SPIS TREÂCI

1. Rynek kapita∏owy ............................................................................................................................................ 1

2. Podstawowe instrumenty wyniku finansowego ............................................................................................ 2

3. Dzia∏alnoÊç inwestycyjna grupy Generali w Polsce ...................................................................................... 6

4. Ubezpieczenia spo∏eczne przed reformà ...................................................................................................... 7

5. Reforma ubezpieczeƒ spo∏ecznych w Polsce .............................................................................................. 9

6. Miejsce i rola ubezpieczeƒ w gospodarce .................................................................................................. 16

7. Definicje w ubezpieczeniach na ˝ycie.......................................................................................................... 17

8. Ubezpieczenia na ˝ycie ................................................................................................................................ 20

9. Rodzaje ubezpieczeƒ .................................................................................................................................... 22

1

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

RYNEK KAPITA¸OWY

W codziennej pracy agenta ubezpieczeniowego
znajomoÊç finansów jest nieodzowna. Wprawdzie
zadaniem agenta ubezpieczeniowego nie jest
doradztwo finansowe, jednak˝e polisa
ubezpieczeniowa mo˝e byç jednym z instrumentów
finansowych. Oferowane klientom w ramach
ubezpieczenia fundusze inwestycyjne ró˝nià si´
sk∏adem portfeli inwestycyjnych, stopniem ryzyka,
a tym samym potencjalnà stopà zwrotu
z inwestycji. Dlatego te˝ znajomoÊç podstawowych
praw jakimi rzàdzi si´ rynek kapita∏owy jest tak
wa˝na w pracy agenta ubezpieczeniowego.

Podstawowym celem rynku kapita∏owego jest
umo˝liwienie ró˝nym podmiotom pozyskiwanie
Êrodków finansowych na dzia∏alnoÊç inwestycyjnà
zapewniajàcà dochody i zyski. Aby rynek
kapita∏owy nie by∏ nara˝ony na ró˝nego rodzaju
spekulacje paƒstwo przyj´∏o rol´ stró˝a i to w∏aÊnie
paƒstwo jest jednym z jego g∏ównych uczestników,
b´dàc jednoczeÊnie emitentem ró˝nego rodzaju
papierów wartoÊciowych. Paƒstwo tworzàc normy
prawne, rozwiàzania instytucjonalne oraz
procedury regulujàce publiczny obrót papierami
wartoÊciowymi zapewnia w ten sposób stabilny
rozwój gospodarczy.

Emitenci, inwestorzy i poÊrednicy tworzà
trzy podstawowe grupy uczestników rynku
kapita∏owego. Emitent to osoba prawna
wystawiajàca papiery wartoÊciowe we w∏asnym
imieniu w celu pozyskania kapita∏u. Inwestor to
osoba fizyczna lub prawna, która anga˝ujàc kapita∏
oczekuje zysków. PoÊrednik to zorganizowana,
wyspecjalizowana instytucja np. gie∏da papierów
wartoÊciowych, banki inwestycyjne, domy
maklerskie poÊredniczàce mi´dzy emitentem
a inwestorem.

Dokonujàc najprostszego podzia∏u rynek
kapita∏owy mo˝emy podzieliç na:
-

rynek pierwotny

-

rynek wtórny

Rynek pierwotny to sprzeda˝ papierów
wartoÊciowych przez emitenta. To w∏aÊnie na tym
rynku rozpoczyna si´ obrót papierami
wartoÊciowymi. Wyemitowane i sprzedane
w obrocie pierwotnym papiery wartoÊciowe
wprowadzone zostajà do obrotu wtórnego,
który dokonuje rynkowej wyceny kapita∏u.

Rodzaje obrotu na rynku wtórnym:
-

obrót gie∏dowy

-

regulowany obrót pozagie∏dowy

-

obrót na rynku prywatnym

Obrót gie∏dowy jest najbardziej bezpiecznym
i najlepiej zorganizowanym obrotem papierami
wartoÊciowymi. Odbywa si´ on na Gie∏dzie
Papierów WartoÊciowych w Warszawie pod
nadzorem Komisji Papierów WartoÊciowych i Gie∏d.
Charakteryzuje si´ publicznym charakterem obrotu
zgodnie z obowiàzujàcymi procedurami, a emitenci
muszà uzyskaç zgod´ na dopuszczenie do obrotu
publicznego.

Regulowany obrót pozagie∏dowy zyskuje coraz
wi´ksze znaczenie na rynku kapita∏owym, znajdujà
si´ na nim papiery wartoÊciowe tych emitentów,
którzy nie mogà bàdê nie chcà spe∏niaç tak du˝y
wymogów jakie stawia si´ przy dopuszczeniu
do obrotu gie∏dowego np. ma∏e spó∏ki akcyjne.
Rynek pozagie∏dowy jest jednak rynkiem
publicznym, a jego dzia∏alnoÊç regulujà stosowne
procedury i przepisy prawa. Transakcje na ryku
pozagie∏dowym przeprowadzane sà przez gie∏dy
elektroniczne lub domy maklerskie.

Zarówno obrót gie∏dowy jak i regulowany obrót
pozagie∏dowy papierami wartoÊciowymi odbywajà
si´ w sposób zdematerializowany. Papiery
wartoÊciowe dopuszczone do obrotu publicznego
istniejà wy∏àcznie jako elektroniczne zapisy na
rachunkach ich w∏aÊcicieli.

Obrót na rynku prywatnym jest najstarszà,
niezorganizowanà formà obrotu papierami
wartoÊciowymi, a transakcje dokonywane sà
w drodze bezpoÊrednich negocjacji.

Dzia∏alnoÊç inwestycyjnà towarzystw
ubezpieczeniowych reguluje Ustawa o Dzia∏alnoÊci
Ubezpieczeniowej (Dz.U.03.124.1151)

Art. 154 ustawy okreÊla nast´pujàce rodzaje
papierów wartoÊciowych jako dozwolone
do lokowania w nich Êrodków:
-

bony skarbowe

-

obligacje skarbowe

-

inne papiery wartoÊciowe emitowane przez
paƒstwo

-

obligacje gmin

-

po˝yczki zabezpieczone hipotecznie

-

nieruchomoÊci

-

akcje spó∏ek

-

depozyty bankowe

-

fundusze powiernicze

-

oraz inne za zgodà urz´du nadzorujàcego

Wst´p do ubezpieczeƒ

2

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

PODSTAWOWE INSTRUMENTY RYNKU
FINANSOWEGO

Obligacje

Obligacja jest papierem d∏u˝nym stwierdzajàcym
fakt zaciàgni´cia d∏ugu przez emitenta obligacji
u jego nabywcy. W najcz´Êciej spotykanych
obligacjach d∏ug ten jest sp∏acany jako nale˝noÊç
pieni´˝na p∏atna w ÊciÊle okreÊlonych terminach
wraz z odsetkami, których sposób naliczania jest
okreÊlony w warunkach emisji obligacji.

Obligacja w przeciwieƒstwie do akcji nie ma
charakteru udzia∏owego. Nabywca obligacji nie jest
wi´c wspó∏w∏aÊcicielem cz´Êci majàtku
emitenta.

Ze wzgl´du na emitenta mo˝na wyró˝niç trzy typy
obligacji :
-

Obligacje Skarbu Paƒstwa

-

Obligacje gminne

-

Obligacje przedsi´biorstw

Obligacje skarbowe nale˝à
do najbezpieczniejszych papierów wartoÊciowych,
gdy˝ to Skarb Paƒstwa jest gwarantem ich wyp∏a-
calnoÊci. Rzàd za pomocà tych obligacji
finansuje deficyt bud˝etowy. Najcz´stszym
sposobem na sp∏at´ narastajàcego d∏ugu
publicznego jest po prostu emisja nowych obligacji.
W ten sposób Skarb Paƒstwa zyskuje Êrodki
potrzebne do wykupu poprzedniowyemitowanych
obligacji. Obligacje skarbowe jako jedyne
sà notowane na Gie∏dzie Papierów WartoÊciowych
w Warszawie, a zysk osiàgany z tych papierów jest
praktycznie pewny.

Obligacje gminne emitowane sà przez niektóre
gminy np. Ostrów Wielkopolski, Kraków, Wroc∏aw.
Z wp∏ywów z nich finansowane sà gminne
inwestycje.

Obligacje przedsi´biorstw. Dzi´ki nim podmioty
gospodarcze uzyskujà êród∏o d∏ugoterminowej
po˝yczki, nie tracàc ani nie ograniczajàc w ˝aden
sposób swojej samodzielnoÊci (co ma miejsce przy
emisji akcji). Emisja obligacji nie wp∏ywa na cen´
rynkowà akcji przedsi´biorstwa (podczas gdy
emisja nowych akcji powoduje spadek zysku
przypadajàcego na jednà akcj´), a odsetki wyp∏a-
cane obligatariuszom stanowià koszty uzyskania
przychodu.

Ceny obligacji

Cena nominalna to cena, od której naliczane sà
odsetki. Dla obligacji skarbowych rocznych
i trzyletnich wynosi 100 z∏, a dla obligacji
dwu, pi´cio i dziesi´cioletnich 1000 z∏. Po cenie

nominalnej powi´kszonej o naros∏e odsetki, emitent
wykupuje obligacje po up∏ywie terminu
okreÊlonego w obligacji.

Cena emisyjna, to cena po której kupujemy
obligacje od emitenta. Mo˝e byç ni˝sza jak
i wy˝sza od ceny nominalnej. Zale˝y to
od oprocentowania i przewidywanego
zainteresowania obligacjami oraz ewentualnych
dodatkowych korzyÊci jakie nabywca mo˝e
odnieÊç z tytu∏u ich posiadania.

Cena rynkowa (kurs gie∏dowy) jest ustalana na
codziennych sesjach gie∏dowych, jako wypadkowa
popytu i poda˝y notowanych na gie∏dzie obligacji.
Nie jest to cena, którà faktycznie p∏aci kupujàcy
i otrzymuje sprzedajàcy obligacje poniewa˝, nie
uwzgl´dnia ona naros∏ych odsetek w danym dniu.

Rodzaje obligacji skarbowych

Obligacje skarbowe notowane na warszawskiej
gie∏dzie mo˝emy podzieliç wed∏ug terminu
zapadalnoÊci, czyli daty ich wykupu na: roczne,
dwuletnie, trzyletnie, pi´cio i dziesi´cioletnie.

Drugi podzia∏ zwiàzany jest ze sposobem
rozliczania i wyp∏acania odsetek. Wed∏ug tego
kryterium mo˝emy wyró˝niç obligacje o sta∏ym
i zmiennym oprocentowaniu.

Obligacje o sta∏ym oprocentowaniu

Oprocentowanie tych obligacji jest z góry okreÊlone
i niezmienne przez ca∏y okres ˝ycia obligacji, a˝
do daty ich wykupu. W zale˝noÊci od daty wykupu
oprocentowanie wynosi od 6 do 14%, a odsetki
wyp∏acane sà corocznie. Kupno tych obligacji
zwiàzane jest z ryzykiem, ale tylko w przypadku
wzrostu inflacji.

Na warszawskiej gie∏dzie notowane sà serie
obligacji dwu, pi´cio i dziesi´cioletnich.

Obligacje o zmiennym oprocentowaniu

Do tej grupy nale˝à obligacje trzy i dziesi´cioletnie.
ZmiennoÊç oprocentowania oznacza, ˝e
w poszczególnych okresach ˝ycia obligacji czyli
w tzw. okresach odsetkowych oprocentowanie
obligacji mo˝e ulegaç zmianie w zale˝noÊci
od kszta∏towania si´ okreÊlonego wskaênika
finansowego np. inflacji.

Bony skarbowe

Bony skarbowe sà krótkoterminowymi papierami
wartoÊciowymi na okaziciela emitowanymi przez
Skarb Paƒstwa, w których emitent potwierdza
przyj´cie lokaty gotówkowej (zaciàga po˝yczk´)
i zobowiàzuje si´ do jej sp∏aty (wykupu bonów
skarbowych) w terminie krótszym ni˝ rok.

Wst´p do ubezpieczeƒ

3

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

Zazwyczaj emitowane sà bony o terminach wykupu
13, 26 i 52 tygodnie. Nabywcami bonów sà
przede wszystkim firmy krajowe i zagraniczne,
cz´sto banki. Sprzeda˝ bonów w obrocie
pierwotnym dokonywana jest formie przetargów
organizowanych przez NBP.

Potencjalni inwestorzy sk∏adajà w NBP oferty kupna.
W ofertach podajà ile bonów i w jakich odcinkach
zamierzajà kupiç oraz cen´, jakà gotowi sà zap∏aciç
za ka˝de 100 z∏ wartoÊci nominalnej walorów. NBP
przyjmuje oferty zakupu, zawierajàce ceny nie
gorsze ni˝ wyznaczona przez Ministerstwo Finan-
sów maksymalna wysokoÊç dyskonta. Bony
skarbowe sà wi´c sprzedawane z dyskontem,
czyli poni˝ej wartoÊci nominalnej i sà
nieoprocentowane. WartoÊç nominalna jednego
bonu wynosi 10 000 z∏otych.

Pe∏nà kwot´ nominalnà inwestor otrzymuje
w momencie wykupu bonu skarbowego. Zanim
jednak nastàpi termin wykupu posiadacz bonu
mo˝e go odsprzedaç w obrocie wtórnym innemu
inwestorowi z wyjàtkiem NBP. Rynek wtórny
organizuje kilka specjalizujàcych si´ w tym banków.
Cen´ kupna i sprzeda˝y bonów skarbowych na
rynku wtórnym kszta∏tuje poda˝ i popyt na te
walory. Wyniki transakcji na rynku wtórnym
publikowane sà w prasie. Banki organizujàce rynek
wtórny zarabiajà na mar˝y mi´dzy wy˝szà cenà
sprzeda˝y a ni˝szà cenà skupu bonów.

