„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Anna Syska

Prowadzenie wywiadu chorobowego
322[03].Z1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
lek. med. Konrad Szymczyk
mgr Katarzyna Zarębska



Opracowanie redakcyjne:
mgr Anna Syska



Konsultacja:
mgr Ewa Kawczyńska-Kiełbasa









Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[03].Z1.01
„Prowadzenie wywiadu chorobowego”, zawartego w programie nauczania dla zawodu
higienistka stomatologiczna.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

4

3.

Cele kształcenia

5

4.

Materiał nauczania

6

4.1.

Badania przesiewowe i podstawowa terminologia

6

4.1.1.

Materiał nauczania

6

4.1.2.

Pytania sprawdzające

12

4.1.3.

Ć

wiczenia

12

4.1.4.

Sprawdzian postępów

15

4.2.

Badania podmiotowe i ankietowe

16

4.2.1.

Materiał nauczania

16

4.2.2.

Pytania sprawdzające

23

4.2.3.

Ć

wiczenia

23

4.2.4.

Sprawdzian postępów

26

4.3.

Wywiad z pacjentem

27

4.3.1.

Materiał nauczania

27

4.3.2.

Pytania sprawdzające

32

4.3.3.

Ć

wiczenia

32

4.3.4.

Sprawdzian postępów

35

4.4.

Dokumentacja medyczna i zasady etyki

36

4.4.1.

Materiał nauczania

36

4.4.2.

Pytania sprawdzające

42

4.4.3.

Ć

wiczenia

42

4.4.4.

Sprawdzian postępów

44

5.

Sprawdzian osiągnięć

45

6.

Literatura

49

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu prowadzenia wywiadu

chorobowego.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne, umiejętności jakie powinien posiadać uczeń przed przystąpieniem
do realizacji jednostki modułowej,

–

cele kształcenia, umiejętności jakie uczeń opanuje podczas realizacji programu jednostki
modułowej,

–

materiał nauczania, w którym zawarte są niezbędne treści teoretyczne,

–

pytania sprawdzające, które umożliwią ocenę przygotowania do wykonania ćwiczeń,

–

ć

wiczenia, które zawierają: polecenie, sposób wykonania oraz wykaz materiałów do

wykonania

ć

wiczenia

oraz

pomagają

ukształtować

umiejętności

praktyczne

i zweryfikować nabytą wiedzę teoretyczną,

–

sprawdzian postępów, który pomoże ocenić poziom wiedzy po wykonaniu ćwiczeń,

–

sprawdzian osiągnięć, który po zrealizowaniu programu jednostki modułowej pozwoli
ocenić poziom nabytych umiejętności,

–

wykaz literatury.

Schemat układu jednostek modułowych

322[03].Z1.01

Prowadzenie wywiadu

chorobowego

322[03].Z1

Badania stomatologiczne

322[03].Z1.02

Wykonywanie badań jamy ustnej

322[03].Z1.03

Opracowywanie planu profilaktyczno-

leczniczego

322[03].Z1.04

Prowadzenie dokumentacji

stomatologicznej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

posługiwać się podstawową terminologią stomatologiczną,

–

stosować zasady higieny jamy ustnej,

–

rozróżniać choroby jamy ustnej,

–

rozwiązywać problemy w zakresie badań podmiotowych,

–

planować profilaktykę chorób jamy ustnej,

–

komunikować się z uczestnikami procesu pracy,

–

rozwiązywać problemy w zakresie wykonywania zadań zawodowych,

–

obsługiwać komputer z dostępem do Internetu,

–

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

zdefiniować pojęcia: zdrowie, choroba, badania przesiewowe,

–

określić zasady przeprowadzania badań podmiotowo-ankietowych pacjentów,

–

określić zasady przeprowadzania stomatologicznego badania podmiotowego dla celów
kariologicznych, periodontologicznych i ortodontycznych,

–

nawiązać kontakt z pacjentem,

–

ocenić możliwości komunikacyjne osób w różnym wieku,

–

uzyskać informacje dotyczące przebytych i współistniejących chorób oraz wykonywanych
zabiegów operacyjnych,

–

uzyskać informacje dotyczące przyjmowanych leków oraz występujących uczuleń,

–

uzyskać informacje na temat występujących dolegliwości stomatologicznych,

–

ocenić jakość przeprowadzonego badania podmiotowego oraz dokonać interpretacji jego
wyników,

–

udokumentować informacje w indywidualnej karcie pacjenta,

–

zastosować ogólnie przyjęte normy etyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

4.

