Język migowy a migany w komunikacji osób niesłyszących(1)(1)

Język migowy a migany w komunikacji osób niesłyszących

Przez wiele stuleci rozwijaj ąca si ę stopniowo wiedza o komunikowaniu si ę ludzi ograniczała si ę do zagadnie ń związanych
z wykorzystywaniem w kontaktach spo łecznych d źwiękowych systemów j ęzykowych. Ten naturalny dla cz łowieka sposób
komunikowania si ę służył członkom okre ślonej wspólnoty j ęzykowo‐kulturowej do wymiany informacji i wyra żania uczu ć.
W badaniach nad komunikowaniem si ę ludzi często jednak pomijano z łożoność i bogactwo niewerbalnych elementów zachowań
językowych, a także przez bardzo d ługi czas nie brano w nich pod uwag ę języków migowych. Dla wielu tysięcy ludzi w Polsce,

niesłyszących od urodzenia lub wczesnego dzieci ństwa, a wi ęc g łuchych lub głuchoniemych, macierzystym j ęzykiem, a dla tych ostatnich tak że
podstawowym środkiem porozumiewania się jest właśnie język migowy.

Język migowy głuchych to ogół znaków manualno‐mimicznych używanych przez niesłyszących do porozumiewania się między sobą. Obecnie naturalny
język migowy jest wzbogacony przez formułowanie końcówek fleksyjnych i innych form gramatycznych, za pomocą mowy daktylnej, co upodabnia go do
języka naturalnego, jakim posługuje się całe społeczeństwo.

Ponad milion osób w Polsce ma uszkodzony s łuch w takim stopniu, że utrudnia im to normalne funkcjonowanie w spo łeczeństwie. Jednak większość
z nich, to osoby słabosłyszące, które na co dzień posługują się mową, korzystają z aparatów słuchowych i innych urządzeń ułatwiających słyszenie. Ich
problemy polegają na utrudnieniach w komunikacji z innymi ludźmi, w odbiorze dźwięku podczas oglądania telewizji, swobodnym korzystaniu z telefonu
itp. S ą to jednak uciążliwości życia codziennego, z którymi można si ę pogodzić i które nie tworz ą barier nie do pokonania. Prawdziwe problemy
zaczynają się wówczas, gdy uszkodzenie s łu c h u j e s t g łębokie i istnieje od urodzenia lub w wyniku chorób, urazów lub zatrucia środkami
farmakologicznymi powstaje w pierwszych latach życia dziecka. Spotykamy si ę z nim czasem na ulicy, w kawiarni, w sklepie czy w autobusie
i obserwujemy jak porozumiewają się bez s łów, jedynie przy pomocy r ąk, mimiki, gestów. Zastanawia nas ‐ co mo żna w ten sposób przekaza ć
i czy taka forma porozumiewania się może zast ąpić język dźwiękowy, którym pos ługują się ludzie słyszący i mówiący. Niekiedy spotykamy również
gestykulacyjne tłumaczenie niektórych programów telewizyjnych (znany od lat program „W świecie ciszy”), co przywodzi kolejną refleksję: jeśli jest
możliwe takie t łumaczenie, to znaczy, że ta forma przekazu (j ęzyk migowy) może być pełnowartościowym językiem. Ale czy wszyscy głusi w naszym
kraju s ą odpowiednio przygotowani do odbioru takiej formy przekazu? Jeśli nikt ich nie nauczył takiego języka, to przecież tak jak my obserwują gesty
tłumacza i jeśli nie potrafią czytać z ust, to komunikaty owe są po prostu nieczytelne.

Dla dużej grupy osób g łuchych opanowanie struktur językowych polszczyzny oraz techniki dobrego mówienia i odczytywania mowy z ust jako wyłącznego
środka porozumiewania się w większości przypadków okazuje się niemożliwe. Dzieci niesłyszące w szkołach uczą się języka polskiego. Uczą się także
mówić i odczytywać mowę z układu ust. Używają stale aparatów słuchowych i innych urządzeń, które pozwalają im wykorzystywać pozostałości słuchu.

Warto wiedzieć, że przypadki głuchoty całkowitej zdarzają się rzadko. Jednak już uszkodzenie słuchu
na poziomie 90‐100 decybeli, chociaż pozwala reagować na silniejsze dźwięki, całkowicie uniemożliwia
słyszenie mowy, której pasmo akustyczne zawiera si ę w przedziale 30‐60 decybeli, a najgłośniejszy
krzyk nie przekracza 85 decybeli. Przy ubytku s łuchu na poziomie 90 ‐100 decybeli, dzięki aparatom
słuchowym mo żna odbiera ć niektóre, g łośniejsze d źwięki mowy. Nie wystarczy to, aby rozumie ć
słuchem czyjąś wypowiedź, ale takie „tło dźwiękowe” może ułatwić odczytywanie mowy z ust. Mimo
jednak d ługotrwałych, wieloletnich ćwiczeń logopedycznych, ukierunkowanych na kształtowanie mowy
i jej odczytywanie z ust, niewiele osób g łuchych pokonuje barierę językową i opanowuje czynnie język
dźwiękowy. Także odczytywanie z ust jest niezwykle trudną sztuką, a odbiór mowy w ten sposób jest
bardzo męczący dla wzroku i mo żliwy tylko na bardzo bliską odległość. Efektywne odczytywanie z ust,
jeśli nie jest uzupe łnieniem odbioru słuchowego lecz wyłączną formą percepcji, jest możliwe zaledwie

