Wstęp do ubezpieczeń

• Istota ryzyka

Ryzyko jest związane z wszelkimi formami egzystencji i działalności człowieka. Elementy ryzyka pojawiają się zarówno w życiu prywatnym, rodzinnym, przy wykonywaniu codziennych obowiązków, jak i podczas działalności biznesowej.

• Ryzyko

Ryzyko jako szansa nastąpienia straty

Ryzyko jako możliwość nastąpienia straty

Ryzyko jako stan, w którym istnieje możliwość straty

Ryzyko jako prawdopodobieństwo wyniku innego niż oczekiwany

Ryzyko jako niepewność

Ryzyko jako niebezpieczeństwo

Ryzyko jako przedmiot ubezpieczenia

• Zdarzenie losowe

Zdarzenia losowe charakteryzują się:

• Niezależnością od woli jednostek nim objętych (nie będące skutkiem umyślnego działania lub zaniechania)

• Nadzwyczajnością (nie będące znaną z góry koniecznością dla danej jednostki lub dla tej jednostki nieuniknione, lecz nieznane co najmniej do czasu, w którym nastąpią)

• Losowością (brakiem możliwości wskazania konkretnych jednostek, które im ulegną)

• Statystyczną prawidłowością

• Rodzaje zdarzeń losowych

  • pozytywne

  • negatywne (wypadki)

Ich ocena dokonywana jest z punktu widzenia jednostki (subiektywizm).

• Klasyfikacja ryzyka

Ryzyko czyste i spekulatywne

Ryzyko statyczne i dynamiczne

Ryzyko systematyczne i specyficzne

Ryzyko fundamentalne i partykularne

Ryzyko osobowe i majątkowe

Ryzyko finansowe i niefinansowe

Ryzyko w nauce ubezpieczeń

• Faktory ryzyka

Ryzyko jako proces nie przebiega w oderwaniu od innych czynników. O jego specyfice i dynamice decyduje wiele zjawisk i okoliczności tworzących jego osnowę. Całość tych warunków określa się mianem faktorów ryzyka.

Zalicza się do nich:

• Niebezpieczeństwo

• Hazard

• Faktory ryzyka - niebezpieczeństwo

Niebezpieczeństwo – przyczyna lub źródło straty

Cechą charakterystyczną niebezpieczeństwa jest sekwencja czasowa. Realizuje się ono w uporządkowanych w czasie fazach

• Faktory ryzyka - hazard

Hazard – ogół warunków i okoliczności, w których dane niebezpieczeństwo realizuje się. Hazard jest tym czynnikiem, od którego zależy intensywność aktu realizacji danego niebezpieczeństwa, a co za tym idzie rozmiary szkód. Z uwagi na różnorodność warunków określanych mianem hazardu wyróżnia się trzy podstawowe kategorie:

• Hazard fizyczny

• Hazard moralny

• Hazard duchowy

Hazard fizyczny – warunki zewnętrzne (o charakterze pozapodmiotowym) mające wpływ na w rozmiary niebezpieczeństwa

Hazard moralny – warunki podmiotowe danej osoby przejawiające się w negatywnych tendencjach charakterologicznych, takich jak:

• Nieuczciwość

• Skłonność do defraudacji

Hazard moralny powoduje szkody bezpośrednie (te, które ponosi sam ubezpieczyciel) jak i szkody pośrednie ponoszone przez korzystających lub chcących skorzystać z ochrony ubezpieczeniowej (wzrost składki)

Hazard duchowy – indywidualna reakcja ubezpieczonego wywołana świadomością istnienia ubezpieczenia (ochrony ubezpieczeniowej).

• Rodzaje ryzyka - Podział tradycyjny:

  • Ryzyko rynkowe

  • Ryzyko kredytowe

  • Ryzyko płynności

  • Ryzyko prawne

  • Ryzyko operacyjne

Zarządzanie ryzykiem

Zarządzanie ryzykiem (risk management) to działanie polegające na identyfikacji, selekcji i ocenie ryzyk, wyborze metod zarządzania tymi ryzykami oraz ocenie efektywności tego zarządzania

Elementy procedury zarządzania ryzykiem:

1. Określenie celów zarządzania ryzykiem

2. Identyfikacja ryzyka

3. Ocena ryzyka (ilościowa i jakościowa)

4. Selekcja ryzyk

5. Wybór metody zarządzania (kontroli)

6. Finansowanie ryzyka

7. Ocena efektywności zastosowanej metody

• Metody manipulacji ryzykiem

Manipulacja ryzykiem jest jednym z elementów branych pod uwagę w pełnym procesie zarządzania ryzykiem. Odnosi się do metod kontrolowania ryzyka.

1. Unikanie ryzyka

2. Zatrzymanie ryzyka

3. Kontrola ryzyka

4. Transfer ryzyka

5. Dystrybucja

6. Ubezpieczenie

• Metody manipulacji ryzykiem cd.