Ceny bonów sà odzwierciedleniem
przewidywanego przez rynek pieni´˝ny poziomu
inflacji, dlatego mogà byç miarodajnym
odniesieniem dla okreÊlenia oprocentowania innych
instrumentów finansowych np. obligacji.

Commercial Papers

Commercial Papers to krótkoterminowe papiery
wartoÊciowe (o terminie wykupu krótszym ni˝ rok),
potwierdzajàce zad∏u˝enie ich emitenta wobec
nabywcy. CP majà zazwyczaj charakter weksla
i sà instrumentem dyskontowym, sprzedawanym za
poÊrednictwem banku - dealera, który nast´pnie
organizuje rynek wtórny tych papierów, w celu
zapewnienia p∏ynnoÊci inwestorów, którzy w ten
sposób zainwestowali swoje Êrodki finansowe.

CP sà formà pozyskiwania taƒszego (w stosunku
do kredytu bankowego) kapita∏u dla przed-
si´biorstwa. Na rynku Commercial Papers
z jednej strony spotykajà si´ przedsi´biorstwa
potrzebujàce kapita∏u, z drugiej zaÊ przed-
si´biorstwa posiadajàce wolne Êrodki, które mogà
byç zainwestowane. Emitent nie musi te˝ dos-
tosowywaç si´ do wymogów kredytowych banku,

wyst´pujàcego tu tylko w charakterze poÊrednika,
a nie udzielajàcego po˝yczki.

AtrakcyjnoÊç CP dla nabywców wynika z ich
wy˝szej rentownoÊci w porównanymi z (je˝eli
chodzi o termin wykupu) bonami skarbowymi.

Listy zastawne

List zastawny jest dokumentem po˝yczkowym
emitowanym przez specjalistyczne (hipoteczne)
banki. Banki sprzedajàc listy zastawne zdobywajà
kapita∏ przeznaczany nast´pnie na kredyty
hipoteczne, udzielane w∏aÊcicielom nieruchomoÊci
w zamian za wpis do ksi´gi wieczystej. RentownoÊç
listów zastawnych przewy˝sza zazwyczaj
rentownoÊç obligacji skarbowych o podobnym
okresie zapadalnoÊci.

Akcje

Ka˝da spó∏ka akcyjna jest w∏asnoÊcià
akcjonariuszy. Dokumentem stwierdzajàcym t´
w∏asnoÊç jest akcja. Ka˝dy posiadajàcy choçby
jednà akcj´ jest w∏aÊcicielem czàstki kapita∏u
akcyjnego spó∏ki.

Akcje notowane na gie∏dzie podlegajà nieustannej
wycenie przez rynek. Jej wynikiem sà codzienne
kursy gie∏dowe. Inwestorzy kupujàc akcje sàdzà,
˝e sà one niedowartoÊciowane (tanie), podczas gdy
inni w tym samym czasie sprzedajà akcje uwa˝ajàc,
˝e ceny akcji sà przewartoÊciowane i za chwil´
b´dà spadaç.

Zakup akcji dynamicznie rozwijajàcej si´ spó∏ki
z zamiarem sprzeda˝y ich w przysz∏oÊci po wy˝szej
cenie to podstawowy motyw jakim kieruje si´ ka˝dy
kupujàcy akcje inwestor. Ka˝dà akcj´ mo˝na
okreÊliç za pomocà pewnych wskaêników,
z których cz´Êç podaje si´ w notowaniach
gie∏dowych akcji umieszczonych w sprawozdaniach
z obrotu akcjami na gie∏dzie. Podstawowe wskaêniki
to:

WartoÊç nominalna akcji - jest to wartoÊci
okreÊlona w dokumencie potwierdzajàcym
wyemitowanie akcji.

WartoÊç rynkowa akcji - jest to rzeczywista
wartoÊç akcji tzn. jej cena na gie∏dzie.

WartoÊç ksi´gowa akcji - jest to wartoÊç aktywów
netto notowanej na gie∏dzie spó∏ki, zazwyczaj
majàca niewiele wspólnego z jej wartoÊcià rynkowà.

Wspó∏czynnik cena/zysk - jest to stosunek
wartoÊci rynkowej akcji do zysków przypadajàcych
na t´ akcj´, a jego wartoÊci sà podawane we
wszystkich notowaniach gie∏dowych.

Wst´p do ubezpieczeƒ

4

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

Stopa dywidendy - jest to wielkoÊç dywidendy
przypadajàcej na jednà akcj´ podzielona przez
cen´ akcji.

Zabezpieczenie dywidendy- jest to iloraz
dochodów spó∏ki emitujàcej akcj´ do wielkoÊci
dywidendy. Wysoka wartoÊç tego wskaênika
oznacza zdolnoÊç firmy do wyp∏aty dywidendy.

Inne korzyÊci na jakie mo˝e liczyç akcjonariusz to
tzw. prawa majàtkowe. Nale˝y do nich prawo g∏osu
na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy Spó∏ki,
prawo do udzia∏u w zysku (dywidenda), prawo
poboru nowych akcji.

Prawo uczestniczenia w Walnym Zgromadzeniu
Akcjonariuszy (WZA)

Walne zgromadzenie jest najwy˝szym organem
w∏adzy w spó∏ce akcyjnej. Prawo do udzia∏u
w WZA oznacza prawo do g∏osu, a wi´c mo˝liwoÊç
wp∏ywania na najwa˝niejsze decyzje spó∏ki
dotyczàce kierunków jej rozwoju, wyboru w∏adz,
sposobu zagospodarowania czy podzia∏u zysku.
Waga tego g∏osu zale˝y o iloÊci posiadanych akcji.
Inwestorzy instytucjonalni posiadajàcy kilkadziesiàt
procent wszystkich akcji, majà decydujàcy wp∏yw
na los spó∏ki. G∏os drobnych inwestorów
indywidualnych jest zgo∏a symboliczny.

Prawo do udzia∏u w zyskach (dywidendy)

Prawo do udzia∏u w zyskach jest ÊciÊle powiàzane
z prawem do g∏osu na WZA, poniewa˝ tam
zapadajà decyzje o wyp∏acie dywidendy i jej
wysokoÊci. WysokoÊç dywidendy przypadajàcej na
ka˝dà akcj´ zale˝y od wielkoÊci wypracowanego
zysku i od tego jakà cz´Êç zysku WZA przeznaczy
na dywidend´. Zdarza si´, ˝e mimo osiàgni´cia
wysokich zysków, spó∏ka nie decyduje si´ na
wyp∏at´ zysku akcjonariuszom (w przypadku
wi´kszoÊci polskich spó∏ek ma to miejsce).
Wypracowany w ciàgu roku zysk przeznaczany jest
na inwestycje, co przyczynia si´ do dynamicznego
rozwoju spó∏ki w przysz∏oÊci. W przypadku
podj´cia decyzji o wyp∏acie dywidendy WZA
okreÊla termin nabycia prawa do dywidendy. Jest
to dzieƒ, w którym akcje muszà byç zapisane na
rachunku inwestycyjnym akcjonariusza, aby by∏ on
uprawniony do jej otrzymania. Wyp∏ata nast´puje
w terminie póêniejszym, okreÊlonym przez WZA.

Prawo poboru nowych akcji

Spó∏ki dla swojego dynamicznego rozwoju
potrzebujà ciàg∏ego dop∏ywu kapita∏u.

Te spoÊród nich, które notowane sà na gie∏dzie
pozyskujà ten kapita∏ poprzez emisj´ i sprzeda˝
nowych akcji. Prawo poboru oznacza przywilej

pierwszeƒstwa przy zakupie nowych akcji przez
akcjonariuszy, proporcjonalnie do liczby
posiadanych przez nich akcji. Wa˝nà cechà prawa
poboru jest to, ˝e mo˝e byç ono przedmiotem
obrotu gie∏dowego jako samodzielny papier
wartoÊciowy. Oznacza to, ˝e dotychczasowi
posiadacze akcji mogà zrezygnowaç z prawa
obj´cia nowych akcji, sprzedajàc to prawo na
gie∏dzie tym, którzy sà zainteresowani nabyciem
akcji pochodzàcych z nowej emisji.

Gie∏da Papierów WartoÊciowych

Gie∏da Papierów WartoÊciowych w Warszawie
zwana równie˝ gie∏dà warszawskà jest wtórnym
rynkiem akcji. Pierwsza sesja gie∏dy warszawskiej
odby∏a si´ 16 kwietnia 1991 roku. Poczàtkowo na
gie∏dzie notowane by∏y akcje tylko pi´ciu spó∏ek:
Tonsilu, Exbudu, Próchnika, Âlàskiej Fabryki Kabli
i KroÊnieƒskich Hut Szk∏a “ Krosno”, a sesje
gie∏dowe odbywa∏y si´ tylko raz w tygodniu.
W po∏owie 1992 na warszawskiej gie∏dzie notowane
by∏y ju˝ akcje 14 spó∏ek, dziÊ ponad dwustu. Mimo,
ze regulamin gie∏dy dopuszcza tak˝e obrót innymi
papierami wartoÊciowymi, w poczàtkach gie∏dy
obracano jedynie akcjami.

O dopuszczeniu papieru wartoÊciowego do obrotu
gie∏dowego decyduje Rada Gie∏dy (organ
nadzorczy gie∏dy liczàcy dwunastu cz∏onków)
na wniosek Zarzàdu Gie∏dy (organ wykonawczy
gie∏dy, w sk∏ad którego wchodzà prezes i dwóch
cz∏onków zarzàdu). Rada Gie∏dy mo˝e tak˝e
zawiesiç lub wykluczyç obrót akcjami notowanej na
gie∏dzie spó∏ki.

Istnieje kilka warunków dopuszczenia papierów
wartoÊciowych do obrotu gie∏dowego.
Podstawowym z nich jest dopuszczenie tych
papierów do obrotu publicznego przez Komisj´
Papierów WartoÊciowych i Gie∏d w oparciu
o informacje o emitencie zebrane w prospekcie
emisyjnym z∏o˝onym w KPWiG. Informacje te
dotyczà przede wszystkim iloÊci i wartoÊci
wprowadzanych do obrotu papierów i warunków
przeprowadzenia emisji, kondycji finansowej spó∏ki,
perspektyw jej rozwoju, dotychczasowych
akcjonariuszy i w∏adz spó∏ki. Dodatkowo ka˝dy
emitent jest zobowiàzany do przedstawiania
okresowych sprawozdaƒ z dzia∏alnoÊci firmy,
zawierajàcych tak˝e informacje dotyczàce akcji
(np. wysokoÊç wyp∏acanej dywidendy). Akcje
dopuszczone do obrotu publicznego zostajà
z∏o˝one w Krajowym Depozycie Papierów
WartoÊciowych. Oznacza to, ˝e obrót papierami
wartoÊciowymi jest zdematerializowany, a wszystkie
papiery istniejà w formie zapisów elektronicznych,

Wst´p do ubezpieczeƒ

5

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

inwestorzy zaÊ otrzymujà z biur maklerskich
wyciàgi ze stanów swoich kont.

Uczestnikami gie∏dy warszawskiej sà tzw.
Cz∏onkowie gie∏dy czyli zatrudniajàce maklerów
wyspecjalizowane domy maklerskie. Cz∏onkowie
gie∏dy sà jednoczeÊnie jej akcjonariuszami. To
w∏aÊnie mi´dzy domami maklerskimi odbywajà si´
transakcje gie∏dowe. Inwestor zamierzajàcy kupiç
bàdê sprzedaç papiery wartoÊciowe na gie∏dzie
dokonuje tego w∏aÊnie za poÊrednictwem
licencjonowanych domów maklerskich.

Analiza fundamentalna

Analiza fundamentalna opiera si´ na trzech
regu∏ach: zmiany wielkoÊci popytu i poda˝y
odbijajà si´ na cenach akcji, zmiany cen akcji
podlegajà utrzymujàcym si´ przez d∏u˝szy czas
trendom, procesy gie∏dowe powtarzajà si´. Analiza
ta zak∏ada, ˝e zasadniczy wp∏yw na zjawiska
rynkowe majà procesy ekonomiczne wyst´pujàce
poza gie∏dà. FundamentaliÊci podejmujàc decyzje
o zakupie lub sprzeda˝y akcji kierujà si´ analizà
danych statystycznych, takich jak: bilans spó∏ki,
sprawozdanie bieg∏ych ksi´gowych, wyp∏aty
dywidendy, poziom p∏ac czy obroty spó∏ki. W celu
oszacowania koniunktury gospodarczej biorà
równie˝ pod uwag´ dane dotyczàce inflacji oraz
wysokoÊç stóp procentowych. FundamentaliÊci
kupujà akcje wówczas, gdy ceny kszta∏tujà si´
poni˝ej ich statystycznej wartoÊci.

Analiza techniczna

Analiza techniczna zak∏ada, ˝e zjawiska gie∏dowe
wyprzedzajà w czasie zjawiska ekonomiczne.
Technicy odrzucajà wszelkie dane statystyczne,
preferujàc analiz´ trendu rynku. Ich zdaniem cena
rynkowa akcji odzwierciedla nie jej cen´
„fundamentalnà“, ale g∏ównie irracjonalne nastroje
tysi´cy kupujàcych i sprzedajàcych akcje osób,
czyli czynniki wymykajàce si´ analizie
fundamentalnej. Zwolennicy analizy technicznej
twierdzà, ˝e bie˝àca, ustalana przez rynek cena
akcji odzwierciedla nie powszechnie znane dane
fundamentalne, ale te które sà przed ogó∏em
trzymane w tajemnicy. Ceny akcji majà tendencj´
do zwy˝ki lub zni˝ki i tendencje te sà
kontynuowane dopóty, dopóki nie nastàpi zmiana
w bilansie popytu i poda˝y. Istota analizy
technicznej sprowadza si´ wi´c do wyznaczenia
momentu, w którym taka zmiana nastàpi, aby
dokonaç wyprzedzajàcych wobec pozosta∏ych
inwestorów decyzji inwestycyjnych. Analiza
techniczna pos∏uguje si´ wyrafinowanym aparatem
matematycznym pozwalajàcym wyznaczaç ró˝ne

statystycznie obliczane wskaêniki u∏atwiajàce
przewidywanie trendów kszta∏towania si´ kursów.

