ROCZNIKI POLSKIEGO TOWARZYSTWA MATEMATYCZNEGO

Seria II: WIADOMO´

SCI MATEMATYCZNE XLII (2006)

Roman Duda, Aleksander Weron

(Wrocław)

Wrocławska szkoła matematyczna*

I. Matematyka.

Od 1702 r. był we Wrocławiu Uniwersytet, a od 1910

także Wyższa Szkoła Techniczna (K¨onigliche Technische Hochschule), ale
na obu tych uczelniach dobrej matematyki przed rokiem 1945 właściwie
nie było. Bywali tu dobrzy matematycy, jak Johann Peter Gustav Lejeune
Dirichlet (1805–1859), Ernst Eduard Kummer (1810–1893), Ernst Steinitz
(1871–1928), Constantin Carath´eodory (1873–1950), Johann Radon (1887–
1956), czy Hans Rademacher (1892–1969) ale ich pobyty we Wrocławiu na
ogół trwały krótko, a kariery błyszczały gdzie indziej. Nie było natomiast
takich, którzy byliby związani z Wrocławiem na stałe, rozwijali tu własną
problematykę, kształcili i wychowywali następców. Przed 1945 r. nie było
we Wrocławiu szkoły matematycznej.

Sytuacja ta zmianiła się w wyniku dramatycznych wydarzeń II wojny

światowej i jej skutków. Polska, jako jedyny uczestnik koalicji antyhitlerow-
skiej, wyszła z II wojny światowej z uszczuplonym i zmienionym terytorium.
Na zabranej przez Związek Sowiecki wschodniej połowie jej ziem znajdował
się światowej rangi ośrodek matematyczny we Lwowie, z czołowymi posta-
ciami Hugona Steinhausa i Stefana Banacha, na przyznanych zaś jej po
wojnie terenach na zachodzie leżał uniwersytecki Wrocław, straszliwie zruj-
nowany i pusty. Niemieckie uczelnie, uniwersytet i wyższą szkołę techniczną,
ich personel i studentów (ale nie biblioteki i wyposażenie), władze niemiec-
kie ewakuowały w styczniu 1945 r., na krótko przed rozpoczęciem oblężenia
miasta przemianowanego na twierdzę Festung Breslau. W tej materialnej
pustce i politycznym chaosie lat 1944–1945 (rugi Polaków ze Lwowa roz-
poczęły się wkrótce po jego zdobyciu pod koniec lipca 1944 r., natomiast
Wrocław przyznano Polsce na konferencji poczdamskiej dopiero 2 sierpnia

∗

Część większej całości, która ukaże sie w książce: Wrocławskie środowisko naukowe,

twórcy i uczniowie, 1945–2005, Wyd. Ossolineum, Wrocław 2006. Autorzy dziękują tym
wszystkim, którzy służyli informacją i uwagami, a w szczególności Teresie Ledwinie, Zbi-
gniewowi Lipeckiemu, Tadeuszowi Nadzieji, Czesławowi Ryll-Nardzewskiemu, Bogdanowi
Węglorzowi, Wojborowi A. Woyczyńskiemu i Krystynie Ziętak.

74

R. D u d a, A. W e r o n

1945 r.) zrodziła się jednak już wtedy myśl o stworzeniu we Wrocławiu
polskiego ośrodka matematycznego i poczynione zostały w tym kierunku
pierwsze kroki.

Ogromną w tym rolę odegrał Edward Marczewski, który jeszcze jako

Edward Szpilrajn dał się przed wojną poznać jako jeden z najbardziej uta-
lentowanych adeptów warszawskiej szkoły matematycznej. Lata 1939–1941
spędził we Lwowie, po czym wrócił do Warszawy, gdzie do 1944 r. ukrywał
się pod nazwiskiem Marczewski, które odtąd zachował na stałe. Po upadku
Starówki w czasie Powstania Warszawskiego został wraz z żoną przewieziony
do Wrocławia, gdzie z literami „P” na rękawie (od Pole, Polin, tj. Polak, Pol-
ka) przeżyli oblężenie. Kapitulacja miasta nastąpiła 6 maja 1945 r., a już
9–10 maja przybyły z Krakowa polskie władze oraz autonomiczna Grupa
Kulturalno-Naukowa z profesorem Stanisławem Kulczyńskim, byłym rekto-
rem Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, na czele. W ten sposób mię-
dzy Lwowem a Wrocławiem został przerzucony most personalny, co miało
dalekosiężne skutki. Marczewski natychmiast dołączył do Grupy i swoją
w niej działalność zaczął od zbierania ocalałych książek matematycznych
rozproszonych po domach i mieszkaniach profesorów, a także częściowo oca-
lałych zbiorów Mathematische Seminar (które było wspólne dla Technische
Hochschule i uniwersytetu). A kiedy w Poczdamie zapadła wreszcie decy-
zja o przyznaniu Wrocławia Polsce i 24 sierpnia 1945 r. ukazał się dekret
„o przekształceniu Uniwersytetu Wrocławskiego i Politechniki Wrocławskiej
na polskie państwowe szkoły akademickie” – nastał czas na ściąganie mate-
matyków, uruchomienie biblioteki, organizowanie studiów matematycznych
oraz rozpoczęcie pracy naukowej. W tym pionierskim czasie „łatwo było [...]
kształtować formy nowe, ale trudniej sprawić, by nie rozpadły się następnego
dnia”

1

.

Na początku tych matematyków było czterech. Pierwszym był Edward

Marczewski, który od początku był na miejscu i zachęcał innych do pójścia
w jego ślady. Z Krakowa, który w owym czasie był stacją przesiadkową dla
uczonych lwowskich, przybyli Hugo Steinhaus i Bronisław Knaster. Hugo
Steinhaus, współtwórca lwowskiej szkoły analizy funkcjonalnej lat między-
wojennych, a wcześniej „odkrywca” Banacha, lata okupacji niemieckiej prze-
żył jako Grzegorz Krochmalny w Berdychowie pod Stróżami (pow. Gorlice).
Kiedy jesienią 1945 r. zdecydował się na Wrocław, został pierwszym dzie-
kanem organizującego się wydziału matematyczno-fizycznego Uniwersytetu
i Politechniki. Bronisław Knaster, kolejny po Marczewskim wybitny przed-
stawiciel warszawskiej szkoły matematycznej, lata wojny spędził we Lwowie,
najpierw jako profesor ukraińskiego uniwersytetu im. Iwana Franki, a po-
tem karmiciel wszy w Instytucie prof. Weigla, produkującym szczepionki

1

E. Marczewski, Początki matematyki wrocławskiej, Wiadom. Mat. 12.1 (1969), s. 63.

Wrocławska szkoła matematyczna

75

przeciw tyfusowi dla Wehrmachtu. Jesienią 1945 r. kursował jeszcze między
Krakowem a Wrocławiem, doprowadzając do skutku wydanie w grudniu
1945 r. XXXIII tomu Fundamenta Mathematicae. Zaczynał się ten tom tra-
giczną listą strat osobowych matematyki polskiej w czasie wojny, ale był
też przejmującym świadectwem, że matematyka polska żyje i odradza się.
Tom ten wywołał zrozumiałe poruszenie w świecie i falę sympatii dla ma-
tematyki polskiej, której skutki wkrótce odczuł także Wrocław w postaci
wizyt matematyków zagranicznych i cennych darów książkowych. Czwar-
tym był Władysław Ślebodziński z Poznania, który trzy ostatnie lata wojny
spędził w Oświęcimiu, osadzony w tamtejszym obozie koncentracyjnym za
prowadzenie w Bochni tajnego nauczania. Przyjechał do Wrocławia, bo obie-
cał współtowarzyszom niedoli, że po wojnie będzie profesorem na polskim
uniwersytecie we Wrocławiu. Ci czterej przyjęli formalne zaproszenia Stani-
sława Kulczyńskiego z 31 października 1945 r., podówczas rektora Uniwer-
sytetu i Politechniki we Wrocławiu, a jednocześnie delegata Ministerstwa
Oświaty, do objęcia katedr matematyki (w nawiasie wspomnijmy, że dwóch
dalszych matematyków zaproszeń nie przyjęło: Antoni Zygmund z Wilna
zdecydował się pozostać w Stanach Zjednoczonych, a Stanisław Mazur ze
Lwowa wybrał Uniwersytet Łódzki).

I ci czterej – Edward Marczewski, Hugo Steinhaus, Bronisław Knaster,

Władysław Ślebodziński – stali się twórcami wrocławskiej szkoły matema-
tycznej. Łączyły ich pionierski zapał i pewność, że Wrocław jest i pozostanie
polski oraz wola pozostania w nim na stałe. Jako matematycy legitymowali
się poważnym i znanym w świecie dorobkiem, mieli więc duży i naturalny
autorytet naukowy, znali swoją wartość, a nadto cenili się wzajemnie. Wszy-
scy czterej zamieszkali na ocalałym z pożogi oblężenia Biskupinie, blisko
siebie (Knaster i Steinhaus dzielili nawet wspólną willę przy ul. Orłowskiego
15), co sprzyjało utrzymywaniu bliskich i przyjacielskich stosunków. Pocho-
dzili z różnych ośrodków (Warszawa, Lwów, Poznań), wszyscy jednak nosili
w sobie tego samego ducha przedwojennej szkoły warszawskiej i lwowskiej.
Do końca blisko ze sobą współpracowali, przede wszystkim organizacyjnie,
dzięki czemu wrocławskie środowisko matematyczne było długo nadzwyczaj
zwarte i jeden panował w nim duch.

Osobliwym kontrapunktem tej zwartości był fakt różnych zaintereso-

wań naukowych czterech pionierów i prowadzenie przez nich badań w od-
miennych kierunkach. Marczewskiego pociągała teoria miary, a potem alge-
bra ogólna, on też pierwszy rozpoczął wykłady specjalne i miał największy
udział w kształceniu następców, ciesząc się z ich osiągnięć, w tym i z tego, że
wielu z nich poszło własną drogą. Steinhausa interesowała teoria prawdopo-
dobieństwa (ze względu na naturalny związek tej teorii i teorii miary, Mar-
czewski i Steinhaus kilka lat pracowali razem), ale potem zwrócił się w stronę
zastosowań matematyki i stworzył znakomitą wrocławską szkołę zastosowań,

76

R. D u d a, A. W e r o n

oparciem której stało się założone przezeń w 1953 r. czasopismo Zastosowa-
nia Matematyki

(początkowo polskojęzyczne, obecnie wychodzi w językach

kongresowych pod łacińskim tytułem Applicationes Mathematicae). Knaster
był kontynuatorem warszawskiej szkoły topologii mnogościowej i jego semi-
narium również stało się kuźnią licznych kadr matematycznych, a nadto,
jako wybitny edytor, zorganizował Wrocławską Drukarnię Naukową i był
mocnym oparciem dla rozwijających się wydawnictw naukowych, w tym
oczywiście matematycznych. Wreszcie Ślebodziński kontynuował swoje ba-
dania w zakresie geometrii różniczkowej i również przyciągnął wielu adeptów
dla tej ważnej i na szerszą skalę nie uprawianej przedtem w Polsce gałęzi
matematyki.

Nasuwa się pytanie: skoro zainteresowania naukowe pionierów tak się róż-

niły, że każdy miał własne seminarium i własnych kształcił następców, to
dlaczego mówimy o jednej wrocławskiej szkole matematycznej, a nie o kilku
szkołach? Naszym zdaniem za jedną szkołą matematyczną przemawiają na-
stępujące argumenty:

1)

jedna początkowo uczelnia i dozgonna troska pionierów, by matematycy
pracowali razem i działali wspólnie;

2)

wspólne wtorkowe seminarium ogólne;

3)

wspólne inicjatywy (wydawnicze, organizacyjne i inne);

4)

integrująca rola Polskiego Towarzystwa Matematycznego (w skrócie
PTM) i oparcie o Instytut Matematyczny Polskiej Akademii Nauk
(w skrócie IM PAN);

5)

swobodne łączenie wątków z różnych obszarów zainteresowań szkoły;

6)

wspólny etos i poczucie wspólnoty.

Wyprzedzając dalszy opis chronologiczny, rozwińmy tu nieco te argu-

menty.

Na początku była we Wrocławiu jedna tylko szkoła akademicka pod na-

zwą „Uniwersytet i Politechnika”, a w niej jedno Seminarium Matematyczne
z siedzibą w gmachu głównym Politechniki. Po roku Uniwersytet i Politech-
nika rozdzieliły się wprawdzie organizacyjnie, ale Wydział Matematyki, Fi-
zyki i Chemii pozostał wspólny i oczywiście nadal było wspólne Seminarium
Matematyczne. A kiedy i ten wydział został we wrześniu 1951 r. podzielony
i matematyka przypadła Uniwersytetowi (wraz z Edwardem Marczewskim,
Hugonem Steinhausem i Bronisławem Knasterem), a na Politechnice po-
wstała zrazu tylko usługowa Katedra Matematyki (z Władysławem Ślebo-
dzińskim jako kierownikiem), to Politechnika nadal udzielała gościny uniwer-
syteckiemu Instytutowi Matematycznemu, przy którym działała Katedra.
Kiedy zaś w gmachu głównym Politechniki zrobiło się za ciasno, Instytut
i Katedra zostały przeniesione do gmachu Wydziału Inżynierii Sanitarnej
(przy pl. Grunwaldzkim), co pozwalało na kontynuowanie de facto dotych-
czasowej wspólnoty. Nawet po przeniesieniu się instytutu uniwersyteckiego

Wrocławska szkoła matematyczna

77

wraz z biblioteką do nowego gmachu przy moście Grunwaldzkim, biblioteka
ta była nadal wspólna. I dopiero powstanie na Politechnice we wrześniu
1968 r. silnego Instytutu Matematyki i Fizyki Teoretycznej ze Stanisławem
Gładyszem jako dyrektorem, założenie odrębnej biblioteki oraz rozpoczęcie
kształcenia własnych studentów matematyki na Wydziale Podstawowych
Problemów Techniki – rozpoczęło proces dezintegracji i powstanie z czasem
kilku pochodnych szkół matematycznych.