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Badania przesiewowe i podstawowa terminologia

4.1.1. Materiał nauczania

W dzisiejszym świecie pełnym stresu, życie nabiera innego tempa. Wszyscy w pośpiechu

wychodzimy do pracy, w ekspresowym tempie jemy śniadanie i nie zważamy na nasze
zdrowie.

W literaturze medycznej można znaleźć różne definicje zdrowia na przykład:

–

zdrowie to stan prawidłowo funkcjonującego, niedotkniętego chorobą żywego organizmu,

–

zdrowie to stan pełnego fizycznego, umysłowego i społecznego dobrego samopoczucia
przy całkowitym braku choroby lub kalectwa,

–

zdrowie to stan pełnej harmonii ciała, umysłu i duszy.
Zdrowie możemy rozpatrywać także w dwóch kategoriach:

–

jako pojęcie biomedyczne, organizm traktowany jest jako homeostaza, jeśli jest ona
zaburzona wówczas lekarz musi organizm doprowadzić z powrotem do równowagi.
Wyróżnia się, zatem podział na zdrowych i chorych, dominuje koncentracja na
poszczególnej jednostce chorobowej.

–

jako holistyczny paradygmat zdrowia, które jest dynamicznym procesem dążącym do
utworzenia równowagi między samym sobą a otoczeniem. Choroba jest tutaj rozumiana
jako stan słabości, odpoczynek organizmu, kara. W oparciu o tę właśnie kategorię
holistyczną zdrowia rozwinęła się dziedzina psychologii zwana psychologią zdrowia.

Rys. 1. Czynniki prozdrowotne

Człowiek nie posiadający medycznego wykształcenia w przypadku wystąpienia

dolegliwości natury fizycznej, czy psychicznej korzysta z pomocy lekarzy specjalistów.

Stomatolog jest również takim lekarzem, który doradza jak zdrowo i bezpiecznie żyć, po

to, aby zmniejszyć ryzyko chorób zębów, jamy ustnej, serca, nadciśnienia, które niewątpliwie
wpływają na zdrowie pacjenta.

Aby jak najdłużej zachować zdrowie należy przestrzegać następujących zasad:

–

odżywiać się regularnie,

–

ograniczyć spożycie tłuszczów i cholesterolu,

–

przyjmować witaminy, makro i mikroelementy,

Zdrowie

Higiena

psychiczna

Prawidłowe

odżywianie

Uprawianie sportu

Badanie kontrolne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

–

prowadzić mało stresujące życie,

–

przeprowadzać badania kontrolne,

–

uprawiać sport,

–

nie palić papierosów, nie pić alkoholu.

W definicjach zdrowia pojawia się słowo choroba. Chorobę definiujemy jako:

–

proces objawiający się zaburzeniami w prawidłowym funkcjonowaniu części lub całości
organizmu.

Chorobę mogą wywoływać różne czynniki.

Rys. 2 Czynniki predysponujące do wystąpienia choroby

Jeśli nie będziemy dbać o zdrowie nasz organizm będzie funkcjonował nieprawidłowo,

może wtedy istnieć prawdopodobieństwo zapadnięcia na jakąś chorobę. Częstym
schorzeniem występującym u Polaków jest nadciśnienie tętnicze, które może objawić się:
bólem, zawrotami głowy, krwawieniem z nosa, zaburzeniem snu, czasami występują również
trudnościami w życiu seksualnym.

Dr n. med. Marek Klocek z Instytutu Kardiologii Collegium Medium Uniwersytetu

Jagiellońskiego w swojej nowej publikacji opierając się o dane z badań epidemiologicznych
stwierdza, że duża grupa pacjentów mimo leczenia farmakologicznego nie ma dobrze
kontrolowanego nadciśnienia tętniczego. Dr med. Zdrojewski w artykule z 2006 roku
stwierdza, że wśród 30% chorych na nadciśnienie, znajduje się też grupa pacjentów, u których
nie występują żadne wyżej wymienione objawy.

Kontrolowanie nadciśnienia jest bardzo ważnym elementem terapii. Dane z badań

epidemiologicznych wskazują, że duży odsetek pacjentów z nadciśnieniem tętniczym, nie ma
dobrze kontrolowanego ciśnienia tętniczego.

W książce „Nadciśnienie Tętnicze” z 2007 roku stwierdza się, że jednym z warunków

w prawidłowej terapii leczenia nadciśnienia jest utrzymanie równowagi między kontrolą
ciśnienia tętniczego i redukcją ryzyka sercowo-naczyniowego, a poprawą samopoczucia
pacjenta i dobrą tolerancją zastosowanego leku.

Nadciśnienie tętnicze stanowi chorobę, o której również powinniśmy poinformować

stomatologa.

