Gustaw Morcinek

Józef Kluska „Kanonier”

(1909 – 1943)

U ślusarza Kluski w Białej nieszczególnie się wiodło. Bo prawie

„co rok – to prorok”, jak mawiali jego sąsiedzi i kamraci. Dewotki kiwały
głowami i prawiły o „błogosławieństwie bożym”, a tymczasem bieda, taka
typowa bialska bieda, właziła drzwiami i oknami do mieszkania majstra
ślusarskiego Kluski i wyjadała, jakby to działo się w baśni, z miski postawionej
na stole.

Zatroskana matka wołała: - Dzieci, chodźcie jeść! - a tu tymczasem nie

było co jeść.

Dwunastym dzieckiem majstra Kluski był Józefek. Potem było jeszcze

trzynaste dziecko, lecz, że rychło zmarło, przeto Józefek był najmłodszym
potomkiem, czyli – jak się mówiło na Śląsku – był „wyszkrobkiem”. Taki
„wyszkrobek” bywa najmilszym dzieckiem dla rodziców i takiemu
„wyszkrobkowi” bywa zawsze pisane coś niezwykłego. Tak mawiali ludzie
starzy i mądrzy. Innymi słowy ostatnie dziecko w licznym rodzeństwie
powinno zabłysnąć albo talentem, albo umiejętnością robienia pieniędzy, albo
czymś cokolwiek takim, co powinno wszystkch zadziwić.

Potem stary Kluska umarł i pozostała matka z kilkunaściorgiem dzieci. Te

dzieci albo także rychło poumierały na gruźlicę, albo rozeszły się po bliskim i
dalekim świecie w poszukiwaniu pracy. Jedynie najstarszy brat zdobył wielką
sławę. Stał się bowiem operowym śpiewakiem i czarował swym kunsztem
wiedeńczyków i praskich Czechów. Raz po raz przyjeżdżał do mamulki w
Białej i wtedy w domu Klusków było wielkie święto. Przywoził bowiem
upominki, kilka reńskich, pachniał paczulą, gadał bardzo wytwornie, sąsiedzi
kłaniali mu się nisko na ulicy, on zaś opowiadał matce i rodzeństwu, które
pozostało jeszcze w domu lub przy życiu, że w dalekim świecie nazywają go
mistrzem, że nazywają go nawet z cudzoziemska „maestro” według italskiej
maniery, że zbiera kwiaty i oklaski, że to i tamto. Potem wyjeżdżał i zostawiał
po sobie wspomnienie jakby pachnące paczulą i jeszcze większe poczucie biedy
czy zgoła nędzy.

Bieda, granicząca z nędzą, jakoś dziwnie harmonizowała z fabrycznym

miastem Biała i sąsiednim Bielskiem. Obydwa miasta bowiem, ograniczone
brudną i cuchnącą rzeką Białką, były również brudne i cuchnące. Między

czynszowymi kamienicami rozparły się fabryki podobne do ponurych koszar, z
wentylatorów umieszczonych w zapylonych oknach buchał na ulicę mdły odór
apretury, przypominający zapach mydlin, kominy dymiły jak wszyscy diabli,
jazgot i grzechot wrzecion wywalał się na ulicę i głuszył ludzką mowę, po
bryłowatym bruku dudniły koła wozów wypełnionych zwojami sukna, ludzie
byli ponurzy, ludzie byli nawet źli, a w ich szarych oczach pełgał lęk przed
lokautem, przed ogłoszeniem na czarnej tablicy zawieszonej w bramie fabryki,
że „z powodu braku zbytu ogłasza się obniżkę płac” lub że zwalnia się z pracy
tych a tych robotników.

Na obniżkę płac nie można było się zbyt mocno burzyć, gdyż magistraty

Bielska i Białej, powodowane naciskiem fabrykantów, wybudowały koszary dla
wojska, wojsko zaś miało strzec porządku.