Od owej pory dezintegracja postępuje, ale jak dotąd nigdy nie stała się

pełna. Bliskie związki personalne, wspólne niektóre seminaria, wspólne wy-
dawnictwa (Colloquium Mathematicum oraz Probability and Mathematical
Statistics

), przechodzenie z jednej uczelni na drugą (z Politechniki na Uni-

wersytet przeszli profesorowie Andrzej Kisielewicz i Adam Rybarski, z Uni-
wersytetu na Politechnikę przeszli profesorowie Jacek Cichoń, Mirosław Ku-
tyłowski, Witold Roter, Czesław Ryll-Nardzewski, Krzysztof Stempak, Bog-
dan Węglorz), a w pewnej mierze także Oddział Wrocławski PTM – pod-
trzymują stare więzi.

Osobliwym rysem charakterystycznym pokolenia pionierów była niechęć

do pisania monografii i podręczników. Był to rys dramatycznie odmienny
od innych szkół, np. warszawskiej i miał on oczywiście silne negatywne
skutki, choć były i wyjątki, np. monografia Władysława Ślebodzińskiego
Formes ext`

erieures

czy późniejsze książki Stanisława Hartmana, Włady-

sława Narkiewicza, Romana Dudy, Bolesława Kopocińskiego, Bolesława Gle-
ichgewichta i innych.

Troskę pionierów, by być razem, najlepiej wyrażało ogólne seminarium

wtorkowe. Powstało ono z inicjatywy Edwarda Marczewskiego, który też
kierował nim niemal do ostatnich lat swego życia. Było ono wspólne dla
całego środowiska i choć nikt nie sprawdzał obecności, wszyscy brali w nim
udział. Nazywano je czasem „przeglądem publikacji”, referowano bowiem
na nim ciekawsze wyniki z całej matematyki i ciekawsze monografie, a z
czasem także wrażenia naukowe z rzadkich początkowo podróży zagranicz-
nych. Po części naukowej (Hugo Steinhaus lubił mawiać, że żadne spotkanie
matematyków nie może się obyć bez części naukowej) następowała część
organizacyjna, poświęcona różnym sprawom bieżącym, a czasem i ogólniej-
szym, jak rozwój młodej kadry, uruchomienie nowych specjalności itp. Oso-
bowość pionierów sprawiała, że seminarium było znakomitą szkołą kultury
matematycznej i organizacyjnej, a także miejscem, gdzie wszyscy się chętnie
spotykali. Zmierzch seminarium zaczął się od usunięcia Edwarda Marczew-
skiego z uniwersytetu w 1968 r., a kiedy parę lat później choroba uwięziła
go w domu – zamarło ono ostatecznie. Podejmowane parokrotnie próby jego
wskrzeszenia nie powiodły się. Zabrakło osobowości jego twórcy, a może
i czasy były już inne.

Innym wyrazem troski, by być razem, były wspólne inicjatywy takie jak

założenie Nowej Księgi Szkockiej czy zorganizowanie w 1946 r. IV Zjazdu

78

R. D u d a, A. W e r o n

Matematyków Polskich we Wrocławiu. Nowa Księga Szkocka nawiązywała
do słynnej lwowskiej Księgi Szkockiej, w której zapisywano problemy, komen-
tarze do nich i ewentualne rozwiązania – najczęściej formułowane w czasie
codziennych spotkań w „Kawiarni Szkockiej”. Z braku życia kawiarnianego
we Wrocławiu, Nową Księgą opiekowała się biblioteka, a wpisywano się do
niej najczęściej po posiedzeniach Oddziału Wrocławskiego PTM. Pierwsze
zagadnienie wpisał do niej 1 lipca 1946 r. Hugo Steinhaus. Dzisiaj Nowa
Księga Szkocka

jest reliktem historycznym.

Najważniejszą ze wspólnych inicjatyw okazała się myśl prof. E. Mar-

czewskiego powołania we Wrocławiu własnego czasopisma matematycznego.
Wzorem były założone przed wojną Fundamenta Mathematicae, Studia Ma-
thematica

i Acta Arithmeticae, które okazały się niesłychanie ważne dla wy-

bicia się matematyki polskiej w międzywojennym dwudziestoleciu „na nie-
podległość”, ale były i różnice. Jak tamte, nowe czasopismo miało być mię-
dzynarodowe (publikujące wyłącznie w językach kongresowych i otwarte na
prace z zagranicy), ale w przeciwieństwie do tamtych, z zamysłu ograniczo-
nych do niektórych tylko gałęzi matematyki (choć dopuszczające wyjątki),
czasopismo wrocławskie miało być ogólne. Tę myśl wyrażała tradycyjna dla
polskich czasopism matematycznych łacińska nazwa Colloquium Mathema-
ticum

(„rozmowa matematyczna”, w skrócie CM). Dalszą osobliwością Col-

loquium

były trzy działy: problemów, sprawozdań i kroniki. W dziale proble-

mów (Probl`emes) publikowano ciekawsze zagadnienia z Nowej Księgi Szkoc-
kiej

oraz odnotowywano zagadnienia postawione w publikowanych w danym

tomie artykułach, a później także ich ewentualne rozwiązania, całkowite lub
częściowe, a także różne komentarze. Dział sprawozdań (Comptes Rendus)
był zapisem posiedzeń Oddziału Wrocławskiego PTM (później także innych
oddziałów PTM), czasem nawet ze streszczeniami referatów. Dział kroniki
(Chronique) relacjonował niektóre ważniejsze dla środowiska wydarzenia.
Dzisiaj dwa ostatnie działy są kopalnią wiadomości o tamtych pionierskich
czasach.

Myśl powołania Colloquium Mathematicum powstała w 1947 r., a rok

później ukazał się już pierwszy zeszyt, pod redakcją Edwarda Marczew-
skiego i z Komitetem Redakcyjnym, na który składali się czterej pionierzy.
Czasopismo wychodzi do dziś i na okładce figurują czterej pionierzy jako
jego założyciele, ale oczywiście skład redakcji jest już inny i inny styl re-
dagowania. Pierwsza znikła kronika, ostatnia bowiem jej edycja ukazała się
w trzecim tomie CM z 1955 r. Sprawozdania, które w latach 1957–1961 ob-
jęły także inne oddziały PTM, przestały się ukazywać po 1961 r. (ostatni
raz były w tomie ósmym CM z 1961 r.). Najdłużej utrzymał się dział pro-
blemów, skończył się bowiem dopiero na zagadnieniu P 1384 w tomie CM 59
(1990), ale jeszcze w tomie CM 60 (1991) zostały odnotowane dwa rozwią-
zania. Obecnie, podobnie jak w większości czasopism matematycznych na
świecie, w Colloquium Mathematicum są już tylko artykuły.

Wrocławska szkoła matematyczna

79

W latach czterdziestych i pięćdziesiątych ogromna była jeszcze rola PTM.

Przed wojną i początkowo po wojnie Towarzystwo było stosunkowo nieliczne
(w 1938 r. liczyło 162 członków) i elitarne, w zasadzie przyjmowano bowiem
tylko twórczych matematyków. Ceniono więc sobie takie członkostwo, a to
tym bardziej, że zakres działania Towarzystwa był szeroki: od posiedzeń na-
ukowych w oddziałach i na ogólnopolskich zjazdach matematyków po sprawy
wydawnicze (Towarzystwo wydawało własne serie Roczników PTM, a nadto
opiekowało się innymi wydawnictwami matematycznymi) i reprezentacyjne
(Towarzystwo reprezentowało matematykę polską za granicą). Posiedzenia
Oddziału Wrocławskiego PTM odbywały się zawsze w piątki (początek był
zawsze o 17.15) i przez wiele lat były tym ogólnym i bardzo żywym forum,
na którym przedstawiano i omawiano oryginalne wyniki członków oddziału
i gości z zewnątrz. Każdy pracował nad swoimi problemami, ale ważne było
poddanie uzyskanych wyników pod osąd ogólny, a takie posiedzenia jak te,
na których Edward Marczewski referował swoją koncepcję niezależności al-
gebraicznej i algebr ogólnych, czy Hugo Steinhaus i Jan Mycielski swój Ak-
sjomat Determinacji – były niezwykle inspirujące. Czuło się powiew wielkiej
matematyki. Spadek znaczenia PTM zaczął się w 1952 r., kiedy po powoła-
niu Polskiej Akademii Nauk (w skrócie PAN) przekazano jej sprawy repre-
zentacji i wydawnictw (pozostawiając Towarzystwu tylko Roczniki), a także
organizację zjazdów matematyków (te ostatnie jednak wkrótce Towarzystwu
oddano), znacznego zaś przyspieszenia doznał w 1968 r., kiedy Towarzystwo
przekształciło się na masowe, niemal związek zawodowy. Z czasem zanikło
także znaczenie posiedzeń oddziału, dzisiaj bowiem oryginalne wyniki refe-
ruje się na specjalistycznych seminariach i konferencjach.

Powstanie ogólnonarodowej instytucji matematycznej było marzeniem

przedwojennego pokolenia matematyków polskich. Przed II wojną światową
nie zdążono tego przeprowadzić, natomiast w 1948 r. udało się powołać Pań-
stwowy Instytut Matematyczny (czyli PIM) z oddziałami w Krakowie i we
Wrocławiu. Z chwilą powstania Polskiej Akademii Nauk w 1952 r., PIM stał
się IM PAN, zachowując stare oddziały i powołując nowe. Liczne związki
personalne (w tym możliwość łączenia etatów), zasilanie naszej biblioteki
przez wydawnictwa PAN i pozyskiwane duplikaty, a także korzystanie z po-
mieszczeń Oddziału IM PAN sprawiały, że wrocławska szkoła matematyczna
rosła w trójkącie: Uniwersytet – Politechnika – Instytut Matematyczny PAN,
z wypustką w Wyższej Szkole Rolniczej, dzisiaj Akademii Rolniczej. Trój-
kąt zaczął pękać w latach sześćdziesiątych, a kiedy po 1968 r. w IM PAN
znalazła się spora grupa matematyków uniwersyteckich, czasem z własnego
wyboru, częściej z przymusu (wśród tych ostatnich byli Stanisław Hartman,
Edward Marczewski i paru innych) – rola Oddziału IM PAN wzrosła. Nie
było to jednak ani naturalne ani korzystne, bo biblioteka pozostała na uni-
wersytecie, a pracownikom IM PAN brakowało bodźców i narybku, jakich

80

R. D u d a, A. W e r o n

dostarczają wykłady i seminaria dla studentów. Znaleziono jednak inną moż-
liwość i na początku lat siedemdziesiątych uruchomiono studia doktoranckie,
wspólnie prowadzone przez IM PAN i IM UWr. Ukończyło je z powodzeniem
wielu aktywnych dziś matematyków (pierwszymi absolwentami byli Andrzej
Kozek i Tomasz Rolski), szczególnie zaś wyróżniły się one w kształceniu
statystyków (Witold Klonecki), czemu sprzyjała powołana przez Komitet
Nauk Matematycznych PAN w 1972 r. komisja do spraw rozwoju statystyki
matematycznej w Polsce, której pierwszym przewodniczącym był Józef Łu-
kaszewicz. Statystycy intensywnie współpracowali z Politechniką (m.in. 2
patenty), Akademią Medyczną i Akademią Rolniczą, a także przechodzili
na inne uczelnie, np. w Zielonej Górze. W latach dziewięćdziesiątych sytu-
acja się zmieniła, większość pracowników IM PAN wróciła na Uniwersytet
i studia doktoranckie się podzieliły. Dziś rola Oddziału sprowadza się do za-
trudniania na okresowych stanowiskach badawczych i dodatkowego zatrud-
niania na część etatu. Depozyt książkowy IM PAN, w tym około 100 tytułów
zagranicznych czasopism przekazywanych co roku, znajduje się w bibliotece
instytutu uniwersyteckiego.