przez kilka do kilkunastu minut, po tym okresie zmęczenie wzroku, skoncentrowanego na ciągle zmieniającym się układzie ust rozmówcy, uniemożliwia
skuteczny odbiór. Nic więc dziwnego, że właśnie j ęzyk migowy sta ł się najbardziej preferowaną przez osoby niesłyszące formą porozumiewania się,
a tworzony przez nich samych, legł u podstaw silnej więzi środowiskowej, opartej na wspólnocie językowej, podobnie, jak ma to miejsce w przypadku
mniejszości etnicznych. Mniejszość językowa, którą tworzą niesłyszący, jest o tyle nietypowa, że ich możliwości rozwoju w zakresie mowy dźwiękowej
są ograniczone, stąd też dla wielu osób niesłyszących głównym środkiem porozumiewania się z otoczeniem pozostaje jedynie język migowy.

Język migowy i jego specyficzne cechy

Języki migowe, którymi pos ługują się osoby niesłyszące, istnieją na świecie od ponad 200 lat, kiedy to zaczęły powstawać pierwsze szkoły dla dzieci
niesłyszących, będące pierwszymi skupiskami osób pozbawionych s łuchu. W Polsce pierwsza taka szko ła ‐ Instytut Głuchoniemych w Warszawie ‐
powstała w 1817r., od tej wi ęc daty trzeba liczy ć historię polskiego j ęzyka migowego. Warunkiem koniecznym powstania okre ślonego systemu
komunikacji, który mia łby charakter trwały i byłby przekazywany z pokolenia na pokolenie jest bowiem istnienie spo łeczności, wśród której zachodzi
potrzeba wytworzenia takiego systemu. Ponieważ we wszystkich spo łecznościach ludzkich pojawił się język dźwiękowy, powstanie języka o innym
kanale przekazywania musiało być spowodowane pojawieniem się specyficznej sytuacji, przejawiającej się tym, że w danej społeczności użycie języka
dźwiękowego okazało się niemożliwe. To właśnie zjawisko miało miejsce w pierwszych szkołach dla głuchych (B. Szczepankowski, 1973).

Warto zauważyć, że swoistej odmiany języka migowego używały plemiona indiańskie Ameryki Północnej w komunikacji międzyplemiennej, i to z całą
pewnością od XVIII wieku, a niewykluczone, że nawet wiek lub dwa wcześniej, co oznaczałoby, że Indianie używali języka migowego wcześniej, ni ż
osoby niesłyszące. Język ten został opisany w 1884 r. przez W.P.Clarka, kapitana armii amerykańskiej. Indian Sign Language w II połowie XIX wieku był
używany przez kilkadziesiąt tysi ęcy amerykańskich Indian z ponad dwudziestu ró żnych plemion, rozproszonych na olbrzymim obszarze kilku milionów
kilometrów kwadratowych. Przypadek ten stanowi jedyne na świecie znane i opisane zjawisko masowego pos ługiwania się językiem migowym przez
osoby słyszące. W późniejszym okresie przeniesienie Indian do rezerwatów i ograniczenie kontaktów międzyplemiennych spowodowało stopniowy zanik
tego języka (J. Perlin 1993). J ęzyki migowe niesłyszących natomiast dopiero w XIX wieku przeżywały swój rozkwit na całym świecie. Dziś posiadają już
historię i tradycję, są również, jak ka żdy żywy język, tworzywem kulturotwórczym. Będąc znacznie młodszymi od j ęzyków dźwiękowych stopniowo
wyrównują zaległości, stając się pełnowartościowymi językami ‐ systemami semantycznymi, które są używane przez zespół ludzi do porozumiewania się
stale i o wszystkim (B. Szczepankowski 1996).

Charakterystyczną cechą wszystkich narodowych języków migowych jest wykorzystywanie w przekazie informacji kanału gestowo‐wzrokowego, a nie,
jak to ma miejsce w przypadku j ęzyków d źwiękowych, kana łu g łosowo‐słuchowego. Języki migowe nie posiadaj ą systemów morfologicznych, co
w praktyce objawia się brakiem odmian znaków migowych przez przypadki, rodzaje i osoby . Powoduje to stosowanie gramatyk typu pozycyjnego,
gdzie o sensie zdania decyduje szyk wyrazów. Inne cechy j ęzyków migowych s ą identyczne jak cechy j ęzyków dźwiękowych. Języki migowe s ą
sprawnymi systemami komunikowania si ę, pozwalającymi na swobodne nadawanie i odbiór informacji. Warunkiem koniecznym powstania takiego
trwałego i przekazywanego z pokolenia na pokolenie systemu komunikowania si ę jest istnienie spo łeczności, w której zachodzi potrzeba jego
wytworzenia. Język bowiem ‐ bez względu na formę jego użycia ‐ jest zjawiskiem społecznym, stworzonym przez zbiorowość ludzką i dla jej potrzeb.
Dla języka migowego taką społecznością stały się osoby niesłyszące, zwane także głuchymi lub głuchoniemymi.