Na peryferiach Białej i Bielska czuwało więc wojsko, a fabrykanci czuli

się bezpieczni w swych willach i pałacykach, obliczali tantiemy i dywidendy,
odcinali kupony, zliczali akcje, szeleścili banknotami, lokowali dochody w
zagranicznych bankach.

Codziennie wczesnym rankiem Bielsko i Biała roiły się tłumami

robotników spieszących do fabryk. Na dachu kotłowni wyły syreny i
przynaglaly do pośpiechu. Każdy z robotników, uradowany, że ma pracę, niósł
z sobą w blaszance cienką kawę z palonego żyta i kromki chleba posmarowane
margaryną lub powidłami.

Jeżeli nie było zbytu na wyprodukowany towar, następowały zwolnienia z

pracy. Wtedy bieda zamieniała się w nędzę, a poszczenie w głód.

Fabrykanci byli przezorni. Chroniły ich dwa pułki wojska, jeden w Białej,

drugi w Bielsku, lecz zanim wojsko wystąpi w bojowym szyku do akcji, może
wlecieć kamień przez okno do salonu, robotnicy mogą zdemolować maszyny w
fabryce, mogą nawet fabryki podpalić. Żeby przeto odwrócić umysły
robotników od takich rebelianckich zamiarów, trzeba je zająć czymś innym.
Przez podstawionych ludzi zaczęto więc niecić waśnie narodowe między
polskimi i niemieckimi robotnikami. Fabrykanci byli bowiem przekonani, że
gdy jedni będą krzyczeli: - Precz z Niemcami!... to drudzy zaczną krzyczeć: -
Raus mit Polen!... A wtedy wołanie: - My chcemy chleba! - będzie zagłuszone.
W ogóle go nie będzie.

A jeżeli i polscy, i niemieccy robotnicy będą krzyczeli na ulicach: - Precz z
Żydami! - wtedy tym lepiej. Ucierpi wprawdzie na tym żydowska biedota,
może tam jakiś mizerny sklepik żydowski będzie rozrabowany, lecz za to

ocaleje fabryka jedna, druga i dziesiąta.

Byli tacy, którzy zrozumieli, że tego rodzaju waśnie narodowościowe

wśród robotniczego pogłowia, to przysłowiowa woda na młyn bielsko-białej
plutokracji. Już kiedyś przejrzał to ksiądz Stojałowski, lekko donkiszowaty
trybun ludowy w postrzępionej sutannie, heretyk, nie chcący słuchać swych
władz kościelnych, marzyciel, romantyk, fanatyk, rebeliant i „burzyciel

porządku społecznego”. Jego reformatorskie zamysły zbankrutowały, gdyż nie
wytrzymały próby życia, on zaś sam, zgorzkniały i osamotniony, zamknął się w
swym parterowym domku nad cuchnącą Niwką, by przeżywać boleśnie swą
klęskę.

Przyszli jednak inni, którzy podjęli się pracy wszczętej przez samotnika

księdza Stojałowskiego. Nazywali siebie socjalistami, rośli w siłę i coraz
głośniej jęli się domagać sprawiedliwości społecznej.

Był to okres burzliwy w tym sensie, że bielsko – bialski robotnik zaczął

zdawać sobie sprawę, iż jest wyzyskiwany i że już nadszedł czas, by podjąć się
walki z owym wyzyskiem.

W tym też okresie urodził się Józef Kluska, w dniu 13 marca 1909 roku.

Było to dziwne dziecko. Koledzy z niemieckiej szkoły przy ulicy Hałcnowskiej
– polskiej wtedy jeszcze nie było – przezwali go „Kluseczką”, aczkolwiek nie
był wcale podobny do kluseczki. Przeciwnie, wyrastał z niego „heligon”,
wysoki, chudy i trochę słabowity.

Matka z troską patrzyła na swojego Józefka, gdyż lękała się o jego

zdrowie. A że ono szwankowało, winę przypisywała książkom. Józefek rwał się
bowiem do książki, czytał i czytał, co mu tylko w rękę wpadło, czytał gazety,
żywoty świętych, jarmarczne broszury o Róży z Tannenberga czy Jaskini
Beatusa, romansidła o podwójnych tytułach, powieści wybitnych polskich
pisarzy, kalendarze...