Zainteresowania naukowe pionierów wrocławskiej matematyki różniły

się, ale duch współpracy, seminaria otwarte dla wszystkich chętnych, po-
wszechne zainteresowanie każdą oryginalną myślą sprawiały, że interesowano
się wszystkim i łatwo łączono różne koncepcje i metody. Teoria miary łą-
czyła się z probabilistyką, a rozważania nad związkami między niezależ-
nością stochastyczną w teorii prawdopodobieństwa i niezależnością mnogo-
ściową w teorii zbiorów prowadziły do wyróżnienia pewnych struktur alge-
braicznych i algebr ogólnych. Połączenie algebry i topologii pozwoliło na
badanie grup topologicznych. Metody analizy funkcjonalnej w teorii praw-
dopodobieństwa były jedną z charakterystycznych cech szkoły. Sformułowa-
nie Aksjomatu Determinacji, w którym łączą się probabilistyka, teoria gier
i podstawy matematyki, mogło zdarzyć się tylko w środowisku swobodnie
poruszającym się na każdym z tych trzech obszarów. To są tylko przykłady,
ale były one czymś w szkole naturalnym i codziennym.

Ogromnie ważnym elementem był wspólny etos, kształtujący atmosferę

i stosunki międzyludzkie. Etos ten wyrastał korzeniami z przedwojennej
warszawskiej szkoły matematycznej i Edward Marczewski, który podjął się
trudu jego sformułowania, za jego najważniejsze cechy uznał: wczesny start
w pracy naukowej (podsuwanie otwartych zagadnień lepszym studentom),
serdeczną otwartość wobec wszystkich (dzielenie się problemami, pomysłami
rozwiązań, częściowymi rezultatami), opiekowanie się młodymi i partnerstwo
(np. pisanie nazwisk autorów zawsze w porządku alfabetycznym, co do dzi-
siaj jest zwyczajem obcym wielu środowiskom), wtórność stopni i tytułów
naukowych (ważny jest rezultat, a nie cel, ważny talent, a nie stopień czy
tytuł), sprawiedliwy awans, prymat wartości moralnych itp.

Wrocławska szkoła matematyczna

81

Istotną rolę w poczuciu wspólnoty odgrywały także osoby stojące w hie-

rarchii akademickiej niżej. U wejścia do seminarium (później instytutu) wi-
tał każdego Henryk Majko. Niby woźny, ale zawsze w garniturze, wszystkim
życzliwy i stale gotowy do usług, postać jak z Fredry – był „pan Henryk”
istotnym czynnikiem łączącym tradycję seminarium warszawskiego sprzed
wojny, gdzie był również niepowtarzalny, z seminarium wrocławskim po
wojnie. I jak on był królem przedpokoju, tak dobrym duchem biblioteki
była Marietta Wilamowska – opiekunka książek i czytelników, kustosz No-
wej Księgi Szkockiej

, ciepła i wszystkim życzliwa. Z ich odejściem coś się

skończyło, następców nie zostawili.

Wracamy do chronologii. Do czterech pionierów zaczęli dołączać młodsi

i jeszcze w roku akademickim 1945/46 przybyli wykształceni przed wojną
matematycy: Stanisław Hartman, Maria Nosarzewska, Andrzej Wilkoński,
Mieczysław Warmus, Marceli Stark, Julian Perkal, a także pierwsi studenci.
Pierwszy był Ryszard Nowakowski, później Henryk Fast i Abraham Goetz,
którzy studia matematyczne rozpoczęli w czasie wojny w Związku Sowiec-
kim, i inni.

Tak więc w krótkim okresie czasu po powstaniu pierwszej polskiej uczelni

akademickiej we Wrocławiu była tu już grupa znakomitych i utytułowa-
nych matematyków i byli młodzi utalentowani adepci. Można było pomyśleć
o pracy naukowej. Jej pierwszym znakiem było posiedzenie organizacyjne
Oddziału Wrocławskiego Polskiego Towarzystwa Matematycznego, które od-
było się 20 października 1945 r. z dwoma referatami naukowymi (Edward
Marczewski, Władysław Ślebodziński) i czterema uczestnikami (dwaj re-
ferenci, Stanisław Hartman, Roman S. Ingarden). Było to pierwsze posie-
dzenie naukowe w polskim Wrocławiu. Na czwartym posiedzeniu wybrano
władze Oddziału (prezesem został Hugo Steinhaus, a wiceprezesem Włady-
sław Ślebodziński), a na czternastym (24 maja 1946 r.), po referacie Hugona
Steinhausa o kwadratowej taryfie elektrycznej, obecni na nim elektrycy za-
wiązali Oddział Wrocławski Stowarzyszenia Elektryków Polskich.

15 listopada 1945 r. rozpoczęły się oficjalne wykłady, które poprowadzili

„pionierzy”. Objęli oni pierwsze cztery katedry (najpierw miały one numery
I-IV, a później przytoczone niżej nazwy): Hugo Steinhaus – katedrę analizy
matematycznej, Edward Marczewski – katedrę funkcji rzeczywistych, Bro-
nisław Knaster – katedrę topologii i Władysław Ślebodziński – katedrę geo-
metrii. Wykłady były kursowe, ale już 7 stycznia 1946 r. zaczął się wykład
specjalny Edwarda Marczewskiego z ogólnej teorii miary, a nieco później i se-
minarium z teorii miary, w którym skupiło się pierwsze grono złaknionych
pracy naukowej matematyków.

W tymże 1946 r. rozpoczął się cykl wykładów specjalnych Władysława

Ślebodzińskiego, które miały przygotować młodych adeptów do uprawiania

82

R. D u d a, A. W e r o n

niemal nieznanej w przedwojennej Polsce geometrii różniczkowej. I przygo-
towały, bo wczesną wiosną 1948 r. ruszyło seminarium z geometrii różnicz-
kowej, by z czasem znacznie się rozwinąć, promując Wrocław do jednego
z dwóch (obok Krakowa) polskich ośrodków tej dyscypliny.

Nieco wcześniej, bo 26 listopada 1947 r. rozpoczęło się seminarium wyż-

sze z topologii Bronisława Knastera, które kontynuowało tradycje warszaw-
skiej szkoły topologii mnogościowej.

Od 1946 r. na posiedzeniach PTM zaczęła się w referatach Hugona Ste-

inhausa pojawiać problematyka zastosowań matematyki. Były więc referaty
o obliczaniu objętości pni drzewnych, o indeksach geograficznych, o taryfie
elektrycznej itp. Był to początek kształtowania się programu i stylu badań
stosowanych, których cechą charakterystyczną była bliska współpraca ze
specjalistami z różnych dziedzin. W dojrzałej formie program taki przedsta-
wił Hugo Steinhaus na VI Zjeździe Matematyków Polskich, który się odbył
w 1948 r. w Warszawie, a wkrótce potem, 8 października 1948 r., rozpoczął
wtorkowe seminarium z zastosowań matematyki. Prowadził je najpierw sam,
ale szybko dochował się uczniów i następców w osobach Józefa Łukaszewicza,
Juliana Perkala i Stefana Zubrzyckiego. Przez kilka lat działało tu również
seminarium z zastosowań matematyki w technice, kierowane najpierw przez
Jana G. Mikusińskiego, a potem przez Stefana Drobota.

Wcześnie uruchomiono bibliotekę Seminarium Matematycznego Uniwer-

sytetu i Politechniki, dokonując ogromnej pracy scalenia i skatalogowania
zebranego księgozbioru. Niebawem rozpoczęły się też promocje doktorskie:
pierwsza była obrona Stefana Drobota (12, a według innych źródeł 15 marca
1947 r.), po niej Stanisława Hartmana (10 grudnia 1947 r.), a po nich na-
stępne.

Ilustracją żywotności wrocławskiego środowiska matematycznego były

czasopisma. Pierwsze i najważniejsze było Colloquium Mathematicum,
wkrótce potem pojawiło się czasopismo dla nauczycieli Matematyka, a od
roku 1953 Zastosowania Matematyki. W 1948 r. we Wrocławiu wznowiono
lwowskie Studia Mathematica, tu drukowano wznowienia przedwojennych
Monografii Matematycznych

i Wrocław wyrastał na czołowy ośrodek wy-

dawnictw matematycznych w Polsce. Po powstaniu PAN i wchłonięciu przez
nią Państwowego Instytutu Matematycznego, wydawnictwa matematyczne
scentralizowano w tym Instytucie, wiele z nich przenosząc do Warszawy,
ale CM, Matematyka i Zastosowania Matematyki pozostały we Wrocławiu.
Pozostała także Drukarnia Naukowa. A w 1980 r. pojawiło się we Wrocła-
wiu jeszcze jedno czasopismo matematyczne Probability and Mathematical
Statistics

, założone i redagowane przez Kazimierza Urbanika.

Działalność Seminarium Matematycznego przybierała coraz bardziej zor-

ganizowane i normalne formy, co po latach Edward Marczewski tak opisy-
wał: „Na początku roku akademickiego 1947–1948 matematyka wrocławska

Wrocławska szkoła matematyczna

83

miała już byt utrwalony. Dzięki symbiozie Uniwersytetu z Politechniką ośro-
dek matematyczny na ich wspólnym wydziale stał się – obok Uniwersytetu
Warszawskiego – największym w Polsce. Czynnych było – wraz z logiką
i mechaniką teoretyczną – sześć katedr matematycznych

2

(na Uniwersyte-

cie Warszawskim w tym czasie pięć). Pierwsze zeszyty własnych czasopism
matematycznych były właśnie pod prasą, a dzięki nim otwierała się możli-
wość otrzymywania drogą wymiany czasopism z całego świata. Odbywały się
wykłady kursowe, specjalne i seminaria, w toku były przewody doktorskie.
Wśród studentów pojawiali się młodzi ludzie rokujący dobre nadzieje na
przyszłość. Tematyka badań rozszerzała się, obejmując zagadnienia aktualne
na świecie, a praca zbiorowa znajdowała właściwe formy organizacyjne.”

3

Środowisko wrocławskie miało teraz dużą siłę przyciągania: w 1947 r.

przybyli Jerzy Słupecki, który objął katedrę logiki, oraz Witold Wolibner,
powołany na kierownika katedry mechaniki teoretycznej; w 1948 r. przybył
Jan G. Mikusiński (którego wpływ okazał się jednak mniej trwały, po sze-
ściu bowiem latach przeniósł się do Katowic) oraz Czesław Ryll-Nardzewski,
jedna z wielkich postaci matematycznego Wrocławia, a także, jako student,
Kazimierz Urbanik, niewątpliwie największy talent matematyczny młodego
wówczas pokolenia.

W 1951 r. niektóre wydziały (medyczny, rolniczy, weterynaryjny) zo-

stały wydzielone z Uniwersytetu i przekształcone w samodzielną Akademię
Medyczną oraz Wyższą Szkołę (później także Akademię) Rolniczą. Na tej
drugiej rozwinęło się nieliczne, ale naukowo aktywne środowisko matema-
tyczne, zasilane pracownikami Uniwersytetu i Politechniki i blisko współpra-
cujące z seminariami wrocławskiej szkoły matematycznej. Pracowali tam,
m.in. Julian Perkal (w latach 1951–1953), Jan Anweiler (1952–1991), Stefan
Zubrzycki (1964–1965), Stanisław Gnot (1984–1994), a od 1972 r. Ryszard
Deszcz. Przez wiele lat wiodącymi kierunkami badań były tam metody sta-
tystyczne w naukach przyrodniczych i metody matematyczne w hydrologii
i hydrogeologii, obecnie zaś także geometria różniczkowa.

Osobliwością wrocławskiej szkoły matematycznej był tygodniowy roz-

kład najważniejszych seminariów. W poniedziałek odbywało się seminarium
teorii miary i funkcji rzeczywistych (Hugo Steinhaus, Edward Marczewski
i ich następcy); we wtorek przed południem miał miejsce „przegląd publika-
cji”, ogólne seminarium dla wszystkich, a po południu seminarium z zasto-
sowań matematyki (Hugo Steinhaus). Środa była dniem „seminarium wyż-
szego” z topologii (Bronisław Knaster). W czwartek chodziło się na prze-
dłużenie poniedziałku: seminarium z funkcji rzeczywistych, na którym co-
raz większą rolę odgrywały wątki algebraiczne (Stanisław Hartman, Edward

2

Katedrę logiki objął prof. Jerzy Słupecki, a katedrę mechaniki – zastępca profesora

Witold Wolibner (p. niżej).

3

E. Marczewski, Początki..., s. 75.

84

R. D u d a, A. W e r o n

Marczewski, Czesław Ryll-Nardzewski i inni). Piątek był znów dniem ogól-
nym: posiedzenie Oddziału Wrocławskiego PTM. Ten rozkład, uzupełniany
przez seminaria mniej liczne i na ogół mniej trwałe, utrzymywał się przez
wiele lat. Wymieranie starszego pokolenia, wzrost liczby młodych aktywnych
matematyków mających własne i nierzadko trochę odmienne zainteresowa-
nia naukowe, wreszcie postępująca specjalizacja spowodowały powstawanie
coraz większej liczby seminariów monotematycznych, a w ślad za tym i zanik
owych seminariów tradycyjnych.

Przejdźmy teraz do krótkiego opisu głównych kierunków badań i niektó-

rych osiągnięć naukowych wrocławskiej szkoły matematycznej.

Jak już wspomnieliśmy, pierwszym kierunkiem badań matematycznych

w powojennym Wrocławiu była teoria miary, szeroko uwzględniająca związki
z innymi działami matematyki, przede wszystkim z teorią prawdopodo-
bieństwa, teorią mnogości, teorią funkcji rzeczywistych i teorią liczb. To-
warzyszył tym początkom duch Banacha, którego pośmiertne prace z teorii
miary były wówczas we Wrocławiu redagowane do druku, oraz wielki autory-
tet Steinhausa, który był prekursorem miarowego ujmowania probabilistyki
i w swoich pracach konsekwentnie interpretował prawdopodobieństwo jako
miarę Lebesgue’a na odcinku [0

,

1], a zmienną losową jako funkcję mierzalną.