Gie∏da odzwierciedla wi´c huÊtawk´ ludzkich emocji
i z tego punktu widzenia zarówno hoss´ jak i bess´
mo˝na podzieliç na trzy etapy.

Hossa

Pierwsza zwy˝ka cen akcji jest reakcjà na skrajne
niedowartoÊciowanie rynku, jest odreagowaniem
pesymizmu z ostatniej fazy bessy. Druga zwy˝ka
jest wynikiem rozpoznania przez analityków
korzystnych perspektyw finansowych na rynku.
Trzecia i ostatnia zwy˝ka jest wynikiem zbyt
optymistycznego dyskontowania przysz∏oÊci. Liczni
drobni inwestorzy kupujà spó∏ki emitujà nowe akcje,
a wiadomoÊci oko∏o rynkowe napawajà
optymizmem. Wi´kszoÊç ludzi zastanawia si´
co kupiç, zamiast powa˝nie zaczàç myÊleç
o sprzeda˝y.

Bessa

Pierwsza zni˝ka rozpoczyna si´ zbywaniem akcji
przez najbardziej wtajemniczonych. Druga zni˝ka,
nast´puje panika, poda˝ akcji zdecydowanie
przewy˝sza popyt. Trzecia zni˝ka, rozczarowanie,
„puszczajà nerwy” tym co kupili akcje podczas
paniki (liczàc na wzrost), jak i tym, którzy kupili je
znacznie wczeÊniej.

Wst´p do ubezpieczeƒ

DZIA¸ALNOÂå INWESTYCYJNA GRUPY
GENERALI W POLSCE

Inwestycje kapita∏owe w Grupie Generali w Polsce
zwiàzane sà z dwoma rodzajami prowadzonej dzi-
a∏alnoÊci: ubezpieczeniami na ˝ycie oraz
funduszem emerytalnym.

Dzia∏alnoÊcià inwestycyjnà zajmuje si´ w Generali
zespó∏ specjalistów, w którego sk∏ad wchodzà
doradcy inwestycyjni, zarzàdzajàcy oraz analitycy.

Podstawà efektywnego zarzàdzania aktywami jest
posiadanie szerokiej wiedzy na temat rynku
finansowego oraz odpowiednie dostosowanie
strategii inwestycyjnej do potrzeb i oczekiwaƒ
inwestorów. Zatrudnieni w Generali doradcy
inwestycyjni posiadajà t´ wiedz´, majà równie˝
wieloletnie doÊwiadczenie w podejmowaniu decyzji
inwestycyjnych.

Generali ˚ycie Towarzystwo Ubezpieczeƒ S.A.
tworzy nast´pujàce ubezpieczeniowe fundusze
kapita∏owe:
1.

Fundusz Agresywny - przeznaczony
dla klientów, którzy sà sk∏onni zaakceptowaç
wy˝sze ryzyko w oczekiwaniu na wi´kszy
potencjalny przychód z inwestycji. Âredni
udzia∏ akcji to ok. 80% wartoÊci portfela,
co oznacza i˝ jest to fundusz, którego wyniki sà
mocno uzale˝nione od koniunktury gie∏dowej.
Jego wyniki mogà znacznie si´ wahaç w
krótszych okresach czasu, dlatego te˝ nale˝y
je rozpatrywaç w d∏u˝szej perspektywie
(min. 2-3 lat lub d∏u˝ej).

2.

Fundusz Mieszany - rekomendowany
klientom, którzy akceptujà pewne ryzyko
zwiàzane z inwestycjami w akcje, ale którym
przede wszystkim zale˝y na stabilnym wzroÊcie
i zachowaniu wartoÊci zainwestowanych
Êrodków. Strategia tego funduszu przewiduje
maksymalne zaanga˝owanie w akcje do nieco
ponad 40% wartoÊci portfela, czyli jest to doÊç
konserwatywny fundusz zrównowa˝ony.

3.

Fundusz Obligacji - Êrodki klientów sà
inwestowane wy∏àcznie w bezpieczne d∏u˝ne
instrumenty finansowe, co zapewnia klientom
zachowanie wartoÊci inwestycji i ich ochron´
przed inflacjà. W sk∏ad funduszu wchodzà
instrumenty d∏u˝ne o d∏u˝szym
horyzoncie czasowym (2 - 10 lat), dlatego te˝
wyniki tego funduszu powinny byç
rozpatrywane w d∏u˝szym
przedziale czasowym.

4.

Fundusz Lokacyjny - Êrodki klientów
inwestowane sà tylko w bezpieczne d∏u˝ne
papiery wartoÊciowe o zdecydowanie krótszym

terminie zapadalnoÊci - do jednego roku.
W funduszu przewa˝ajà bony skarbowe,
commercial papers i krótkie obligacje
skarbowe. Fundusz powinien dawaç
krótkoterminowy zysk porównywalny z lokatà
bankowà.

Nale˝y podkreÊliç, ˝e stopa zwrotu
w poszczególnych funduszach jest ÊciÊle zwiàzana
z koniunkturà na rynku kapita∏owym, stopami
procentowymi, doborem instrumentów
znajdujàcych si´ w portfelu inwestycyjnym oraz
ryzykiem zale˝nym od rodzajów papierów wartoÊ-
ciowych, znajdujàcych si´ w danym portfelu.

Wst´p do ubezpieczeƒ

6

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

7

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

UBEZPIECZENIA SPO¸ECZNE PRZED
REFORMÑ

1.

Kryzys ubezpieczeƒ spo∏ecznych

Kryzys ubezpieczeƒ spo∏ecznych unaoczni∏ si´
z ca∏à mocà w latach dziewi´çdziesiàtych XX
stulecia. Obcià˝enia sk∏adkà „na ZUS”
systematycznie ros∏y poczàwszy od 25% w 1981
roku przez 38% w latach 1987-89 do 45% obecnie,
a mimo to Fundusz Ubezpieczeƒ Spo∏ecznych nie
by∏ samowystarczalny. Niezb´dne sta∏o si´ wi´c
dofinansowanie systemu emerytalnego z bud˝etu
paƒstwa. I tak obok sk∏adki „zusowskiej” tak˝e
cz´Êç naszych podatków przeznaczana jest na
zapewnienie nam niewielkich emerytur.

Poziom obcià˝eƒ Produktu Krajowego Brutto (PKB)
wydatkami na Êwiadczenia spo∏eczne przekracza
w Polsce 15%. Dla porównania w paƒstwach
o podobnym dochodzie na jednego mieszkaƒca
wskaênik ten nie przekracza 8%, a w krajach
Europy Zachodniej 11%.

2.

Przyczyny

Na taki stan rzeczy wp∏yw majà czynniki
demograficzne i polityczno-spo∏eczne.

Poprzedni system opiera∏ si´ na tzw. umowie
pokoleniowej. Spo∏eczeƒstwo traktowane jest
w niej jak wielka rodzina, w której pracujàce dzieci,
p∏acàc sk∏adki na ubezpieczenie spo∏eczne,
utrzymujà w ten sposób swoich, znajdujàcych si´
na emeryturze rodziców. Z pozoru wydaje si´, ˝e
system taki powinien dzia∏aç bez zarzutu, wszak
„dzieci” jest wi´cej ni˝ „rodziców”.

Liczba osób zdolnych do pracy, przypadajàcych na
jednego emeryta

èród∏o: Broszura informacyjna Biura Pe∏nomocnika
Rzàdu ds. Reformy Systemu Zabezpieczenia
Spo∏ecznego.

Jednak w ostatnich latach niebezpiecznie zosta∏a
zachwiana ró˝nica mi´dzy liczbà pracujàcych
a liczbà emerytów.

Powodów jest kilka.
•

Mamy (z czego nale˝y si´ cieszyç) coraz
zdrowsze spo∏eczeƒstwo. Coraz d∏u˝ej ˝yjemy,
w zwiàzku z tym jednak d∏u˝ej jesteÊmy
Êwiadczeniobiorcami. JednoczeÊnie w naszym
kraju rodzi si´ coraz mniej dzieci. Nasze
spo∏eczeƒstwo si´ starzeje!

•

Likwidacja wielu przedsi´biorstw paƒstwowych
oraz wzrost bezrobocia zmniejszy∏a liczb´ osób
czynnych zawodowo, a wi´c p∏acàcych sk∏adki
na ubezpieczenie spo∏eczne. Poza tym widmo
bezrobocia sk∏ania ludzi do szukania
sposobów szybszego przejÊcia na emerytur´.

Kryzys systemu ubezpieczeƒ spo∏ecznych
spowodowa∏a równie˝ sytuacja polityczno
- gospodarcza minionych lat. Wtedy to,
dla osiàgni´cia doraênych celów politycznych,
poszczególne rzàdy rozdawa∏y przywileje
emerytalne (dodatki, mo˝liwoÊç wczeÊniejszego
przejÊcia na emerytur´, deputaty) ró˝nym grupom
spo∏ecznym i zawodowym. Skoro dane zosta∏y
obietnice, paƒstwo musi si´ teraz z nich wywiàzaç.
OczywiÊcie robi to z wp∏acanych przez nas
sk∏adek. Zw∏aszcza nieuzasadniona mo˝liwoÊç
wczesnego przechodzenia na emerytur´,
spowodowa∏a znaczny wzrost liczby osób
uprawnionych do otrzymywania Êwiadczeƒ
emerytalnych.

3.

Krytyka starego systemu

NiewydolnoÊç finansowa i wysokie koszty
poprzedniego systemu emerytalnego nie sà jedynà
jego s∏abà stronà.
•

WczeÊniejszy system zabezpieczenia
emerytalnego by∏ bez wàtpienia
niesprawiedliwy. Oprócz wspomnianych
przywilejów emerytalnych na uwag´ zas∏uguje
fakt, ˝e sk∏adki odprowadzane by∏y od ca∏ych
dochodów, niezale˝nie od ich wysokoÊci, a
wyp∏acane Êwiadczenie nie mog∏o byç wi´ksze
od 2,5-krotnej Êredniej p∏acy.

Prognoza OECD dotyczàca skali wydatków
z Produktu Krajowego Brutto na emerytury i renty

Wst´p do ubezpieczeƒ

èród∏o: Broszura informacyjna Biura Pe∏nomocnika
Rzàdu ds. Reformy Systemu Zabezpieczenia
Spo∏ecznego.
•

Poprzedni system emerytalny nie motywowa∏
ludzi do pozostawania czynnymi zawodowo.
WysokoÊç Êwiadczenia tylko w niewielkim
stopniu zale˝a∏a od sumy wp∏acanych sk∏adek
i sta˝u pracy.

•

Przepisy regulujàce emerytury by∏y
skomplikowane i niejasne, a na domiar z∏ego
cz´sto ulega∏y zmianom. Wprowadzano nowe
obcià˝enia w postaci naliczania sk∏adki
od umów zlecenia, rycza∏tów samochodowych,
nagród okolicznoÊciowych, sk∏adek na
ubezpieczenia ˝yciowe p∏aconych przez
pracodawców.

•

Stary system nie przyczynia∏ si´ tak˝e
do wzrostu gospodarczego kraju. Ogromne
kapita∏y pochodzàce ze sk∏adek zamiast byç
inwestowane i pomna˝ane zgodnie z regu∏ami
rynku kapita∏owego, by∏y w ca∏oÊci
„przejadane” przez rzesz´ emerytów
i administracj´ systemu.

•

Wysoka, czterdziestopi´cioprocentowa sk∏adka
na ubezpieczenie spo∏eczne, p∏acona
wy∏àcznie przez pracodawc´, zwi´ksza koszty
pracy, obni˝a dochody pracowników, os∏abia
konkurencyjnoÊç polskich przedsi´biorstw,
powodujàc ucieczk´ w szarà stref´.

'

Wst´p do ubezpieczeƒ

8

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

REFORMA UBEZPIECZE¡
SPO¸ECZNYCH W POLSCE

1.

Zasady

Podane wy˝ej przyczyny wymusi∏y wi´c zmian´
systemu emerytalnego. Przed autorami reformy
emerytalnej stan´∏o zadanie stworzenia systemu
opartego na czterech za∏o˝eniach:
•

sprawiedliwoÊci (zniesienie przywilejów,
uzale˝nienie emerytury od zgromadzonych
Êrodków)

•

przejrzystoÊci (prosty, umo˝liwiajàcy ka˝demu
zorientowanie si´ co do wysokoÊci w∏asnej
emerytury)

•

stabilnoÊci (odporny na manipulacje
polityczne)

•

bezpieczeƒstwa (rozproszenie ryzyka poprzez
oparcie systemu na trzech ró˝nych co
do zasad bezpieczeƒstwa filarach)

Nowy system emerytalny sk∏ada si´ z trzech
segmentów nazywanych powszechnie filarami.
Pierwszy filar stanowi zmodyfikowany poprzedni
system oparty na umowie pokoleniowej. Drugi filar
tworzà otwarte fundusze emerytalne. Trzeci filar,
o charakterze dobrowolnym, opiera si´ na
istniejàcych ju˝ ubezpieczeniach na ˝ycie, a tak˝e
pracowniczych programach emerytalnych
uregulowanych w oddzielnej ustawie.

2.