- Zgłupiejesz, gdy będziesz wciąż siedział w tych książkach! - narzekała

matka.
- Oczy stracisz, gdy będziesz nad nimi ślęczał po nocach! - gderała.

Józefek nie „zgłupnął”, jedynie oczy sobie troche popsuł i musiał potem

nosić okulary, lecz za to nabierał coraz jaśniejszego patrzenia na świat. A świat
koło niego był cudaczny, odmienny od tamtego świata książek, jakby oglądany
przez zezowatego człowieka, pokraczny, kaprawy i smutny.

Józefek rwał się do nauki. Po ukończeniu szkoły ludowej, stał się

uczniem polskiego gimnazjum „Asnyka” i przez trzy lata był jednym z jego
najlepszych uczniów. Wprawdzie „latały mu ptaszki po głowie” - jak orzekł
jeden z jego nauczycieli – zamiast zaś słuchać wykładu, czytał ukradkiem pod
ławą „Faraona” lub „Pana Wołodyjowskiego”. Wywołany do odpowiedzi umiał
się wymigać tak bardzo dowcipną czy sowizdrzalską uwagą, że koledzy buczeli
z zachwytu, a pan nauczyciel przepowiadał mu, że będzie tłukł kamienie przy
drodze.

Dziwna rzecz – zdawałoby się, że powinien był być smętnym

melancholikiem, cudakiem zamkniętym w sobie, jakimś śmiesznym filozofem
lub ponurym sensatem gadającym cytatami z przeczytanych książek, a tu nic!
Wciąż mu latały ptaszki po głowie, takie rozćwierkane ptaszki. Jego kudłata
głowa była pełna pomysłów przezwanych „psimi figlami”. Język miał obrotny i
dowcipny, budząc podziw wśród szkolnych kolegów, a zgorszenie wśród

niektórych nauczycieli. Czasami robił wrażenie pustaka. Lecz gdy był sam,
usiłował po swojemu rozwiązać zagadkę życia. I dochodził do przekonania, że
w tym świecie, który go otaczał, coś nie jest w porządku. Innymi słowy
dojrzewał powoli do roli bojownika o sprawiedliwszy porządek na świecie.
Gdyby mu ktoś powiedział, że „dojrzewa do roli bojownika o sprawiedliwszy
porządek na świecie”, uśmiałby się szczodrze, gdyż raziłoby go namaszczone i
dostojne słowo „bojownik”. Skojarzyłoby się to u niego z ulicznikowską bójką
za miastem, gdy wypadało potykać się z „hałcnowianami” lub „lipniczanami”.
Wtedy bowiem zamiejskie wydmuchowiska „rozbrzmiewały bojowym
krzykiem”, kamienie zaś i bryły „frąkały” jak wszyscy diabli i nabijały guzy na
głowach „bojowników”. Inna rzecz, że po powrocie do domu następowało
„rżnięcie” paskiem przez rozgniewaną matkę.

Po trzech latach matka orzekła, że już dosyć tej nauki. Nie dlatego, żeby

jej nie doceniała, lecz że w domu gościła coraz większa bieda. Po prostu nie
starczyło już pieniędzy na dalsze kształcenie synka. Poszedł więc sprzedawać
gwoździe, blachę, żelazne piecyki, podkowy, klamry i farby u bialskiego kupca
na rynku.

Rychło oswoił się z nowym życiem za kramarską ladą. Matka

przypuszczała, że Józefek, wyrastający zbyt szybko ze swych cajgowych ubrań,
chudy i wysoki, o figlarnych, lekko przymrużonych oczach, zadomowi się w
„żelaznym sklepie”, a może ożeni się nawet z córką pryncypała.