Unikanie ryzyka – indywidualna i świadoma odmowa zaakceptowania nawet chwilowego ryzyka

Zatrzymanie ryzyka:

1. Aktywne – świadoma decyzja o zatrzymaniu ryzyka powodowana motywami finansowymi (chęć zaoszczędzenia na składce) bądź pozafinansowymi (niedostępność ubezpieczenia danego ryzyka)

2. Pasywne – bezwiedne zatrzymanie ryzyka wskutek ignorancji, obojętności, lenistwa bądź arogancji

Kontrola ryzyka – działania skierowane na obniżenie częstości występowania strat i ich następstw. Ogranicza się do dwóch aspektów: zapobiegania stratom i redukcji strat

Transfer ryzyka – przeniesienie ryzyka na inny podmiot z wykorzystaniem mechanizmów prawnych oraz działań o charakterze organizacyjnym

Dystrybucja (repartycja, dzielenie ryzyka) – rozłożenie finansowych skutków realizacji ryzyka na grupę

Ubezpieczenie – kombinacja wcześniejszych metod manipulacji: transferze, dystrybucji oraz kontroli ryzyka

• Wady metody ubezpieczeniowej

Nieubezpieczalność niektórych ryzyk

Ograniczona pojemność finansowa ubezpieczyciela

Zasada ograniczonej kompensacji

Możliwość odmowy ochrony ubezpieczeniowej (brak pewności kompensacji)

• Zalety metody ubezpieczeniowej

Nieograniczona podaż usług ubezpieczeniowych

Powszechna dostępność ubezpieczenia dla wszystkich zainteresowanych

Szybkość kompensacji

Względna pewność kompensacji uwarunkowana potencjałem finansowym zakładów ubezpieczeń

Bezkonfliktowy charakter procedur odszkodowawczych

Względna taniość ubezpieczenia

• Warunki ubezpieczalności ryzyka

Odpowiednio duża liczba narażonych jednostek (ekonomiczne następstwa ryzyka)

Strata spowodowana przez ryzyko musi być definitywna oraz mierzalna

Następstwo ryzyka musi mieć charakter nadzwyczajny albo przypadkowy

Strata powstała w wyniku ryzyka nie może mieć charakteru katastrofalnego

• Ubezpieczenie, jako:

Przeniesienie (transfer ryzyka)

Dzielenie ryzyka

Zabezpieczenie

Asekuracja

Ochrona

Urządzenie gospodarcze

Umowa

Fundusz

• Ubezpieczenie - definicje

Ubezpieczenie jest urządzeniem umożliwiającym zastąpienie niepewnej, lecz wielkiej straty – niewielką, lecz pewną stratą - składką ubezpieczeniową.

Ubezpieczenie jest urządzeniem gospodarczym zapewniającym pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych wywołanych u poszczególnych jednostek przez odznaczające się pewną prawidłowością zdarzenia losowe, w drodze rozłożenia tego ciężaru na wiele jednostek, którym te zdarzenia zagrażają.

Ubezpieczenie stanowi formę organizacji scentralizowanego (…)funduszu ubezpieczeniowego, ze źródeł zdecentralizowanych, tj. z wpłat wnoszonych na ten fundusz przez jego uczestników

Ubezpieczenie jest stosunkiem prawnym wiążącym ubezpieczyciela z ubezpieczającym, na podstawie którego ubezpieczyciel zobowiązuje się, w razie nastąpienia określonego zdarzenia losowego, do wypłacenia odszkodowania lub innego świadczenia pieniężnego, ubezpieczający zaś obowiązany jest do uiszczenia określonej kwoty pieniężnej tytułem składki ubezpieczeniowej

• Funkcje ubezpieczeń

bezpośrednie

• Ochrony ubezpieczeniowej

• Prewencyjna

• Finansowe:

  • Redystrybucyjna

  • Fiskalna

  • Lokacyjna

  • Interwencyjna

  • Kontrolna

pośrednie

• Wychowawcza

• Stymulująca

• Zasady ubezpieczeń

1. zasada realności ochrony ubezpieczeniowej

2. zasada pełności ochrony ubezpieczeniowej

3. zasada powszechności ochrony ubezpieczeniowej

4. zasada szybkości wypłaty odszkodowań i świadczeń

Zasada realności - oznacza, że ubezpieczony ma pewność uzyskania należnego świadczenia. Na straży zasady stoją gwarancje:

o charakterze prawnym

(Kodeks Cywilny, Ustawa o działalności ubezpieczeniowej, Komisja Nadzoru Finansowego, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Rzecznik Ubezpieczonych)

o charakterze ekonomicznym

(profesjonalizm kalkulacji składki, niezbędny kapitał i rezerwy, bezpieczeństwo lokat, płynność aktywów, reasekuracja, gwarancje systemowe dawane przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny)

Zasada pełności ochrony ubezpieczeniowej – warunki ubezpieczenia muszą proponować odszkodowanie na poziomie, w danych warunkach, istotnie kompensującym straty. Zasada ma charakter postulatywny. Odnosi się do ubezpieczeń majątkowych, bowiem w ubezpieczeniach osobowych, ze względu na brak wartości przedmiotu ubezpieczenia, nie można mówić o kompensacji strat.

Zasada powszechności ochrony ubezpieczeniowej - organizacja i funkcjonowanie ubezpieczeń powinny umożliwiać korzystanie z ubezpieczenia każdej zainteresowanej osobie, w miarę potrzeb.