„Nowy” ZUS i indywidualne konta

I filar reformy zosta∏ w swej zasadniczej cz´Êci
uregulowany w ustawie o systemie ubezpieczeƒ
spo∏ecznych. Ustawa okreÊla zasady
ubezpieczenia spo∏ecznego wszystkich grup
zawodowych z wyjàtkiem rolników indywidualnych.
I filar zosta∏ oparty na zreformowanym ZUS-ie. ZUS
jest nadal paƒstwowà jednostkà organizacyjnà
posiadajàcà osobowoÊç prawnà.

Prowadzi on indywidualne konta, na których jest
odnotowana ca∏a droga ˝ycia zawodowego
ka˝dego ubezpieczonego, wszystkie okresy
ubezpieczenia, wp∏aty sk∏adek, a tak˝e wyp∏aty
Êwiadczeƒ. ZUS ewidencjonuje równie˝ sk∏adki
przekazywane do II filaru.

Poniewa˝ I filar, tak jak stary system, oparty zosta∏
na zasadach umowy pokoleniowej „fizycznie”
pieniàdze nadal sà wyp∏acane obecnym emerytom,
jednak suma wp∏aconych sk∏adek b´dzie mog∏a
przez nas byç kontrolowana. Ka˝dy ubezpieczony
jest regularnie (dwa razy do roku) informowany
o stanie swojego konta, a tak˝e o tym, jaka b´dzie

wysokoÊç jego przysz∏ej emerytury w ró˝nych
momentach zakoƒczenia kariery zawodowej.

W chwili przejÊcia na emerytur´ stan konta pos∏u˝y
do obliczenia wysokoÊci Êwiadczenia.

3.

Fundusze

ZUS nadal zarzàdza Êrodkami zgromadzonymi
w Funduszu Ubezpieczeƒ Spo∏ecznych.

FUS, to z kolei fundusz celowy, powo∏any w celu
realizacji zadaƒ z zakresu ubezpieczenia
spo∏ecznego. W ramach FUS-u wyodr´bniono
nast´pujàce fundusze:
•

emerytalny

•

rentowy

•

chorobowy

•

fundusz przeznaczony na wyp∏aty z tytu∏u
wypadków przy pracy i chorób zawodowych

4.

Sk∏adka

Ka˝de ubezpieczenie: emerytalne, rentowe,
chorobowe i wypadkowe, ma odr´bnà sk∏adk´
ubezpieczeniowà przekazywanà na jeden
z wymienionych wy˝ej funduszy. Ubezpieczenie
emerytalne jest dodatkowo podzielone na sk∏adk´
zarzàdzanà przez ZUS i powszechne towarzystwa
emerytalne dzia∏ajàce w II filarze.

Suma sk∏adek wp∏acanych na poszczególne
fundusze nadal wynosi 45% wynagrodzenia.
Jednak poprzez tzw. ubruttowienie p∏ac, 23%
sk∏adki wp∏aca pracownik, a 22% pracodawca.
P∏atnikiem dopisanych do pensji pracownika 23%
jest pracodawca, dlatego pracownik „fizycznie”
tych pieni´dzy nie widzi. Ma jednak ÊwiadomoÊç,
ile co miesiàc odk∏ada na emerytur´. Ponadto
sk∏adka emerytalna jest pobierana nie od ca∏oÊci
wynagrodzenia w danym roku lecz od 30-krotnoÊci
Êredniej p∏acy krajowej. Po przekroczeniu tej kwoty,
a˝ do koƒca roku nie trzeba p∏aciç cz´Êci sk∏adki
na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Dochód
pracownika wzrasta zatem o sk∏adki na
ubezpieczenia p∏acone przez pracownika.

5.

Emerytura w I filarze

Zgodnie z ustawà o systemie ubezpieczeƒ
spo∏ecznych kobiety osiàgnà minimalny wiek
emerytalny po ukoƒczeniu 60 roku ˝ycia
a m´˝czyêni 65. Nie ma jednak obowiàzku
przechodzenia w tym wieku na emerytur´.

Je˝eli ktoÊ b´dzie chcia∏ i móg∏ pracowaç d∏u˝ej,
d∏u˝ej równie˝ b´dzie odk∏ada∏ sk∏adki na swojà
emerytur´.

9

Wst´p do ubezpieczeƒ

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

Suma sk∏adek zarejestrowanych na koncie
pracownika po waloryzacji stanowi podstaw´
obliczenia wysokoÊci przysz∏ego Êwiadczenia
emerytalnego. Osobom, które rozpocz´∏y prac´
przed wejÊciem w ˝ycie reformy, do sumy
zarejestrowanych sk∏adek doliczaç si´ b´dzie tzw.
kapita∏ poczàtkowy. Ten kapita∏ to teoretyczna
wysokoÊç emerytury jakà otrzyma∏yby te osoby
gdyby w dniu wejÊcia w ˝ycie reformy naby∏y
uprawnienia emerytalne.

Kwota ostatecznie zgromadzona na koncie
ka˝dego pracownika to tzw. Mi´dzypokoleniowy
Kapita∏ Uprawnieƒ Emerytalnych (MKUE).

Do obliczenia wysokoÊci emerytury, oprócz
wysokoÊci MKUE, niezb´dna b´dzie tak˝e
statystyczna Êrednia oczekiwana d∏ugoÊç dalszego
˝ycia dla osób w okreÊlonym wieku. Emerytur´
w I filarze oblicza si´ w nast´pujàcy sposób:

Paƒstwo gwarantuje zarówno minimalnà wysokoÊç
emerytury, jak i to, ˝e b´dzie ona wyp∏acana
ubezpieczonemu do˝ywotnio.

Nale˝y jednak pami´taç, ˝e w przypadku Êmierci
ubezpieczonego przed osiàgni´ciem wieku
emerytalnego lub przed up∏ywem statystycznego
okresu do˝ycia, jego spadkobiercy nie b´dà mieli
prawa do reszty Êwiadczenia czy kwot
zgromadzonych na jego koncie w ZUS-ie.

MKUE jest bowiem wy∏àcznie kapita∏em uprawnieƒ,
nie reprezentujàcym fizycznie od∏o˝onych
pieni´dzy.

II filar

Reforma systemu emerytalnego mia∏a g∏ównie na
celu zmian´ sposobu finansowania Êwiadczeƒ
emerytalnych w przysz∏oÊci, poprzez utworzenie
kilku êróde∏ pochodzenia tych˝e Êwiadczeƒ
i upodobnienie systemu emerytalnego
do systemów ubezpieczeniowych.

Podstawowà ró˝nicà w porównaniu z poprzednim
systemem jest to, ˝e 20% sk∏adki wp∏ywajàcej
do ZUS-u przekazywane jest do prywatnie
zarzàdzanych instytucji kapita∏owych nazywanych
Otwartymi Funduszami Emerytalnymi (OFE). Ka˝dy
ubezpieczony sam dokona∏ wyboru funduszu,
do którego przekazywane sà jego sk∏adki.

W dalszym ciàgu pracodawca wp∏aca do ZUS-u
sk∏adk´ w wysokoÊci 45% pensji pracownika,
natomiast ZUS odpowiednià cz´Êç sk∏adki
do wskazanego przez nas OFE.

Wst´p do ubezpieczeƒ

10

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

Êrednia oczekiwana

d∏ugoÊç dalszego ˝ycia

emerytura z I filaru = ----------------------------------

MKUE

Podzia∏ sk∏adki (po ubruttowieniu)

33,59% do 31.12.2007 r. 29,59% od 01.01.2008 r. p∏acy

pracownik - 15,70% do 31.12.2007 r. 13,70% od 01.01.2008 r.,

pracodawca - 17,89% do 31.12.2007 r. 15,89% od 01.01.2008 r.

fundusz emerytalny

19,52% p∏acy

pracownik/pracodawca

II filar

Otwart Fundusz

Emerytalny

7,3% p∏acy

ZUS

fundusz rentowy

10,00% do 31.12.2007 roku

6,00% od 01.01.2008 roku

pracownik/pracodawca

Emerytury w ZUS

(umowa pokoleniowa)

12,22% p∏acy

2,45% - fundusz chorobowy

1,62% - fundusz wypadkowy

Sk∏adki sà przeliczane na tzw. jednostki
rozrachunkowe i gromadzone na indywidualnych
rachunkach cz∏onków funduszy. OFE jest
zobligowany do inwestowania na rynku
kapita∏owym Êrodków pieni´˝nych zgromadzonych
na rachunkach. Dzia∏alnoÊç inwestycyjna funduszy
regulowana stosownymi przepisami jest ÊciÊle
kontrolowana przez odpowiednie organy paƒstwa.
Spodziewane skutki wprowadzanych zmian, w tym
g∏ównie stworzenie mo˝liwoÊci gromadzenia
oszcz´dnoÊci w funduszach kapita∏owych sà
nast´pujàce:
•

zmniejszy si´ wysokoÊç dotacji bud˝etowych
do wyp∏acanych emerytur,

•

przyspieszeniu ulegnie tempo wzrostu
gospodarczego,

•

zwi´kszy si´ popyt na papiery wartoÊciowe,

•

wzroÊnie stopa oszcz´dnoÊci, co pociàgnie za
sobà obni˝enie kosztów kredytów.

Z punktu widzenia uczestnika funduszu nowoÊcià
jest ÊwiadomoÊç, ˝e jego sk∏adki sà inwestowane
w papiery wartoÊciowe. Istotnà nowoÊcià jest te˝
mo˝liwoÊç wywierania wp∏ywu na to, co si´ dzieje
z jego pieni´dzmi (mo˝liwoÊç zmiany OFE), co
z kolei poszerza mo˝liwoÊç planowania
finansowego.

Fakt, i˝ wysokoÊç zarobków przez ca∏y okres pracy
b´dzie mieç bezpoÊredni wp∏yw na wysokoÊç
emerytury wyp∏acanej w przysz∏oÊci, staje si´
zach´tà do podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

Uczestnictwo w II filarze

Ze wzgl´du na pewne uwarunkowania nowego
systemu (np. fakt, i˝ na zgromadzenie w ramach
funduszu emerytalnego Êrodków, które zapewnià
odpowiednià wysokoÊç Êwiadczenia potrzeba
okreÊlonego czasu) oraz dotychczasowe
zobowiàzania starego systemu nie ka˝dy pracujàcy
móg∏ uczestniczyç w II filarze. Uczestnictwo
w II filarze zale˝a∏o od wieku pracujàcego
w sposób nast´pujàcy:
•

osoby w wieku do 30. lat (tj. urodzone po
31.12.1968 r.) - obowiàzkowo wesz∏y
do zreformowanego systemu (I i II filar),

•

osoby w wieku od 31 do 50 lat (tj. urodzone po
31.12.1948 r., a przed 01.01.1969 r.) - mog∏y
same zadecydowaç, czy chcà otrzymywaç
emerytur´ tylko z I zreformowanego filaru, czy
z I i II filaru,

•

osoby powy˝ej 50 lat - b´dà otrzymywa∏y
emerytury zgodnie z dotychczasowymi
zasadami.

Nowe przepisy nie dotyczà osób, które nie
przekroczy∏y 50 roku ˝ycia, a uzyska∏y ju˝ prawo

do wczeÊniejszej emerytury lub mogà przejÊç na
wczeÊniejszà emerytur´ do roku 2006.

Bezpieczeƒstwo funduszy emerytalnych

Ustawa o funkcjonowaniu funduszy emerytalnych
przewiduje szereg zabezpieczeƒ majàcych na celu
ochron´ pieni´dzy ulokowanych przez cz∏onków na
kontach osobistych w otwartych funduszach
emerytalnych (OFE).

Powo∏any w maju 1998 roku Urzàd Nadzoru nad
Funduszami Ubezpieczeniowymi (obecnie Komisja
Nadzoru Finansowego) sprawuje kontrol´ nad
przestrzeganiem regulacji prawnych i polityki
inwestycyjnej w funduszach emerytalnych.

Ka˝dy ubezpieczony mo˝e sprawdziç stan swojego
konta w OFE oraz uzyskaç informacje o wysokoÊci
przysz∏ej emerytury. Pozwala to kontrolowaç wyniki
OFE.

W przypadku, gdy wyniki te nie b´dà
satysfakcjonujàce, istnieje mo˝liwoÊç zmiany OFE
bez dodatkowej op∏aty lub kary, o ile wczeÊniej
minà∏ ustawowo okreÊlony okres: dwa lata.

W przypadku Êmierci ubezpieczonego wskazana
przez niego osoba otrzyma zgromadzone w OFE
pieniàdze. Oznacza to, ˝e gromadzone przez lata
oszcz´dnoÊci mogà zabezpieczyç sytuacj´
materialnà ca∏ej rodziny.

Ludzie przyst´pujàcy do OFE majà prawo
oczekiwaç, ˝e paƒstwo zapewni ca∏kowite
bezpieczeƒstwo pieni´dzy oszcz´dzanych na
emerytur´.

Wychodzàc naprzeciw tym oczekiwaniom
stworzono wielostopniowy mechanizm
gwarantujàcy, nie tylko zgromadzone wk∏ady,
ale tak˝e minimalny, godziwy zysk.

Niedobór w otwartym funduszu b´dzie
wyst´powaç, gdy stopa zwrotu otwartego funduszu
emerytalnego za okres 36 miesi´cy b´dzie ni˝sza
od minimalnej wymaganej stopy zwrotu. Poj´cie to
oznacza zaÊ stop´ zwrotu ni˝szà o 50% lub o 4
punkty procentowe od tej Êredniej, w zale˝noÊci
od tego, która z tych wielkoÊci jest ni˝sza.

Je˝eli fundusz nie osiàgnie za okres 36 miesi´cy
stopy zwrotu na poziomie co najmniej minimalnej
wymaganej stopy zwrotu, oznacza to, ˝e
w funduszu wystàpi∏ niedobór, który wymaga
niezw∏ocznego pokrycia w sposób okreÊlony
w ustawie.