Owszem, uczucie było, i to nawet bardzo piękne i romantyczne, lecz nie

do panny pryncypałówny, ale do czarnookiej i czarnowłosej Stefy, młodej
robotnicy fabrycznej, której wcale nie marzyła się rola pani kupcowej
zgarniającej chłopskie miedziaki do dziurawej kalety.

Nie wiadomo, kiedy wyjawili sobie tę niesłychaną tajemnicę, iż miłują

się wzajemnie ponad wszelkie zrozumienie. Może to było w parku przy
bialskim ratuszu w czasie majowej nocy, gdy słowiki kląskają nadobnie, a
zapach bzu miesza się z kwaśnym odorem biednej rzeczułki Niwki. A może to
było między szumiącymi łanami zboża. Nie w tym rzecz, kiedy odkryli
wspólny nowy świat pełny kolorów, słońca, gwiazd, słowików i zapachu bzu,
lecz że rzekli sobie słowo wiążące jak przysięga.

Józef Kluska dojrzał do swojej przyszłej roli. W Stefie zyskał wierną

towarzyszkę, wspierającą go w pracy w „Czerwonym Harcerstwie”, a następnie
od 1935 roku w zakonspirowanym Komunistycznym Związku Młodzieży
Polski. Zanim jednak mianowany był jego członkiem, stał się „siłaczem”. W
socjalistycznym towarzystwie gimnastycznym „Siła” skupiała się młodzież
postępowa. Józef Kluska nie uczynił tego gwoli li tylko gimnastyki, gdyż
wiedział, że niewiele było z niego pociechy na drążku, koniu czy poręczach.
Nie o to mu bowiem chodziło. Postanowił uczyć się i uczyć innych w kole
młodych towarzyszy będących tych samych przekonań, co on sam. Rychło
jednak spostrzegł, że zarząd „Siły” - to grupa ugodowców, starających się iść z

przeciwnikami na kompromis, przeto spowodował jakby miniaturową
„rewolucję pałacową” i członkowie „Siły” wybrali nowy zarząd, do którego
wszedł Kluska.

Odtąd rozpoczęły się wykłady, komentowanie „Kapitału” Marksa,

dyskusje i deliberowanie, jak „zrównać świat”, by nie było krzywdy społecznej.
Policja jednak patrzyła krzywym i podejrzliwym okiem na schadzki „siłaczy”.
Przeto raz i drugi wpadała znienacka do sali, gdzie odbywały się rzekomo
ćwiczenia gimnastyczne, a w rzeczywistości utwierdzanie się w „czerwonych
nowinkach” i czyniła srogi rumor. Niczego nie znajdowała.

Udało jej się natrafić na ślad Komunistycznego Związku Młodzieży

Polski i aresztować z wielkim szumem szereg osób.

A tymczasem na świecie zapowiadały się wielkie rzeczy. Oto po prostu

zbliżała się wojna.

Komendant bialskiej policji i starosta stanęli przed dylematem: albo

śledzić „siłaczy”, albo śledzić młodzież niemiecką wychowywaną w średnich
szkołach bialskich i bielskich na awangardę hitleryzmu, na członków
osławionej „piątej kolumny”. Młodzież ta jawnie urządzała ćwiczenia
wojskowe, zaprawiające ją do przyszłej walki, otrzymywała broń przemycaną
przez Beskidy, przygotowywała listy proskrypcyjne aktywniejszych
robotników oraz inteligencji polskiej, tak zwane „Sonderfandungsbuch Polen”.

Społeczeństwo polskie było jakby zasugerowane czy to oświadczeniami

samego Hitlera, że nie chce wojny z Polską, czy też oświadczeniami władz
polskich. Przewidywali ją nieliczni, a między owymi nielicznymi była
komunistyczna młodzież, a wśród niej i Józef Kluska. Nie uszło bowiem ich
uwagi niezwykłe podniecenie szowinistyczne wśród Niemców bielsko –
bialskich.

Nastało zamieszanie w mieście. Wycofujące się oddziały wojska

polskiego zostały zasypane strzałami spoza kominów, z dachów i okien
kamienic. Pojawiły się, od dawna przygotowywane już, hitlerowskie chorągwie
ze swastykami i papierowe chorągiewki w oknach z napisami: „Wir danken
Dir, Fuhrer!”