Poniedziałkowe seminarium z teorii miary, które z wielkim talentem pro-

wadził Edward Marczewski (początkowo we współpracy z Hugonem Ste-
inhausem, a później z rosnącym udziałem najpierw Czesława Rylla-Nar-
dzewskiego, a potem i Kazimierza Urbanika), przyniosło szybko interesu-
jące wyniki własne, by wspomnieć choćby tylko określenie miar zwartych
i quasi-zwartych (Edward Marczewski, Czesław Ryll-Nardzewski) jako na-
turalne zawężenie ogólnego pojęcia miary. Miary zwarte i quasi-zwarte stały
się w krótkim czasie przedmiotem intensywnych badań także poza granicami
kraju. We Wrocławiu miarami zwartymi i pokrewnymi zajmowali się później
Kazimierz Musiał, Bohdan Aniszczyk i Grzegorz Plebanek, a ogólną teorią
miary także Edward Grzegorek i Zbigniew Lipecki. Seminarium dało począ-
tek licznym dalszym kierunkom badań, z których szczególnie rozwinęły się
następujące:

a)

związki między niezależnością stochastyczną a niezależnością mnogoś-
ciową, które później doprowadziły Marczewskiego do zdefiniowania al-
gebr ogólnych, a w konsekwencji do rozkwitu problematyki algebraicznej
we Wrocławiu (Edward Marczewski, Kazimierz Urbanik, Czesław Ryll-
Nardzewski, Jerzy Płonka, Kazimierz Głazek, Józef Dudek, Andrzej Ki-
sielewicz i inni),

b)

teoria ergodyczna, rozpoczęta pracami Steinhausa, a kontynuowana przez
Stanisława Hartmana, Czesława Rylla-Nardzewskiego, Stanisława Głady-
sza, Anzelma Iwanika, Zbigniewa Kowalskiego, Tomasza Downarowicza
i innych,

Wrocławska szkoła matematyczna

85

c)

procesy stochastyczne jako miary w przestrzeniach funkcyjnych, z pierw-
szymi oryginalnymi rezultatami w 1951 r. (Czesław Ryll-Nardzewski, Ka-
zimierz Urbanik); w szczególności Kazimierz Urbanik rozwinął teorię pro-
cesów stochastycznych, których realizacjami są dystrybucje,

d)

z pytań Steinhausa, wiążących teorię miary, ekwipartycje, aproksyma-
cje diofantyczne i funkcje okresowe, w naturalny sposób wyrosły zain-
teresowania abstrakcyjną analizą harmoniczną; rozpatrywano najpierw
grupy abelowe, by następnie zająć się dowolnymi grupami topologicz-
nymi, najważniejsze zaś wyniki uzyskali Stanisław Hartman i Czesław
Ryll-Nardzewski, a później Andrzej Hulanicki, Jan Mycielski, Marek Bo-
żejko, Tadeusz Pytlik, Ewa Damek, Waldemar Habisch i inni,

e)

analiza funkcjonalna i jej okolice (Czesław Ryll-Nardzewski, Kazimierz
Musiał, Zbigniew Lipecki, Anzelm Iwanik, Ryszard Grząślewicz, Ryszard
Frankiewicz, Ryszard Komorowski, Grzegorz Plebanek, Michał Morayne,
Krzysztof Stempak i inni).

Badania algebraiczne Edwarda Marczewskiego prowadziły m.in. do zain-

teresowań podstawami matematyki, zainicjowanych w połowie lat sześćdzie-
siątych przez Czesława Rylla-Nardzewskiego. Najpierw była to teoria modeli
(Bogdan Węglorz, Leszek Pacholski, Jan Waszkiewicz), a potem kombinato-
ryka nieskończona (Edward Grzegorek, Jacek Cichoń). Tematyka podstaw
jest nadal aktywnie rozwijana (Ludomir Newelski, Janusz Pawlikowski, An-
drzej Rosłanowski, Sławomir Solecki).

Na pograniczu algebry i topologii rozwinęła się teoria grup topologicz-

nych (Stanisław Hartman, Andrzej Hulanicki, Jan Mycielski, Czesław Ryll-
Nardzewski, Kazimierz Urbanik, Marek Bożejko, Tadeusz Pytlik i inni).
Z wczesnych wyników przypomnijmy charakteryzację algebraiczną grup
zwartych (Andrzej Hulanicki) i twierdzenia o podgrupach wolnych grup to-
pologicznych (Jan Mycielski). Badanie grup topologicznych i różnych prze-
strzeni funkcji na takich grupach stało się jednym z najpoważniejszych
do dziś tematów wrocławskiego środowiska matematycznego, uprawianym
w ścisłej współpracy z matematyką światową.

Do najważniejszych wyników w teorii prawdopodobieństwa, zaintereso-

wanie którą również wyrosło na gruncie teorii miary, zaliczyć można teorię
prognozy dla procesów ściśle stacjonarnych na bazie przestrzeni Orlicza,
stworzoną przez Kazimierza Urbanika i rozwiniętą we współpracy z Wojbo-
rem A. Woyczyńskim, oraz teorię miar i procesów stabilnych, uznawaną po-
wszechnie za specjalność wrocławską (Kazimierz Urbanik, Wojbor A. Woy-
czyński, Krzysztof Bogdan, Tomasz Byczkowski, Aleksander Janicki, Zbi-
gniew J. Jurek, Wiesław Krakowiak, Andrzej Makagon, Jolanta Misiewicz,
Jan Rosiński, Michał Ryznar, Aleksander Weron i inni). Ogólnie można po-
wiedzieć, że jedną z cech wyróżniających probabilistykę wrocławską, jest
stosowanie w teorii prawdopodobieństwa pojęć i metod analizy funkcjonal-
nej.

86

R. D u d a, A. W e r o n

Z teorią prawdopodobieństwa wiąże się statystyka matematyczna. Zaj-

mował się nią już Hugo Steinhaus, ale silnie rozwinęli ją dopiero jego ucznio-
wie i uczniowie uczniów, uzyskując wiele ważnych wyników. Stanisław Try-
buła rozwinął teorię estymacji i sterowanie układami stochastycznymi (Ry-
szard Magiera, Roman Różański). Witold Klonecki wraz ze Stefanem Zont-
kiem i Romanem Zmyślonym pracowali nad teorią modeli liniowych i ich
zastosowaniami; Tadeusz Bednarski rozwinął metody wnioskowania odpor-
nego, a Andrzej Kozek metody efektywnej estymacji. Jarosław Bartoszewicz
badał problemy wnioskowania związane z teorią niezawodności; Marek Mu-
siela uzyskał istotne wyniki w statystyce procesów stochastycznych; Teresa
Ledwina wraz z Tadeuszem Inglotem rozwinęli teorię testów adaptacyjnych
i metody analizy efektywności procedur statystycznych.

Środowe seminarium topologiczne Bronisława Knastera koncentrowało

się na teorii zbiorów spójnych, teorii wymiaru, teorii kontinuów, odwzorowań
o skończonych przeciwobrazach i tematach podobnych. Przeszło przez to se-
minarium wielu młodych matematyków, nie tylko wrocławskich, a niektórzy
(Marian Reichbach, Jerzy Mioduszewski, Andrzej Lelek, Witold Nitka, Ro-
man Duda, Jerzy J. Charatonik, Rastislav Telg´arsky i inni) wnieśli własne
oryginalne wyniki.

Z geometrii różniczkowej ukazała się monografia Władysława Ślebodziń-

skiego Formes ext`erieurs et leurs applications (I tom, 1955; II tom, 1963).
Jednym z najważniejszych jego osiągnięć było rozwiązanie w 1956 r. zagad-
nienia równoważności form kwadratowych zewnętrznych. Były też ciekawe
wyniki z teorii koneksji (Abraham Goetz), a później z teorii przestrzeni róż-
niczkowych z metryką (Witold Roter i jego uczniowie, przede wszystkim
Zbigniew Olszak i Ryszard Deszcz).

Wynikiem trochę odosobnionym, który jednak odbił się szerokim echem

na świecie, był Aksjomat Determinacji Jana Mycielskiego i Hugona Stein-
hausa. Aksjomat ten stanowił interesującą alternatywę dla Aksjomatu Wy-
boru, odrzucanego przez niektórych ze względu na swoje paradoksalne kon-
sekwencje. Aksjomat Determinacji jest słabszy (wynika z niego Aksjomat
Wyboru dla zbiorów co najwyżej przeliczalnych), ale jednocześnie dla ma-
tematyki dostatecznie silny (np. pociąga za sobą mierzalność wszystkich
podzbiorów prostej).

Teoria równań różniczkowych zaczęła się od Andrzeja Krzywickiego,

który wspólnie z Jackiem Szarskim z Krakowa i Nachmanem Aronszajnem
ze Stanów Zjednoczonych uzyskał twierdzenie o silnej przedłużalności roz-
wiązań pewnych równań eliptycznych, a we współpracy z Witoldem Wo-
libnerem rozpoczął także problematykę hydrodynamiczną, m.in. badał ruch
w ośrodku ciekłym, lepkim i nieściśliwym. Do jego wychowanków zaliczają
się Piotr Biler, Grzegorz Karch, Tadeusz Nadzieja i inni.

Wrocławska szkoła matematyczna

87

Zawsze żywa była we Wrocławiu teoria liczb. Z wczesnych wyników wy-

mieńmy ergodyczne własności ułamków okresowych (Czesław Ryll-Nardzew-
ski, Stanisław Hartman) i odwzorowania ciał liczbowych przez wielomiany
(Władysław Narkiewicz). Władysław Narkiewicz jest autorem cenionych
monografii i podręczników z tego zakresu, z jego zaś uczniów wymieńmy
Edwarda Dobrowolskiego i Jana Śliwę.

Liczne i ciekawe osiągnięcia miało seminarium z zastosowań matematyki,

na którym najwięcej uwagi poświęcano zastosowaniom w naukach przyrodni-
czych, a w szczególności w antropologii, biologii, geologii, medycynie, rolnic-
twie itp. Jednym z pierwszych i doniosłych osiągnięć była tzw. taksonomia
wrocławska, czyli pewna metoda opisu i klasyfikacji indywiduów, ważnego
narzędzia w wielu naukach przyrodniczych stosujących metody statystyczne
(Hugo Steinhaus, Kazimierz Florek, Józef Łukaszewicz, Julian Perkal, Ste-
fan Zubrzycki). Głośne były prace (szeroko potem stosowane w praktyce)
z genetyki matematycznej o grupach krwi i o dochodzeniu ojcostwa (Hugo
Steinhaus, Józef Łukaszewicz). Z innych ciekawych prac wymieńmy: cechy
ilościowe charakteryzujące rozwój dziecka (Julian Perkal), metody pobiera-
nia próbek mineralogicznych (Stefan Zubrzycki), teoria niezawodności (Bo-
lesław Kopociński, autor pierwszego podręcznika z tego zakresu, Wiesław
Dziubdziela i inni), teoria masowej obsługi (Józef Łukaszewicz, Ilona Kopo-
cińska, Tomasz Rolski, Władysław Szczotka i inni). Prócz tych w naukach
przyrodniczych były też zastosowania przemysłowe, np. ważna i wdrożona
na skalę przemysłową analiza niezawodności układów KTZ, tj. koparka-
transporter-zwałowarka w górnictwie odkrywkowym, we współpracy z Polte-
gorem (Stanisław Gładysz, Jerzy Battek, Tadeusz Galanc, Mieczysław Król)
czy prognozowanie obciążenia systemów elektroenergetycznych we współ-
pracy z Instytutem Automatyki Systemów Energetycznych (Stanisław Try-
buła). Także na seminarium z zastosowań matematyki w technice uzyskano
interesujące rezultaty, m.in. z zastosowań teorii operatorów (Jan G. Miku-
siński) i metod numerycznych (Stefan Paszkowski, Mieczysław Warmus),
znaleziono pewną metodę obliczania powłok (J. Boroch i Bertold Lysik),
rozwinięto analizę wymiarową (Stefan Drobot, Wacław Kasprzak, Bertold
Lysik i Marek Rybaczuk) i teorię sprężystości (Janusz Dyszlewicz). Z no-
wych kierunków zastosowań rozwijanych ostatnio we Wrocławiu wymieńmy
matematykę ubezpieczeniową (Tomasz Rolski, Ryszard Szekli) i inżynierię
finansową (Aleksander Weron).

Innym przykładem rozległości zainteresowań szkoły była fizyka, z którą

współpraca matematyków była kiedyś bardzo bliska. Z wyników w tym za-
kresie wymieńmy schemat kaskady cząstek elementarnych jako proces sto-
chastyczny (Kazimierz Urbanik) oraz aksjomatyczną, opartą na teorii praw-
dopodobieństwa teorię entropii (Kazimierz Urbanik i Roman S. Ingarden).
W ostatnich latach do tej kategorii można zaliczyć wyniki z zakresu proba-
bilistyki kwantowej (Marek Bożejko, Romuald Lenczewski), teorii układów

88

R. D u d a, A. W e r o n

złożonych Prigogine’a (Zdzisław Suchanecki), a także równań różniczkowych
cząstkowych fizyki matematycznej (Piotr Biler, Jan Goncerzewicz, Grzegorz
Karch, Andrzej Krzywicki, Janusz Mierczyński, Wojciech Mydlarczyk, Ta-
deusz Nadzieja, Wojciech Okrasiński i inni).

