P R Z E P I S Y Z K O M E N T A R Z E M
KODEKS PRACY
PO ZMIANACH
" Urlopy rodzicielskie
" Dłuższy wymiar macierzyńskiego
" Nowe wysokości zasiłków
" 19 wzorów wniosków
K
ODEKS
P
RACY
PO
ZMIANACH
Kodeks pracy
po zmianach
Urlopy rodzicielskie
Dłuższy wymiar macierzyńskiego
Nowe wysokości zasiłków
19 wzorów wniosków
Autorzy:
Emilia Wawrzyszczuk, Bożena Lenart, Katarzyna Wrońska-Zblewska
Dyrektor wydawniczy: Marek Kutarba
Redaktor naczelna grupy czasopism: Małgorzata Jankowska
Kierownik Marketingu i sprzedaży: Katarzyna Bednarska
Redaktor prowadząca: Emilia Wawrzyszczuk
Korekta: Zespół
Projekt okładki: Piotr Fedorczyk
Koordynator produkcji: Mariusz Jezierski
ISBN: 978-83-269-2384-5
Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o., Warszawa 2013
Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.
03-918 Warszawa, ul. A
otewska 9a
tel.: [phone], faks 22 617 60 10
e-mail: [e-mail]
Nakład: 700 egz.
Drukarnia: Miller Druk Sp. z o.o., ul. Jagiellońska 82, 03-301 Warszawa
Skład i łamanie: Raster studio, N. Bogajczyk, ul. Konopnickiej 46, 05-071 Sulejówek
 Kodeks pracy po zmianach chronione są prawem autorskim. Przedruk materiałów i odsprzedaż bez zgody wydawcy
są zabronione. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na z
ródło. Zaproponowane wskazówki, pora-
dy i interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych,
pogłębionych konsultacji. W związku z tym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie za-
wartych w publikacji  Kodeks pracy po zmianach wskazówek, informacji itp. do konkretnych przypadków.
SPIS TREŚCI
Wstęp .................................................................................................................................... 5
Zmiany w Kodeksie pracy ........................................................................................................ 7
Urlop macierzyński ...................................................................................................................... 7
Nowy wymiar urlopu macierzyńskiego do wykorzystania przed porodem .......................................... 7
Minimalny wymiar urlopu do wykorzystania po porodzie ................................................................... 8
W razie hospitalizacji lub zgonu matki dziecka urlop macierzyński przejmuje ojciec ........................... 8
Dodatkowy urlop macierzyński .................................................................................................... 9
Udzielanie dodatkowego urlopu macierzyńskiego ............................................................................ 10
A
ączenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy ......................................... 11
Urlop rodzicielski ....................................................................................................................... 11
Aby skorzystać z urlopu rodzicielskiego, trzeba być pracownikiem .................................................... 12
Urlop rodzicielski obejmuje kolejne dni kalendarzowe ...................................................................... 13
Sposób korzystania z urlopu rodzicielskiego ...................................................................................... 13
Udzielanie urlopu rodzicielskiego ...................................................................................................... 14
Poród w czasie urlopu wychowawczego  bez prawa do rodzicielskiego .......................................... 15
Jednoczesne korzystanie z urlopu rodzicielskiego przez obydwoje rodziców .................................... 15
A
ączenie urlopu rodzicielskiego z pracą ............................................................................................ 16
Rezygnacja z części lub całości urlopu rodzicielskiego ....................................................................... 17
Przepisy przejściowe .......................................................................................................................... 18
Urlopy adopcyjne ...................................................................................................................... 19
Urlop wychowawczy .................................................................................................................. 20
Nowy termin skorzystania z urlopu wychowawczego ....................................................................... 20
Korzystanie z urlopu wychowawczego .............................................................................................. 21
Zmiany w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego
w razie choroby i macierzyństwa .......................................................................................... 23
Wysokość zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego .................................................. 23
Rezygnacja z części lub całości dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego ........ 24
Urodzenie dziecka w trakcie urlopu wychowawczego ....................................................................... 24
A
ączenie urlopu z wykonywaniem pracy ........................................................................................... 25
Porównanie uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem
wg stanu prawnego przed i po 17 czerwca 2013 r. ................................................................. 27
Zmiany w przepisach innych ustaw ....................................................................................... 29
Wzory wniosków ................................................................................................................. 33
Wzór 1. Wniosek pracownicy o urlop macierzyński przed porodem ......................................... 33
3
Spis treści
Wzór 2. Wniosek pracownicy o rezygnację z części urlopu macierzyńskiego ............................ 34
Wzór 2a. Zaświadczenie pracodawcy ojca dziecka, potwierdzające
termin rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego ............................................................... 35
Wzór 3. Wniosek pracownika ojca o część urlopu macierzyńskiego niewykorzystaną
przez matkę ................................................................................................................. 35
Wzór 4. Wniosek o przerwanie urlopu macierzyńskiego na czas
pobytu dziecka w szpitalu ........................................................................................... 36
Wzór 5. Wniosek pracownicy o dodatkowy urlop macierzyński
i urlop rodzicielski ........................................................................................................ 37
Wzór 6. Wniosek w sprawie rezygnacji z całości lub części dodatkowego urlopu
macierzyńskiego/urlopu rodzicielskiego ..................................................................... 38
Wzór 7. Wniosek pracownika o dodatkowy urlop macierzyński ............................................... 39
Wzór 8. Wniosek pracownika ojca o dodatkowy urlop macierzyński,
z którego zrezygnowała matka dziecka ....................................................................... 40
Wzór 9. Wniosek o łączenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego/urlopu
rodzicielskiego z wykonywaniem pracy ...................................................................... 41
Wzór 10. Informacja o nieuwzględnieniu wniosku pracownika
o podjęcie pracy w okresie dodatkowego urlopu macierzyńskiego/urlopu
rodzicielskiego ............................................................................................................. 42
Wzór 11. Wniosek pracownika o urlop rodzicielski .................................................................... 43
Wzór 11a. Oświadczenie pracownika dotyczące urlopu rodzicielskiego
 załącznik do wniosku o urlop rodzicielski ................................................................. 44
Wzór 12. Wniosek w sprawie rezygnacji z całości lub części urlopu rodzicielskiego ................... 45
Wzór 13. Wniosek pracownika ojca o urlop rodzicielski, z którego zrezygnowała
matka dziecka ............................................................................................................. 46
Wzór 14. Wniosek o urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego ............................................ 47
Wzór 15. Wniosek o dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego .......................... 48
Wzór 16. Wniosek o uzupełniający dodatkowy urlop macierzyński
(art. 29 i 30 ustawy z 28 maja 2013 r.) ........................................................................ 49
Wzór 17. Wniosek o urlop wychowawczy ................................................................................... 50
Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy
(tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.) ..................................................................................