Ten nagły napad hitlerowski poraził najbardziej buntownicze i rogate

serca. Wszak oto wszyscy stali się świadkami niespotykanej w dziejach Polski
klęski, ucieczki rządu polskiego za granicę, zdobycia Warszawy. A potem jakby
otępieli, gdy pijany motłoch niemiecki wył na ulicach obu miast i ryczał
ochryple: „Siegreich wollen wir die Polen schlagen!”

To wszystko było jakby uderzenie maczugą po łbie. Zamąciły się myśli,

opadły ramiona, struchlały serca. Nie na długo jednak.

Kluska nie uchodził przed hitlerowcami, gdyż powstrzymywały go od

tego dwie rzeczy: stara matka potrzebująca opieki i pragnienie walki z
najeźdźcą. I oto już w październiku zwołuje najwierniejszych towarzyszy na
„Stefankę” w Beskidach. Przyszli towarzysze, przyszła Stefa i wszyscy pod

pozorem wycieczki turystycznej zasiedli w krąg na polanie i zaczęli radzić. Co
teraz robić?

Polana chroniła ich przed podsłuchiwaniem przez plątających się

niemieckich turystów. Jeżeli ktoś z nich przechodził koło radzących
towarzyszy, przerywano naradę i zabawiano się po niemiecku zwykłymi
pogaduszkami o niczym. Co teraz robić? - pytali wszyscy.

Kluska wiedział, co teraz robić. Przede wszystkim nie należy tracić wiary.

Następnie należy zejść z „robotą” jeszcze bardziej w podziemie. Należy strzec
się konfidentów, szpiegów i prowokatorów. Trzymać język na uwięzi. Spotykać
się rzadziej, w miejscach zakonspirowanych i w drobnych grupkach. I czekać
na dalszy bieg wypadków. Tym bardziej, że Hitler nie wypowiedział jeszcze
wojny Związkowi Radzieckiemu, lecz ją wypowie.

Towarzysze byli sceptykami. Kluska jednak wierzył i przekonywał ich,

chudy, wysoki, z pałającymi oczami, podobny do biblijnego proroka
wieszczącego nowinę. I tu okazała się wartość jego krasomóstwa wyzbytego
frazesów, lecz pełnego żaru i wiary. - Zwyciężymy! Zwyciężymy! - powtarzał
uparcie.

Pokrzepieni na zwątlałym duchu zeszli wszyscy ze „Stefanki” w dolinę i

jęli się roboty. Praca była trudna. Gestapo już zdołało wywęszyć, że pod jego
bokiem dzieją się dziwne sprawy. Zaczęto przeto niuchać, śledzić, wietrzyć,
wpadać znienacka do mieszkań, aresztować podejrzanych i wywozić do
więzień, z których prawie już nigdy się nie wracało. Ludzie przestali ufać jeden
drugiemu. Podejrzewano się wzajemnie o współpracę z gestapo. Szpicle zaś i
prowokatorzy jęli działać.

I zanim Hitler uderzył na Związek Radziecki, w połowie grudnia roku

1940, zbierają się u Józefa Magi w Dankowicach najbardziej wypróbowani
działacze KPP – jak o tym piszą w swych wspomnieniach Henryk Józefowicz i
Jakub Merc – a więc Leon Wieczorek, Leon Lasek, Stanisław Bularz i Józef
Kluska i zakładają Koło Przyjaciół Związku Radzieckiego. Do owego Koła
przyjmowano byłych działaczy z KPP, KZMP, lewicy Polskiej Partii
Socjalistycznej, Stronnictwa Ludowego i młodzieży zorganizowanej w
„Wiciach”. Praca była dobrze obmyślana i wkrótce Koło Przyjaciół Związku
Radzieckiego, założone w grudniu 1940 roku u towarzysza Magi w
Dankowicach, patronowało 14 innym Kołom Przyjaciół. Przewodniczącym zaś
bielskiego Koła Przyjaciół był Józef Kluska.

