Ewolucja prawa starego testamentu od krwawej zemsty do publicznego wymiaru sprawiedliwości.
Ogólna charakterystyka despotii wschodnich
1. Rozciągały się na wielkich przestrzeniach, dominowała gospodarka związana z eksploatacją ziemi.
2. Gospodarka opierała się na pracy niewolników
3. Na czele państwa stał monarcha z nieograniczoną despotyczną władzą. Władza miała charakter teokratyczny.
Monarcha był uważany za bóstwo lub reprezentanta bóstwa i to było podstawą jego autorytetu.
4. Jednostka była całkowicie podporządkowana państwu.
5. Państwo było zarządzane centralnie przez urzędników. W ówczesnych warunkach gospodarczo  komunikacyjnych
odległość pomiędzy organami centralnymi a lokalnymi utrudniał trwałość centralizacji państwowej, była to słabość
despotii i przyczyna częstych rozpadów.
PRAWO GRECKIE GRECKA POLIS
Podbita przez Darów  następców cywilizacji Mykeńskiej (ok. 1200 p.n.e.) nie stwarzała możliwości organizacji
zcentralizowanego państwa (czynniki geograficzne, tren górzysty, brak zagrożenia z zewnątrz, mało terenów uprawnych) te
elementy przyczyniły się do powstawania państw  miast (polis)
POLIS SPARTA
Powstało w IX w.p.n.e. podstawy ustroju arystokratycznego Sparty stworzył król Likurg Viii. P.n.e. który rozpoczął podboje
terytorialne (polityka ekspansji poprzez podboje). Była to polis arystokratyczna o charakterze militarnym, handel nie
odgrywał większej roli, podstawą gospodarki było rolnictwo.
Społeczeństwo
Panującą klasą byli spartaci, od 7 roku życia byli wychowywani w rygorach życia wojskowego, głównym zadaniem była
obrona kraju i wojna. Tylko oni mieli prawa polityczne. Byli równi co do praw jak i obowiązków. Nie było jednak równości
majątkowej. Każdy spratiata otrzymywał od państwa dział ziemi wraz z niewolnikami. Nie mógł jej testować ani alienować
jedynie dzielić na łożu śmierci z synami.
Preiojkowie mieszkali na obrzeżach miasta, byli osobiście wolni z prawem cywilnym i obowiązkiem służby wojskowej,
zajmowali się handlem i rzemiosłem.
Heloci  byli niewolnikami. Stanowili własność państwa, byli przywiązani do ziemi. Do obowiązków należało pełnienie
służby wojskowej podczas ekspedycji karnych (krypteje) zabijano ich związku z procentowo większą liczbą niż spartiaci.
Eforowie  najważniejsi urzędnicy Sparty, początkowo wyznaczani przez króla póz
niej przez Apele. Kadencja trwała 1 rok.
Urzędnikiem mógł się stać pełnoprawny obywatel po ukończeniu 30 lat. Urząd był kolegialny i tworzyło go 5 eforów,
uchwały zapadały większością głosów. Do kompetencji należało sprawowanie kontroli nad wychowaniem, życiem
spartiatów oraz nadzór nad preiojkami i helotami. Potem sprawowanie kontroli nad królem, podczas wypraw wojennych,
karanie dowódców oddziałów wojskowych, polityka zagraniczna, zwoływanie Apelli i Geruzji.
Rada starszych  Geruzja. Składała się z 2 królów i 28 gerontów (spartiata po ukończeniu 60 lat) wybieranych przez
zgromadzenie ludowe. Do uprawnień należało: rozpatrywanie, rozstrzyganie najważniejszych spraw państwa, sądownictwo
w sprawach karnych zagrożonych karą śmierci, wygnanie, pozbawienie czci, przygotowanie projektów uchwał.
Zgromadzenie ludowe  Apella tworzyli wyłącznie pełnoprawni obywatele, zwoływali i przewodniczyli królowie od V w
eforowie. Prawo przemawiania mieli królowi, geronci i eforowie. Kompetencje określał akt zwany wielką retrą i
przyjmowanie i odrzucanie wniosków zgłoszonych przez gerontów i eforów, wybór gerontów, eforów, dowódców
wojskowych, wychowanie młodzieży, sądownictwo nad urzędnikami.