Wspólną cechą języków migowych, w odróżnieniu od j ęzyków d źwiękowych, jest to, że występuje w nich wi ęcej analogii do rzeczywisto ści ni ż
w językach dźwiękowych. W tych ostatnich mamy czasem do czynienia z tzw. onomatopejami, kiedy forma wyrazu naśladuje jego treść, np. w wyrazach
szum, świst czy trzask. Z oczywistych względów jest ich bardzo niewiele. W językach migowych natomiast dość często pojawiają się znaki migowe
naśladujące kszta łt okre ślanego przedmiotu lub ruch, wykonywany przy określonej czynności. Znaki takie, okre ślane nazwą znaków ikonicznych,
stanowią przeciętnie ok. 1/3 liczby wszystkich znaków danego j ęzyka migowego. Dzięki wysokiemu wskaźnikowi ikoniczności języki migowe różnych
krajów są do siebie podobne.

Każdy język migowy posiada swe charakterystyczne słownictwo ‐ migowe znaki ideograficzne, które okre ślają poszczególne słowa, czasem krótkie
zwroty. Ich liczba w różnych językach waha się od 5 do 15 tysi ęcy znaków. Stanowią one podstawę komunikacji językowej. Uzupełnieniem znaków
ideograficznych są znaki daktylograficzne, na które sk łada si ę alfabet palcowy, a więc zestaw znaków oznaczaj ących poszczególne litery alfabetu
(także niektóre digrafy, jak np. sz, cz, rz), znaki liczebników głównych i porządkowych, ułamków zwykłych i dziesiętnych, itp.

Alfabety palcowe stanowią dziś integralną część języków migowych i wchodzą w zależności ze znakami pojęciowymi, chociaż
są one znacznie bliższe językom dźwiękowym, a w szczególności ich odmianom pisanym. Odpowiadają one bowiem literom, na
które można rozczłonkować każdy wyraz języka dźwiękowego, nie ma jednak takiej możliwości, aby na litery rozczłonkować
ideograficzny znak migowy. Z tej też przyczyny w klasycznym języku migowym nie występują końcówki fleksyjne, daje się
natomiast dostrzec wp ływ alfabetu palcowego na powstawanie nowych znaków w j ęzykach migowych, w których często
wykorzystuje się układ palców charakterystyczny dla znaków alfabetu palcowego, odpowiadających literom, rozpoczynającym dany wyraz Przykładami
takich znaków s ą znaki ideograficzne odpowiadaj ące pojęciom: kto, który, ka żdy, co, my, wy, obj ętość, ważny, lub niektórym dniom tygodnia itd.
(Lane H 1996).

Język migowy posiada w łasną, specyficzną gramatykę pozycyjną, w której o sensie zdania decyduje kolejność wyrazów. Wytworzenie się takiej
właśnie gramatyki spowodowane jest faktem, że znaki ideograficzne mają stałą formę ‐ nie posiadają odmian przez przypadki i osoby, więc struktury
gramatyczne trzeba pozyskiwać w inny sposób. Ten typ gramatyki jednak powoduje, że z języka polskiego na język migowy (i odwrotnie) nie można
tłumaczyć słowa po słowie, lecz trzeba konstruować tłumaczone zdania w postaci całościowych struktur, zgodnie z zasadami gramatyki języka, na który
się aktualnie tłumaczy. To samo zjawisko wyst ępuje zresztą także w t łumaczeniach z języka d źwiękowego na inny j ęzyk d źwiękowy ‐ tłumacząc
np. z języka polskiego na język angielski także trzeba tłumaczone zdania konstruować zgodnie z zasadami gramatyki obcego języka. Specyficzną cechą
języków migowych jest tak że organizacja przestrzenna wypowiedzi, pozwalająca w sposób precyzyjny opisywa ć rzeczywistość za pomocą znacznie
mniejszej liczby znaków migowych niż ma to miejsce za pomocą słów w językach dźwiękowych. Także inny charakter ma artystyczny przekaz w języku
migowym, wykorzystuje on bowiem efekty wizualne zamiast akustycznych, daj ąc wi ększe szanse wzbogacania tre ści wypowiedzi (K.Diehl 1995).
Interesujące jest to, że podobne zasady gramatyczne, wykorzystujące szyk wyrazów w zdaniu, wytworzyły się we wszystkich językach migowych świata.
Jest tych j ęzyków bardzo wiele, a tak że istnieje mi ędzynarodowy język migowy gestuno , opracowany przez mi ędzynarodowy zespół ekspertów
Światowej Federacji G łuchych. Język ten jest u żywany w oficjalnych kontaktach międzynarodowych niesłyszących, na kongresach, seminariach,
igrzyskach i mityngach sportowych itp. Niezależnie jednak od istnienia międzynarodowego języka migowego, głusi z różnych krajów znacznie łatwiej
niż ludzie słyszący porozumiewają się między sobą, jeśli operują tylko własnymi językami. Cechą charakterystyczną wszystkich języków migowych
jest bowiem ikoniczność znaków okre ślających pojęcia konkretne ‐ a więc ich jednoznaczne podobieństwo do kszta łtów przedmiotów, lub ruchów
wykonywanych przy czynnościach, które okre ślają. Stąd znaki pojęć konkretnych często s ą podobne do siebie, a czasem nawet takie same w różnych
językach migowych.

Przykłady:

Znak telefon jest identycznie wykonywany w bardzo wielu językach migowych. Przyłożenie do policzka dłoni zamkniętej w pięść, ale z wyprostowanymi
kciukiem i palcem małym tak, że imitują one s łuchawkę telefoniczną występuje w polskim, amerykańskim, niemieckim, australijskim, brazylijskim,
szwedzkim i wielu innych językach migowych, a także w języku międzynarodowym GESTUNO.