Po napadzie Hitlera na Kraj Rad kierunek pracy był wyklarowany. Koła

Przyjaciół Związku Radzieckiego włączyły się do Polskiej Partii Robotniczej,
po nawiązaniu kontaktu z Komitetem Obwodowym PPR w Krakowie.

Kluska staje się teraz jednym z najbardziej aktywnych działaczy w

utworzonym podobwodzie śląskim, obejmującym Bielsko, Zaolzie, i Zagłębie
Dąbrowskie. I gdy gestapo, z końcem października roku 1942, wykryło
organizację tę na terenie Śląska Zaolziańskiego, klęska „wsypy” stała się tak

wielka, że wielu towarzyszy było bliskich załamania się, gdyby nie Józef
Kluska. Obdarzony darem wymowy, umiejący przeplatać wielkie słowa
sowizdrzalskim humorem, wciąż wierzący mocno w zwycięstwo, porywał
wątpiących do nowego wysiłku.

Ileż tu było trzeba wiary w owo zwycięstwo, by się samemu nie załamać!
„Wsypa”na Zaolziu wykazała, że wróg umie wśliznąć się w szeregi

towarzyszy. I odruchowo jęło się znowu plenić podejrzenie i nieufność. Owa
nieufność zaciążyła na toku pracy. W tej tragicznej chwili Józef Kluska umiał
przekonać nawet najbardziej wątpiących, że sprawa nie jest przegrana, że nie
wolno poddawać się rozpaczy i zniechęceniu.

„Wsypa na Zaolziu, z początkiem listopada roku 1942, objęła swym

zasięgiem i teren Bielska – Białej. Józef Kluska ostrzeżony na czas wymknął
się zręcznie obławie i teraz, już jako tzw. „nielegalny” towarzysz, zaczyna
życie i pracę podziemną. Schronił się wtedy u krawca Sablika w Kozach.
Sablik zaś, gdy nadchodził klient lub żandarm, ukrywał Kluskę w szafie za
ubraniami lub za misternie zamaskowane przepierzenie w warsztacie. Od czasu
do czasu Kluska wymykał się do swych towarzyszy, wpadał do matki, do
ukochanej Stefy, a gdy się żegnał z nimi, robiło to wrażenie, że żegna się z nimi
na zawsze. Towarzysze zaś strzegli go pilnie.

W tym okresie utworzył się przy Komitecie Okręgowym PPR Okręgowy

Sztab Armii Ludowej, w którym Józef Kluska pełnił rolę propagandzisty.
Gestapo wiedziało o nim, usiłowało go ująć, lecz Kluska zręcznie unikał
zastawionych sideł. Wściekali się, że Kluska był nieuchwytny.

W końcu wpadli na szatański pomysł. Aresztowali Stefę i więzili ją przez

kilka miesięcy. Obchodzili się z nią jeszcze jakoś po ludzku. Potem
nieoczekiwanie, w kwietniu roku 1943, zwolnili ją z więzienia. Chodziło o
dwie rzeczy: po pierwsze, by Stefę skompromitować w oczach towarzyszy,
którzy mogliby podejrzewać ją o zdradę za cenę wolności i o współpracę z
gestapo, a po drugie, aby pilnie ją śledzić i dzięki temu wpaść na ślad Józefa
Kluski, z którym Stefa przecież będzie chciała się spotkać.

Nic z tego nie wyszło. Towarzysze przejrzeli grę gestapo i otoczyli Stefę

jeszcze większą opieką. A spotkania z Józefem – najczęściej w Beskidach –
były tak zorganizowane, że wyprowadzały szpiclów w pole.

Na niemieckim wschodnim froncie zaś ważyły się losy walki o

Stalingrad. Hitler zapowiadał ostateczny cios i największe w dziejach Niemiec
zwycięstwo swojej armii. Tysiące pociągów z żołnierzami i sprzętem
wojennym gnało dniem i nocą na wschód. Upływały jednak miesiące, a
zapowiadane zwycięstwo nie nadchodziło.