Aby zmniejszyć zagrożenia chorób serca, nadciśnienia, zakrzepicy powinno wyeliminować

się czynniki ryzyka, do których zaliczamy:
–

stres,

–

palenie papierosów,

–

picie alkoholu,

Choroba

Brak ruchu

Alkohol

i papierosy

Nieprawidłowa

dieta

Stres

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

–

mała aktywność fizyczna,

–

otyłość,

–

złe nawyki żywieniowe.

Choroby, które mogą występować u człowieka, mają niewątpliwie wpływ na leczenie

stomatologiczne oraz postępowanie z pacjentami.

Choroby Ośrodkowego Układu Nerwowego, takie jak depresja, schizofrenia mogą utrudnić

pracę stomatologa, również choroby genetyczne, takie jak, np.: zespół Downa mogą
spowodować komplikacje w pracy stomatologa. Pacjenci cierpiący na choroby narządowe, takie
jak, np.: choroby serca stanowią również grupę pacjentów, z którą stomatolodzy powinni
indywidualnie postępować.

Rys. 3. Podział chorób

Zaburzenia przedstawione na rysunku 3mogą być utrudnieniem dla stomatologa,

powinien on być wcześniej poinformowany o chorobach pacjenta. Pozwoli to uniknąć
komplikacji oraz interakcji, które mogą wystąpić między, np.: lidokainą, a innymi lekami
zażywanymi przez chorego.

Lidokaina jest amidowym środkiem znieczulającym miejscowo, który stosowany

z lekami przeciwarytmicznymi lub beta-adrenolitykami może nasilić działanie niepożądane
tej substancji. Lidokaina podawana podczas stosowania fenytoiny, pochodnych
benzodiazepiny podwyższa próg drgawkowy, fenytoina powoduje szybszy metabolizm
lidokainy. Leki zmniejszające wątrobowy przepływ krwi (propranolol, wziewne anestetyki)
zwalniają metabolizm lidokainy. Istotna jest również dawka i czas podawania tych leków.

Badania przesiewowe stanowiące ważną rolę we wczesnym wykrywaniu patologii,

polegają na wstępnej identyfikacji choroby bądź infekcji za pomocą:

−

badań klinicznych,

−

badań dodatkowych,

−

lub innych metod.

Badania te pozwalają wykryć choroby, które nie dają objawów klinicznych, jednak

nieleczone mogą prowadzić do zmian patologicznych, a nawet do śmierci.

Jest to działanie profilaktyczne, które przeprowadza się przed uaktywnieniem się

objawów klinicznych choroby. Badanie przesiewowe może obejmować całą populację lub
grupę, która jest szczególnie narażona na daną jednostkę chorobową.

W Polsce przeprowadza się, np. badania przesiewowe noworodków, które mają na celu

wczesne wykrycie wad rozwojowych i podjęcie odpowiedniego leczenia. W taki sposób
wykrywa się schorzenia uwarunkowane genetycznie, które nie dają objawów klinicznych, ale
nie leczone powodują silne uszkodzenia w fizjologicznym funkcjonowaniu organizmu. Mogą

Choroby

narządowe

•

serca

•

wątroby

•

zębów

genetyczne

•

mukowiscydoza

•

Downa

OUN

•

schizofrenia

•

depresja

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

powodować zmiany patofizjologiczne takie jak choroba fenyloketonuria czy wrodzona
niedoczynność tarczycy. Badanie przesiewowe nazywane skriningowym, może być pomocne
w profilaktyce zaburzeń słuchu, wzroku, zaburzeń fizycznych, nadciśnienia tętniczego.
Pierwsze badania tego typu wprowadzono do wielu krajów już w latach 50. XX wieku.

Rys. 4. Główne dziedziny, w których przeprowadza się badania przesiewowe

Zasady przeprowadzania badań przesiewowych:

−

badanie to przeprowadzone jest w ściśle określonych warunkach, z dużą precyzją
i dokładnością przez wykwalifikowany personel: higienistki szkolne lub pielęgniarki. Na
wynik badań ma wpływ szeroka wiedza teoretyczna oraz praktyczna personelu
medycznego, muszą być one przeprowadzone rzetelnie i dokładnie,

−

opracowanie i przeprowadzenie testów wymaga odpowiednich warunków. Wyniki
powinny być podawane w taki sposób, aby przestrzegać prawa dziecka, prawa do
intymności oraz godności, nie zapominając o tajemnicy lekarskiej,

−

przed podjęciem badań należy poinformować osoby, które będą brały w nich udział
o znaczeniu i celu ich przeprowadzania oraz spróbować zainteresować stanem własnego
zdrowia. Po zakończonym teście należy przekazać wyniki dzieciom i ich rodzicom
informując jednocześnie, że wynik badania stanowią jedynie podejrzenie zaburzeń
fizjologicznych, które musi być wyjaśnione w dalszym badaniu typowo diagnostycznym,

−

wykonując badania dzieci w wieku szkolnym należy wykorzystać tablice do badania
ostrości wzroku, zestawy słów do badania słuchu, wag lekarskich. Interpretacja wyników
zależy ściśle od konkretnego badania przesiewowego,

−

przeprowadzenie badań ma na celu również szerzenie ochrony zdrowia wśród dzieci
i młodzieży.