Przedstawiony poni˝ej schemat pokazuje jasno,
˝e nie istnieje praktycznie ˝adna mo˝liwoÊç
utracenia pieni´dzy wp∏acanych do OFE.

11

Wst´p do ubezpieczeƒ

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

Co wi´cej, paƒstwo zagwarantowa∏o tak˝e
minimalny poziom zysków, jakich mo˝na
oczekiwaç od OFE.

Wst´p do ubezpieczeƒ

12

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

System zabezpieczeƒ

REGULACJE PRAWNE

Ustawa z dnia 27 sierpnia 2003 r. o zmianie ustawy o organizacji
i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz. U. z 2003 r. Nr 170 poz. 1651)

I Etap - pokrycie ze Êrodków rachunku rezerwowego

II Etap - pokrycie ze Êrodków zgromadzonych na rachunku cz´Êci dodatkowej
Funduszu Gwarancyjnego

III Etap - pokrycie ze Êrodków w∏asnych powszechnego towarzystwa
emerytalnego

IV Etap - pokrycie ze Êrodków zgromadzonych na rachunku cz´Êci podstawowej
Funduszu Gwarancyjnego

V Etap - uzupe∏nienie przez towarzystwa emerytalne cz´Êci podstawowej
Funduszu Gwarancyjnego Êrodkami pochodzàcymi z cz´Êci dodatkowej
Funduszu Gwarancyjnego

VI Etap - pokrycie przez skarb paƒstwa

VI Etap - pokrycie przez skarb paƒstwa

Instytucje zwiàzane z II filarem

II filar systemu ubezpieczeƒ spo∏ecznych posiada
okreÊlonà struktur´ funkcjonowania, majàcà
zapewniç w∏aÊciwà realizacj´ zadaƒ funduszy
emerytalnych.

Otwarty Fundusz Emerytalny (OFE) - tworzony
i zarzàdzany przez PTE, wpisany jest do rejestru
funduszy. Fundusz stanowi suma sk∏adek
wniesionych przez uczestników, a Êrodki
stanowiàce fundusz sà przechowywane przez
Depozytariusza. Fundusz jest osobà prawnà,
a przedmiotem jego dzia∏alnoÊci jest gromadzenie
Êrodków pieni´˝nych i ich lokowanie,
z przeznaczeniem na wyp∏at´ tych Êrodków
cz∏onkom funduszu po osiàgni´ciu przez nich
wieku emerytalnego.

Powszechne Towarzystwo Emerytalne (PTE) -
Spó∏ka Akcyjna, której wy∏àcznym przedmiotem
dzia∏alnoÊci jest tworzenie i zarzàdzanie OFE.
Towarzystwo i OFE majà obowiàzek dostarczania
Urz´dowi Nadzoru okresowych sprawozdaƒ oraz
bie˝àcych informacji dotyczàcych ich dzia∏alnoÊci
i sytuacji finansowej. OFE zgodnie z ustawà
publikuje prospekt informacyjny zawierajàcy wyniki
dzia∏alnoÊci inwestycyjnej oraz zatwierdzone
sprawozdanie finansowe funduszu, a dodatkowo
informuje uczestników funduszu o Êrodkach
zgromadzonych na ich rachunku i wartoÊci tych
Êrodków, terminach dokonywanych wp∏at i wyp∏at
transferowych oraz wynikach dzia∏alnoÊci
inwestycyjnej funduszu.

Depozytariusz - bank krajowy lub Krajowy Depozyt
Papierów WartoÊciowych, którego obowiàzkiem
jest przechowywanie aktywów funduszu oraz
nadzór nad zgodnoÊcià dzia∏alnoÊci inwestycyjnej
OFE z obowiàzujàcym prawem.

W przypadku wystàpienia dzia∏aƒ inwestycyjnych
PTE niezgodnych z prawem, Depozytariusz
odpowiada finansowo wobec uczestników
funduszu, ponadto ma ustawowy obowiàzek
poinformowaç o tym Komisj´ Nadzoru
Finansowego (KNF).

Zak∏ady Ubezpieczeƒ Emerytalnych - instytucje
uprawnione do wyp∏aty Êwiadczeƒ z II filaru.

Inwestycje Otwartych Funduszy Emerytalnych

Nadrz´dnym celem dzia∏aƒ inwestycyjnych
funduszu emerytalnego jest osiàgni´cie mo˝liwie
wysokiej rentownoÊci przy zachowaniu
bezpieczeƒstwa aktywów. Ustawa o organizacji

i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych okreÊla
kategorie lokat oraz maksymalne procentowe
wartoÊci poszczególnych lokat w ca∏oÊci aktywów
funduszu emerytalnego i sà to m.in.:
•

obligacje, bony i inne papiery wartoÊciowe
emitowane przez Skarb Paƒstwa i Narodowy
Bank Polski oraz po˝yczki i kredyty udzielane
tym podmiotom,

•

obligacji i inne papiery wartoÊciowe
gwarantowane przez Skarb Paƒstwa
i Narodowy Bank Polski, a tak˝e depozyty,
po˝yczki i kredyty przez nie gwarantowane,

•

depozyty bankowe i bankowe papiery
wartoÊciowe,

•

akcje spó∏ek b´dàce w obrocie publicznym,

•

akcje narodowych funduszy inwestycyjnych,

•

papiery wartoÊciowe emitowane przez gminy,
zwiàzki komunalne lub sto∏eczne miasto
Warszawa.

Nie dopuszcza si´ lokowania aktywów OFE
w papierach wartoÊciowych emitowanych przez
zarzàdzajàce nim PTE, jego akcjonariuszy bàdê
podmioty z nim zwiàzane.
Âwiadczenia (emerytury) II filaru

Ka˝dy uczestnik II filaru w momencie przejÊcia na
emerytur´ b´dzie musia∏ zawrzeç umow´
z zak∏adem ubezpieczeƒ emerytalnych, do którego
zostanà przekazane Êrodki zgromadzone
w Otwartym Funduszu Emerytalnym. Wyp∏ata
emerytur z I i II filaru rozpocznie si´ jednoczeÊnie.
Umowa zawarta z zak∏adem emerytalnym jest
do˝ywotnia, a nasza przysz∏a emerytura,
w zale˝noÊci od naszego wyboru mo˝e byç wyp∏a-
cona w kilku wariantach :
•

emerytura indywidualna - wyp∏acana
do˝ywotnio;

•

emerytura indywidualna z gwarantowanym
okresem p∏atnoÊci (nie krótszym ni˝ 10 lat) -
wyp∏acana do˝ywotnio, a w razie Êmierci przed
up∏ywem okresu gwarantowanego, wyp∏acana
b´dzie osobom uposa˝onym;

•

emerytura ma∏˝eƒska - wyp∏acana do koƒca
˝ycia drugiego z ma∏˝onków, po Êmierci
pierwszego ze wspó∏ma∏˝onków umowa mo˝e
przewidywaç zmniejszenie Êwiadczenia
(nie wi´cej ni˝ 40%);

•

emerytura ma∏˝eƒska z gwarantowanym
okresem p∏atnoÊci (nie krótszym ni˝ 10 lat)
- w razie Êmierci obojga wspó∏ma∏˝onków
przed up∏ywem okresu gwarantowanego,
wyp∏acana b´dzie osobom uposa˝onym.

13

Wst´p do ubezpieczeƒ

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

Z uwagi na fakt, ˝e Êrodki zgromadzone
w funduszu emerytalnym po zawarciu ma∏˝eƒstwa
traktowane sà jako cz´Êç ma∏˝eƒskiej wspólnoÊci
majàtkowej, wybór wersji wyp∏aty emerytury b´dzie
ograniczony. Na przyk∏ad zawarcie umowy
emerytury indywidualnej b´dzie wymaga∏o
wyra˝enia pisemnej zgody wspó∏ma∏˝onka
ubezpieczonego.

W razie Êmierci ubezpieczonego wspó∏ma∏˝onkowi
przys∏uguje prawo do po∏owy Êrodków
zgromadzonych na rachunku zmar∏ego, pozosta∏e
Êrodki przekazane b´dà osobom uposa˝onym
(wskazanym przez zmar∏ego), a w razie ich braku
wchodzà w sk∏ad spadku.

W przypadku rozwodu lub ustania wspólnoÊci
majàtkowej, podzia∏ Êrodków zgromadzonych na
rachunku odbywa si´ zgodnie z zasadami podzia∏u
majàtku wspólnego ma∏˝onków.

W obu przypadkach nale˝na cz´Êç Êrodków
zostanie przekazana na rachunek wspó∏ma∏˝onka
w jego funduszu (wp∏ata transferowa).

Kwestie podatkowe

Sk∏adki wp∏acane do I i II filaru nie podlegajà
opodatkowaniu. Opodatkowane b´dà wyp∏acane
Êwiadczenia (emerytury), a zaliczki na poczet
podatku dochodowego b´dà odprowadza∏y
odpowiednio ZUS i Zak∏ad Ubezpieczeƒ
Emerytalnych.

Przychody osiàgane przez Fundusz Emerytalny
z dzia∏alnoÊci inwestycyjnej oraz transfery
Êrodków na rachunek wspó∏ma∏˝onka
sà wolne od podatków. Nale˝noÊci wyp∏acane
ubezpieczonym na skutek Êmierci ubezpieczonego
sà obcià˝one podatkiem od spadków.

Prawne zasady funkcjonowania funduszy
emerytalnych

Informacje ogólne

28 sierpnia 1997 roku sejm uchwali∏ ustaw´
o organizacji i funkcjonowaniu funduszy
emerytalnych (Dz.U. nr 139 poz. 934 z dnia
20 listopada 1997r. ze zmianami wprowadzonych
ustawà z dnia 27 sierpnia 2003r. Dz. U z 2003 r.
Nr 170 poz. 1651).

Stanowi ona prawnà podstaw´ tzw. II filaru reformy
emerytalnej, okreÊla bowiem zasady tworzenia
i dzia∏ania funduszy emerytalnych w tym
obowiàzkowych otwartych funduszy emerytalnych.

Fundusze tworzone zgodnie z tà ustawà
posiadajà osobowoÊç prawnà, a przedmiotem ich
dzia∏alnoÊci jest gromadzenie Êrodków pieni´˝nych
i ich lokowanie, zgodnie z wymogami okreÊlonymi
w ustawie. Jak ka˝da osoba prawna tak i fundusze
emerytalne posiadajà swoje organy. Organem
funduszu jest Powszechne Towarzystwo
emerytalne, dzia∏ajàce w formie spó∏ki akcyjnej,
zatem organem osoby prawnej (funduszu) jest inna
osoba prawna (towarzystwo).

Towarzystwo tworzy fundusz oraz, jako jego organ,
zarzàdza nim i reprezentuje go w stosunkach
z osobami trzecimi. Towarzystwo reprezentuje
fundusz w taki sam sposób, jak reprezentuje
samego siebie. Oznacza to, ˝e je˝eli w statucie
towarzystwa jest okreÊlony sposób reprezentacji
towarzystwa (np. wskazane sà osoby w∏adne
do sk∏adania oÊwiadczeƒ woli lub podpisywania),
to ten sam sposób stosuje si´ równie˝
do reprezentacji funduszu.

Fundusz ma swojà siedzib´ tam, gdzie znajduje si´
siedziba towarzystwa.

Ustawa wyró˝nia dwa rodzaje funduszy
emerytalnych: Otwarte Fundusze Emerytalne
i Pracownicze Fundusze Emerytalne. Pracownicze
Fundusze Emerytalne sà jednym z czterech
sposobów uczestnictwa w III filarze reformy
emerytalnej i sà tworzone i zarzàdzane przez
pracownicze towarzystwa emerytalne powo∏ywane
przez pracodawców.

Czas trwania funduszu jest nieograniczony.

Charakterystyka podmiotów uczestniczàcych
w II filarze

Wst´p do ubezpieczeƒ

14

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

15

Wst´p do ubezpieczeƒ

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

sposób organizacji

wymagane Êrodki

zadania

POWSZECHNE TOWARZYSTWO EMERYTALNE

Spó∏ka akcyjna

min. 4.000.000 EURO

• tworzenie funduszu

+

• odp∏atne zarzàdzanie funduszem

kapita∏ w∏asny min

• reprezentowanie funduszu wobec

2.000.000 EURO

osób trzecich

• przechowywanie i archiwizowanie
dokumentów i innych noÊników
informacji funduszu

• odpowiedzialnoÊç wobec
cz∏onków funduszu za wszelkie
szkody wywo∏ane niewykorzystaniem
lub nienale˝ytym wykonaniem swych
obowiàzków w zakresie zarzàdzania
funduszem lub jego reprezentacjà

OTWARTY FUNDUSZ EMERYTALNY

osoba prawna

rachunek rezerwowy w wysokoÊci

• gromadzenie Êrodków pieni´˝nych

1-3% aktywów funduszu

• lokowanie tych Êrodków z przeznaczeniem
na wyp∏at´ cz∏onkom funduszu
po osiàgni´ciu przez nich wieku
emerytalnego

• po zarejestrowaniu jest stronà umowy
z depozytariuszem

DEPOZYTARIUSZ

spó∏ka akcyjna

- bank krajowy w rozumieniu

min. 100.000.000 EURO

przechowywanie aktywów funduszu w

ustawy

Prawo bankowe

• tym m.in.:
- przeprowadzenie rejestru aktywów

funduszu

- kontrolowanie umów o nabywanie

i zdobywanie aktywów funduszu

- wykonywanie polecenia funduszu

w zakresie wyznaczonym prawem,
postanowieniami statutu, bez nara˝enia
aktywów funduszu

- zapewnia, aby aktywa funduszu by∏y

lokowane zgodnie z prawem oraz statutem
funduszu

- zapewnia terminowe rozliczanie umów

dotyczàcych aktywów funduszu i umów
z cz∏onkami

•przechowywanie i archiwizowanie

dokumentów i innych noÊników informacji,
zwiàzanych z wykonywaniem przez niego
zadaƒ depozytariusza (przez 50 lat
od chwili zakoƒczenia likwidacji funduszu)

• reprezentowanie funduszu w przypadku

cofni´cia przez KNF zezwolenia
na utworzenie funduszu.