Znak ksi ądz, który w polskim języku migowym pokazuje się kciukiem i palcem wskazującym prawej ręki „rysując” koloratkę przy szyi, jest identycznie
wykonywany w języku ameryka ńskim, a bardzo podobnie w niemieckim, australijskim i międzynarodowym ‐ ten sam gest jest wykonywany dwiema
rękami.

Podobnych analogii można znaleźć wiele. Pozwala to na stwierdzenie, że języki migowe, nie tylko bez względu na państwo, ale i na kontynent, należą
jakby do jednej rodziny j ęzyków a istniejące w ramach tej rodziny podobieństwa ułatwiają nawiązywanie kontaktu, podobnie jak np. w przypadku
języków słowiańskich.

Mowa ciała jest nieod łącznym elementem wypowiedzi zarówno w języku dźwiękowym, jak i w j ęzyku migowym. Mo żna w niej wyróżnić dwa rodzaje
zachowań kinetycznych ‐ świadome i sterowane zachowania, objawiające si ę np. gestykulacją i mimiką oraz zachowania nieświadome, takie jak
pozycja ciała, u łożenie kończyn, niektóre elementy mimiki. Niewerbalne elementy wypowiedzi w języku dźwiękowym obejmują zarówno zachowania
kinetyczne, jak i wokalne, w języku migowym tylko zachowania kinetyczne, jednak znacznie bogatsze niż stosowane w języku fonicznym. Należą do
nich nie tylko mimika i pantomimika, ale tak że ró żne gesty wtr ącone, nie maj ące znaczenia konwencjonalnego, lecz ułatwiające percepcję treści
wypowiedzi oraz sekwencje znaków daktylograficznych, prezentujące np. imiona w łasne za pomoc ą alfabetu palcowego. Ponadto w aktach
komunikacyjnych osób niesłyszących, zwłaszcza nie pos ługujących si ę mową dźwiękową, pojawiają się także elementy niewerbalne o charakterze
akustycznym w postaci mimowolnie wydawanych dźwięków, zazwyczaj nie maj ą one jednak znaczenia tre ściowego, podobnie jak w mowie osób
słyszących odgłosy typu eee, mm, hmm, itp., wypełniające przerwy w mówieniu.

Język migowy jest j ęzykiem specyficznym, w którym treść merytoryczna wypowiedzi przekazywana jest tą samą drogą, którą w języku dźwiękowym
przekazywane są kinetyczne środki pozawerbalne. Mimo że język migowy sk łada si ę ze zbioru skodyfikowanych gestów przekazywanych kana łem
gestowo‐wzrokowym, jednak podobnie jak w przypadku mowy dźwiękowej niemal nigdy nie jest to odhumanizowana prezentacja umownych znaków
migowych, pozbawiona udzia łu środków pozawerbalnych. Przyjmując, że znaki migowe s ą odpowiednikiem części werbalnej j ęzyka naturalnego,
w języku migowym tak że wyst ępują zjawiska, które mo żna zaliczyć do niewerbalnych aktów komunikacyjnych, analogicznie jak ma to miejsce
w przypadku aktów komunikacyjnych realizowanych w języku dźwiękowym. Należą do nich przede wszystkim:

mimika twarzy i pantomimika stanowiąca element znaków migowych10,

mimika twarzy i pantomimika uzupełniająca wypowiedź,

sposób prezentacji znaków migowych (tempo, rytm wypowiedzi, akcentowanie itp.),

gesty naturalne, czyli nie będące znakami migowymi,

kontakt wzrokowy ‐ jakość i wymiana spojrzeń,

dystans fizyczny między rozmówcami oraz dotyk,

pozycja ciała w trakcie rozmowy.

Podobnie jak w komunikowaniu si ę za pomoc ą języków dźwiękowych, zachowania niewerbalne są w mniejszym stopniu kontrolowane przez osob ę
migającą niż zachowania werbalne, nie są całkowicie spontaniczne i nie podlegają powszechnie znanym regułom społecznym. Niektóre znaki kinetyczne
są wykorzystywane przez osoby nies łyszące do konkretnych celów wi ążących si ę z uszkodzeniem s łuchu. Przykładowo, tupnięcie nog ą w podłogę
(w znakach kinetycznych oznacza ostry protest czy niezgadzanie się z czyjąś wolą), lub głośne uderzenie ręką w stół (w znakach kinetycznych oznacza
protest przeciw g łośnemu zachowaniu się oraz żądanie natychmiastowej ciszy) w społeczności nies łyszących służą zwróceniu na siebie uwagi przed
rozpoczęciem przekazywania informacji, bowiem drgania podłogi przy tupni ęciu czy hałas powstający przy uderzeniu ręką w stół mogą być odebrane
przez osob ę niesłyszącą drogą akustyczną lub wibracyjną. Inny przykład: machanie na boki uniesion ą dłonią, ustawioną wnętrzem do rozmówcy
w znakach kinetycznych na ogół oznacza formę powitania lub pożegnania na odległość, a w społeczności niesłyszących, wykonywany oburącz, stanowi
odpowiednik braw (aplauz), jeśli są one przeznaczone dla osób niesłyszących. Wreszcie znak odwrócenia się plecami (lub częściej odwrócenia głowy),
który w znakach kinetycznych utożsamiany jest z gniewaniem się czy obrażaniem, w społeczności niesłyszących oznacza, że osoba niesłysząca nie chce
dalej słuchać rozmówcy, chce przerwać rozmowę na dany temat.