POLIS ATENISK
Syjonizm  Ateny łączyły się z innymi polis drogą pokojową. Ateny powstały w poł. VIII w.p.n.. na półwyspie Attyka (mało
ziemi uprawnej, atutem były bogactwa naturalne i dobrze rozwinięta linia brzegowa). Stwarzało to doskonałe warunki do
rozwoju handlu i rzemiosła a tym samym do zwiększania liczby ludności ( 300 tys.  V w.p.n.e.)
Pierwotnie ustrój opierał się na strukturze rodowej. Rody (ok. 30) tworzyły fratrie których było 12 t łączyły i fyle (plemiona
- 4) niezależnie od rozwoju ustroju rodowego występował podział na klasy (szlachtę, chłopów, rzemieślników).
Szlachta  pozycja opierała się na posiadaniu majątków ziemskich, organizacji rodowej oraz na wykształcenia. Byli
przekonani o swej wyższości. Wykorzystując dominację ekonomiczną szlachta narzucała warunki chłopom doprowadzające
do uzależnienia. Ucisk powodował zadłużenie chłopów i z czasem przechodzenie ziemi na własność arystokracji, napięcie
pomiędzy szlachtą a chłopstwem spowodowało konflikt 630 p.n.e. (Kylon) dopiero po kodyfikacji 621 przez odsunięto
groz
bę rewolty.
Reformy Solona (594  593 p.n.e.) przyniosły poprawę stosunków, reformy ekonomiczne polegały m.in. na strząśnięciu
długów (anulowano wszystkie długi zaciągnięte pod zastaw gruntu. Zwrócono ziemię utraconą wskutek jej niewykupienia.
Wykupiono na koszt państwa osoby, które popadły w niewolę, zniesiono niewolę za długi. Reformę ekonomiczną dopełniła
reforma społeczna. Obywateli podzielono na klasy wg posiadanego majątku i uzyskiwanego dochodu (miary). Podział na V
klas z czego I  III posiadały pełnie praw. Reformy Solona nie zadowoliły społeczeństwa (szlachta i biedota 
niezadowoleni). Antagonizmy wykorzystał Pizystrat ustanawiając tyranię. Po wygnaniu Pizytradów kolejne reformy
przeprowadził 507/6 Kleistenes. Zniszczył on organizacje rodowe i zastąpił terytorialną. Zmieniono nazwiska obywateli
(imię + nazwa gminy bez imienia ojca) obywatelem mogła być osoba pochodząca od ojca i matki obywatela. Urzędy można
było piastować po ukończeniu 30 roku życia. Zapanował interwencjonizm: zmiana systemu wag i miar, zakaz wywozu
produktów rolnych oprócz oliwek.
POLIS ARYSTOKRATYCZNA
Na czele stał król (basileus) początkowo elekt póz
niej dziedzic dzierżył wszelką władzę ustawodawczą, wykonawczą,
sądowniczą i wojskową, pełnił również funkcje kapłańskie. Sprawy rozpatrywane podczas pokoju był kontrolowane przez
radę starszych (bula) i zgromadzeni ludowe (agora) z czasem kompetencje monarsze ograniczono.
Rada starszych  Areopag (nazwa pochodna ze wzgórza, gdzie się zbierali) składała się z byłych archontów kończących
urzędowanie, przewodniczył dawny król do kompetencji należało sądzeni przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu,
administrowanie państwem, nadzór nad wykonywaniem ustaw (do V w.p.n.e.)
Urzędnicy  najważniejszymi byli Archonci. Na początku urząd wojskowy, urząd kierowana sprawami wewnętrznymi
docelowo kolegium dziewięciu Archonów.
POLIS OLIGARCHICZNA Od reform Solona do tyranii Dizytrata. Podstawy stanowiły reformy Solona.