Ustawa z 25 czerwca 1999 r. oświadczeniach pieniężnych
z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa  rozdział 6
(tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.) ................................................................................
Ustawa z 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych
innych ustaw (Dz.U. z 2013 r. poz. 675) ...................................................................................................
4
WST
P
W ostatnich latach do Kodeksu pracy wprowadzono wiele zmian ułatwiających
pracownikom godzenie życia zawodowego z obowiązkami rodzicielskimi oraz
wzmacniających ochronę stosunku pracy pracowników rodziców.
Od 2009 roku stopniowo wchodziły w życie zmiany wprowadzone tzw. usta-
wą prorodzinną (ustawa z 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz
niektórych innych ustaw  Dz.U. z 2008 r. nr 237, poz. 1654), na mocy której
m.in. wydłużono i podzielono urlop macierzyński na część obligatoryjną i fakul-
tatywną, wprowadzono instytucję urlopu ojcowskiego, zwiększono ochronę przed
wypowiedzeniem stosunku pracy dla pracowników korzystających z obniżonego
wymiaru czasu pracy, wydłużono okres zasiłkowy, w przypadku gdy choroba przy-
pada w okresie ciąży, oraz wprowadzono zwolnienie ze składek na Fundusz Pracy
i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za pracowników powraca-
jących z urlopów macierzyńskich i wychowawczych.
Ustawa z 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych
ustaw, która weszła w życie 17 czerwca 2013 r. (Dz.U. z 2013 r., poz 675), wpisu-
je się w trend działań prorodzinnych. Nowelizacja wprowadziła zmiany w dziale
ósmym Kodeksu pracy  Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem ,
ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby
i macierzyństwa i innych przepisach  głównie pragmatykach służb mundurowych.
Podstawową modyfikacją noweli jest wprowadzenie płatnych urlopów rodzi-
cielskich, które razem z urlopem macierzyńskim (obligatoryjnym i dodatkowym)
umożliwiają pracownikowi opiekę nad nowo narodzonym dzieckiem przez pierwszy
rok jego życia (w przypadku porodów mnogich okres ten jest dłuższy).
Ustawa zmieniła również sposób korzystania z dodatkowego urlopu macierzyń-
skiego  uelastyczniając zasady jego dzielenia między obydwoje rodziców oraz usta-
nowiła nowy termin wykorzystania urlopu wychowawczego.
Emilia Wawrzyszczuk
5
ZMIANY W KODEKSIE PRACY
URLOP MACIERZYC
SKI
Nowelizacja Kodeksu pracy z 28 maja 2013 r. nie wprowadziła modyfikacji
w zakresie wymiaru podstawowego urlopu związanego z pełnieniem funkcji rodzi-
cielskich, czyli urlopu macierzyńskiego. Urlop ten nadal musi być wykorzystany
w pełnym wymiarze, wynoszącym:
" 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
" 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
" 33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
" 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
" 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym
porodzie.
Konieczność wykorzystania pełnego wymiaru urlopu macierzyńskiego oznacza,
że pracownica nie ma możliwości całkowitej rezygnacji z całości lub części urlopu
macierzyńskiego. Może ona jedynie zrezygnować z części urlopu macierzyńskiego
(po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni po porodzie) na rzecz pracownika ojca
dziecka lub wykorzystać go w krótszym wymiarze, ale wyłącznie w przypadkach
określonych w przepisach.
Nowy wymiar urlopu macierzyńskiego do wykorzystania przed porodem
Bieg urlopu macierzyńskiego, co do zasady, liczony jest od dnia porodu. Kodeks
pracy przewiduje jednak możliwość wykorzystania części urlopu macierzyńskie-
go przed przewidywaną datą porodu. Warunkiem jest złożenie przez pracownicę
pisemnego wniosku w tej sprawie (wzór nr 1).
W poprzednim stanie prawnym określony był minimalny wymiar urlopu macie-
rzyńskiego do wykorzystania przed porodem  2 tygodnie. Ustawa nowelizująca,
która obowiązuje od 17 czerwca 2013 r., ustanowiła nowy, maksymalny wymiar
części urlopu macierzyńskiego, który może być wzięty przez kobietę przed porodem
 tj. 6 tygodni.
Wprowadzona zmiana ma zapewnić odpowiedni wymiar urlopu macierzyńskie-
go do wykorzystania po porodzie. Regulacje obowiązujące przed 17 czerwca 2013 r.
teoretycznie stwarzały bowiem możliwość wykorzystania przed porodem nawet
całego urlopu macierzyńskiego.
