje wezmą

gór

ę

(Hi 23,3-7)

i

że jego „Obrońca... stanie po jego stronie"

(Hi 19,25nn)

. Mamy tu do czynienia z j

ęzykiem czysto

s

ądowniczym, ale w rzeczywistości Hiob zatrzymuje się w momencie, kiedy jego skarga mogłaby się zamienić w

procesowanie si

ę z Bogiem i kiedy jego pytania mogłyby się stać oskarżeniem. Nie jest on w stanie zrozumieć Boga,

ale nie ulega pokusie oskar

żania Go. Jest przekonany, że Bóg stoi po jego stronie, a on chce pozostać nadal Jego

*s

ługą.

Jest rzecz

ą zupełnie naturalną, że człowiek zadaje Bogu te bardzo niepokojące pytania

(por. Jr 12,1)

, i Hiob

stawiaj

ąc je również nie popełnił grzechu. Trzeba jednak, żeby się nauczył rezygnacji z zadawania podobnych pytań.

Bóg wkracza sam: wtedy cz

łowiek uświadamia sobie swoje zaślepienie

(Hi 38,1n)

i wycofuje wszystkie zg

łoszone

zapytania

(Hi 42,6)

: wystarczy,

żeby Bóg był obecny, a wtedy cała sprawa się wyjaśnia bez formułowania

specjalnych wyroków przez Boga.

II. ZAMKNI

ĘCIE PROCESU BOŻEGO W JEZUSIE CHRYSTUSIE

Proces zapocz

ątkowany przez grzech człowieka i prowadzony przez *sprawiedliwość Bożą osiąga swój kres w

*Jezusie Chrystusie. Rozwi

ązanie Boże jest w swej śmiałości godne najwyższego podziwu, choć trzeba przyznać, że

respektuje ono bardzo skrupulatnie wymagania rozumu i prawa, tych dwu czynników, bez udzia

łu których nie

mog

łoby być mowy o prawdziwym procesie. *Grzech został potępiony surowo i nieodwołalnie. Ukazuje się on

bowiem pod wszystkimi postaciami i u wszystkich ludzi: u pogan i u

Żydów, jako zło największe, jako radykalne

odrzucenie Boga i nieuleczalne zepsucie cz

łowieka

(Rz 1,18 — 3,20)

. Ukazana przez Ewangeli

ę w swej całej pełni

*

świętość Jezusa Chrystusa obnaża *kłamstwa kryjące się we wszystkich sercach ludzkich

(Rz 3,4)

, zmusza wszelkie

usta do *milczenia

(Rz 3,19)

i pozwala zatriumfowa

ć prawdomówności Boga

(Rz 3,4)

.

Otó

ż to zwycięstwo Boga jest równocześnie *zbawieniem człowieka. Przegrywając ów proces, grzesznik przyznaje

si

ę do klęski, rezygnuje z dochodzenia własnych praw

(Flp 3,9)

, wierzy w przebaczenie, liczy na *

łaskę i na

*sprawiedliwo

ść Bożą w Jezusie Chrystusie. Tym samym osiąga ""usprawiedliwienie

(Rz 3,21-26)

, ukazuj

ąc swoją

warto

ść w obliczu Boga. Uwierzyć w Jezusa Chrystusa i w potęgę zbawczą Jego *śmierci, to równocześnie wyrzec

si

ę własnych grzechów, powodujących tę śmierć, i uznać się za przedmiot trudnej do pojęcia *miłości Boga,

b

ędącego w stanie wydać własnego Syna za nieprzyjaciół

(Rz 5,6-10

;

Rz 8,32)

; to znaczy równie

ż zrezygnować z

obrony samego siebie przed Bogiem i z oskar

żenia Boga po to, by zdać się całkowicie na miłość i trwać w

ustawicznym *dzi

ękczynieniu. Proces zamyka się całkowitym *pojednaniem.

III. PROCES JEZUSA

Pojednanie owo dokonuje si

ę jedynie przez *wiarę, a przedmiotem wiary jest Chrystus w swej *śmierci i

*zmartwychwstaniu. Chc

ąc pokonać rodzącą się w nas mimo woli chęć oskarżania Boga, należy dostrzec w Jezusie

umi

łowanego Syna, wydanego na śmierć przez Jego Ojca. Lecz reakcja grzesznika jest inna: gardzi on miłością

Bo

żą, odrzuca Tego, którego Bóg posłał na ziemię, a oznaki Jego posłannictwa uważa za *bluźnierstwo. Proces

wszcz

ęty przez Kajfasza i ciągnący się przed wszystkimi trybunałami *Jerozolimy jest tragicznym wzorcem procesu

wytoczonego Bogu przez cz

łowieka już w chwili dokonania pierwszego grzechu. Nie mogąc już polegać na Bogu,

zwraca przeciwko Niemu wszystkie, tyle razy otrzymywane dowody Jego mi

łości.

1.

Wszystkie ewangelijne opisy

m

ęki umieszczają w samym centrum sprawy takie oto decydujące pytanie: Czy

Jezus, pos

łany przez Boga, aby zbawić świat, jest rzeczywiście Mesjaszem

(Mt 26,63 paral.