Język migany

Od kilkudziesięciu lat w wielu krajach świata, w tym także w Polsce, niezależnie od klasycznego języka migowego, znaki migowe wykorzystuje si ę także
jako ilustracj ę wypowiedzi słownej. Powstaje w ten sposób migana odmiana ojczystego j ęzyka mówionego, zwana językiem miganym . Znaków
migowych używa się w szyku gramatycznym języka ojczystego, dodając za pomocą alfabetu palcowego końcówki fleksyjne. Język migany stosuje si ę
zawsze razem z j ęzykiem mówionym. Jest to tzw. system j ęzykowo‐migowy. Tę sztucznie utworzoną odmianę języka, łączącą w sobie cechy języka
migowego i j ęzyka narodowego, wykorzystuje si ę w nauczaniu dzieci niesłyszących, w tłumaczeniach telewizyjnych, a także w porozumiewaniu si ę
z niesłyszącymi dwujęzycznymi, a więc tymi, którzy maj ą dobrze opanowane struktury gramatyczne języka polskiego, a równoczesne ilustrowanie
wypowiedzi słownej znakami języka migowego ułatwia im odczytywanie z ust.

Język migowy sta ł się w drugiej połowie obecnego stulecia przedmiotem badań naukowych w wielu krajach. Ciekawym eksperymentem by ła próba
nawiązania za pomocą języka migowego komunikacji mi ędzygatunkowej, podjęta w latach sześćdziesiątych w Nevadzie (USA), gdzie para psychologów
Allen i Beatrice Gardner podj ęła si ę nauczania amerykańskiego j ęzyka migowego szympansicy o imieniu Washoe. Po czterech latach nauki małpa
opanowała biegle 132 znaki ameryka ńskiego j ęzyka migowego, przy czym nie tylko je rozumia ła, ale umia ła si ę także nimi czynnie pos ługiwać.
Prowadzone dalej eksperymenty z kolejnymi małpami wykazały, że małpy, które zostały nauczone języka migowego w dzieciństwie, posługują się nim
w codziennej komunikacji między sobą i przekazują znajomość tych znaków potomstwu (Pra łat‐Pyrzewicz I., Bajewska J, 1994). W ostatnich latach
podjęto także szereg badań nad polskim językiem migowym. Wspólną cechą wszystkich rozważań i badań naukowych jest potwierdzenie roli i znaczenia
języka migowego dla rozwoju poznawczego i spo łecznego niesłyszących dzieci, w tym tak że dla rozwoju j ęzyka ojczystego jako drugiego j ęzyka
dziecka.

Czy trudno nauczyć się języka migowego?

To do ść częste pytanie, które zwykle stawiaj ą osoby chcące wspó łpracować z niesłyszącymi. Niewątpliwie o wiele łatwiej jest nauczyć się języka
miganego, polegaj ącego na ilustrowaniu znakami migowymi wypowiedzi w j ęzyku polskim. Wystarczy tu bowiem nauczy ć się znaków migowych,
stosując je zgodnie z gramatyk ą wziętą z języka polskiego. Kursy tego j ęzyka dla nauczycieli, rodziców dzieci g łuchych i innych osób związanych
zawodowo z niesłyszącymi organizuje Polski Związek Głuchych. Dwa lub trzy dwutygodniowe kursy pozwalają na opanowanie podstaw porozumiewania
się, zaś samodzielne ćwiczenia w częstych kontaktach z niesłyszącymi umiejętności te doskonalą i rozwijają.

Alfabet palcowy można opanować w ciągu kilku godzin, jest to jednak elementarna umiejętność, która nie umożliwia komunikowania się na szerszą
skalę. Nie można jednak przyjąć założenia, że każdy, kto chciałby nauczyć się migać, może to uczynić.

Do nauki tego języka, podobnie jak innych, trzeba mieć określone predyspozycje, takie jak:

dobrą sprawność wzroku

dobrą sprawność manualną,

dobrą koordynację wzrokowo‐ruchową,

wyrazistą artykulację, która ułatwia osobom niesłyszącym równoległe odczytywanie gestów i mowy z ust.

dobrą pamięć wzrokową,

inne predyspozycje (podobnie jak do skutecznej nauki języków obcych).

Najpopularniejszą formą kształcenia w zakresie j ęzyka miganego s ą trzystopniowe kursy dla nauczycieli dzieci głuchych, organizowane bezpośrednio
w ośrodkach szkolno‐wychowawczych, a także latem, w formie tzw. letnich szkół języka migowego, w ramach których organizuje się kształcenie dla
większej liczby osób na ró żnych poziomach. Doskona łymi pomocami dydaktycznymi s ą podręczniki wydawane przez Wydawnictwa Szkolne
i Pedagogiczne (słowniki oraz cykl filmów dydaktycznych), takie jak:

1. J. K. Hendzel: Słownik polskiego języka miganego, Wydaw. „Offer”, Olsztyn 1995; B.Szczepankowski, M. Rona: Szkolny słownik języka

migowego; Oficyna Wydawnicza „Vinea”, Bydgoszcz 1994;

2. Trzyczęściowy cykl filmów dydaktycznych obejmuje w założeniu 110 kilkunastominutowych filmów, których realizatorem jest Wytwórnia Filmowa

„Dydakta” w Warszawie;