7
Kodeks pracy po zmianach
Przykład:
Pracownica ma ustalony termin porodu na 10 września 2013 r. Do tego dnia przed-
stawiła pracodawcy zwolnienie lekarskie. Poród nie odbył się jednak w terminie
i pracownica złożyła pracodawcy wniosek o urlop macierzyński od 11 września
2013 r. Pracownica urodziła dziecko 16 września 2013 r. Urlop macierzyński liczony
od 11 września 2013 r.  zgodnie z wnioskiem pracownicy  zakończy się 28 stycznia
2014 r.
Minimalny wymiar urlopu do wykorzystania po porodzie
Zważywszy na cel urlopu macierzyńskiego, jakim jest nie tylko potrzeba zapew-
nienia opieki nad noworodkiem w pierwszych tygodniach życia, ale również rege-
neracja sił matki po porodzie, pracownica  w zależności od okoliczności  musi
wykorzystać 8 lub 14 tygodni urlopu macierzyńskiego po porodzie.
Urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni przysługuje pracownicy, w sytuacji
gdy:
" zrezygnuje z wychowywania dziecka i oddaje je innej osobie w celu przy-
sposobienia lub do domu małego dziecka,
" urodzi martwe dziecko,
" dziecko umrze przed upływem 8 tygodni życia (wówczas przysługuje jej
8 tygodni urlopu po porodzie, który jednak nie może być krótszy niż 7 dni
od dnia zgonu dziecka).
W pozostałych przypadkach pracownica musi wykorzystać co najmniej 14 tygo-
dni urlopu macierzyńskiego po porodzie  pod warunkiem jednak, że resztę urlopu
wez
mie pracownik ojciec dziecka.
W celu wykorzystania części urlopu macierzyńskiego, z której zrezygnowała
pracownica  matka dziecka, ojciec dziecka składa swojemu pracodawcy wniosek
o udzielenie takiej części urlopu macierzyńskiego (wzór nr 3), a pracownica matka
składa swojemu pracodawcy pisemny wniosek dotyczący rezygnacji z części urlopu
macierzyńskiego (wzór nr 2).
Wniosek powinna złożyć najpóz
niej na 7 dni przed przystąpieniem do pracy.
Do wniosku matka musi dołączyć zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego pra-
cownika ojca wychowującego dziecko potwierdzające termin rozpoczęcia urlopu
macierzyńskiego przez pracownika, wskazany w jego wniosku o udzielenie urlopu
i przypadający bezpośrednio po terminie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego
przez pracownicę.
W razie hospitalizacji lub zgonu matki dziecka urlop macierzyński przejmuje ojciec
Jeśli po wykorzystaniu 8 tygodni urlopu macierzyńskiego po porodzie pracowni-
ca wymaga hospitalizacji ze względu na swój stan zdrowia, z urlopu macierzyńskiego
8
Zmiany w Kodeksie pracy
przypadającego w czasie pobytu matki w szpitalu może skorzystać ojciec dziecka. Na
ten czas urlop macierzyński matki przerywa się, jednak łącznie obydwoje rodzice
mogą wykorzystać maksymalnie 20 tygodni urlopu macierzyńskiego (w przypadku
urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie).
Przykład:
Pracownica urodziła dziecko, lecz z uwagi na komplikacje okołoporodowe przebywa-
ła w szpitalu przez 10 tygodni. Po 8 tygodniach urlopu macierzyńskiego 2 tygodnie
urlopu wykorzystał ojciec dziecka (dziecko zostało wypisane ze szpitala po 2 tygo-
dniach od urodzenia). Po powrocie ze szpitala pracownica może wykorzystać jeszcze
10 tygodni urlopu macierzyńskiego tak, aby łączny wymiar urlopu macierzyńskiego
wykorzystany przez matkę i ojca nie przekraczał w sumie 20 tygodni.
Pracownik ojciec może również wykorzystać część urlopu macierzyńskiego
w sytuacji zgonu pracownicy matki w okresie korzystania z tego urlopu. W takim
przypadku niewykorzystana przez matkę część urlopu macierzyńskiego przechodzi
na pracownika ojca.
DODATKOWY URLOP MACIERZYC
SKI
Dodatkowy urlop macierzyński został wprowadzony ustawą z 6 grudnia 2008 r.
i przysługuje pracownikom od 1 stycznia 2010 r.
Początkowo, w latach 2010 i 2011 r., wymiar dodatkowego urlopu macierzyń-
skiego wynosił 2 tygodnie (3 tygodnie  w przypadku urodzenia więcej niż jed-
nego dziecka przy porodzie). W latach 2012 i 2013 r. przysługiwał on w wymiarze
4 tygodni (6 tygodni  w przypadku porodu mnogiego), a od 1 stycznia 2014 r.
miał wynosić do:
" 6 tygodni  w razie urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
" 8 tygodni  w razie urodzenia co najmniej dwójki dzieci przy jednym
porodzie.
Ostatnia nowelizacja Kodeksu pracy przyspieszyła ostateczne wydłużenie dodat-
kowego urlopu macierzyńskiego. W związku z tym od 17 czerwca 2013 r. przysłu-
guje on w wymiarze do:
" 6 tygodni  w przypadkach, o których mowa w art. 180 ż 1 pkt 1 Kodeksu
pracy (urodzenie jednego dziecka przy jednym porodzie),
" 8 tygodni  w przypadkach, o których mowa w art. 180 ż 1 pkt 2 5
Kodeksu pracy (urodzenie dwojga i więcej dzieci przy jednym porodzie).