Były też kierunki efemeryczne jak logika klasyczna (Jerzy Słupecki),

która jednak większe uznanie znalazła w Opolu (Jerzy Słupecki) i Lublinie
(Ludwik S. Borkowski). Interesująco zaczynały się rozwijać funkcje anali-
tyczne, które jednak po przedwczesnej śmierci inicjatora Witolda Wolibnera
i jego ucznia Jana Zamorskiego zamarły całkowicie. Zaczynała się też teoria
gier, w tym teoria pościgu zainspirowana przez Hugona Steinhausa, ale po
wyjeździe Andrzeja Zięby następców nie było. Teoria gier zupełnie w innym
zakresie odrodziła się później za sprawą Stanisława Trybuły oraz Rastislava
Telg´arsky’ego. Cenione wyniki uzyskali m.in. Andrzej Nowak, Tadeusz Ra-
dzik i Krzysztof Szajowski.

Opisana historia pokazuje jak, zaczynając od bardzo skromnych począt-

ków, powstała i rozwinęła się wrocławska szkoła matematyczna. Dzisiaj jest
to środowisko kilkuset osobowe, prowadzące poważne badania w wielu dzie-
dzinach matematyki, dysponujące dobrym zapleczem bibliotecznym i wy-
dające dwa własne czasopisma matematyczne o zasięgu światowym (Col-
loquium Mathematicum

, Probability and Mathematical Statistics). Co roku

przychodzi tu na studia, na uniwersytet i politechnikę, kilkuset studentów,
z których większość idzie potem w świat (czasem daleki), ale niektórzy prze-
chodzą na studia doktoranckie i co roku odbywa się we Wrocławiu kilka-
naście obron prac doktorskich oraz kilka habilitacji. O randze środowiska
świadczyć mogą bardzo liczne kontakty naukowe z czołowymi ośrodkami na
świecie, przyjazdy do Wrocławia i zapraszanie wrocławskich matematyków
na odczyty, cykle wykładów, konferencje itp. Uniwersytet i politechnika są
też organizatorem cieszących się powodzeniem wielu poważnych konferencji.
Wrocławska szkoła matematyczna żyje.

II. Informatyka.

Prężne środowisko, jakim była wrocławska szkoła ma-

tematyczna, było otwarte na nowości. Jedną z takich nowości były elektro-
niczne maszyny cyfrowe, które wówczas traktowano przede wszystkim jako
potężne wsparcie metod numerycznych w matematyce i jej zastosowaniach,
eliminujące żmudne rachunki wykonywane osobiście lub z pomocą mecha-
nicznych maszyn cyfrowych. Aczkolwiek nikt jeszcze wówczas nie przeczuwał
ogromnego wzrostu znaczenia i upowszechnienia komputerów, jak z czasem
zaczęto nazywać elektroniczne maszyny cyfrowe, byli już wówczas we wro-
cławskiej szkole matematycznej tacy, którzy uważali, że trzeba pójść i tą
drogą.

Także i tutaj Edward Marczewski był pierwszy. Z jego inicjatywy, jako dy-

rektora Instytutu Matematycznego Uniwersytetu Wrocławskiego, w 1962 r.

Wrocławska szkoła matematyczna

89

została w tym Instytucie utworzona Katedra Metod Numerycznych, którą
objął Stefan Paszkowski (wychowanek Marczewskiego, mający za sobą stu-
dia uzupełniające w Moskwie) i do której przeszli ci pracownicy Instytutu,
których pociągała ta nowa specjalność. W Katedrze zainstalowano maszynę
Elliott 803 produkcji brytyjskiej, pierwszą maszynę cyfrową produkcji seryj-
nej na polskich uczelniach. Jednocześnie na studiach matematycznych zo-
stała utworzona specjalność metod numerycznych, obierana po II roku stu-
diów, a kształcąca na potrzeby uczelni wyższych, Zakładów Elektronicznych
Elwro, placówek ZETO (Zakładów Elektronicznej Techniki Obliczeniowej)
i przemysłu.

Katedra rozwijała się dynamicznie. W 1969 r. pozyskała z Elwro ma-

szynę Odra 1204, do konstrukcji i oprogramowania której pracownicy Kate-
dry wnieśli spory wkład. Rok później Katedra przekształciła się w Zakład
Metod Numerycznych i Maszyn Matematycznych (kierownik Roman Zuber)
oraz Centrum Obliczeniowe (kierownik Ryszard Wrona), a w 1975 r. powstał
Instytut Informatyki. Prócz teorii i praktyki metod numerycznych program
studiów w Instytucie objął już także metody programowania (Stefan Pasz-
kowski, Krystyna Jerzykiewicz, Jerzy Szczepkowicz) i badania operacyjne
(Maciej M. Sysło, Jerzy Kucharczyk). Powstał też zespół (kierownik Maciej
M. Sysło) zajmujący się powszechną edukacją informatyczną. W ostatnim
okresie znaczny wpływ na rozwój naukowy Instytutu Informatyki Uniwer-
sytetu Wrocławskiego miał Leszek Pacholski – promotor wielu rozpraw dok-
torskich, natomiast tradycje pionierskiej katedry kontynuuje z powodzeniem
Zakład Metod Numerycznych pod kierunkiem Stanisława Lewanowicza.

Jednocześnie z Uniwersytetem informatyka pojawiła się także na Poli-

technice. Z inicjatywy Jerzego Bromirskiego w 1962 r. na Wydziale Łączno-
ści uruchomiono specjalność maszyny matematyczne, kształcącą przyszłych
pracowników przemysłu komputerowego. Wśród pierwszych absolwentów
byli Wanda Rutkiewicz (pierwsza Europejka, która stanęła na Mont Eve-
rest) i Wojbor A. Woyczyński. Rok później powstała tam Katedra Maszyn
Cyfrowych, wyposażona w komputer UMC-1. W 1965 r. powstał Ośrodek
Obliczeniowy (kierownik Jerzy Battek). Oba Ośrodki Obliczeniowe, uniwer-
sytecki i politechniczny, były zarówno komputerowym zapleczem dla zajęć
dydaktycznych i badań naukowych, jak i usługodawcą na rzecz przemysłu,
wówczas przede wszystkim w zakresie optymalizacji wydobycia i transportu
węgla brunatnego. Później na Politechnice powstanie Międzyuczelniana Sieć
Komputerowa, która po paru latach wejdzie w skład Krajowej Akademickiej
Sieci Komputerowej, obejmującej wszystkie uczelnie Polski, w tym oczywi-
ście wrocławskie. W 1975 r. powstał na Politechnice pierwszy samodzielny
Instytut Informatyki, a w 2002 r. na Wydziale Podstawowych Problemów
Techniki kierunek studiów informatycznych ze specjalnością bezpieczeństwo
komputerowe, co jest zasługą Mirosława Kutyłowskiego.

90

R. D u d a, A. W e r o n

III. Piętno PRL.

Wrocławska szkoła matematyczna powstała i rozwi-

nęła się w czasach PRL, jej historia nie byłaby więc pełna bez uwzględnienia
ówczesnej sytuacji politycznej. Z jednej strony władze komunistyczne ota-
czały naukę opieką, odbudowując stare i powołując liczne nowe uczelnie,
a także łożąc na rozbudowę ich bazy materialnej, dzięki czemu rosła liczba
etatów i możliwości zatrudnienia, z drugiej jednak infiltrowały środowisko,
dbając o marksistowską ortodoksję i klasową czystość. Na matematyce nie
było trudności z podejmowaniem tematów badawczych i publikowaniem wy-
ników, przeszkody pojawiały się jednak przy przyjmowaniu na studia, za-
trudnianiu nieprawomyślnych czy „klasowo obcych”, awansach i wyjazdach,
nie mówiąc o politycznych czystkach. Oto kilka przykładów ilustrujących
ówczesne praktyki.

Przy przyjmowaniu na studia spore trudności mieli ludzie „klasowo

obcy”, np. Jan Mycielski (z racji swego hrabiowskiego pochodzenia), czy
„ideologicznie podejrzani”, np. Roman Duda (nie dopuszczony do egzaminu
wstępnego). Później te trudności jednak słabły, by w końcu zaniknąć zu-
pełnie. Głód kadry naukowej po wojnie był tak wielki, że właściwie każdy
obiecujący absolwent mógł liczyć na zatrudnienie. Ale i tu bywały wyjątki.

Tragiczną cezurą był Marzec 1968 r. i strajki studenckie na Uniwersyte-

cie i Politechnice. Głośna była uchwała Rady Wydziału Matematyki, Fizyki
i Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego, ale bodaj jeszcze większym echem
odbiła się protestacyjna głodówka matematyka Ryszarda Krasnodębskiego,
rozpoczęta 12 marca 1968 r. Trwała tydzień, a w tym czasie przyjacielskie
wizyty złożyli mu m.in. Hugo Steinhaus i Adam Rybarski. Ryszard Krasno-
dębski został usunięty z pracy na Politechnice Wrocławskiej, gdzie przywró-
cono go dopiero w 1981 r. Na Uniwersytecie Wrocławskim aresztowano 6 stu-
dentów, w tym studenta matematyki Branleya Zeichnera, a wkrótce potem
rozpoczęto antysemickie czystki. Jednych zmuszono do emigracji (w tym
Branleya Zeichnera, Siemiona Fajtlowicza, Władysława Szwarca), innych
przeniesiono z Uniwersytetu do Instytutu Matematycznego PAN (w tym
Stanisława Hartmana i ogromnie dla Uniwersytetu zasłużonego Edwarda
Marczewskiego, byłego rektora z lat 1953–1957 i dyrektora Instytutu Mate-
matyki z lat 1951–1968).

Po 1968 r. nasiliły się w środowisku wrocławskim tendencje emigracyjne.

Wcześniej emigracja była utrudniona, jednostkowa i oficjalna (tak emigro-
wali Stefan Drobot, Edmund Strzelecki, Marian Reichbach, Juliusz Reich-
bach, Abraham Goetz, Józef Wloka), teraz już korzystano z okazji, żeby nie
wrócić (Jan Mycielski, Stanisław Świerczkowski, Zbigniew Zieleźny, Andrzej
Lelek i inni).

Okres 1976–1989, a więc lata „opozycji demokratycznej”, „Solidarności”,

stanu wojennego i zmierzchu PRL przyniósł wzrost aktywności opozycyjnej
i nowe represje takie jak stała inwigilacja (Stanisław Hartman, Bolesław

Wrocławska szkoła matematyczna

91

Gleichgewicht), zakazy wyjazdów (Bogdan Węglorz, Roman Duda i inni),
wstrzymywanie awansów (profesura Bogdana Węglorza itp.), aresztowanie
lub internowanie (Bohdan Aniszczyk, Roman Duda, Stanisław Hartman, Ta-
deusz Huskowski, Jacek Leśkow, Jan Waszkiewicz, Andrzej Zarach i inni),
rugi ze stanowisk (Józef Łukaszewicz był usunięty ze stanowiska rektora
Uniwersytetu w 1982 r.; Roman Duda był usunięty ze stanowiska dziekana
w 1985 r., a potem jeszcze kolega matematyk, reprezentujący stanowisko KU
PZPR, zabiegał o usunięcie go z pracy, do czego jednak nie doszło), prze-
śladowanie i rugi z pracy (Bolesław Gleichgewicht był poszukiwany listem
gończym i usunięty z pracy na Uniwersytecie). W okresie stanu wojennego
i ostatnich lat PRL wielu matematyków zaangażowało się w działalność
podziemną, np. Jan Waszkiewicz założył Dolnośląską Radę Edukacji Na-
rodowej, a Roman Duda był członkiem Społecznego Komitetu Nauki, ale
szczególnie piękną kartę zapisał fizyk z IMPWr Kornel Morawiecki, który
założył „Solidarność Walczącą” i kierował nią z podziemia aż do aresztowa-
nia w listopadzie 1987 r. Jednocześnie nasilała się chęć emigracji i w latach
osiemdziesiątych wielu wyjechało. Ogółem do 1990 r. wyjechało z Wrocła-
wia około 60 matematyków, w tym wielu znakomitych, jak Jan Mycielski,
Wojbor A. Woyczyński, Andrzej Derdziński, Marek Musiela, Jan Rosiński
i inni.