• ma te˝ jeszcze szereg innych

szczególnych funkcji: prowadzi rejestr
cz∏onków, jest te˝ stronà umów
o cz∏onkostwo

16

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

MIEJSCE I ROLA UBEZPIECZE¡

W GOSPODARCE

Najistotniejszym zadaniem ubezpieczeƒ jest
ochrona przed skutkami niepomyÊlnych zdarzeƒ
losowych. Ró˝nego rodzaju procesy gospodarcze
oraz otaczajàca nas rzeczywistoÊç funkcjonuje
w warunkach niepewnoÊci, które ÊciÊle si´ wià˝à
z wyst´powaniem rozmaitych zdarzeƒ losowych.
Zdarzenia losowe sà skutkiem istniejàcych
zagro˝eƒ, czyli ryzyk, których nie mo˝na uniknàç.

Najcz´Êciej stosowane w gospodarce rynkowej
sposoby zabezpieczenia przed negatywnymi
finansowo skutkami powsta∏ego ryzyka to:
•

indywidualne zgromadzenie Êrodków
finansowych,

•

przeniesienie tego ci´˝aru na inny podmiot
w gospodarce.

Praktyka wskazuje, i˝ bardziej ekonomicznà
i racjonalnà jest druga metoda.

Wyspecjalizowane instytucje zajmujà si´
∏agodzeniem negatywnych skutków zdarzeƒ
losowych. Mo˝liwe jest to dzi´ki ubezpieczeniom,
które rozk∏adajà ci´˝ar tego ∏agodzenia na wiele
jednostek, którym dane zdarzenia zagra˝ajà.

Dzi´ki temu mechanizmowi mo˝na uniknàç
problemu finansowego, zwiàzanego ze stratami
losowymi.

Ubezpieczyciel (zak∏ad ubezpieczeƒ)
przejmuje ryzyko od ubezpieczajàcego si´.
Ochrona ubezpieczeniowa jest jednym ze
sposobów redukowania ryzyka przez podmioty
gospodarcze. Zapewnia zmniejszenie ujemnych,
finansowych nast´pstw szkody losowej, stwarza
poczucie pewnoÊci oraz wi´kszego
bezpieczeƒstwa w podejmowaniu decyzji
obcià˝onych ryzykiem. Nabywanie polisy
ubezpieczeniowej pozwala przedsi´biorcy lub
osobie prywatnej na przeniesienie ryzyka na zak∏ad
ubezpieczeƒ, a wi´c zmniejsza koszty w∏asne.
Rezerwy pieni´˝ne, gromadzone przez zak∏ady
ubezpieczeƒ, przeznaczone sà na wyp∏at´
Êwiadczeƒ oraz odszkodowaƒ za straty
spowodowane zdarzeniami losowymi. Rezerwy
te tworzà fundusz ubezpieczeniowy. Zak∏ad
ubezpieczeƒ gromadzi tzw. rezerwy
techniczno-ubezpieczeniowe i zarzàdza nimi.
G∏ównym êród∏em tworzenia funduszy
ubezpieczeniowych sà sk∏adki wp∏acane przez
ubezpieczajàcych si´, osoby fizyczne i prawne,
których dobra materialne lub osobiste sà
zagro˝one ryzykiem szkód losowych.

Nadrz´dnym zadaniem ubezpieczeƒ w gospodarce
jest wi´c eliminowanie trosk i obaw zwiàzanych
z finansowymi skutkami zdarzeƒ losowych,
zarówno z punktu widzenia indywidualnego jak
i w skali gospodarki narodowej.

Wyrównanie skutków zdarzeƒ losowych polega
na dostarczeniu Êrodków, które pozwalajà na
odtworzenie zniszczonych sk∏adników majàtku
trwa∏ego (budynki, maszyny, urzàdzenia) oraz
na udzielaniu pomocy materialnej rodzinom lub
poszczególnym osobom, które zosta∏y
poszkodowane na skutek zdarzeƒ losowych.

W przypadku osób niepomyÊlne zdarzenia losowe
mogà wp∏ynàç na zdrowie, zdolnoÊç do pracy oraz
˝ycie cz∏owieka.

Tworzenie funduszy i rezerw przez zak∏ady
ubezpieczeƒ ma charakter pomocniczy w systemie
finansowym paƒstwa. Na system finansowy
paƒstwa sk∏adajà si´: ludnoÊç, przedsi´biorstwa,
bud˝et, banki i zak∏ady ubezpieczeƒ. Wszystkie
te ogniwa sà ze sobà nierozerwalnie zwiàzane
i stanowià jednà organicznà ca∏oÊç.

Przedstawiony schemat prezentuje zwiàzki
pomi´dzy poszczególnymi ogniwami systemu
finansowego paƒstwa.

Wst´p do ubezpieczeƒ

Kolejnà funkcjà ubezpieczeƒ dla gospodarki
narodowej jest przesuni´cie bie˝àcych wydatków
konsumpcyjnych ludnoÊci na okres póêniejszy.

Z jednej strony sà sk∏adki na ubezpieczenie,
które wp∏acajà klienci, co skutkuje zmniejszeniem
aktualnych wydatków na konsumpcj´, z drugiej zaÊ
odszkodowania lub Êwiadczenia wyp∏acane
klientom, którzy ponieÊli straty finansowe,
co skutkuje zakupem przedmiotów trwa∏ego
u˝ytkowania.

W ten sposób ubezpieczenia wp∏ywajà na
utrzymywanie równowagi rynkowej.

Ubezpieczenia odgrywajà równie˝ wa˝nà rol´
w dziedzinie prewencji czyli dzia∏alnoÊci
zapobiegawczej, majàcej na celu ochron´ majàtku
narodowego, jak równie˝ w∏asnoÊci grupowej,
indywidualnej oraz zdrowia i ˝ycia ludnoÊci.

Podstawowe funkcje ubezpieczeƒ mo˝na ujàç
w cztery grupy:

ochrona ubezpieczeniowa polegajàca
na wyrównaniu zak∏óceƒ losowych w procesach
spo∏eczno - gospodarczych kraju (funkcja
kompensacyjna), tworzenie funduszów i rezerw,
które mogà byç wykorzystane do zwi´kszenia

tempa rozwoju gospodarki rynkowej
(funkcja finansowa), zmniejszenie napi´ç na rynku
towarowo - pieni´˝nym (funkcja redystrybucyjna)
wp∏ywa na zmniejszenie liczby i wysokoÊci szkód
losowych (funkcja prewencyjna)

Wy˝ej wymienione funkcje ubezpieczeƒ Êwiadczà
niewàtpliwie o bardzo wa˝nej roli ubezpieczeƒ
w gospodarce. Sta∏y wzrost liczby ubezpieczeƒ
oraz zainteresowania tego typu ochronà przed
zagro˝eniami Êwiadczà o ciàg∏ym rozwoju bran˝y
ubezpieczeniowej.

DEFINICJE W UBEZPIECZENIACH NA

˚YCIE

Zdarzenie losowe musi nast´powaç niezale˝nie
lub wbrew woli osoby dotkni´tej skutkami tego
zdarzenia. Najbardziej znany jest podzia∏ na
zdarzenia wynikajàce z si∏ przyrody (kl´ski
˝ywio∏owe) i zdeterminowane czynnikiem ludzkim
(wypadki). W klasyfikacji tej wyró˝nia si´ podgrup´
wypadków losowych, zwanych nieszcz´Êliwymi
wypadkami, które powodujà ujemne nast´pstwa
w postaci naruszenia dóbr osobistych cz∏owieka
(˝ycia, zdrowia, zdolnoÊci do pracy),

17

Wst´p do ubezpieczeƒ

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

%8')(7

=$.à'<

8%(=3,(&=(

/8'12û

35=('6,%,2567:$

BANKI

Podatki

3R*\F]NL]ZURW\ORNDW

/RNDW\]ZURW\SR*\F]HN

2GV]NRGRZDQLDLZLDGF]HQLD

6NáDGNLXEH]SLHF]HQLRZH

Podatki,

RSáDW\

Wynagrodzenia,

Lokaty,
obligacje,
akcje

Kredyty

Lokaty
wolnych

URGNyZ

2V]F]GQRFL

Zwrot
kredytów

Odszkodowania

$NFMHVNáDGNL

Kredyty

Renty,
stypendia

Podatki

Dotacje,
subwencje

Podstawowe cechy zdarzeƒ losowych:
•

wykazujà statystycznà prawid∏owoÊç

•

majà charakter masowy

•

cechujà si´ nadzwyczajnoÊcià

•

sà „losowe” w tym znaczeniu, ˝e z wielu
jednostek zagro˝onych ich wystàpieniem
zdarzenia te „dotykajà” tylko niektóre z nich
(nie wiadomo, w stosunku do jakich
podmiotów zdarzenia te si´ zrealizujà
w przysz∏oÊci)

Poj´cie ryzyka jest cz´sto uto˝samiane
z wszelkimi niebezpieczeƒstwami zagra˝ajàcymi
danym obiektom lub osobom. Poj´cie ryzyka
odnosi si´ do takich niebezpieczeƒstw, których
prawdopodobieƒstwo nastàpienia oraz oczekiwana
intensywnoÊç dzia∏ania mo˝na w jakiÊ sposób iloÊ-
ciowo oceniç. Ryzyko jest obiektywne, jeÊli êród∏em
jego istnienia sà fizyczne w∏aÊciwoÊci ubezpiec-
zonego obiektu (osoby). Natomiast ryzyko jest
subiektywne, jeÊli tkwi ono w osobie w∏aÊciciela
danego obiektu (w osobie ubezpieczonego) w jego
sposobie ˝ycia i charakterze.

Risk management mo˝na zdefiniowaç jako
szeroko poj´ty proces zarzàdzania ryzykiem.
Proces ten obejmuje nast´pujàce elementy:
1.

identyfikacj´ ryzyka

2.

ocen´ ryzyka (jakoÊciowà oraz iloÊciowà)

3.

selekcj´ ryzyk

4.

wybór metody zarzàdzania (kontroli)

5.

wdro˝enie wybranej metody kontroli

6.

ocen´ efektywnoÊci wykorzystanej metody

Ocena ryzyka w ubezpieczeniach na ˝ycie
(underwriting). Celem oceny ryzyka jest
przeciwdzia∏anie samoselekcji dokonywanej przez
osoby, które zamierzajà zawrzeç ubezpieczenie.

Brak dok∏adnej oceny wnioskodawcy i jego intencji
zawarcia ubezpieczenia musia∏oby prowadziç
do znacznego podwy˝szenia sk∏adki dla wszystkich
osób ubezpieczonych.

W procesie oceny ryzyka klienta zak∏ad
ubezpieczeƒ decyduje czy:
•

przyjàç do ubezpieczenia na zwyk∏ych
warunkach ubezpieczenia

•

przyjàç do ubezpieczenia na specjalnych
warunkach ubezpieczenia

•

odmówiç przyj´cia do ubezpieczenia

W procesie tym zak∏ad ubezpieczeƒ stara si´
uzyskaç niezb´dne informacje pozwalajàce na takà
ocen´. Pytania mogà zawieraç informacje o stanie
zdrowia (mogà byç oparte na szczegó∏owych
informacjach), tak˝e analiz´ warunków ˝ycia oraz
ocen´ finansowà.

Manipulowanie ryzykiem jest jednym z elementów
branych pod uwag´ w procesie zarzàdzania
ryzykiem.

Do metod manipulacji ryzykiem nale˝à:
•

unikanie ryzyka, które ma miejsce wtedy,
nast´puje odmowa akceptacji ryzyka

•

zatrzymanie ryzyka,

•

kontrola ryzyka polegajàca na zapobieganiu
strat oraz redukcji ich potencjalnych rozmiarów

•

transfer ryzyka

•

dzielenie ryzyka - roz∏o˝enie finansowych
skutków jego realizacji na grup´ (pool).
Przyk∏adem jest umowa ubezpieczenia,
reasekuracji, prowadzenie dzia∏alnoÊci w formie
spó∏ki

•

ubezpieczenie - najbardziej praktyczna metoda
manipulowania ryzykiem

Transfer ryzyka jest przeniesieniem go na inny
podmiot. S∏u˝à temu okreÊlone mechanizmy
prawne. Nale˝à do nich :umowa ubezpieczenia,
umowa przechowania, umowa o dozorowanie
obiektu.

Wycena ryzyka dla badania poziomu ryzyka
poddaje si´ ocenie:
•

cz´stotliwoÊç wyst´powania strat

•

potencjalnà wielkoÊç strat

•

wielkoÊç ryzyka ma odzwierciedlenie
w wysokoÊci stawki ubezpieczeniowej (zwanej
stopà sk∏adki)

•

sk∏adka liczona wg taryfowej stopy sk∏adki
sk∏ada si´ z:
•

sk∏adki netto

•

sk∏adki brutto, która stanowi sk∏adk´ netto
powi´kszonà o narzuty na pokrycie
kosztów zwiàzanych z funkcjonowaniem
zak∏adu ubezpieczeƒ

W ubezpieczeniach na ˝ycie sk∏adka netto sk∏ada
si´ z cz´Êci przekazywanej na ryzyko oraz cz´Êci
oszcz´dnoÊciowej.

Odszkodowanie ubezpieczeniowe mo˝e byç
ograniczone przez tzw. udzia∏ w∏asny
poszkodowanego (zmniejszenie odszkodowania
o okreÊlony treÊcià stosunku ubezpieczenia
procent odpowiadajàcy wysokoÊci udzia∏u) lub
przez franszyz´ (integralnà lub redukcyjnà).