Należy podkreślić, że  w przeciwieństwie do podstawowego urlopu macierzyń-
skiego  dodatkowy urlop macierzyński jest nieobowiązkowy, co oznacza, iż może
być wykorzystany przez uprawnionych rodziców, ale nie musi.
9
Kodeks pracy po zmianach
Udzielanie dodatkowego urlopu macierzyńskiego
Od 17 czerwca 2013 r. zmienił się nie tylko wymiar dodatkowego urlopu
macierzyńskiego, ale także sposób korzystania z tego uprawnienia. Dotychczas,
mimo że mogli z niego skorzystać zarówno matka, jak i ojciec dziecka, dodat-
kowy urlop był wykorzystywany głównie przez pracownice. Wszystko za sprawą
obowiązku wykorzystania dodatkowego urlopu macierzyńskiego jednorazowo
 bez możliwości podzielenia go na części.
Po wejściu w życie ostatniej nowelizacji Kodeksu pracy sytuacja uległa zmianie
i dodatkowy urlop można dzielić. Nowe przepisy umożliwiają wprawdzie skorzysta-
nie z dodatkowego urlopu w maksymalnie dwóch częściach (w wymiarze tygodnia
lub jego wielokrotności), jednak już taka modyfikacja pozwala na podzielenie się
tym urlopem między obydwoje rodziców (wykorzystanie części urlopu przez matkę
i części przez ojca dziecka).
W przypadku dzielenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego obie części muszą
przypadać bezpośrednio jedna po drugiej.
Przykład:
Pracownica urodziła dwoje dzieci 10 czerwca 2013 r. Do 12 stycznia 2014 r. korzysta
z urlopu macierzyńskiego, po którym przez 4 tygodnie będzie korzystała z dodatko-
wego urlopu macierzyńskiego do 9 lutego 2014 r. Pozostałą część dodatkowego urlopu
(4 tygodnie) wykorzysta ojciec dziecka (do 9 marca 2014 r.).
Dodatkowy urlop macierzyński jest udzielany na wniosek składany:
" nie póz
niej niż 14 dni po porodzie przez pracownicę (wzór nr 5)  wówczas
pracownica bezpośrednio po porodzie podejmuje decyzję o wykorzystaniu
w pełnym wymiarze dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu
rodzicielskiego i składa pracodawcy jeden wniosek w tej sprawie,
" w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego
urlopu przez pracownika (wzór nr 7).
We wniosku o udzielenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego pracownik musi
określić termin zakończenia podstawowego urlopu macierzyńskiego lub termin
zakończenia pierwszej części tego urlopu oraz okres dotychczas wykorzystanego
urlopu  jeśli wniosek dotyczy drugiej części dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
Przepisy przewidują także możliwość rezygnacji z całości lub części dodat-
kowego urlopu macierzyńskiego. Dotyczy to sytuacji, gdy pracownica wniosek
o dodatkowy urlop macierzyński składała w terminie 14 dni po porodzie. W takim
przypadku pracownica składa swojemu pracodawcy pisemny wniosek (wzór nr 6)
 jednak nie póz
niej niż na 14 dni przed przystąpieniem do pracy.
Jeśli pracownik ojciec chce skorzystać z całości lub części dodatkowego urlo-
pu macierzyńskiego, z którego zrezygnowała pracownica, musi złożyć swojemu
10
Zmiany w Kodeksie pracy
pracodawcy pisemny wniosek w tej sprawie (wzór nr 8). Wniosek musi być złożony
nie póz
niej niż na 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.
Ważne!
Pracodawca ma obowiązek uwzględnić zarówno wniosek o dodatkowy urlop macierzyński, jak
i wniosek o rezygnację z całości lub części dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a także wniosek
pracownika  ojca chcącego skorzystać z części dodatkowego urlopu macierzyńskiego, z którego
zrezygnowała pracownica matka.
A
ączenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy
Decyzja o skorzystaniu z dodatkowego urlopu macierzyńskiego nie musi ozna-
czać całkowitej rezygnacji z aktywności zawodowej. Pracownik może bowiem połą-
czyć korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy
u pracodawcy, który mu tego urlopu udzielił. Wymiar czasu pracy nie może jednak
w takim przypadku przekraczać połowy pełnego wymiaru.
Skorzystanie z powyższego uprawnienia następuje na pisemny wniosek pra-
cownika (wzór nr 9) składany nie póz
niej niż na 14 dni przed przystąpieniem do
wykonywania pracy. We wniosku pracownik musi wskazać:
" wymiar czasu pracy oraz
" okres, przez jaki zamierza łączyć korzystanie z dodatkowego urlopu macie-
rzyńskiego z wykonywaniem pracy.
O ile łączenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy było
możliwe także w poprzednim stanie prawnym, o tyle obecne przepisy wychodzą
w tym zakresie naprzeciw pracodawcom. Od 17 czerwca 2013 r. wniosek pracownika
o łączenie dodatkowego urlopu z pracą nie jest już bowiem dla pracodawcy wiążący.
Ważne!
Pracodawca powinien uwzględnić wniosek pracownika o łączenie dodatkowego urlopu macierzyń-
skiego z pracą chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wyko-
nywanej przez pracownika. W razie odmowy pracodawca ma obowiązek poinformować pracownika
na piśmie o przyczynie odrzucenia wniosku (wzór nr 10).
URLOP RODZICIELSKI
Najbardziej oczekiwanym rozwiązaniem wprowadzonym ustawą z 28 maja
2013 r. jest urlop rodzicielski  całkowicie nowa instytucja wśród urlopów związa-
nych z opieką nad dziećmi. Na mocy nowych przepisów przysługuje on rodzicom
wszystkich dzieci urodzonych po 31 grudnia 2012 r.