Instytucje  wielka rada (bule)
Składała się z 400 członków po 100 z każdej fyle (plemienia). Przystępowali do niej wyłączni wybierani obywatel po
ukończeniu 30 lat, z klas majątkowych I  III. Do kompetencji rady należało rozpatrywanie wniosków
ustawodawczych, które miały być przedłożone zgromadzeniu obywateli.
Zgromadzenie obywateli (Ekklezja)
Brali w niej udział obywatel czterech klas majątkowych po ukończeniu 20 roku życia. Do kompetencji należało rozstrzyganie
najważniejszych spraw państwowych. Zgromadzenie nie posiadało inicjatywy ustawodawczej.
POLIS DEMOKRATYCZNA od obalenia tyranii i reform Kleistensa.
Podstawą była likwidacja 4 fyl plemiennych i zastąpienie ich fylami terytorialnymi. Fyle miała własny samorząd z
obieranymi naczelnikami, dzieliły się na demy (gminy) ze losowanymi starostami na czele. Do poszczególnych demów
przypisani byli obywatele, przynależność była dziedziczna i obowiązkowa.
Podstawą demokracji była wobec prawa (isonomia) równość obywateli, wolność idea rządów prawa (wolność słowa,
swoboda działalności politycznej - isegogia - w granicach dozwolonych).
Zgromadzenie ludowe (Ekklezja)
Uczestniczył pełnoprawny obywatel po ukończeniu 20 lat, kompetencje: ustawodawstwo, kwestie polityczne, sprawy
administracyjne i sądownictwo.
Na zgromadzeniu odbywał się sąd skorupkowy (ostracyzm). Jego celem było wskazanie osób zagrażających demokracji. W
tajnym głosowaniu w glinianych skorupkach obywatele skazywali niebezpiecznego obywatela dla ustroju. skazywano na
wygnanie (z życia politycznego).
Rada pięciuset
Składała się z 500 osób, po 50 z każdej fyle terytorialnej. Członkiem mógł zostać kandydat, obywatel po ukończeniu 30 roku
życia. Kompetencje: władza 1. ustawodawcza, 2. wykonawcza i 3. sądownicza,
1. przygotowywanie projektów ustaw przedkładanych Ekklezji oraz wprowadzenie w życie aktów prawnych
uchwalonych przez zgromadzenie
2. nadzór nad urzędnikami, finanse państwa, polityka zagraniczna, decydowała o armii i flocie
3. rozpoznawanie przestępstw zagrożonych karą grzywny
Sądownictwo
Sąd przysięgłych (helaia) prowadził Solon. Składał się z 6 tys. członów. Dzielił się na 10 sekcji (dikasteri). Przewodniczył
Thesmothet. Ważniejsze sprawy rozstrzygano na posiedzeniach łączących 2  3 sekcji.
Sąd kolegialny  funkcje wykonywali: Areopag, efeci, kolegium Jedenastu i Kolegium Czterdziestu.
Areopag od poł. V w.p.n.. rozpatrywał sprawy wyłącznie obywateli. Kompetentny w sprawach o popełnienie umyślnego
http://notatek.pl/charakterystyka-despotii-wschodnich-omowienie?notatka
zabójtwa zranienia z zamiarem pozbawienia życia, trucicielstwa, podpalenia.
Sąd efetów  51 osób wybieranych z obywateli którzy ukończyli 50 lat, sprawy o zabójstwo nieumyślne, czyny wyłączające
karalność (np. obrona konieczna).
Kolegium Jedenastu  10 członków po jednym z każdej fyli oraz pisarza. Nadzór nad wykonywaniem kary więzienia,
wyroków śmierci, kar cielesnych, sądownictwo nad przestępcami schwytanymi na gorącym uczynku.
Kolegium Czterdziestu  składał się z sędziów gminnych, po 4 z każdej fyli, jako sąd obyczajowy od V w.p.n.e. siedziba
stała. Rozstrzygano drobne sprawy cywilne o wartości sporu do 10 drahm.
Sądy jednoosobowe  pełnili je sędziowie rozjemcy publiczni i prywatni. Rozjemcą mógł być każdy z obywateli po
ukończeniu 60 lat. Publicznie rozpatrywali spray niesporne oraz dochodzone skargami prywatnymi. Zadaniem było
doprowadzenie do ugody stron. Jeżeli nie doszło do niej sprawę kierowano do helili. Od decyzji nie było odwołania.