;

Mt 27,11 paral.

;

J

19,7)

? Wszyscy ewangeli

ści ukazują absolutną pewność co do tego, że między Jezusem a Bogiem istnieją więzy,

których

żadna siła ludzka, ani nawet śmierć, nie jest w stanie zerwać; wszyscy też ukazują świadome odrzucanie

*prawdy przez przeciwników Jezusa, widoczne we wszystkich zeznaniach

świadków przesłuchiwanych podczas

procesu

żydowskiego

(Mt 26,59)

, w tchórzostwie Pi

łata

(Mt 27,18; Mt 27,24)

, w pró

żności Heroda

(

Łk 23,8-11)

, w

uwolnieniu Barabasza

(

Łk 23,25)

. Równocze

śnie jednak wszyscy ewangeliści podają pewne usprawiedliwienie tej

sytuacji

(

Łk 23,34

;

Dz 3,24)

, w której Bóg zupe

łnie dobrowolnie wydaje na śmierć swego Syna i zostawia Go na

pastw

ę grzechu

(Dz 2,23

;

J 14,30n

;

2Kor 5,21)

.

2.

Ewangelia

św. Jana

jeszcze wyra

źniej przedstawia typowość procesu Jezusa. Proces ten trwa przez cały okres

ziemskiego

życia Jezusa: od pierwszych cudów w Jerozolimie *„Żydzi prześladowali Jezusa"

(J 5,16)

i przewidywali

Jego

śmierć

(J 5,18

; por.

Mk 3,6)

. Wszystkie utarczki

Żydów z Jezusem — to wielki przewód sądowy, w trakcie

którego Jezus daje w

łasne *świadectwo o sobie, powołuje się na świadectwo Jana Chrzciciela

(J 5,33)

oraz na swoje

w

łasne znaki i czyny. Wszystko to miało w rezultacie utworzyć jedno świadectwo, świadectwo Boga samego o Jego

Synu

(J 5,31-37

;

J 8,13-18)

. Istota procesu jest w Ewangelii Jana taka sama jak u synoptyków: chodzi o osobowo

ść

mesja

ńską i Boską Jezusa oraz o Jego przymioty jako *Syna Bożego

(J 5,18

;

J 8,25nn

;

J 10,22-38

;

J 19,7)

.

3.

Rewizja procesu Jezusa

— to pierwszy publiczny czyn Ko

ścioła. Temu przedsięwzięciu pozostanie Kościół

wierny a

ż do końca świata. Zmartwychwskrzeszając Jezusa Bóg pokazał w sposób bardzo uroczysty słuszność Jego

sprawy i przewrotno

ść przeciwników Jezusa. Tego, który został przez nich skazany na śmierć, Bóg uczynił „Panem i

Mesjaszem"

(Dz 2,36)

. Przedstawiaj

ąc zmartwychwstanie Chrystusa nie jako manifestację siły, lecz jako wezwanie

do *nawrócenia, Bóg tym samym daje do zrozumienia,

że Jego zwycięstwo jest w rzeczywistości przebaczeniem

win. To o

świadczenie, zwiastujące zarówno triumf Boga nad grzesznikami, jak i wysłużone przez ten triumf nad

grzechem zbawienie, staje si

ę tematem centralnym w nauczaniu pierwotnego Kościoła

(Dz 2,36

;

Dz 2,38

;

Dz 3,13

;

Dz 3,19

;

Dz 4,10

;

Dz 4,12

;

Dz 5,30n

;

Dz 10,39n

;

Dz 10,43)

. Te same my

śli w postaci wyraźnie sformułowanej

spotykamy w Li

ście św. Pawła do Rzymian.

Oto *

świadectwo, jakie chrześcijanin daje *światu. Podobnie jak misja apostołów w Jerozolimie, tak też

pos

łannictwo każdego chrześcijanina polega na tym, aby wykazywać światu niesprawiedliwość tego procesu, który

świat nadal prowadzi przeciwko Bogu i Chrystusowi. Jest rzeczą zupełnie naturalną, że chrześcijanin bywa stawiany

przed trybuna

łami, że go oskarżają i skazują wyrokami potępienia jego najbliżsi

(Mk 13,9-13 paral.)

. Z losem

uczniów Chrystusa wi

ąże się nierozłącznie to, że świat ich *nienawidzi i *prześladuje

(J 15,18nn)

, i

że całe ich życie

jest przedmiotem wrogich spojrze

ń ze strony tego świata

(1Kor 4,9)

. Musz

ą więc być zawsze „gotowi do obrony

wobec ka

żdego, kto domaga się od nich uzasadnienia tej *nadziei, jaka jest w nich"

(1P 3,15)

. Proces ten jest jednak

wytoczony nie im, lecz Chrystusowi. Oni maj

ą składać zeznania w sprawie Chrystusa. Lecz to świadectwo też nie

jest ich, ale *Ducha

Świętego

(Mk 13,11)

. Niczym jaki nieomylny adwokat, *Paraklet, ich ustami i

życiem

„zawstydzi

świat", ukazując w pełni jego przewrotność, a sprawiedliwość Jezusa Chrystusa

(J 16, 8-11)

.