Franszyza integralna wy∏àcza odszkodowanie
ubezpieczeniowe, gdy szkoda nie przekracza
okreÊlonego minimum.

Franszyza redukcyjna powoduje zmniejszenie
odszkodowania o oznaczonà sum´ lub procent
wartoÊci przedmiotu ubezpieczenia.

Wst´p do ubezpieczeƒ

18

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

Sumy i wartoÊci ubezpieczenia W ubezpiecze-
niach majàtkowych stosowane sà dwa podstawowe
systemy okreÊlania wysokoÊci odszkodowania:
•

system proporcjonalnej odpowiedzialnoÊci
(zasada proporcji)

•

ubezpieczenia „na pierwsze ryzyko”

Suma ubezpieczenia mo˝e byç równa wartoÊci
ubezpieczonego mienia (stanowi wartoÊç
ubezpieczeniowà), mo˝e te˝ byç od niego wy˝sza
lub ni˝sza.

Z nadubezpieczeniem mamy do czynienia, kiedy
ustalona suma ubezpieczenia przewy˝sza
ekonomiczne skutki zdarzenia ubezpieczeniowego,
a niedoubezpieczenie wyst´puje, kiedy suma
ubezpieczenia jest ni˝sza ni˝ ekonomiczne skutki
zdarzenia ubezpieczeniowego.

Zasada proporcji ma zastosowanie zarówno
w przypadku zani˝enia przez Ubezpieczajàcego
wartoÊci pojedynczego Êrodka trwa∏ego, jak
i ∏àcznej wartoÊci danego rodzaju mienia
znajdujàcego si´ w miejscu ubezpieczenia.

W praktyce wykorzystuje si´ zasad´ proporcji
np. kiedy okreÊlona w polisie suma ubezpieczenia
dla mienia dotkni´tego szkodà jest ni˝sza
od wartoÊci tego mienia w dniu powstania szkody,
to odszkodowanie zmniejsza si´ w takiej proporcji,
w jakiej w dniu powstania szkody podana suma
ubezpieczenia pozostaje do faktycznej wartoÊci
tego mienia.

19

Wst´p do ubezpieczeƒ

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

20

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

UBEZPIECZENIA NA ˚YCIE

Przedmiotem umowy w ubezpieczeniach
˝yciowych jest ˝ycie, bàdê te˝ zdrowie osoby
ubezpieczonej. W myÊl umowy ubezpieczenia na
˝ycie zak∏ad ubezpieczeƒ jest zobowiàzany
do wyp∏aty nale˝nego Êwiadczenia,
a ubezpieczajàcy zobowiàzuje si´ do op∏acania
sk∏adki ubezpieczeniowej.

Stronami w umowie ubezpieczenia na ˝ycie sà:

Ubezpieczyciel, czyli zak∏ad ubezpieczeƒ oraz

Ubezpieczajàcy, czyli osoba zobowiàzana
do op∏acania sk∏adki wynikajàcej z zawartej umowy.

Ubezpieczony to osoba fizyczna, której ˝ycie jest
przedmiotem ubezpieczenia. Je˝eli klient sam
siebie ubezpiecza, wyst´puje jako ubezpieczajàcy
i ubezpieczony. Ubezpieczony ma prawo
do wyznaczenia osób uprawnionych do otrzymania
Êwiadczenia w przypadku jego Êmierci, czyli
Uposa˝onych oraz Uposa˝onych zast´pczych.

Uposa˝eni zast´pczy, sà to osoby uprawnione
do otrzymania Êwiadczenia w razie Êmierci
ubezpieczonego, w przypadku wczeÊniejszego
zgonu uposa˝onych g∏ównych.

Zawarta w umowie kwota, którà zak∏ad
ubezpieczeƒ wyp∏aci uposa˝onym w przypadku
wystàpienia zdarzenia ubezpieczeniowego
nazywana jest sumà ubezpieczenia.

Je˝eli klient postanowi zrezygnowaç z umowy
ubezpieczenia, zak∏ad ubezpieczeƒ wyp∏aci mu
wartoÊç wykupu, zwanà te˝ wartoÊcià
odstàpienia. W zale˝noÊci od rodzaju
ubezpieczenia b´dzie to cz´Êç lub ca∏oÊç
zebranego kapita∏u.

Nale˝y pami´taç, ˝e zdarzenie ubezpieczeniowe
jest ze swojej natury zawsze zdarzeniem losowym,
które charakteryzuje si´ trzema podstawowymi
cechami :
-

sta∏oÊcià w powtarzaniu si´ okreÊlonych
zdarzeƒ losowych w czasie, co oznacza,
˝e zdarzenia losowe podlegajà Prawu
Wielkich Liczb i mo˝na je opisaç
matematycznie za pomocà rachunku
prawdopodobieƒstwa

-

nadzwyczajnoÊcià polegajàcà na tym,
˝e zdarzenia losowe mimo, i˝ zagra˝ajà du˝ej
liczbie osób, to realizujà si´ tylko w stosunku
do nielicznych spoÊród nich (dla tych osób sà
zdarzenia losowe zdarzeniami
nadzwyczajnymi)

-

losowoÊcià rozumianà w taki sposób,
˝e mimo, i˝ na podstawie istniejàcych danych

statystycznych mo˝na okreÊliç ile razy
w okreÊlonym czasie nastàpi zdarzenie losowe,
to nie mo˝na jednak przewidzieç, które osoby
zostanà tym zdarzeniem dotkni´te.

Zak∏ad ubezpieczeƒ, analizujàc wniosek o zawarcie
umowy ubezpieczenia, dokonuje oceny ryzyka
ubezpieczeniowego, na które wp∏yw majà czynniki
medyczne oraz pozamedyczne.

Medyczne czynniki oceny ryzyka
ubezpieczeniowego

Wiek

Jest to podstawowy czynnik przy szacowaniu
ryzyka ubezpieczeniowego. Wraz z wiekiem
ubezpieczonego roÊnie prawdopodobieƒstwo
zgonu. Oceniajàc ryzyko wynikajàce z wieku osoby
ubezpieczonej zak∏ad ubezpieczeƒ korzysta z tablic
ÊmiertelnoÊci opracowywanych co pi´ç lat przez
G∏ówny Urzàd Statystyczny.

Rys.1 Tablice ÊmiertelnoÊci

Ryzyko ubezpieczeniowe wynikajàce z wieku
ubezpieczonego oblicza si´ wed∏ug wzoru:

Prawdopodobieƒstwo zgonu w ciàgu roku

x

suma ubezpieczenia

Przyk∏ad:
M´˝czyzna 35-cio letni wybierajàc sum´
ubezpieczenia w wysokoÊci 100 000 z∏otych
musia∏by zap∏aciç 322 z∏otych rocznie za ryzyko
ubezpieczeniowe.

P∏eç

Powszechnie wiadomo, ˝e kobiety ˝yjà znacznie
d∏u˝ej ni˝ m´˝czyêni. Wynika to m.in. z ochronnej
roli hormonów, które powodujà, ˝e kobiety
zdecydowanie rzadziej ni˝ m´˝czyêni zapadajà na
choroby zwiàzane z uk∏adem krà˝enia b´dàcymi
g∏ównà przyczynà zgonów. W Polsce Êrednia

Wiek

Liczba Liczba

Prawdopodo-

Prawdopodo-

do˝ywajàcych

zmar∏ych

bieƒstwo

bieƒstwo

prze˝ycia roku

zgonu
w ciàgu roku

35

95 079

306

0,99678

0,00322

36

94 773

333

0,99649

0,00351

37

94 440

362

0,99617

0,00383

38

94 078

392

0,99583

0,00417

39

93 686

426

0,99545

0,00455

40

93 260

462

0,99505

0,00495

41

92 798

500

0,99461

0,00539

Wst´p do ubezpieczeƒ

d∏ugoÊç ˝ycia kobiety wynosi blisko 76 lat, podczas
gdy m´˝czyêni ˝yjà Êrednio o 9 lat krócej. Oznacza
to, ˝e prawdopodobieƒstwo Êmierci 40-to letniego
m´˝czyzny jest równe prawdopodobieƒstwu zgonu
kobiety 50-cio letniej.

Wzrost i waga

Wi´kszoÊç towarzystw ubezpieczeniowych stosuje
tablice okreÊlajàce odchylenia od normy wagi
ubezpieczonego, które sà powiàzane z okreÊlonymi
przedzia∏ami wzrostu. Z regu∏y 15-to kilogramowa
nadwaga traktowana jest jako ryzyko standardowe,
natomiast nadwaga powy˝ej 20-tu kilogramów
oznacza wzrost ryzyka ubezpieczeniowego
o 33%. Istnieje zwiàzek pomi´dzy nadwagà,
a wyst´powaniem okreÊlonych chorób,
np. cukrzycà, nadciÊnieniem t´tniczym, czy innymi
chorobami uk∏adu krà˝enia.

Spo˝ycie alkoholu i tytoniu

Szacujàc ryzyko ubezpieczeniowe, zak∏ad
ubezpieczeƒ zwraca uwag´ na spo˝ycie przez
ubezpieczonego alkoholu i tytoniu. Wed∏ug
najnowszych badaƒ prawdopodobieƒstwo zgonu
46-cio letniego, niepalàcego m´˝czyzny jest takie
samo, jak 40 letniego palacza.

D∏ugotrwa∏e spo˝ywanie alkoholu negatywnie
oddzia∏ywuje na centralny uk∏ad nerwowy zwi´k-
szajàc ryzyko wypadków. Prowadzi równie˝ do
stanów zapalnych trzustki, marskoÊci wàtroby,
powodujàc dodatkowo ryzyko powstania
nowotworów.

CiÊnienie krwi

Jest to jeden z g∏ównych czynników przy ocenie
ryzyka medycznego. Wed∏ug Âwiatowej Organizacji
Zdrowia, w przypadku osób doros∏ych ciÊnienie
140/90 uznawane jest za norm´. CiÊnienie 160/95
uznawane jest za ewidentne nadciÊnienie,
zaÊ wszelkie stany poÊrednie traktuje si´ jako
nadciÊnienie graniczne. Przyj´te wartoÊci zmieniajà
si´ w zale˝noÊci od wieku.

Uwarunkowania genetyczne

Prawdopodobieƒstwo wystàpienia okreÊlonych
chorób jest dziedziczne. W zwiàzku z tym
wyst´powanie danych chorób (choroby uk∏adu
krà˝enia, cukrzyca, nowotwory, schorzenia nerek,
zaburzenia psychiczne) u rodziców lub rodzeƒstwa
ubezpieczonego wskazywaç mo˝e na zwi´kszone
ryzyko zapadni´cia na t´ chorob´. Stàd te˝
w ankietach medycznych znajdujà si´ pytania
dotyczàce chorób dziedzicznych.

Pozamedyczne czynniki oceny ryzyka
ubezpieczeniowego:

Zawód wykonywany

Ryzyko wystàpienia wypadku zwiàzane jest
z charakterem wykonywanej pracy. Im zawód
bardziej ryzykowny, tym ryzyko ubezpieczeniowe
jest wy˝sze, dlatego te˝ warunki pracy oraz jej
charakter majà istotny wp∏yw na ocen´ ryzyka.
W przypadku wykonywania niektórych zawodów
(np. pilotów) zak∏ady ubezpieczeƒ stosujà
szczegó∏owe specjalistyczne kwestionariusze
dok∏adnie okreÊlajàce zakres obowiàzków
i charakter pracy.

Hobby uprawianie sportów ekstremalnych

Bardzo cz´sto hobby zwiàzane jest z uprawianiem
sportów o podwy˝szonym stopniu ryzyka.
Do niebezpiecznych sportów zak∏ady ubezpieczeƒ
zaliczajà najcz´Êciej: speleologi´, alpinizm,
nurkowanie, lotnictwo, szybownictwo, lotniarstwo,
baloniarstwo, sporty motorowodne, wspinaczk´
ska∏kowà oraz wyÊcigi samochodowe
i motocyklowe.

Oceniajàc ryzyko ubezpieczyciel musi pami´taç,
˝e ubezpieczony uprawiajàcy sport nara˝ony jest
dodatkowo na szereg kontuzji i schorzeƒ,
co w konsekwencji mo˝e prowadziç do powstania
wielu groênych chorób. Dlatego te˝ towarzystwa
ubezpieczeniowe stosujà specjalistyczne
kwestionariusze pozwalajàce na bardzo wnikliwa
analiz´ ryzyka ubezpieczeniowego.

Podró˝e

Wp∏yw na ryzyko ubezpieczeniowe majà równie˝
podró˝e i to zarówno do krajów niestabilnych
politycznie (wojny), jak i do krajów zró˝nicowanych
klimatyczne, czy te˝ paƒstw obj´tych epidemià,
dlatego te˝ towarzystwa ubezpieczeniowe
oceniajàc ryzyko osób podró˝ujàcych
w wymienione rejony muszà si´ liczyç z wi´kszym
prawdopodobieƒstwem utraty zdrowia lub ˝ycia
ubezpieczonych.

21

Wst´p do ubezpieczeƒ

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

RODZAJE UBEZPIECZE¡

Najprostszy podzia∏ ubezpieczeƒ zwiàzany jest
z ich charakterem. Ubezpieczenia dzielimy wi´c
na ubezpieczenia o charakterze ochronnym
i charakterze oszcz´dnoÊciowym.
W ubezpieczeniach ochronnych wyp∏ata
Êwiadczenia nast´puje tylko w przypadku Êmierci
ubezpieczonego w okresie trwania umowy,
zaÊ w ubezpieczeniu oszcz´dnoÊciowym
Êwiadczenie wyp∏acane jest w dwóch przypadkach.
W przypadku Êmierci ubezpieczonego
w okresie trwania umowy i w przypadku do˝ycia
przez ubezpieczonego jej koƒca.