IV. Lista twórców i wychowanków szkoły.

Matematyka to comme-

dia dell’arte

– powiedział kiedyś Stefan Drobot – czyli taki teatr, w którym

aktorzy nie mają wyznaczonych ról, nie ma dokładnie ustalonej akcji, nie
ma reżysera, a jest tylko umowa między aktorami, że na scenie ma się coś
dziać, coś, co z grubsza omówiono, a resztę pozostawiono talentowi akto-
rów i – co nie jest bez znaczenia – reakcji publiczności. Przedstawmy więc
aktorów. Poniższa lista zawiera ponad 150 nazwisk doktorów habilitowa-
nych, docentów i profesorów tytularnych, którzy byli związani z wrocławską
szkołą matematyczną: tu przyszli i zostali lub tu się wykształcili, doktory-
zowali i habilitowali. Nie rozszerzaliśmy tej listy, i tak już dostatecznie dłu-
giej, o doktorów, którzy dotychczas habilitacji nie zrobili bądź dalszą karierę
kontynuowali za granicą, nawet jeśli (jak było w wielu przypadkach) osią-
gali tam stanowiska profesorskie (np. Siemion Fajtlowicz, Piotr Kokoszka,
Piotr Kosmol, Krzysztof Podgórski, Sławomir Solecki, Jerzy Szulga, Stani-
sław Świerczkowski, Józef Wloka, Zbigniew Zieleźny).

Po każdym nazwisku następuje (w nawiasie) rok urodzenia lub daty ży-

cia, a następnie rok zrobienia doktoratu (w nawiasie promotor), rok habili-
towania się i ewentualnie także rok uzyskania tytułu naukowego profesora;
kończy rubrykę obecne lub ostatnie miejsce pracy.

Użyte w opisach skróty w kolejności alfabetycznej: AR – Akademia Rol-

nicza Wrocław, CO – Centrum Obliczeniowe, II – Instytut Informatyki, IM

92

R. D u d a, A. W e r o n

– Instytut Matematyki, INE – Instytut Nauk Ekonomicznych, INTiBS – In-
stytut Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych, KM – Katedra Matema-
tyki, KMT – Katedra Mechaniki Teoretycznej, KUL – Katolicki Uniwersytet
Lubelski, PAN – Polska Akademia Nauk, PG – Politechnika Gdańska, PW
– Politechnika Warszawska, PWr – Politechnika Wrocławska, UG – Uni-
wersytet Gdański, UMWr – Urząd Miasta Wrocławia, UO – Uniwersytet
Opolski, URz – Uniwersytet Rzeszowski, UŚ – Uniwersytet Śląski, UWr –
Uniwersytet Wrocławski, UZ – Uniwersytet Zielonogórski, WE – Wydział
Ekonomii, WI – Wydział Informatyki, WIZ – Wydział Informatyki i Zarzą-
dzania, WPPT – Wydział Podstawowych Problemów Techniki, WSB-NS –
Wyższa Szkoła Biznesu Nowy Sącz, WSH – Wyższa Szkoła Handlowa.

Bohdan ANISZCZYK (1954-): dr 1981 (Cz. Ryll-Nardzewski), hab.1992; IM PWr
Anna BARTKOWIAK (1930-): dr 1964 (J. Perkal), hab.1992; II UWr
Wojciech BARTOSZEK (1960-): dr 1987 (A. Iwanik), hab.1995; IM PG
Jarosław BARTOSZEWICZ (1945-): dr 1974 (B. Kopociński), hab.1987; IM UWr
Jerzy BATTEK (1927-1991): dr 1961 (J. Perkal), doc.1968; CO PWr
Tadeusz BEDNARSKI (1949-): dr 1976 (L. LeCam), hab.1986, prof.2001; INE UWr
Piotr BILER (1958-): dr 1984 (A. Krzywicki), hab.1992, prof.1996; IM UWr
Krzysztof BOGDAN (1967-): dr 1997 (T. Byczkowski), hab. 2002; IM PWr
Ludwik S. BORKOWSKI (1914-1993): dr 1950 (J. Słupecki), hab.1960, prof.1975; KUL
Marek BOŻEJKO (1946-): dr 1973 (S. Hartman), hab.1980, prof.1990; IM UWr
Tomasz BYCZKOWSKI (1943-): dr 1973 (S. Gładysz), hab.1979, prof.1989; IM PWr
Andrzej CEGIELSKI (1952-): dr 1981 (S. Trybuła), hab.1995; IM UZ
Janusz J. CHARATONIK (1933-2004): dr 1965 (B. Knaster), hab.1970, prof.1978; Meksyk
Witold CHARATONIK (1968-): dr 1995 (L. Pacholski), hab.2002; II UWr
Jacek CICHOŃ (1953-): dr 1980 (B. Węglorz), hab.1990, prof.2003; IM PWr
Ewa DAMEK (1958-): dr 1987(A. Hulanicki), hab.1994, prof.2000; IM UWr
Andrzej DERDZIŃSKI (1951-): dr 1976 (W. Roter), hab.1979; Stany Zjednoczone
Ryszard DESZCZ (1950-): dr 1980 (W. Roter), hab.1994; AR
Tomasz DOWNAROWICZ (1956-): dr 1983 (A. Iwanik), hab.1996, prof.2005; IM PWr
Stefan DROBOT (1913-1998): dr 1947 (W. Ślebodziński), hab.1951, prof.1954; Stany Zjed-
noczone
Roman DUDA (1935-): dr 1961 (B. Knaster), hab.1968, prof.1976; IM UWr
Józef DUDEK (1939-): dr 1970 (E. Marczewski), hab.1989, prof.2000; IM UWr
Janusz DYSZLEWICZ (1941-): dr 1979 (W. Nowacki), hab.1990; IM PWr
Jacek DZIUBAŃSKI (1963-): dr 1992 (A. Hulanicki), hab.2001; IM UWr
Wiesław DZIUBDZIELA (1948-): dr 1976 (B. Kopociński), hab.1987; WSH Kielce
Ryszard FRANKIEWICZ (1953-): dr 1980 (J. Mioduszewski), hab.1986, prof.1999; IM
PAN
Bronisław FLORKIEWICZ (1937-2000): dr 1966 (A. Zięba), hab.1989, prof.2000; IM PWr
Tadeusz GALANC (1939-): dr 1973 (S. Gładysz), hab.1986, prof.1996; WIZ PWr
Bolesław GLEICHGEWICHT (1919-): dr 1961 (S. Hartman), doc.1966; IM UWr
Abraham GOETZ (1926-): dr 1957 (W. Ślebodziński), hab.1958, doc.1964; Stany Zjedno-
czone
Stanisław GŁADYSZ (1920-2001): dr 1956 (E. Marczewski), hab.1961, prof.1967; IM PWr
Kazimierz GŁAZEK (1939-2005): dr 1969 (E. Marczewski), hab.1992; IM UZ

Wrocławska szkoła matematyczna

93

Paweł GŁOWACKI (1953-): dr 1980 (A. Hulanicki), hab.1987, prof.1994; IM UWr
Stanisław GNOT (1946-2002): dr 1974 (W. Klonecki), hab.1984, prof.1991; IM UZ
Piotr GRACZYK (1967-): dr 1990 (T. Byczkowski), hab.2001; Francja
Ryszard GRZĄŚLEWICZ (1953-2005): dr 1981 (A. Iwanik), hab.1987, prof.1996; IM PWr
Edward GRZEGOREK (1946-): dr 1975 (E. Marczewski), hab. 1980: IM UG

Bogusław HAJDUK (1948-): dr 1975 (R. Duda), hab.1995; IM UWr
Stanisław HARTMAN (1914-1992): dr 1947 (E. Marczewski), hab.1951, prof.1955; IM
UWr
Waldemar HEBISCH (1963-): dr 1990 (A. Hulanicki), hab.1994, prof.2005; IM UWr
Andrzej HULANICKI (1933-): dr 1960 (S. Hartman), hab.1963, prof.1969; IM UWr
Tadeusz HUSKOWSKI (1923-1984): dr 1961 (W. Ślebodziński), doc.1968; CO PWr
Tadeusz INGLOT (1949-): dr 1977 (S. Gładysz), hab.2000; IM PWr
Anzelm IWANIK (1946-1998): dr 1974 (Cz. Ryll-Nardzewski), hab.1978, prof.1990; IM
PWr
Aleksander IWANOW (1957-): dr 1985 (Y. Ershov), hab.1997; IM UWr
Bolesław IWASZKIEWICZ (1902-1983): mgr 1928, doc.1955; IM PWr
Aleksander JANICKI (1946-): dr 1978 (R. Zuber), hab.1999; IM UWr
Lech T. JANUSZKIEWICZ (1955-): dr 1984 (A.V. Philips), hab.1992, prof.2003; IM UWr
Bronisław JASEK (1930-): dr 1962 (E. Marczewski), doc.1968; IM PWr
Zbigniew J. JUREK (1949-): dr 1977 (K. Urbanik), hab.1983; IM UWr
Grzegorz KARCH (1969-): dr 1995 (P. Biler), hab.2001; IM UWr
Andrzej KISIELEWICZ (1953-): dr 1979 (J. Płonka), hab.1992, prof.2001; IM UWr
Witold KLONECKI (1930-): dr 1963 (J. Perkal), hab.1970, prof.1983; IM PWr
Bronisław KNASTER (1893-1980): dr 1923 (S. Mazurkiewicz), hab.1926, prof.1939; IM
UWr
Krzysztof KOŁODZIEJCZYK (1953-): dr 1985 (Z. Romanowicz), hab.1999; IM PWr
Ilona KOPOCIŃSKA (1938-): dr 1966 (J. Łukaszewicz), hab.1972, prof.1988; IM UWr
Bolesław KOPOCIŃSKI (1939-): dr 1965 (S. Zubrzycki), hab.1969, prof.1976; IM UWr
Wojciech KORDECKI (1949-): dr 1976 (S. Gładysz), hab.1998; WPPT PWr
Zbigniew KOWALSKI (1949-): dr 1975 (A. Krzywicki), hab.1980, prof. 2005; IM PWr
Andrzej KOZEK (1945-): dr 1973 (W. Klonecki), hab.1983; Australia
Wiesław KRAKOWIAK (1952-): dr 1979 (K. Urbanik), hab.1997; IM UWr
Mieczysław KRÓL (1941-): dr 1973 (S. Gładysz), hab.1995; WE URz
Paweł KRUPSKI (1953-): dr 1985 (J. J. Charatonik), hab.1996; IM UWr
Yuriy KRYAKIN (1955-): dr 1985 (E. A. Storożenko), hab. 2000; IM UWr
Andrzej KRZYWICKI (1928-): dr 1957 (J. Rzewuski), hab.1967, prof.1996; IM UWr
Jerzy KUCHARCZYK (1933-): dr 1963 (H. Steinhaus), hab.1985; II UWr
Mirosław KUTYŁOWSKI (1957-): dr 1985 (L. Pacholski), hab.1992, prof.1999; IM PWr

Teresa LEDWINA (1949-): dr 1976 (W. Klonecki), hab.1987, prof.1994; IM PAN
Andrzej LELEK (1932-): dr 1959 (B. Knaster), doc.1965; Stany Zjednoczone
Romuald LENCZEWSKI (1957-): dr 1987 (B. Gruber), hab.1996; IM PWr
Jacek LEŚKOW (1958-): dr 1987 (T. Rolski), hab.1999; WSB-NS
Stanisław LEWANOWICZ (1943-): dr 1975 (S. Paszkowski), hab.1998, prof.2003; II UWr
Zbigniew LIPECKI (1947-): dr 1973 (Cz. Ryll-Nardzewski), hab.1986; IM PAN
Maciej LIŚKIEWICZ (1963-): dr 1990 (L. Pacholski), hab.2002; II UWr
Krzysztof LORYŚ (1962-): dr 1989 (L. Pacholski), hab.2000; II UWr
Bertold LYSIK (1925-): dr 1960 (H. Steinhaus), hab.1970; IM PWr

94

R. D u d a, A. W e r o n

Jerzy ŁOŚ (1920-1990): dr 1949 (J. Słupecki), hab.1954, prof.1957; UMK
Józef ŁUKASZEWICZ (1927-): dr 1957 (H. Steinhaus), hab.1957, prof.1971; IM UWr
Tadeusz MAĆKOWIAK (1949-1986): dr 1974 (J. J. Charatonik), hab.1980; IM UWr
Ryszard MAGIERA (1946-): dr 1975 (S. Trybuła), hab.1993, prof.2000; IM PWr
Andrzej MAKAGON (1950-): dr 1979 (A. Weron), hab.2002; Stany Zjednoczone
Hanna MARCINKOWSKA (1926-): dr 1957 (M. Krzyżański), hab.1965, prof.1987; IM
UWr
Edward MARCZEWSKI (1907-1976): dr 1932 (W. Sierpiński), hab.1945, prof.1950; IM
UWr
Janusz MIERCZYŃSKI (1956-): dr 1983 (A. Krzywicki), hab.1998; IM PWr
Jan MIKUSIŃSKI (1913-1987): dr 1945 (T. Ważewski), hab.1946, prof.1948; IM PAN, UŚ
Jerzy MIODUSZEWSKI (1927-): dr 1959 (B. Knaster), hab.1964, prof.1971; IM UŚ
Jolanta MISIEWICZ (1953-): dr 1981 (A. Weron), hab.1997; IM UZ
Wojciech MŁOTKOWSKI (1960-): dr 1990 (M. Bożejko), hab.2003; IM UWr
Michał MORAYNE (1958-): dr 1987 (Cz. Ryll-Nardzewski), hab.1995; IM PWr
Kazimierz MUSIAŁ (1945-): dr 1971 (Cz. Ryll-Nardzewski), hab.1978, prof.2005; IM UWr
Marek MUSIELA (1950-): dr 1976 (W. Klonecki), hab.1984; BNP-Paribas Londyn
Jan MYCIELSKI (1932-): dr 1957 (S. Hartman), prof.1968; Stany Zjednoczone
Wojciech MYDLARCZYK (1957-): dr 1989 (H. Marcinkowska), hab.2003; IM PWr
Tadeusz NADZIEJA (1951-): dr 1982 (A. Krzywicki), hab.1996, prof.2004; IM UZ
Władysław NARKIEWICZ (1936-): dr 1961 (S. Hartman), hab.1967, prof.1974; IM UWr
Edward NEUMAN (1943-): dr 1975 (S. Paszkowski), hab.1985 (przewód nie dokończony,
autor nie przyjechał na kolokwium); Stany Zjednoczone
Ludomir NEWELSKI (1960-): dr 1987 (L. Pacholski), hab.1991, prof.1998; IM UWr
NGUYEN Dui Tien (1942-): dr 1974 (N. N. Vakhania), hab.1983; Wietnam
NGUYEN Van Thu (1950-): dr 1977 (K. Urbanik), hab.1981; Wietnam
Witold NITKA (1933-): dr 1961 (E. Marczewski), hab. 1971; IM UO
Andrzej NOWAK (1952-): dr 1981 (R. Telg´arsky), hab.1993, prof.2004; IM UZ