RZYM
Początek to umowna data 735 r.p.n.e. zasadniczo polis rzymska swoje ukształtowanie ustrojowo społeczne zawdzięcza
Etruskom, gdzie ukształtowało się ok. VI w.p.n.e. (Etruskowie rządzili w 753  509 p.n.e.).
Ustrój społeczny
Główną jednostką społeczeństwa był ród (gens) pod przewodnictwem starszego (pater) w skład rodu wchodziły rodziny
(familiae) na czele z ojcem (pater familia) rody łączyły się w kurie (ok. 10 rodów=kuria) była ona jednostką wojskową i
podatkową. Kurie łączyły i we wspólnoty plemienne tzw. tribus, było ich trzy. Podział tribusowy był wyłącznie terytorialny
(populus romanus kwilitum)
Społeczeństwo składało i w okresie archaicznym z 1. patrycjuszy i 2. plebejuszy oraz 3. klientów 4. gości, 5. niewolników.
Ad 1. Patrycjusze - pełnoprawni przedstawiciele rodów, posiadali prawo własności, czynnego udziału w zgromadzeniach,
piastowania urzędów, zawierania ważnego małżeństwa, udziału w rzymskim procesie sądowym oraz nabywania i alienacji
Ad 2. Plebejusze  byli obywatelami  gorszego prawa mieli gorszą sytuację polityczną, prawną i majątkową
Ad 3. Klienci - powiązani z rodem pozostawali pod opieką konkretnego rodu a konkretnie patrona służąc mu
posłuszeństwem i wiernością
Ad 4. Goście - była to warstwa ludzi wolnych przebywających czasowo Rzymie
Ad 5. niewolnicy  kategoria pozbawiona praw, byli traktowani jak rzecz res vocale ich liczba rosła wraz z rozwojem
terytorialnym.
REFORMY SERWIAC
SKIE
Ustrój społeczny uległ przeobrażeniu za panowania przedostatniego króla Rzymu Sergiusza Taliusza (poł. VI w.p.n.e.)
wprowadził on ustrój centurialny, którego podstawą było zgromadzenie wojska. Obywateli podzielił na 5 klas majątkowych.
Pierwsza była najbardziej uprzywilejowana 98 centuri. Odtąd o najważniejszych sprawach państwa decydowały
zgromadzenia centurialne (comita centuriata) reformy dopuszczały plebejuszy do życia publicznego przez co doprowadziły
do upadku arystokratycznego ustroju rodowego, ustanawianie trybuna ludowego (494 p.n.e.) nietykalnego urzędnika (ius
intercjonizm) mógł on unieważnić wszystkie decyzje na szkodę plebsu. Następnie doszło do spisania praw (ustawa XII
tablic), udostępnienie urzędów (300 p.n.e.), usankcjonowanie zgromadzeń plebejskich z przyznaniem ich uchwał mocy
obowiązującej w całym państwie (287 lex Hortensja).
Reformy Tyberiusza Grakeha.
Wielkie podboje Rzymu powodowały upadek stanu chłopskiego, z którego rekrutowali się żołnierze. Tanie produkty
rujnowały chłopstwo, które masowo zaczęło przeprowadzać się do miasta (warstwa proletariatu). Ruch odnowienia głosili
populaci zaś przeciwstawiali się temu optymaci.
Ideą była likwidacja wielkiej własności ziemskiej, podział jej nadwyżek między proletariat. Wyznaczono górną granicę
posiadania 500 jugesów. Po śmierci Tybriusza w zamieszkach kontynuował je brat Gajusz: podzielono nadwyżkę ziemi,
roboty publiczne, oddanie ekwitom sądownictwa.
Przeprowadzenie reformy armii przez Gajusza Mariusza (104  100 p.n.e.)  zniesiono przymusowy pobór, zmieniono
taktykę walki, armia wchodziła do życia politycznego, naczelni wodzowie zaczęli tworzyć dyktatury wojskowe.