Przepisy ustanawiają urlop rodzicielski w maksymalnym wymiarze do 26 tygodni
 bez względu na liczbę dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Tak określony
11
Kodeks pracy po zmianach
wymiar urlopu oznacza, że pracownik może sam zdecydować, ile tygodni urlopu
rodzicielskiego (oczywiście w granicach określonych w Kodeksie racy) wez
mie.
Decyzję o długości urlopu rodzicielskiego, który chce wykorzystać, może podjąć:
" w momencie składania wniosku o ten urlop  wówczas we wniosku wska-
zuje wymiar urlopu rodzicielskiego, jaki chce wykorzystać, lub
" w trakcie trwania urlopu rodzicielskiego  w takim przypadku, po złożeniu
wniosku o pełny wymiar urlopu rodzicielskiego, pracownik składa praco-
dawcy wniosek o rezygnację z części tego urlopu.
Warunkiem skorzystania z urlopu rodzicielskiego jest wykorzystanie całego
urlopu macierzyńskiego oraz dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Przepisy nie
przewidują możliwości udzielenia urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po urlopie
macierzyńskim  z pominięciem dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
Ważne!
Urlopy związane z pełnieniem funkcji rodzicielskich  poza wyjątkami określonymi w prze-
pisach przejściowych  muszą być wykorzystywane bezpośrednio po sobie, tj. bez przerw
między nimi.
Aby skorzystać z urlopu rodzicielskiego, trzeba być pracownikiem
Nowy urlop rodzicielski przysługuje każdemu pracownikowi  bez względu na
wymiar zatrudnienia czy rodzaj umowy o pracę.
Z urlopu rodzicielskiego nie skorzysta pracownica, której umowa o pracę na czas
określony została przedłużona do dnia porodu. W takim przypadku pracownica nie
korzysta bowiem z urlopu macierzyńskiego (ani podstawowego, ani dodatkowego),
lecz pobiera tylko zasiłek macierzyński za ten okres.
Nowy urlop rodzicielski nie przysługuje również pracownicy, której umowa
o pracę na czas zastępstwa rozwiązała się w trakcie urlopu macierzyńskiego lub
dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Warunkiem skorzystania z urlopu macie-
rzyńskiego jest bowiem wykorzystanie dodatkowego urlopu w pełnym wymiarze,
co nie jest w tym przypadku spełnione.
Zgodnie z wyjaśnieniami Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej to, że dana
osoba  jak w przypadkach opisanych powyżej  nie ma prawa do dodatkowego
urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego, nie przekreśla jej prawa do
zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający tym urlopom (52 tygodnie w razie
urodzenia jednego dziecka).
Jak wskazuje MPiPS, nawet jeśli umowa została przedłużona do dnia porodu
i pracownica nie ma prawa do urlopów związanych z rodzicielstwem, będzie jej przy-
sługiwał zasiłek macierzyński przez cały okres 52 tygodni w przypadku urodzenia
jednego dziecka przy jednym porodzie.
12
Zmiany w Kodeksie pracy
Ważne
Jeżeli matka dziecka nie pozostaje w stosunku pracy i nie korzystała z urlopu macierzyńskiego
ani z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, ponieważ nie była uprawniona do tego urlopu (np.
pracuje tylko na podstawie umowy o dzieło), to z urlopu rodzicielskiego nie może skorzystać ani
ona, ani ojciec dziecka pozostający w stosunku pracy. Urlop rodzicielski jest bowiem uprawnieniem
pochodnym w stosunku do  podstawowego urlopu macierzyńskiego. Zatem jeżeli nie było urlopu
macierzyńskiego ani dodatkowego urlopu macierzyńskiego (dodatkowego urlopu na warunkach
urlopu macierzyńskiego), nie może też być urlopu rodzicielskiego.
Urlop rodzicielski obejmuje kolejne dni kalendarzowe
Zgodnie z obowiązującymi od 17 czerwca 2013 r. regulacjami przy udzielaniu
urlopu rodzicielskiego  podobnie jak przy podstawowym i fakultatywnym urlopie
macierzyńskim  tydzień urlopu odpowiada 7 dniom kalendarzowym. Oznacza to,
że do urlopu rodzicielskiego wliczają się wszystkie dni  bez względu na to, czy są
to dni pracy pracownika, dni wolne, niedziele czy święta.
Przykład:
Urlop rodzicielski pracownika ma zakończyć się 3 maja 2014 r. Pracownik wystąpił
do pracodawcy o przesunięcie terminu zakończenia urlopu rodzicielskiego na 5 maja
2014 r. i odbiór dni wolnych, 1 i 3 maja 2014 r., które wypadają w trakcie trwania
urlopu rodzicielskiego. Pracownik nie ma do tego prawa  urlop rodzicielski zakończy
się we wskazanym terminie.
Sposób korzystania z urlopu rodzicielskiego
W myśl nowych przepisów urlop rodzicielski może być wykorzystany jedno-
razowo w całości albo w maksymalnie 3 częściach  przy czym każda z części nie
może być krótsza niż 8 tygodni, a poszczególne części urlopu muszą przypadać
bezpośrednio po sobie  w wymiarze wielokrotności tygodnia.
Pracownik nie może zatem podzielić urlopu rodzicielskiego w taki sposób, aby
pomiędzy poszczególnymi jego częściami były przerwy. Niedopuszczalne jest także
podzielenie urlopu, gdzie choćby jedna z części była krótsza niż 8 tygodni, ani takie,
w którym dana część urlopu obejmuje swym wymiarem część tygodnia.