Wojciech OKRASIŃSKI (1950-): dr 1979 (H. Marcinkowska), hab.1994, prof.2004; IM UZ
Zbigniew OLSZAK (1946-): dr 1978 (W. Roter), hab.1989, prof.2004; IM PWr
Leszek PACHOLSKI (1945-): dr 1970 (Cz. Ryll-Nardzewski), hab.1972, prof.1993; II UWr
Stefan PASZKOWSKI (1935-): dr 1958 (E. Marczewski), hab.1961, prof.1975; INTiBS
PAN
Janusz PAWLIKOWSKI (1957-): dr 1986 (B. Węglorz), hab.1996; IM UWr
Julian PERKAL (1913-1965): dr 1950 (H. Steinhaus), hab.1957, prof.1957; IM UWr
Halina PIDEK-ŁOPUSZAŃSKA (1925-1998): dr 1951 (S.Gołąb), doc.1954; IM PWr
Marek PIOTRÓW (1962-): dr 1989 (L. Pacholski), hab.2001; II UWr
Grzegorz PLEBANEK (1959-): dr 1991 (K. Musiał), hab.1998; IM UWr
Ernest PŁONKA (1943-): dr 1969 (A. Hulanicki), hab. 1979, prof. 1994; IM PSl
Zdzisław POROSIŃSKI (1955-): dr 1987 (S. Trybuła), hab.2004; IM PWr
Tadeusz PYTLIK (1944-): dr 1972 (A. Hulanicki), hab.1981, prof.1991; IM UWr
Tadeusz RADZIK (1949-): dr 1978 (S. Trybuła), hab.1994; IM PWr
Meir REICHAW (1923-2000): dr 1956 (B. Knaster), prof.1975; Izrael
Barbara ROKOWSKA (1926-): dr 1965 (Cz. Ryll-Nardzewski), hab.1976; IM PWr
Tomasz ROLSKI (1946-): dr 1973 (J. Łukaszewicz), hab.1983, prof.1992; IM UWr
Zbigniew ROMANOWICZ (1932-): dr 1956 (A. Zięba), doc.1968; IM PWr
Witold ROTER (1932-): dr 1963 (W. Ślebodziński), hab.1974, prof.1992; IM PWr

Wrocławska szkoła matematyczna

95

Jan ROSIŃSKI (1950-): dr 1977 (W. A. Woyczyński), hab.1985 (przewód nie dokończony,
autor był za granicą); Stany Zjednoczone
Roman RÓŻAŃSKI (1951-): dr 1980 (S. Trybuła), hab.1991; IM PWr
Aleksander RUTKOWSKI (1946-): dr 1973 (L. Pacholski), hab.1989; WI PW
Adam RYBARSKI (1930-2001): dr 1957 (S. Drobot), hab.1959, prof.1967; IM UWr
Czesław RYLL-NARDZEWSKI (1926-): dr 1949 (M. Biernacki), hab.1951, prof.1964; IM
PWr
Michał RYZNAR (1957-): dr 1986 (T. Byczkowski), hab. 2001; IM PWr.
Jerzy SŁUPECKI (1904-1987): dr 1938 (J. Łukasiewicz), hab.1947, prof.1962; IM UWr
Marceli STARK (1908-1974): adiunkt UWr 1946, doc.1954; IM PAN
Hugo STEINHAUS (1887-1972): dr 1911 (D. Hilbert), hab.1917, prof.1920; IM UWr
Krzysztof STEMPAK (1956-): dr 1986 (T. Pytlik), hab.1994, prof. 2002; IM PWr
Zdzisław SUCHANECKI (1950-): dr 1980 (A. Weron), hab.1994; Luksemburg
Maciej SYSŁO (1945-): dr 1973 (L. Szamkołowicz), hab.1981, prof.1990; II UWr
Krzysztof SZAJOWSKI (1950-): dr 1980 (S. Trybuła), hab.1996; IM PWr
Lucjan SZAMKOŁOWICZ (1927-1984): dr 1962 (J. Słupecki), doc.1971; IM PWr
Władysław SZCZOTKA (1947-): dr 1976 (B. Kopociński), hab.1986, prof.1998; IM UWr
Ryszard SZEKLI (1956-): dr 1987 (T. Rolski), hab.1998; IM UWr
Ryszard SZWARC (1956-): dr 1985 (T. Pytlik), hab.1994, prof.1999; IM UWr
Wiesław SZWAST (1955-): dr 1985 (L. Pacholski), hab.2001; IM UO
Władysław ŚLEBODZIŃSKI (1884-1972): dr 1928 (W. Sierpiński), hab.1934, prof.1947,
IM PWr
Jacek ŚWIĄTKOWSKI (1963-): dr 1994 (T. Januszkiewicz), hab.2002; IM UWr
Rastislav TELG ´

ARSKY (1943-): dr 1970 (Cz. Ryll-Nardzewski), hab.1976, prof.1985;

Stany Zjednoczone
Stanisław TRYBUŁA (1932-): dr 1960 (H. Steinhaus), hab.1968, prof.1973; IM PWr
Kazimierz URBANIK (1930-2005): dr 1956 (E. Marczewski), doc.1957, prof.1960; IM UWr
Mieczysław WARMUS (1918-): dr 1949 (H. Steinhaus), doc.1958, prof.1958; Australia
Jan WASZKIEWICZ (1944-): dr 1972 (Cz. Ryll-Nardzewski), hab.1990; WIZ PWr
Aleksander WERON (1945-): dr 1972 (S. Gładysz), hab.1977, prof.1983; IM PWr
Bogdan WĘGLORZ (1942-): dr 1968 (J. Mycielski), hab.1973, prof.1989; IM PWr
Witold WOLIBNER (1907-1961): dr 1930 (?), hab.1947, prof.1954; KMT UWr/PWr
Wojbor A. WOYCZYŃSKI (1943-): dr 1968 (K. Urbanik), hab.1972; Stany Zjednoczone
Andrzej ZIĘBA (1929-1986): dr 1959 (H. Steinhaus), hab.1961, prof.1971; Austria
Krystyna ZIĘTAK (1943-): dr 1972 (S. Paszkowski), hab.1990; IM PWr.
Roman ZMYŚLONY (1946-): dr 1974 (W. Klonecki), hab.1987, prof.2001; IM UZ
Stefan ZONTEK (1954-): dr 1983 (W. Klonecki), hab.1993; IM UZ
Roman ZUBER (1925-): dr 1968 (M. Warmus), doc.1968; II UWr
Stefan ZUBRZYCKI (1927-1968): dr 1954 (H. Steinhaus), hab.1961, prof.1965; IM PAN

Bibliografia prac o matematyce wrocławskiej

Przed 1945 r.
S. B r z o z o w s k i, Studia Polaków na naukach ścisłych na Uniwersytecie Wrocławskim

w latach 1811–1945, Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej, Seria C, 20 (1975),
27–67.

W. N a r k i e w i c z, Matematyka na Uniwersytecie Wrocławskim za czasów Kummera,

WM 30.2 (1994), 195–203.

96

R. D u d a, A. W e r o n

—, Wrocławscy matematycy 1900–1945, WM 39 (2003), 107–115.
W. W i ę s ł a w, Mathematica Wratislaviensis – some historical remarks, w książce:

R. G r z ą ś l e w i c z, C. R y l l - N a r d z e w s k i, H. H u d z i k, J. M u s i e l a k
(red.), Function Spaces, Proc. Sixth Conf., Wrocław (Poland) 3–8 September 2001,
World Scientific 2003, 30–38.

—, Dawna matematyka wrocławska, w książce: Almanach Wydziału Podstawowych Pro-

blemów Techniki, Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne, Wrocław, b.r., 57–64.

T. W e b e r, Doktoraty i habilitacje z matematyki na Uniwersytecie Wrocławskim w dru-

giej połowie XIX wieku, Wrocław 1997 (rozprawa doktorska, nieopublikowana).

A. W e r o n, B. W o j a s, Constantin Carath´eodory (1872–1950), WM 39 (2003), 95–

106.

Początki (1945–1965)
A. G u l i s a s h v i l i, Gustave Choquet o swoim pobycie w Polsce po II wojnie światowej,

WM 39 (2003), 157–164.

S. H a r t m a n, Osiągnięcia naukowe XX-lecia w zakresie matematyki, WM 8 (1965),

1–21.

S. K u l c z y ń s k i, Udział Wrocławia w odbudowie nauki polskiej, Wrocław: PWN, 1955

(zwłaszcza Rozdział X: Matematyka wrocławska, 146–158).

K. K u r a t o w s k i, Pięćdziesiąt tomów „Fundamenta Mathematicae”, Wspomnienia

i uwagi, WM 7.1 (1963), 9–17.

J. Ł u k a s z e w i c z, Osiem lat matematyki polskiej we Wrocławiu, Matematyka 7.1

(1954), 48–51.

E. M a r c z e w s k i, Po dwóch miesiącach, Pionier – Dziennik Dolnośląski, Tygodniowy

dodatek ilustrowany, 17 lutego 1946 r.

—, Symbioza Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu, Dziennik Zachodni, 9 czerwca

1946 r., s. 3.

—, Wrocławskie środowisko naukowe, Pionier – Dziennik Dolnośląski, Zielone Świątki,

9 czerwca 1946 r., s. 13.

—, Uwagi o środowisku naukowym (z doświadczeń polskiej szkoły matematycznej, w szcze-

gólności ośrodka wrocławskiego), Życie Nauki 4 (1951), s. 352–370 (przekład czeski E.

ˇ

Cecha: ˇ

Casopis pro pestovani matematiky 78 (1953), 31–45).

—, Moje spotkania wrocławskie, Odra – miesięcznik społeczno-kulturalny, V 1965, s. 31–36.

Przedruk: WM 22 (1980), 210–218.

—, Początki matematyki wrocławskiej, WM 12.1 (1969), 63–76.
W. N a r k i e w i c z, Środowisko matematyków wrocławskich, w książce: XXX lat Wy-

działu Podstawowych Problemów Techniki, Dolnośląskie Wydawnictwo Naukowe, Wro-
cław, b.r., str. 83–91.

W. N i t k a, Seminarium wyższe z topologii, WM 19 (1975), 38–41.
I. R u t k i e w i c z, Archipelag nauki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo,

Wrocław-Warszawa-Kraków, 1966 (zwłaszcza rozdział: Na dworze królowej nauk, 27–
58).

—, W każdy piątek przez piętnaście lat, Odra – miesięcznik społeczno-kulturalny, nr 42

(1960).

H. S t e i n h a u s, Drogi matematyki stosowanej, Matematyka 3.5 (1949), s. 9–19.
—, The collaboration of various sciences as illustrated by mathematics and its role in

Wrocław scientific circles, The Review of the Polish Academy of Sciences I (1956),
1–20.

W. Ś l e b o d z i ń s k i, Polskie Towarzystwo Matematyczne w latach 1919–1963, WM 8

(1965), 85–107.

Wrocławska szkoła matematyczna

97

J. T r z y n a d l o w s k i (red.), Nauka polska we Wrocławiu w latach 1945–1965 i jej

znaczenie społeczne, Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, Wrocław 1965 (zwłaszcza
rozdział: Matematyka wrocławska – przykład i komentarze, 110–124).

Później (po 1965 r.)
Almanach Wydziału Podstawowych Problemów Techniki 1968–2003, Dolnośląskie Wydaw-

nictwo Edukacyjne, Wrocław, b.r.

R. D u d a, Emigracja matematyków z ziem polskich, WM 40 (2004), 175–211.
S. H a r t m a n, Nad grobem Henryka Majki, WM 24.2 (1982), 227–228.
W. K l o n e c k i, Organizacyjne aspekty rozwoju statystyki w Polsce, WM 18 (1974), 81–

90.

J. K r z y w i c k i, J. M y c i e l s k i, Cz. R y l l - N a r d z e w s k i, A. S o b i c z e w -

s k i, K. U r b a n i k, Nagrody Jurzykowskiego w matematyce, WM 36 (2000), 163–
168.