3. B. Szczepankowski: Podstawy języka migowego. WSiP, Warszawa 1994, s.45 ‐48.

Bierną znajomoś ć języka miganego posiada wi ększoś ć osób g łuchych i g łuchoniemych, czynną znajomoś ć posiadają przede wszystkim g łusi
oraz większość tych głuchoniemych, którzy kończyli szkoły specjalne (Szczepankowski B. 1994). Jest jednak wiele osób g łuchoniemych, które potrafią
się porozumiewać wyłącznie przy pomocy klasycznego języka migowego. Opanowanie tego języka jest znacznie trudniejsze. Tu bowiem nie wystarczy
poznanie znaków, trzeba zrozumie ć ducha j ęzyka ‐ słownictwo, gramatyk ę, sposoby prezentacji znaków, specyfik ę manualnej komunikacji
przestrzennej, zawierającej wiele zasad nie wyst ępujących w językach dźwiękowych, nauczyć się poprawnego konstruowania wypowiedzi w języku
migowym. Można to osiągnąć jedynie przebywając na co dzie ń wśród niesłyszących, a wystarczający dla swobodnej komunikacji poziom opanowania
języka osiąga się dopiero po kilku latach stałego stosowania go w kontaktach komunikacyjnych.

Niełatwo też stać się znawcą (ekspertem), dobrym tłumaczem klasycznego j ęzyka migowego ‐ w Polsce jest zaledwie kilkudziesięciu tłumaczy na
wysokim, profesjonalnym poziomie i są to w większości osoby, które miały niesłyszących rodziców, a często wcześniej nauczyły się migać niż mówić.
Głuchoniemi, którzy nie opanowali polszczyzny ani w mowie, ani w piśmie, przez ca łe swe życie muszą korzystać z usług profesjonalnych tłumaczy
języka migowego.

Marzena Mieszkowicz

Materiały źródłowe:

1. Wykorzystane przeze mnie przezrocza wykonała Wytwornia filmowa „Dydakta” Warszawa, Radziwie 13, tel/fax 837 8963. Pochodzą ze strony:

http://www.glusi.pl

2. Slownik jezyka migowego:

http://www.pzg.org.pl/

3. Inne adresy związane z tematem znajdziesz w dziale: Wydawnictwa i linki

Bibliografia:

1. B. Szczepankowski: Pomoce techniczne dla osób z niesprawnym narządem słuchu. W: S. Jakubowski, R. Serafin, B. Szczepankowski: Pomoce

techniczne dla osób niepełnosprawnych. CNBSI, Warszawa 1994, s. 124

2. B. Szczepankowski: Oczy pomagają słyszeć. Podręcznik odczytywania mowy z ust. PZG, Warszawa 1973, s. 5‐7
3. J. Perlin: Lingwistyczny opis polskiego języka migowego. Uniwersytet Warszawski, Warszawa 1993, s.19
4. Prillwitz S.: Język, komunikacja i zdolności poznawcze niesłyszących. WSiP, Warszawa 1996
5. Pietrzak W.: Język migowy dla pedagogów. WSiP, Warszawa 1992
6. A. Zawadowski: Lingwistyczna teoria j ęzyka. Warszawa 1966, s.6
7. B. Szczepankowski: Język migowy. Pierwsza pomoc medyczna. CEM, Warszawa 1996, s.22
8. B. Szczepankowski: Podstawy języka migowego. WSiP, Warszawa 1994, s. 39
9. Wybrane materiały zagraniczne dotyczące języka migowego. Tłum.K.Diehl. PZG, Warszawa 1995, s. 2‐4

10. Standardowe zasady wyrównywania szans osób niepełnosprawnych. W: Problemy Rehabilitacji Społecznej i Zawodowej 1/1996 r., s. 15‐22
11. H. Lane: Maska dobroczynności. Deprecjacja społeczności głuchych. WSiP, Warszawa 1996
12. B. Szczepankowski: Podstawy języka migowego, WSiP, wyd.I, Warszawa 1988, wyd.II Warszawa 1994; W. Pietrzak: J ęzyk migowy dla

pedagogów, WSiP, Warszawa 1992; I. Prałat‐Pyrzewicz, J.Bajewska: Język migowy w szkole i internacie, WSiP, Warszawa 1994

13. J. K. Hendzel: Słownik polskiego języka miganego, Wydawnictwo „Offer”, Olsztyn 1995; B.Szczepankowski, M. Rona: Szkolny słownik języka

migowego, Oficyna Wydawnicza „Vinea”, Bydgoszcz 1994

14. Trzyczęściowy cykl filmów dydaktycznych obejmuje w założeniu 110 kilkunastominutowych filmów, z których powstało dotychczas ponad 80. Ich

realizatorem jest Wytwórnia Filmowa „Dydakta” w Warszawie

15. B. Szczepankowski: Podstawy języka migowego, WSiP, Warszawa 1994, s. 45

Język migowy.zip (158 KB)

Strona główna

Komunikacja alternatywna

miłość

przyjaźń

strach

wolność

Strona główna

Komunikacja alternatywna

Język migowy a migany w komunikacji osób niesłyszących

Język migowy i jego specyficzne cechy

Przykłady:

mimika twarzy i pantomimika stanowiąca element znaków migowych10,

mimika twarzy i pantomimika uzupełniająca wypowiedź,

sposób prezentacji znaków migowych (tempo, rytm wypowiedzi, akcentowanie itp.),

gesty naturalne, czyli nie będące znakami migowymi,

kontakt wzrokowy ‐ jakość i wymiana spojrzeń,

dystans fizyczny między rozmówcami oraz dotyk,

pozycja ciała w trakcie rozmowy.