Przykład:
Pracownica zakończyła dodatkowy urlop macierzyński 30 lipca 2013 r. Złożyła wnio-
sek o urlop rodzicielski, który chciałaby wykorzystać w częściach: pierwsza część
(9 tygodni)  do 1 paz
dziernika 2013 r., druga część (10 tygodni)  do 10 grudnia
2013 r. i trzecia część  do 26 stycznia 2014 r. Pracodawca nie może udzielić urlopu
rodzicielskiego we wskazany przez pracownicę sposób z dwóch powodów:
13
Kodeks pracy po zmianach
" ostatnia część urlopu jest krótsza niż 8 tygodni oraz
" nie obejmuje ona swym wymiarem wielokrotności tygodnia.
Udzielanie urlopu rodzicielskiego
Urlop rodzicielski udzielany jest przez pracodawcę na pisemny wniosek upraw-
nionego pracownika. Co ważne, pracodawca jest bezwzględnie zobowiązany
uwzględnić wniosek pracownika.
Nowe przepisy przewidują dwa tryby składania wniosku o urlop rodzicielski:
" przez pracownicę  w terminie do 14 dni po porodzie (wzór nr 5)
 pracownica składa wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie
macierzyńskim dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymia-
rze, a bezpośrednio po tym urlopie  urlopu rodzicielskiego w pełnym
wymiarze,
" przez pracownika (zarówno matkę, jak i ojca dziecka)  w terminie nie
krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu rodziciel-
skiego (wzór nr 11)  pracownik może złożyć wniosek o urlop rodzicielski
pod koniec dodatkowego urlopu macierzyńskiego wykorzystywanego
w pełnym wymiarze; wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego powi-
nien określać termin zakończenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego,
a w przypadku gdy wniosek dotyczy kolejnej części urlopu rodzicielskiego
 termin zakończenia poprzedniej części tego urlopu oraz okres dotych-
czas wykorzystanego urlopu.
To, w jakim czasie pracownik podejmie decyzję o chęci skorzystania z urlopu
rodzicielskiego oraz w jakim trybie złoży wniosek o udzielenie tego urlopu, ma
wpływ na wysokość zasiłku macierzyńskiego przysługującego mu z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Jeśli bowiem wniosek zostanie złożony przez pracownicę po porodzie  przez
cały okres urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz
urlopu rodzicielskiego będzie ona otrzymywała zasiłek macierzyński w wysokości
80% podstawy wymiaru zasiłku.
Przykład:
Pracownica urodziła dziecko 16 paz
dziernika 2013 r. Dnia 21 paz
dziernika 2013 r.
złożyła pracodawcy wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim
dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a po nim  urlopu rodzicielskiego. Zarówno
za okres urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, jak i urlopu
rodzicielskiego pracownica będzie otrzymywała zasiłek macierzyński w wysokości
80% podstawy wymiaru.
14
Zmiany w Kodeksie pracy
Jeśli natomiast decyzję o skorzystaniu z urlopu rodzicielskiego podejmie póz
niej
lub to pracownik ojciec będzie chciał skorzystać z urlopu rodzicielskiego, za okres
urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego pracownik otrzyma
zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru, za okres zaś urlopu
rodzicielskiego  zasiłek macierzyński w wysokości 60% podstawy wymiaru zasiłku.
Przykład:
Pracownica urodziła dwoje dzieci 10 listopada 2013 r. Po urlopie macierzyńskim,
który zakończy się 14 czerwca 2014 r., korzystała z dodatkowego urlopu macie-
rzyńskiego  do 9 sierpnia 2014 r. Za okres tych urlopów pracownica otrzymywała
zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru. Dnia 25 lipca 2014 r.
pracownik ojciec dzieci złożył swojemu pracodawcy wniosek o urlop rodzicielski
 za okres tego urlopu będzie mu przysługiwał zasiłek macierzyński w wysokości
60% podstawy wymiaru.
Poród w czasie urlopu wychowawczego  bez prawa do rodzicielskiego
Warunkiem skorzystania z urlopu rodzicielskiego jest wykorzystanie dodatko-
wego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze. Urodzenie przez pracownicę
dziecka na urlopie wychowawczym powoduje, że nabywa ona prawo do zasiłku
macierzyńskiego, a nie urlopu macierzyńskiego. Tym samym nie może również
skorzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a co za tym idzie  z urlopu
rodzicielskiego.
Jeżeli cały okres, w którym pracownica korzystałaby z urlopu macierzyńskiego,
dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego (gdyby nie była na
urlopie wychowawczym), przypada na urlop wychowawczy, wówczas pracownica
nie skorzysta z urlopu rodzicielskiego.
Jeśli natomiast pracownica urodzi dziecko pod koniec urlopu wychowawczego
i po jego zakończeniu będzie jej jeszcze przysługiwał urlop macierzyński, po jego
zakończeniu będzie mogła skorzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz
urlopu rodzicielskiego.
Jednoczesne korzystanie z urlopu rodzicielskiego przez obydwoje rodziców
Nowe przepisy, podobnie jak w przypadku urlopu wychowawczego, przewidują
możliwość korzystania z urlopu rodzicielskiego jednocześnie przez obydwoje rodzi-
ców (lub opiekunów dziecka)  wzór nr 11a.