A. S c h i n z e l, Pięćdziesiąt lat Olimpiady Matematycznej, WM 36 (2000), 155–161.
W. W r z e s i ń s k i (red.), 50 lat nauki we Wrocławiu, PAN, Oddział we Wrocławiu.
S. D o m o r a d z k i, Z. P a w l i k o w s k a-B r o ż e k, D. W ę g l o w s k a (red.), Słow-

nik Biograficzny Matematyków Polskich, Tarnobrzeg 2003 (dalej w skrócie: SBMP).

Różne
R. D u d a, Etos polskich środowisk matematycznych, w książce: J. G o ć k o w s k i,

K. P i g o ń (red.), Etyka zawodowa ludzi nauki, Ossolineum 1991, 47–56.

B. K n a s t e r, O drukarniach naukowych w Polsce, ˇ

Casopis pro pˇestovani matematiky

a fisiky, 74 (1949), s. 341–346.

E. M a r c z e w s k i, Dziesięć przykazań, Polityka nr 48 (300) z 1 grudnia 1962 r., s. 1

i 4 (przedruk, z komentarzem autora, w książce: A. M a t e j k o (red.), Kierowanie
praca zespołową w nauce, Warszawa 1962, s. 107–111).

Personalia

Jerzy Battek (1927–1991)

Z. H u z a r, Jerzy Battek 1927–1991, w książce: Almanach..., dz. cyt., 65–68.

Ludwik Stefan Borkowski (1914–1993)

Z żałobnej karty: Ludwik Stefan Borkowski (1914–1993), WM 30.2 (1994), s. 279–280.
Cytowane prace L. S. Borkowskiego, WM 30.2 (1994), 280.

SBMP

Stefan Drobot (1913–1998)

Z żałobnej karty: Stefan Drobot (1913–1998), WM 35 (1999), 212–215.
Prace Stefana Drobota, WM 35 (1999), 215–216.

W. K a s p r z a k, R. R a b c z u k, Stefan Drobot 1913–1998, w książce: Almanach...,

dz. cyt., 78–81.

SBMP

Bronisław Florkiewicz (1937–2000)

R. G r z ą ś l e w i c z, Bronisław Florkiewicz 1937–2000, w książce: Almanach..., dz.

cyt., 76–77.

Stanisław Gładysz (1920–2001)

Z żałobnej karty: Stanisław Gładysz (1920–2001), WM 39 (2003), 205–210.
Lista publikacji Stanisława Gładysza, WM 39 (2003), 210–211.
T. B y c z k o w s k i, Z. R o m a n o w i c z, A. W e r o n, Stanisław Gładysz (1920–

2001), w książce: Almanach..., dz. cyt., 78–81.

98

R. D u d a, A. W e r o n

R. G r z ą ś l e w i c z, Kilka wspomnień i refleksji, ibidem, 81–83.

Anzelm Iwanik (1946–1998)

T. B y c z k o w s k i, T. D o w n a r o w i c z, Z. L i p e c k i, Z. R o m a n o w i c z,

Anzelm Iwanik (1946–1998), WM 35 (1999), 191–197.

Spis prac Anzelma Iwanika, WM 35 (1999), 197–200.
R. G r z ą ś l e w i c z, Anzelm Iwanik 1946–1998, w książce: Almanach..., dz. cyt.,

87–89.

SBMP

Bolesław Iwaszkiewicz (1902–1983)

R. R a b c z u k, Bolesław Iwaszkiewicz 1902–1983, w książce: Almanach..., dz. cyt.,

89–95.

SBMP

Stanisław Hartman (1914–1992)

M. B o ż e j k o, Stanisław Hartman (1914–1992), WM 31 (1995), 105–120.
A. B. G l e i c h g e w i c h t, Stanisław Hartman – działacz społeczny, WM 31 (1995),

131–139.

Spis prac naukowych Stanisława Hartmana, WM 31 (1995), 120–126.
Stanisław Hartman – dokumenty, 31 (1995), 140–142.
S. H a r t m a n, Bajka o Kapadocji, WM 31 (1995), 126–131.
SBMP

Tadeusz Huskowski (1923–1984)

S. H u s k o w s k i, I. J ó ź w i a k, Tadeusz Huskowski 1923–1984, w książce: Alma-

nach..., dz. cyt., 83–86.

Bronisław Knaster (1893–1976)

E. M a r c z e w s k i, O działalności B. Knastera, WM 11 91969), s. 86–91.
R. D u d a, Dorobek naukowy i działalność profesora Knastera, WM 19 (1975), 34–38.
—, Bronisław Knaster, WM 25.1 (1983), 99–116.
J. M i o d u s z e w s k i, Profesor Bronisław Knaster w oczach studenta i ucznia, WM

25.1 (1983), 116–120.

Spis prac Bronisława Knastera, WM 25.1 (1983), 120–122.
SBMP

Tadeusz Maćkowiak (1949–1986)

J. C h a r a t o n i k, Tadeusz Maćkowiak (1949–1986), WM 31 (1995), 151–160.
Publikacje Tadeusza Maćkowiaka, WM 31 (1995), 160–162.
SBMP

Edward Marczewski (1907–1976)

S. H a r t m a n, Edward Marczewski, Nauka Polska 2 (1966), s. 61–66.
R. D u d a, O życiu i działalności Edwarda Marczewskiego, WM 22.1 (1980), 202–210.
A. I w a n i k, Z. L i p e c k i, O pracach matematycznych Edwarda Marczewskiego,

WM 22.1 (1980), 221–245.

J. Ł o ś, Edward Marczewski – uczony przyjaciel, WM 22.1 (1980), 191–197.
Spis prac matematycznych Edwarda Marczewskiego, WM 22.1 (1980), 238–243.
SBMP

Jan Mikusiński (1913–1983)

A. K a m i ń s k a, K. S k ó r n i k, Fakty z życia i twórczości Profesora Jana Miku-

sińskiego, WM 28 (1988), 35–52.

SBMP

Wrocławska szkoła matematyczna

99

Zbigniew Moroń (1904–1971)

SBMP

Julian Perkal (1913–1965)

J. Ł u k a s z e w i c z, Julian Perkal (1913–1965), WM 10.1 (1967), 29–36.
—, Julian Perkal (24.IV.1913–17.IX.1965), Coll. Math. 17 (1967), s. 147–159.
SBMP

Halina Pidek-Łopuszańska (1925–1998)

Z żałobnej karty: Halina Pidek-Łopuszańska (1925–1998), WM 35 (1999), 217–218.
Spis publikacji Haliny Pidek-Łopuszańskiej, WM 35 (1999), 218–219.

Julian Podgór (1927–1994)

Z żałobnej karty: Juliusz Podgór (1927–1994), WM 31 (1995), 193–194.
Bibliografia prac Juliusza Podgóra, WM 31 (1995), 194–196.

Zbigniew Romanowicz (1932-)

R. R a b c z u k, K. K o ł o d z i e j c z y k, Jubileusz 70-lecia docenta Zbigniewa Ro-

manowicza, w książce: Almanach..., dz. cyt., 50–52.

Meir Reichaw (1923–2000)

Z żałobnej karty: Meir Reichaw (1923–2000), WM 36 (2000), 189–190.
Spis publikacji Meira Reichawa, WM 36 (2000), 190–191.

Adam Rybarski (1930–2001)

Z żałobnej karty: Adam Rybarski (1930–2001), WM 37 (2001), 175–178.
Lista publikacji Adama Rybarskiego, WM 37 (2001), 178–179.
R. G r z ą ś l e w i c z, Adam Rybarski 1920–2001, w książce: Almanach..., dz. cyt.,

99–101.

Jerzy Słupecki (1904–1987)

G. B r y l l, B. I w a n u ś, K. P i r ó g - R z e p e c k a, Działalność naukowa profe-

sora Jerzego Słupeckiego (w 76 rocznicę urodzin), Zeszyty Naukowe WSI w Opolu, Mate-
matyka 81, zeszyt 4, Opole 1983, 7–34.

J. W o l e ń s k i, Jerzy Słupecki (1904–1987), WM 28.2 (1990), 183–194.
SBMP

Marceli Stark (1908–1974)

K. K u r a t o w s k i, Nad grobem Marcelego Starka, WM 21.2 (1979), 101.
A. T u r o w i c z, Wspomnienie o przyjacielu, ibidem, 102–104.
M. K a c, S. H a r t m a n, A. S c h i n z e l, W. Ż e l a z k o, J. P. K a h a n e,

Z. S e m a d e n i, Wspomnienia o Marcelim Starku, ibidem, 104–113.

SBMP

Hugo Steinhaus (1887–1972)

H. K o w a r z y k, Współpraca Hugona Steinhausa z medycyną i medykami, WM 17

(1973), 65–69.

J. Ł u k a s z e w i c z, Rola Hugona Steinhausa w rozwoju zastosowań matematyki,

WM 17 (1973), 51–63.

E. M a r c z e w s k i, Wrocławskie lata Hugona Steinhausa, WM 17 (1973), 91–100.
—, Steinhaus, WM 17 (1973), 101–108.
A. R y l l - N a r d z e w s k i, Prace Hugona Steinhausa o sytuacjach konfliktowych,

WM 17 (1973), 29–38.

M. S t a r k, Hugo Steinhaus jako nauczyciel w okresie lwowskim, WM 17 (1973),

77–84.

100

R. D u d a, A. W e r o n

H. S t e i n h a u s, Autobiografia, WM 17 (1973), 3–11.
J. T r z y n a d l o w s k i, Szkoła słowa Hugona Steinhausa, WM 17 (1973), 71–76.
B. T u r o w i c z, Wspomnienia o Profesorze Steinhausie, WM 17 (1973), 85–89.
K. U r b a n i k, Idee Hugona Steinhausa o teorii prawdopodobieństwa, WM 17 (1973),

39–50.

A. G a r l i c k i, Hugo Steinhaus – epizod berdychowski, WM 30.1 (1994), 121–124.
J. M i o d e k, Hugo Steinhaus we wspomnieniach językoznawcy, WM 38 (2002), 193–

196.

Spis prac naukowych Hugona Steinhausa, WM 17 (1973), 12–27.
H. S t e i n h a u s, Wspomnienia i zapiski, Oficyna Atut, Wrocław 2003.
SBMP

Władysław Ślebodziński (1884–1972)

W. Ś l e b o d z i ń s k i, Wspomnienia matematyka z lat 1903–1968, WM 12.1 (1969),

17–31.

E. M a r c z e w s k i, Przemówienie do Profesora Władysława Ślebodzińskiego, WM

10 (1968), s. 197–200.

T. H u s k o w s k i, Władysław Ślebodziński, WM 9.2 (1967), 169–173.
SBMP

Kazimierz Urbanik (1930–2005)

Z. J. J u r e k, J. R o s i ń s k i, W. A. W o y c z y ń s k i, Kazimierz Urbanik and

his research, Demonstratio Mathematica 34.2 (2001), 219–239.

—, Kazimierz Urbanik (1930-2005), Probalities and Mathematical Statisties 25.1

(2005), 1–22.

K. U r b a n i k, Przemówienie z okazji otrzymania tytułu doktora honoris causa Uni-

wersytetu Łódzkiego, WM 32 (1996), 191–193.

Mieczysław Warmus (1918-)

J. Ł u k a s z e w i c z, R. R a b c z u k, Mieczysław Warmus, w książce: Almanach

..., dz. cyt., 101–103.

J. D u t k i e w i c z, Mieczysław Warmus, życie i praca naukowa, Wyd. Teresa Si-

mińska, Sydney 2003.

Witold Wolibner (1907–1961)

E. M a r c z e w s k i, Nad trumną Witolda Wolibnera, Odra – tygodnik, nr 3 z 22

stycznia 1961 r., s. 6.

B. A. K r z y w i c k i, J. Z a m o r s k i, Witold Wolibner 1902–1961, WM 6.1 (1962),

1–6.

Z. C h a r z y ń s k i, A. K r z y w i c k i, J. Z a m o r s k i, Witold Wolibner

(9.IX.1902–9.I.1961), Coll. Math. 10 (1963), 353–360.

H. F a s t, Wspomnienie o Witoldzie Wolibnerze, WM 40 (2004), 269–272.
SBMP

Jan Zamorski (1927–1961)

Z. C h a r z y ń s k i, A. Z i ę b a, Jan Zamorski (27.XII.1927–28.XII.1961), Coll.

Math. 17 (1967), s. 361–364.

Andrzej Zięba (1929–1968)

Wszechświat i matematyka, Materiały z sesji upamiętniającej działalność Andrzeja

Zięby, 12 październik 2001, Obserwatorium Astronomiczne UJ, 2003.

SBMP

Wrocławska szkoła matematyczna

101

Stefan Zubrzycki (1927–1968)

B. K o p o c i ń s k i, J. Ł u k a s z e w i c z, Stefan Zubrzycki (26.III.1927–18.X.I968),

WM 13 (1971), 57–65.

SBMP

Roman Duda

Aleksander Weron

Instytut Matematyczny

Instytut Matematyki

Uniwersytet Wrocławski

Politechnika Wrocławska

Plac Grunwaldzki 2/4

ul. Wybrzeże Wyspiańskiego 27

50–384 Wrocław

50–370 Wrocław

e-mail: [e-mail]

e-mail: [e-mail]