Sz. P. W. Filip
Stan faktyczny
Czy ważność pełnomocnictwa traci ważność wraz ze śmiercią mocodawcy , jeżeli w
akcie notarialnym nie ma wpisu stanowiącego ważność pośmiertną.
Opinia prawna
Niniejsza opinia zawiera analizę stanu prawnego oraz odpowiedz
na pytania w oparciu
o przepisy Kodeksu Cywilnego z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz.U. z 1964 nr 16 poz. 93, dalej
k.c.), Ustawy Kodeks Postępowania Cywilnego z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz.U. z 1964 nr
43 poz. 296, dalej k.p.c.), oraz poglądów doktryny i orzecznictwa.
Odpowiedz
na interesujące Pana pytanie zawarta jest w przepisach k.c. Art. 101 k.c.,
dotyczący pełnomocnictwa na gruncie cywilnym stwierdza bowiem:
ż 1. Pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane, chyba że mocodawca
zrzekł się odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego
będącego podstawą pełnomocnictwa.
ż 2. Umocowanie wygasa ze śmiercią mocodawcy lub pełnomocnika, chyba że w
pełnomocnictwie inaczej zastrzeżono z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego
będącego podstawą pełnomocnictwa.
Zdarzeniem prawnym powodującym wygaśnięcie pełnomocnictwa ex lege jest
zgodnie z art. 101 ż 2 k.c. śmierć mocodawcy, a także śmierć pełnomocnika. Na równi ze
śmiercią osoby fizycznej traktować należy ustanie (rozwiązanie, likwidację) osoby prawnej
czy jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, ale mającej zdolność prawną,
będącej mocodawcą bądz
pełnomocnikiem. Zasadą jest więc ścisły związek pełnomocnictwa
z osobami mocodawcy i pełnomocnika.
Przepis art. 101 ż 2 k.c. dopuszcza wyjątek od zasady związku pełnomocnictwa z
osobami mocodawcy i pełnomocnika, przewidując możliwość zastrzeżenia, że
pełnomocnictwo nie wygasa na skutek śmierci mocodawcy bądz
pełnomocnika. Zastrzeżenie
NIP: 676-21-64-973
Legalsupport sp. z o.o.
Regon: 357215830
ul Karmelicka 66, 31-128 Kraków
KRS 0000108190 - Sąd Rejonowy dla Krakowa Śródmieścia w Krakowie
tel. [phone], faks [phone]
Kapitał zakładowy: 133.000,00 zł
mail: [e-mail]
1
takie może zostać uczynione przez mocodawcę. Oświadczenie woli mocodawcy o takiej treści
powinno zostać zawarte w treści pełnomocnictwa. Nie jest natomiast dopuszczalne takie
zastrzeżenie w treści innej czynności prawnej (np. w umowie kreującej stosunek
podstawowy). Ponadto może ono nastąpić tylko wówczas, gdy mocodawcę z pełnomocnikiem
wiąże stosunek podstawowy. Wreszcie powinno ono wynikać z przyczyn uzasadnionych
treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa. Przyczyną taką może być
potrzeba wykonania umowy, która nie wygasa w razie śmierci strony będącej mocodawcą, a
pełnomocnictwo wynika z zawarcia umowy bądz
zostało udzielone w celu jej realizacji (np.
w przypadku umowy zlecenia czy umowy agencyjnej
Zatem, możliwe jest zastrzeżenie, że pełnomocnictwo nie wygasa w razie śmierci
mocodawcy albo w razie śmierci pełnomocnika bądz
w razie śmierci mocodawcy oraz
pełnomocnika. Skutkiem takiego zastrzeżenia jest dalsze istnienie stosunku prawnego
pełnomocnictwa, w którym w miejsce zmarłego mocodawcy, pełnomocnika albo mocodawcy
i pełnomocnika wchodzą ich spadkobiercy. Zastrzeżenie takie nie wpływa natomiast na
możliwość odwołania pełnomocnictwa, chyba że zastrzeżono jego nieodwołalność zgodnie z
art. 101 ż 1 k.c.1
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 2001 r. (sygn. IV CKN 354/00)
udzielenie pełnomocnictwa jest jednostronną czynnością prawną o charakterze
upoważniającym. Czynność ta upoważnia pełnomocnika (daje mu kompetencję) do
dokonywania czynności prawnych w imieniu i ze skutkiem dla mocodawcy. Umocowanie to
trwa, co do zasady, tak długo, jak długo pełnomocnictwo nie zostanie odwołane (art. 101 ż 1
in princ. k.c.), bądz
dopóty, dopóki nie nastąpi śmierć mocodawcy lub pełnomocnika (art. 101
ż 2 in princ. k.c.). Jakkolwiek ustawa wyraz
nie tego nie reguluje, trzeba przyjąć, że ustanie
osoby prawnej traktowane jest jako równoznaczne ze śmiercią osoby fizycznej.
Pewien wyjątek od zasady wygaśnięcia pełnomocnictwa wprowadzony jest w
procedurze cywilnej i dotyczy pełnomocnictw procesowych. Artykuł 96 k.p.c. stwierdza
bowiem:
1
Za: Kidyba A. (red.). Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna. LEX, 2012.
NIP: 676-21-64-973
Legalsupport sp. z o.o.
Regon: 357215830
ul Karmelicka 66, 31-128 Kraków
KRS 0000108190 - Sąd Rejonowy dla Krakowa Śródmieścia w Krakowie
tel. [phone], faks [phone]
Kapitał zakładowy: 133.000,00 zł
mail: [e-mail]
2
 W razie śmierci strony albo utraty przez nią zdolności sądowej pełnomocnictwo
wygasa. Jednakże pełnomocnik procesowy działa aż do czasu zawieszenia postępowania.
W doktrynie dominuje pogląd, że pełnomocnictwo procesowe gaśnie dopiero z chwilą
zawieszenia postępowania. Wydaje się przy tym, że celem przepisu jest także ograniczenie
zakresu pełnomocnictwa wskutek śmierci strony; pełnomocnik w takiej sytuacji upoważniony
jest jedynie do podejmowania niezbędnych czynności procesowych zmierzających do
zawieszenia postępowania, w tym upoważniony jest do złożenia zażalenia na postanowienie
sądu, w którym sąd zamiast zawiesić umorzył postępowanie.2
W razie wszelkich wątpliwości co do treści niniejszej opinii oraz dalszych pytań
prosimy o kontakt na adres [e-mail]; do wszelkich uwag odniesiemy się
niezwłocznie.
Z poważaniem
Zespół prawników serwisu http://e-prawnik.pl/
2
Jakubecki A. (red.). Komentarz aktualizowany do ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks
postępowania cywilnego. LEX/el., 2012.
NIP: 676-21-64-973
Legalsupport sp. z o.o.
Regon: 357215830
ul Karmelicka 66, 31-128 Kraków
KRS 0000108190 - Sąd Rejonowy dla Krakowa Śródmieścia w Krakowie
tel. [phone], faks [phone]
Kapitał zakładowy: 133.000,00 zł
mail: [e-mail]
3