Język migany

Czy trudno nauczyć się języka migowego?

Do nauki tego języka, podobnie jak innych, trzeba mieć określone predyspozycje, takie jak:

dobrą sprawność wzroku

dobrą sprawność manualną,

dobrą koordynację wzrokowo‐ruchową,

wyrazistą artykulację, która ułatwia osobom niesłyszącym równoległe odczytywanie gestów i mowy z ust.

dobrą pamięć wzrokową,

inne predyspozycje (podobnie jak do skutecznej nauki języków obcych).

1. J. K. Hendzel: Słownik polskiego języka miganego, Wydaw. „Offer”, Olsztyn 1995; B.Szczepankowski, M. Rona: Szkolny słownik języka

migowego; Oficyna Wydawnicza „Vinea”, Bydgoszcz 1994;

2. Trzyczęściowy cykl filmów dydaktycznych obejmuje w założeniu 110 kilkunastominutowych filmów, których realizatorem jest Wytwórnia Filmowa

„Dydakta” w Warszawie;

3. B. Szczepankowski: Podstawy języka migowego. WSiP, Warszawa 1994, s.45 ‐48.

Marzena Mieszkowicz

Materiały źródłowe:

1. Wykorzystane przeze mnie przezrocza wykonała Wytwornia filmowa „Dydakta” Warszawa, Radziwie 13, tel/fax 837 8963. Pochodzą ze strony:

http://www.glusi.pl

2. Slownik jezyka migowego:

http://www.pzg.org.pl/

3. Inne adresy związane z tematem znajdziesz w dziale: Wydawnictwa i linki

Bibliografia:

1. B. Szczepankowski: Pomoce techniczne dla osób z niesprawnym narządem słuchu. W: S. Jakubowski, R. Serafin, B. Szczepankowski: Pomoce

techniczne dla osób niepełnosprawnych. CNBSI, Warszawa 1994, s. 124

pedagogów, WSiP, Warszawa 1992; I. Prałat‐Pyrzewicz, J.Bajewska: Język migowy w szkole i internacie, WSiP, Warszawa 1994

13. J. K. Hendzel: Słownik polskiego języka miganego, Wydawnictwo „Offer”, Olsztyn 1995; B.Szczepankowski, M. Rona: Szkolny słownik języka

migowego, Oficyna Wydawnicza „Vinea”, Bydgoszcz 1994

14. Trzyczęściowy cykl filmów dydaktycznych obejmuje w założeniu 110 kilkunastominutowych filmów, z których powstało dotychczas ponad 80. Ich

realizatorem jest Wytwórnia Filmowa „Dydakta” w Warszawie

15. B. Szczepankowski: Podstawy języka migowego, WSiP, Warszawa 1994, s. 45

Język migowy.zip (158 KB)

Strona główna

Komunikacja alternatywna

miłość

przyjaźń

strach

wolność

Strona główna

Komunikacja alternatywna

Język migowy a migany w komunikacji osób niesłyszących

Język migowy i jego specyficzne cechy

Przykłady:

mimika twarzy i pantomimika stanowiąca element znaków migowych10,

mimika twarzy i pantomimika uzupełniająca wypowiedź,

sposób prezentacji znaków migowych (tempo, rytm wypowiedzi, akcentowanie itp.),

gesty naturalne, czyli nie będące znakami migowymi,

kontakt wzrokowy ‐ jakość i wymiana spojrzeń,

dystans fizyczny między rozmówcami oraz dotyk,

pozycja ciała w trakcie rozmowy.

Język migany

Czy trudno nauczyć się języka migowego?

Do nauki tego języka, podobnie jak innych, trzeba mieć określone predyspozycje, takie jak:

dobrą sprawność wzroku

dobrą sprawność manualną,

dobrą koordynację wzrokowo‐ruchową,

wyrazistą artykulację, która ułatwia osobom niesłyszącym równoległe odczytywanie gestów i mowy z ust.

dobrą pamięć wzrokową,

inne predyspozycje (podobnie jak do skutecznej nauki języków obcych).

1. J. K. Hendzel: Słownik polskiego języka miganego, Wydaw. „Offer”, Olsztyn 1995; B.Szczepankowski, M. Rona: Szkolny słownik języka

migowego; Oficyna Wydawnicza „Vinea”, Bydgoszcz 1994;

2. Trzyczęściowy cykl filmów dydaktycznych obejmuje w założeniu 110 kilkunastominutowych filmów, których realizatorem jest Wytwórnia Filmowa

„Dydakta” w Warszawie;

3. B. Szczepankowski: Podstawy języka migowego. WSiP, Warszawa 1994, s.45 ‐48.

Marzena Mieszkowicz

Materiały źródłowe:

1. Wykorzystane przeze mnie przezrocza wykonała Wytwornia filmowa „Dydakta” Warszawa, Radziwie 13, tel/fax 837 8963. Pochodzą ze strony:

http://www.glusi.pl

2. Slownik jezyka migowego:

http://www.pzg.org.pl/

3. Inne adresy związane z tematem znajdziesz w dziale: Wydawnictwa i linki

Bibliografia:

1. B. Szczepankowski: Pomoce techniczne dla osób z niesprawnym narządem słuchu. W: S. Jakubowski, R. Serafin, B. Szczepankowski: Pomoce

techniczne dla osób niepełnosprawnych. CNBSI, Warszawa 1994, s. 124

pedagogów, WSiP, Warszawa 1992; I. Prałat‐Pyrzewicz, J.Bajewska: Język migowy w szkole i internacie, WSiP, Warszawa 1994