Przykład:
Pracownica złożyła wniosek o urlop rodzicielski od 8 lipca 2013 r. Gdyby sama
chciała wykorzystać całość urlopu, zakończyłby się on 5 stycznia 2014 r. Jednak
15
Kodeks pracy po zmianach
ojciec dziecka złożył swojemu pracodawcy wniosek o urlop rodzicielski w wymiarze
8 tygodni  od 16 sierpnia 2013 r. do 10 paz
dziernika 2013 r. Urlop rodzicielski
pracownicy ulegnie zatem skróceniu o 8 tygodni urlopu wykorzystanego przez ojca
dziecka i zakończy się 10 listopada 2013 r. A
ącznie urlop rodzicielski wykorzystany
przez ojca i matkę dziecka wyniesie 26 tygodni.
Ważne!
W przypadku korzystania z urlopu rodzicielskiego przez oboje rodziców w tym samym czasie łączny
wymiar urlopu nie może przekroczyć 26 tygodni. W praktyce oznacza to konieczność sumowania
ilości urlopu wykorzystanego przez obydwoje rodziców.
A
ączenie urlopu rodzicielskiego z pracą
Pracownik uprawniony do urlopu rodzicielskiego  podobnie jak przy dodatko-
wym urlopie macierzyńskim  może łączyć korzystanie z tego urlopu z wykonywa-
niem pracy. Wymiar czasu pracy nie może jednak być w takim przypadku wyższy
niż połowa pełnego wymiaru.
Pracownik chcący łączyć urlop rodzicielski z wykonywaniem pracy u swoje-
go pracodawcy musi  w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem
wykonywania pracy  złożyć pracodawcy wniosek określający wymiar czasu pracy,
w jakim zamierza pracować (wzór nr 9).
Wniosek musi także wskazywać okres, w jakim pracownik zamierza łączyć korzy-
stanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy na część etatu. Pracownik
może bowiem łączyć urlop rodzicielski z wykonywaniem pracy przez cały okres
trwania tego urlopu lub przez jego część.
Przykład:
Pracownik od 11 lipca 2013 r. do 8 stycznia 2014 r. korzysta z urlopu rodziciel-
skiego. W trakcie trwania urlopu podjął decyzję o chęci powrotu do pracy na
1/4 etatu od 1 paz
dziernika 2013 r. i korzystaniu przez pozostały wymiar czasu
pracy z urlopu rodzicielskiego. Wniosek w tej sprawie pracownik złożył pracodawcy
16 września 2013 r.
Ważne!
Wniosek pracownika o łączenie urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy nie jest dla pracodaw-
cy wiążący. Pracodawca może odmówić uwzględnienia wniosku pracownika  jeśli łączenie urlopu
rodzicielskiego z pracą nie jest możliwe ze względu na organizację pracy lub charakter wykonywanej
przez pracownika pracy. O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracownika pracodawca jest
zobowiązany poinformować go na piśmie (wzór nr 10).
16
Zmiany w Kodeksie pracy
Jako przykłady prac, które często będą wykluczać zatrudnienie pracownika
w czasie urlopu rodzicielskiego tylko na część etatu, można wskazać prace zwią-
zane z odpowiedzialnością materialną za mienie powierzone, w szczególności ze
wspólną odpowiedzialnością za mienie powierzone, prace wykonywane w systemie
zmianowym, a także prace na stanowiskach kierowniczych.
Przykład:
Pracownica zajmuje stanowisko głównej księgowej. Pracownica ta złożyła wniosek
o urlop rodzicielski (26 tygodni), jednak przez 13 tygodni chciałaby pracować na
1/2 etatu. Okres, w którym chciałaby łączyć urlop z pracą, to okres od listopada
2013 r. do stycznia 2014 r. Pracodawca odmówił ze względu na rodzaj pracy wykony-
wanej przez pracownicę  w tym okresie konieczna jest wzmożona intensywna praca
na stanowisku głównej księgowej, zatem konieczne jest, by to stanowisko zajmowała
osoba, które może pracować na cały etat. Ze względu na specyfikę tej pracy nie jest
też możliwe, by praca ta była dzielona między 2 osoby. Zatem taką odmowę należy
uznać za uzasadnioną.
Rezygnacja z części lub całości urlopu rodzicielskiego
Skorzystanie z urlopu rodzicielskiego, podobnie jak dodatkowego urlopu macie-
rzyńskiego, jest przywilejem, a nie obowiązkiem pracownika. Pracownik może więc
zdecydować o rezygnacji z całości lub części urlopu rodzicielskiego.
O rezygnacji z całości lub części urlopu rodzicielskiego pracownica (dotyczy
to bowiem przypadków, w których wniosek o urlop rodzicielski był składany bez-
pośrednio po porodzie przez pracownicę) składa pracodawcy pisemny wniosek
w terminie nie krótszym niż 14 dni przed przystąpieniem do pracy (wzór nr 12).
Obowiązkiem pracodawcy jest uwzględnić wniosek pracownicy.
Po rezygnacji przez pracownicę z całości lub części urlopu rodzicielskiego może
skorzystać pracownik ojciec dziecka. W celu realizacji tego uprawnienia składa on
swojemu pracodawcy pisemny wniosek (wzór nr 13) w terminie nie krótszym niż
14 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu rodzicielskiego albo z części takiego
urlopu. Również w tym przypadku wniosek pracownika jest dla pracodawcy wiążący
(nie może odmówić pracownikowi takiego urlopu lub jego części).
Ważne!
W przypadku dzielenia urlopu rodzicielskiego między obydwoje rodziców nie mają oni całkowi-
tej swobody co do wymiaru poszczególnych części urlopu, jakie będą wykorzystywać. W takim
przypadku odpowiednie zastosowanie ma art. 182[1a] ż 2, zgodnie z którym urlop rodzicielski
jest udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w trzech częściach, z których żadna nie może być
krótsza niż 8 tygodni, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej  w wymiarze wielokrotności
tygodnia.