Józef Kluska, który w ostatnich czasach jakby postarzał się, posiwiał,

chociaż miał dopiero 33 lata, ożył teraz, poweselał. Śledził on zmaganie obu
armii pod Stalingradem i w końcu doszedł do osobliwego wniosku: - Jeżeli
Niemcy do końca stycznia nie zdobędą Stalingradu – twierdził w gronie

towarzyszy – to go już nigdy nie zdobędą. - Skąd wiesz? - pytali towarzysze. -
Mam takie przeczucie!

Towarzysze przyjmowali jego słowa z niedowierzaniem. Gdy jednak

minął 31 dzień stycznia, a potem 1 i 2 dzień lutego – uwierzyli. Zresztą nie
musieli już wierzyć słowom Kluski, gdyż zakonspirowane radioodbiorniki
ogłosiły oszałamiającą wieść, że Niemcy pod Stalingradem ponieśli największą
w swych dziejach klęskę. - Rozpoczął się koniec „Tysiącletniej Rzeszy” -
oświadczył Kluska. - Naszym zadaniem jest dobijanie zdychającego potwora.

Były to słowa wyrzeczone w lipcu, na zakonspirowanym zebraniu

działaczy, na Magórce. Byli to ludzie, najtężsi „nielegalni” towarzysze,
upatrzeni przez obwód na komendantów poszczególnych grup partyzanckich.
Okręg Gwardii Ludowej liczy na tym terenie 80 gwardzistów. Zostali oni
podzieleni na grupy od 5 do 8 osób, zadaniem ich zaś było zdobywanie broni,
wysadzanie pociągów i torów kolejowych, zwalanie masztów z przewodami
wysokiego napięcia, kolportaż ulotek i prasy podziemnej, ĸtórej redaktorem był
Józef Kluska.

Gdy przyszło do podziału terenu, Kluska wraz z Bogusławem Czaderem

(„Sztajer” ) , oświadczyli gotowość pracy na najtrudniejszym terenie,
mianowicie na odcinku Żywieckim. Istniały tam bowiem zgrupowania
partyzanckie, lecz zupełnie niezorganizowane, działające na własną rękę, mało
zdyscyplinowane, mianujące się „akowcami” i częstokroć rabujące żywność
chłopom. Chodziło o skontaktowanie się z nimi i nakłonienie ich, by utworzyli
jedną podziemną armię bez względu na przekonania polityczne poszczególnych
ich członków czy grup, by wspólnie walczyć z najeźdźcą.

Józef Kluska - „Kanonier” i „Długi”, redaktor ulotek antyhitlerowskich w

języku niemieckim, komendant jednego z oddziałów Gwardii w Beskidach,
wymykającym się raz po raz obławom niemieckim, wysadzający pociągi, tory
kolejowe i maszty wysokiego napięcia, zdobywający broń i kartki
żywnościowe lub też konfiskujący żywność w niemieckich magazynach – ten
legendarny już prawie „Kanonier” zobowiązał się przeto pozyskać „leśnych
ludzi” z terenu żywieckiego dla wspólnej akcji.

Według H. Rechowicza Kluska wraz ze „Sztajerem” i „Dzikim” (Wojda)

wybrali się w pierwszych dniach września do Gilowic, gdzie przebywał w
bunkrze oddział partyzancki. Chodziło o nawiązanie współpracy tego oddziału
z Gwardią Ludową.

Z owej wyprawy nikt nie wrócił. Wszyscy trzej zostali podstępnie

zamordowani przez eneszetowskich zbirów.

Zwłoki Józefa Kluski odnaleziono dopiero w październiku i pogrzebano

wraz z ciałem Bogusława Czadera na cmentarzu w Gilowicach. Józef Kluska
został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Walecznych oraz mianowany
kapitanem WP, a jedna z bielskich fabryk nosi jego imię.