13. J. K. Hendzel: Słownik polskiego języka miganego, Wydawnictwo „Offer”, Olsztyn 1995; B.Szczepankowski, M. Rona: Szkolny słownik języka

migowego, Oficyna Wydawnicza „Vinea”, Bydgoszcz 1994

14. Trzyczęściowy cykl filmów dydaktycznych obejmuje w założeniu 110 kilkunastominutowych filmów, z których powstało dotychczas ponad 80. Ich

realizatorem jest Wytwórnia Filmowa „Dydakta” w Warszawie

15. B. Szczepankowski: Podstawy języka migowego, WSiP, Warszawa 1994, s. 45

Język migowy.zip (158 KB)

Strona główna

Komunikacja alternatywna

miłość

przyjaźń

strach

wolność

Strona główna

Komunikacja alternatywna

Język migowy a migany w komunikacji osób niesłyszących

Język migowy i jego specyficzne cechy

Przykłady:

mimika twarzy i pantomimika stanowiąca element znaków migowych10,

mimika twarzy i pantomimika uzupełniająca wypowiedź,

sposób prezentacji znaków migowych (tempo, rytm wypowiedzi, akcentowanie itp.),

gesty naturalne, czyli nie będące znakami migowymi,

kontakt wzrokowy ‐ jakość i wymiana spojrzeń,

dystans fizyczny między rozmówcami oraz dotyk,

pozycja ciała w trakcie rozmowy.

Język migany

Czy trudno nauczyć się języka migowego?

Do nauki tego języka, podobnie jak innych, trzeba mieć określone predyspozycje, takie jak:

dobrą sprawność wzroku

dobrą sprawność manualną,

dobrą koordynację wzrokowo‐ruchową,

wyrazistą artykulację, która ułatwia osobom niesłyszącym równoległe odczytywanie gestów i mowy z ust.

dobrą pamięć wzrokową,

inne predyspozycje (podobnie jak do skutecznej nauki języków obcych).

1. J. K. Hendzel: Słownik polskiego języka miganego, Wydaw. „Offer”, Olsztyn 1995; B.Szczepankowski, M. Rona: Szkolny słownik języka

migowego; Oficyna Wydawnicza „Vinea”, Bydgoszcz 1994;

2. Trzyczęściowy cykl filmów dydaktycznych obejmuje w założeniu 110 kilkunastominutowych filmów, których realizatorem jest Wytwórnia Filmowa

„Dydakta” w Warszawie;

3. B. Szczepankowski: Podstawy języka migowego. WSiP, Warszawa 1994, s.45 ‐48.

Marzena Mieszkowicz

Materiały źródłowe:

1. Wykorzystane przeze mnie przezrocza wykonała Wytwornia filmowa „Dydakta” Warszawa, Radziwie 13, tel/fax 837 8963. Pochodzą ze strony:

http://www.glusi.pl

2. Slownik jezyka migowego:

http://www.pzg.org.pl/

3. Inne adresy związane z tematem znajdziesz w dziale: Wydawnictwa i linki

Bibliografia:

1. B. Szczepankowski: Pomoce techniczne dla osób z niesprawnym narządem słuchu. W: S. Jakubowski, R. Serafin, B. Szczepankowski: Pomoce

techniczne dla osób niepełnosprawnych. CNBSI, Warszawa 1994, s. 124

pedagogów, WSiP, Warszawa 1992; I. Prałat‐Pyrzewicz, J.Bajewska: Język migowy w szkole i internacie, WSiP, Warszawa 1994

13. J. K. Hendzel: Słownik polskiego języka miganego, Wydawnictwo „Offer”, Olsztyn 1995; B.Szczepankowski, M. Rona: Szkolny słownik języka

migowego, Oficyna Wydawnicza „Vinea”, Bydgoszcz 1994

14. Trzyczęściowy cykl filmów dydaktycznych obejmuje w założeniu 110 kilkunastominutowych filmów, z których powstało dotychczas ponad 80. Ich

realizatorem jest Wytwórnia Filmowa „Dydakta” w Warszawie

15. B. Szczepankowski: Podstawy języka migowego, WSiP, Warszawa 1994, s. 45

Język migowy.zip (158 KB)

Strona główna

Komunikacja alternatywna

miłość

przyjaźń

strach

wolność

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
komunikacja osob nieslyszacych (1), opiekun medyczny
Język migowy a migany
Dotykowy język migowy w komunikacji osób głuchoniewidomych, surdo, tyflo,oligopedagogika
specyficzne sposoby komunikowania sie osob nieslyszacych
LORM-alfabet głuchoniewidomych, JĘZYK MIGOWY
3 Język migowy sposobem porozumiewania się
Język jako narzedzie komunikacji wykł 1 10 07
Język jako narzedzie komunikacji wykł 50 10 07
Język jako narzedzie komunikacji wykł 6 11 07(1)
Język narzędziem polityki, Komunikacja kulturowa
Realne a społeczne utrwalone znaczenie konstrukcji językowych w świadomości osób niesłyszących(6)x
Język jako narzedzie komunikacji wykł 6 13.11.07
język migowy 1
Język jako narzedzie komunikacji wykł 9 04.12.07
Język jako narzedzie komunikacji wykł 01 08

więcej podobnych podstron