17
Kodeks pracy po zmianach
Przykład:
Pracownica urodziła dziecko 11 kwietnia 2013 r. Do 28 sierpnia 2013 r. korzystała
z urlopu macierzyńskiego, następnie  do 9 paz
dziernika 2013 r.  z dodatkowego
urlopu macierzyńskiego. 16 września 2013 r. pracownica złożyła pracodawcy wnio-
sek o urlop rodzicielski  od 10 paz
dziernika 2013 r. do 9 kwietnia 2014 r. Dnia
10 lutego 2014 r. pracownica złożyła pracodawcy wniosek o rezygnację z części
urlopu rodzicielskiego od 3 marca 2014 r., a pracownik ojciec dziecka złożył swo-
jemu pracodawcy wniosek o udzielenie części urlopu rodzicielskiego, z którego
zrezygnowała matka. Żaden z pracodawców nie może uwzględnić takiego wniosku,
ponieważ część urlopu, jaką miałby wykorzystać ojciec dziecka, jest krótsza niż
8 tygodni.
Przepisy przejściowe
Zgodnie z pierwotną wersją ustawy nowe regulacje (prawo do urlopu macie-
rzyńskiego i dłuższy wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego) miały zacząć
obowiązywać 1 września 2013 r. Oznaczałoby to, że objęci nimi byliby rodzice dzieci
urodzonych po 17 marca 2013 r.
Ostatecznie przepisy nowelizacji Kodeksu pracy weszły w życie 17 czerwca
2013 r. Nie oznacza to jednak, że prawo do urlopu rodzicielskiego mają tylko rodzice
dzieci urodzonych po tej dacie. Przysługuje on rodzicom wszystkich dzieci urodzo-
nych po 31 grudnia 2012 r.
Zgodnie z przepisami przejściowymi:
" pracownik korzystający w dniu wejścia w życie ustawy z dodatkowego
urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego ma prawo do uzupełniającego dodatkowego urlopu, a po
nim  do urlopu rodzicielskiego; uzupełniającego dodatkowego urlopu
(macierzyńskiego i na warunkach macierzyńskiego) udziela się pracowni-
kowi na jego wniosek składany nie póz
niej niż w ostatnim dniu korzystania
z udzielonego wcześniej urlopu (wzór nr 16).
Przykład:
Pracownica od 6 czerwca 2013 r. korzysta z dodatkowego urlopu macierzyńskiego
udzielonego jej na mocy poprzednich regulacji  w wymiarze 4 tygodni. Ponieważ
urlop ten trwa w dniu wejścia w życie nowej ustawy (17 czerwca 2013 r.), pracowni-
ca do dnia zakończenia urlopu udzielonego na mocy poprzednich przepisów (tj. do
3 lipca 2013 r.) może złożyć wniosek o uzupełniający dodatkowy urlop macierzyński
w wymiarze 2 tygodni  do 17 lipca 2013 r. Natomiast do dnia zakończenia tego
urlopu może złożyć wniosek o urlop rodzicielski w wymiarze do 26 tygodni.
18
Zmiany w Kodeksie pracy
" pracownik, którego dziecko urodziło się po 31 grudnia 2012 r. (lub który
przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnio-
skiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub
przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny
zastępczej zawodowej), ale który w dniu wejścia w życie ustawy nie przeby-
wa na dodatkowym urlopie macierzyńskim (np. gdy pracownica korzystała
z urlopu macierzyńskiego przed porodem lub jeśli zrezygnowała z dodatko-
wego urlopu macierzyńskiego i wcześniej wróciła do pracy)/dodatkowym
urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, może skorzystać z dodat-
kowego urlopu macierzyńskiego w wyższym wymiarze przewidzianym
nową ustawą, a po nim  z urlopu rodzicielskiego (jest to jedyny wyjątek
od zasady wykorzystywania urlopów bezpośrednio po sobie); w tym celu
powinien złożyć pracodawcy pisemny wniosek w terminie 7 dni od dnia
wejścia w życie ustawy (do 24 czerwca 2013 r.)  pracodawca ma natomiast
obowiązek udzielenia dodatkowego urlopu najpóz
niej do 1 lipca 2013 r.
 tj. w terminie 14 dni od dnia wejścia w życie ustawy.
URLOPY ADOPCYJNE
Zmiany w uprawnieniach rodzicielskich objęły również rodziców adopcyjnych,
czyli pracowników, którzy przyjęli dziecko na wychowanie i wystąpili do sądu opie-
kuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka
lub którzy przyjęli dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem
rodziny zastępczej zawodowej.
Od 17 czerwca 2013 r. mają oni prawo do urlopu rodzicielskiego w takim samym
wymiarze (26 tygodni) oraz na takich samych warunkach (możliwość dzielenia urlo-
pu rodzicielskiego między obydwoje rodziców oraz łączenia go z wykonywaniem
pracy) jak rodzice biologiczni.
Nowelizacja objęła także dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyń-
skiego. Podobnie jak w przypadku dodatkowego urlopu macierzyńskiego, z dniem
wejścia w życie ustawy z 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz nie-
których innych ustaw zaczął obowiązywać dłuższy wymiar dodatkowego urlopu
na warunkach urlopu macierzyńskiego, jaki miał wejść w życie 1 stycznia 2014 r.
Od 17 czerwca 2013 r. wymiar dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macie-
rzyńskiego wynosi:
" do 6 tygodni  w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
" do 8 tygodni  w przypadkach jednoczesnego przyjęcia dwojga, trojga,
czworga, pięciorga i więcej dzieci,
19