Ubezpieczenie terminowe

Ubezpieczenie terminowe jest klasycznym
ubezpieczeniem ochronnym, co oznacza,
˝e Êwiadczenie równe okreÊlonej w umowie sumie
ubezpieczenia jest wyp∏acane tylko w przypadku
Êmierci ubezpieczonego w okresie trwania umowy
ubezpieczenia.

Umowa ubezpieczenia terminowego jest zawierana
na z góry okreÊlony czas np. 1,3, 5, 10 czy 15 lat,
a okres op∏acania sk∏adek w jest taki sam jak okres
trwania umowy. Suma ubezpieczenia
w ubezpieczeniu terminowym jest ÊciÊle powiàzana
z czasem trwania umowy i wysokoÊcià p∏aconej
przez ubezpieczajàcego sk∏adki, która
w tym przypadku pokrywa jedynie koszt ryzyka
ubezpieczeniowego i koszty zak∏adu ubezpieczeƒ.
Dlatego te˝ w ubezpieczeniu terminowym
ubezpieczajàcy nie ma prawa do udzia∏u
w zyskach, a w przypadku wczeÊniejszego
rozwiàzania umowy ubezpieczenia nie mo˝e
otrzymaç wartoÊci wykupu.

Ubezpieczenie mieszane (kapita∏owe)

Ubezpieczenie mieszane zwane niekiedy
ubezpieczeniem na ˝ycie i do˝ycie jest obok
ubezpieczenia z funduszem inwestycyjnym
i ubezpieczenia terminowego jednym z trzech
podstawowych rodzajów ubezpieczeƒ.

Cechà charakterystycznà tego ubezpieczenia jest
to, ˝e sk∏adka w tym ubezpieczeniu podobnie jak
w ubezpieczeniu terminowym jest ÊciÊle powiàzana
z wysokoÊcià sumy ubezpieczenia i czasem
trwania umowy.

W przeciwieƒstwie jednak do ubezpieczenie
terminowego sk∏adka w ubezpieczeniu mieszanym
jest rozszerzona o element oszcz´dnoÊciowy.
W zwiàzku z tym, w sytuacji, kiedy w trakcie trwania
umowy nastàpi zgon ubezpieczonego, zak∏ad
ubezpieczeƒ, tak jak w ubezpieczeniu terminowym,
wyp∏aci uposa˝onym sum´ ubezpieczenia. Natomi-
ast w przypadku do˝ycia przez
ubezpieczonego koƒca okresu umowy, zak∏ad
ubezpieczeƒ równie˝ wyp∏aci sum´ ubezpieczenia,
co w zasadniczy sposób odró˝nia ubezpieczenie
mieszane od terminowego. Tak wi´c na wysokoÊç
sk∏adki w ubezpieczeniu mieszanym majà wp∏yw
trzy czynniki :
-

koszt ryzyka ubezpieczeniowego

-

koszty zak∏adu ubezpieczeƒ

-

wysokoÊç technicznej stopy zwrotu

Wszystkie koszty zwiàzane z ubezpieczeniem
zak∏ad ubezpieczeƒ rozk∏ada na ca∏y okres trwania
umowy ubezpieczenia.

Techniczna stopa zwrotu jest za∏o˝onym w umowie
ubezpieczenia zyskiem, do realizacji którego
zobowiàzuj´ si´ ubezpieczyciel. WysokoÊç
technicznej stopy zwrotu jest ustalana na
bezpiecznym poziomie, poniewa˝ jest ona
gwarantowana przez ca∏y okres trwania umowy,
a ubezpieczyciel lokujàc aktywa funduszu
ubezpieczeniowego musi mi´ç pewnoÊç, ˝e uda
mu si´ gwarantowanà w umowie techniczna stop´
zwrotu zrealizowaç.

Je˝eli jednak ubezpieczyciel wypracuje zysk
wi´kszy od za∏o˝onej technicznej stopy zwrotu,
wówczas dzieli si´ wypracowana nadwy˝kà
z ubezpieczajàcym.

Rezerwa matematyczna

Jak wynika z tablic ÊmiertelnoÊci praw-
dopodobieƒstwo zgonu ubezpieczonego roÊnie
wraz z jego wiekiem, co oznacza,
˝e wysokoÊç sk∏adki pokrywajàcej ryzyko
ubezpieczeniowe powinna stale rosnàç. W praktyce
jednak aktuariusz znajàc czas trwania umowy oraz
prawdopodobieƒstwo Êmierci ubezpieczonego
w kolejnych latach uÊrednia wysokoÊç sk∏adki.
Oznacza to, ˝e w poczàtkowym okresie jest ona
wy˝sza ni˝ wynika∏oby to z faktycznego
prawdopodobieƒstwa zgonu ubezpieczonego,
zaÊ w póêniejszym okresie sk∏adka ta jest ni˝sza

Wst´p do ubezpieczeƒ

22

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

od sk∏adki jakà ubezpieczajàcy powinien zap∏aciç
bioràc pod uwag´ rzeczywiste prawdopodobieƒst-
wo Êmierci ubezpieczonego.

W tej sytuacji tworzàca si´ od poczàtku trwania
umowy nadwy˝ka tworzy fundusz
ubezpieczeniowy, który stanowi pokrycie rezerwy
matematycznej.

Rezerwa matematyczna stanowi wi´c
zabezpieczenie wyp∏acalnoÊci ubezpieczyciela
wynikajàce z zawartych przez zak∏ad ubezpieczeƒ
umów

W wypadku wczeÊniejszego rozwiàzania umowy
ubezpieczenia ubezpieczajàcy ma prawo
do otrzymania wartoÊci wykupu. Nie otrzyma on
jednak wszystkich wp∏aconych sk∏adek, a jedynie
rezerw´ matematycznà pomniejszonà o nie
pobrane przez ubezpieczyciela koszty w∏asne i te
zwiàzane bezpoÊrednio z wyp∏atà wartoÊci wykupu.

Mo˝e si´ jednak zdarzyç, ˝e ubezpieczajàcy
przestaje p∏aciç sk∏adk´, ale chce nadal
kontynuowaç umow´ ubezpieczenia. W takim
przypadku mo˝e przekszta∏ciç posiadanà umow´
w umow´ bezsk∏adkowà w jednym z dwu mo˝li-
wych wariantów :
-

z obni˝onà sumà ubezpieczenia

-

ze skróconym okresem trwania umowy

Ubezpieczenia mieszane oferowane obecnie
posiadajà wiele modyfikacji wprowadzonych w celu
ich uatrakcyjnienia np. wyp∏ata krotnoÊci sumy
ubezpieczenia w przepadku do˝ycia przez
ubezpieczonego terminu oznaczonego w umowie
lub pozostawienie po zakoƒczeniu umowy
u ubezpieczyciela nale˝nej ubezpieczajàcemu
sumy ubezpieczenia przenoszàcej w przysz∏oÊci
dodatkowy zysk.

Ubezpieczenie z funduszem inwestycyjnym

Tradycyjne ubezpieczenia na ˝ycie (terminowe,
mieszane) charakteryzujà si´ pewnymi
ograniczeniami wynikajàcymi z ich konstrukcji.

NiezmiennoÊç sk∏adki i sumy ubezpieczenia oraz
z góry okreÊlony czas trwania umowy powodujà,
˝e ubezpieczenia tradycyjne uwa˝ane sà za
rozwiàzania ma∏o elastyczne.

Dlatego te˝ od po∏owy lat szeÊçdziesiàtych
w ofercie towarzystw ubezpieczeniowych zacz´∏y
pojawiaç si´ ubezpieczenia z funduszem
inwestycyjnym. Zaletà tego ubezpieczenia jest to,
˝e pozwala ono dostosowaç poziom ochrony
ubezpieczeniowej do bie˝àcych potrzeb i sytuacji
finansowej klienta. Konstrukcja ubezpieczenia
z funduszem inwestycyjnym sprawia, ˝e klient ma
realny wp∏yw na kszta∏t ochrony ubezpieczeniowej
i sposób inwestowania swoich sk∏adek, mo˝e
w trakcie trwania umowy podwy˝szaç i obni˝aç
sum´ ubezpieczenia, a tak˝e zmieniaç wysokoÊç
p∏aconej sk∏adki.

W ubezpieczeniu z funduszem inwestycyjnym
Êwiadczeniem na wypadek Êmierci jest wy˝sza
z dwóch wartoÊci: suma ubezpieczenia lub wartoÊç
polisy.

Sum´ ubezpieczenia stanowi dowolna wartoÊç
z przedzia∏u ograniczonego minimalnà
i maksymalnà sumà ubezpieczenia. Przedzia∏ ten
oblicza si´ w nast´pujàcy sposób: minimalny
mno˝nik ochrony ubezpieczeniowej pomno˝ony
przez urocznionà sk∏adk´ daje minimalnà sum´
ubezpieczenia, zaÊ maksymalny mno˝nik pom-
no˝ony przez urocznionà sk∏adk´ wyznacza
maksymalnà sum´ ubezpieczenia.

Przeanalizujmy dwa przyk∏ady:

Przyk∏ad 1
Pierwszy, w którym klient wybiera minimalnà sum´
ubezpieczenia, co oznacza niskie koszty ryzyka
ubezpieczeniowego, co wià˝e si´ z inwestycjà wi´k-
szej cz´Êci sk∏adki w wybranym przez niego fun-
duszu.

23

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

Wst´p do ubezpieczeƒ

Widzimy, ˝e po pewnym czasie wartoÊç funduszu
zrównuje si´ z sumà ubezpieczenia, co powoduje
zakoƒczenie pobierania op∏aty za ryzyko
ubezpieczeniowe. Od tej chwili ubezpieczenie ma
charakter zbli˝ony do funduszu powierniczego,
a ubezpieczonego chroni wartoÊç zebranego
kapita∏u.

Przyk∏ad 2
Drugi z przyk∏adów pokazuje odwrotnà sytuacj´:
klient wybiera maksymalnà sume ubezpieczenia,
co wià˝e si´ z du˝ymi kosztami ryzyka
ubezpieczeniowego. Oznacza to, ˝e niewielka
cz´Êç p∏aconej przez ubezpieczajàcego b´dzie
kapitalizowana.

Analizujàc powy˝szy schemat widzimy, ˝e wysoka
ochrona ogranicza mo˝liwoÊci inwestycyjne. War-
toÊç funduszu roÊnie zdecydowanie wolniej,
a w pewnym momencie, ze wzgl´du na rosnàce
wraz z wiekiem koszty ryzyka ubezpieczeniowego
zaczyna spadaç.

Funkcja inwestycyjna jest kluczowym elementem
tego ubezpieczenia. Ka˝dy klient posiada
indywidualny rachunek, na który zakupywane
sà jednostki inwestycyjne. Cena jednostki
inwestycyjnej zmienia si´ w czasie w zwiàzku
ze zmianà wartoÊci papierów wartoÊciowych
znajdujàcych si´ w portfelu funduszu.

Towarzystwa ubezpieczeniowe oferujà swoim
klientom do wyboru kilka funduszy ró˝niàcych
si´ sk∏adem portfela, a co za tym idzie bez-
pieczeƒstwem i stopà zwrotu z inwestycji.
Im wi´cej w portfelu bezpiecznych papierów
wartoÊciowych (obligacje, bony skarbowe itp.)
tym inwestycja jest mniej ryzykowna, ale przyniesie
równie˝ mniejszy zysk. Procentowy udzia∏ akcji
w portfelu inwestycyjnym klienta sprawia, ˝e mo˝e
on liczyç na wi´kszà stop´ zwrotu, jednak˝e wià˝e
si´ to z wy˝szym ryzykiem.

Inwestycyjny charakter ubezpieczenia zwi´kszyç
mo˝na poprzez dokonywanie wp∏at dodatkowych.

Lokowane sà one na niezale˝nym rachunku,
do którego zazwyczaj klient ma swobodny dost´p.

Konstrukcja ubezpieczenia z funduszem
inwestycyjnym, w przeciwieƒstwie do ubezpieczeƒ
tradycyjnych sprawia, ˝e ∏atwo jest wyodr´bniç
ponoszone przez klienta koszty.

Op∏ata za koszty poczàtkowe (prowizja agenta,
badania medyczne, wystawienie polisy) mo˝e byç
pobierana na dwa sposoby: poprzez obni˝enie
alokacji sk∏adki w pierwszym roku albo jako op∏ata
roz∏o˝ona w czasie (np. 25 lat).

Za p∏aconà przez ubezpieczajàcego sk∏adk´
kupowane sà jednostki inwestycyjne tworzàce
wartoÊç polisy. Co miesiàc, z rachunku
pobierane sà op∏aty za ryzyko ubezpieczeniowe
i administrowanie polisà. Niektóre towarzystwa
ubezpieczeniowe w ten sposób pobierajà równie˝
op∏aty za umowy dodatkowe (klauzule),
rozszerzajàce zakres ochrony ubezpieczeniowej.

Funduszami inwestycyjnymi zarzàdza
wyspecjalizowana instytucja, z regu∏y powiàzana
kapita∏owo z towarzystwem ubezpieczeƒ. Pobiera
ona op∏at´ za zarzàdzanie ustalonà jako procent
wartoÊci funduszu. Op∏ata ta wp∏ywa na obni˝enie
ceny jednostki inwestycyjnej.

Czytelne wyodr´bnienie wszystkich ponoszonych
op∏at oraz regularne wysy∏anie wyciàgów
informujàcych ubezpieczajàcego o cenie oraz iloÊci
jednostek inwestycyjnych zgromadzonych na jego
indywidualnym rachunku sprawià, ˝e mo˝e on
bie˝àco weryfikowaç zwiàzane z polisà
oczekiwania.

Wst´p do ubezpieczeƒ

24

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y

25

Wst´p do ubezpieczeƒ

Departament Szkoleƒ Sieci Sprzeda˝y