Badania przesiewowe przeprowadza się również wśród osób starszych, grupa badanych to

osoby w wieku 50 do 60 lat bez objawów raka jelita grubego, w celu ewentualnego wykrycia
nowotworu jelita grubego lub polipa badania te stosuje się także u ludzi nie mających objawów
choroby. W Polsce wykonuje to badanie przesiewowe około 85 ośrodków.

Badania przesiewowe wprowadzono ze względów ekonomicznych oraz w celu szerzenia

opieki zdrowotnej, są one całkowicie bezpłatne, finansowane przez Ministerstwo Zdrowia.

Dbanie o zdrowie zębów mlecznych rozpoczyna się już w okresie prenatalnym i zależy

od między innymi od tego, jaki tryb życia prowadziła matka dziecka, czy przestrzegała zasad
higieny.

Badania takie powinno przeprowadzać się już u półrocznych dzieci. Dbanie o higienę

jamy ustnej w młodości, regularne i prawidłowe szczotkowanie, używanie odpowiednich

Badania

przesiewowe

Inne dziedziny

medycyny

Stomatologia

Pulmunologia

Onkologia,

ginekologia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

płynów do płukania, regularne wizyty u stomatologa to wszystko stanowi fundament do
zdrowych zębów w okresie późniejszym.

Badania przesiewowe prowadzi się od 6 roku życia, podczas pierwszej wizyty

u stomatologa istotne jest, aby lekarz ustalił stan higieny jamy ustnej i ocenił początek
ząbkowania.

Kolejna wizyta w celu przeprowadzenia badań przesiewowych ma miejsce w 9 miesiącu

ż

ycia. Główną rolą stomatologa w tym okresie jest ustalenie stanu higieny jamy ustnej, ocena

stanu uzębienia mlecznego, profilaktyka fluorkowa.

Badania przesiewowe do 12 miesiąca życia mają na celu obserwację, doradzenie przez

stomatologa jak dbać o dziąsła, zęby i jak uniknąć przykrych konsekwencji w okresie
późniejszym.

W wieku dwóch lat główną zasadą badań przesiewowych jest ocena uzębienia za pomocą

wskaźnika intensywności próchnicy PUW-z, kontrola higieny jamy ustnej, ocena stanu
morfologicznego i funkcji żucia oraz zastosowanie działań zapobiegających wadom zgryzu.

Najpopularniejszym wskaźnikiem określającym liczbowo skłonność do próchnicy jest

wskaźnik PUW, w którym:
–

P – określa liczbę zębów dotkniętych próchnicą pierwotną lub wtórną,

–

U – określa liczbę zębów usuniętych z powodu próchnicy,

–

W – określa liczbę zębów wypełnionych.

Rys. 5. Schemat badań przesiewowych noworodków

Badania przesiewowe stomatologiczne przeprowadzane są już w przedszkolach, co

przyczynia się do:
–

szerzenia świadomości dbania o zdrowie zębów,

–

prawidłowej higieny jamy ustnej,

–

zwiększenia regularności szczotkowania,

–

lepszego dobierania odpowiednich szczotek, nici,

–

wpojenia odpowiedzialności za pielęgnacje zębów,

–

zachęcenia rodziców do współdziałania z dziećmi na rzecz profilaktyki próchnicy
i chorób przyzębia,

–

wybierania lepszych past,

–

unikania jedzenia słodyczy,

–

unikania picia słodzonych napojów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Głównym zadaniem badań przesiewowych jest uświadomienie pacjentom tego jak wiele

zależy od nich samych. Należy unikać jedzenia słodyczy, picia słodzonych napojów, chipsów,
jeżeli jednak zdąży się nam je zjeść to powinniśmy zaraz umyć zęby.

Reasumując należy powiedzieć, że badania przesiewowe w medycynie to rodzaj

strategicznego badania, które przeprowadza się wśród osób nie posiadających objawów
klinicznych choroby, którą dany test mógłby wykryć. Zamierzeniem tych badań jest wykrycie
choroby we wczesnej fazie i dzięki temu umożliwienie wczesnej interwencji, która
zredukowałaby zarówno śmiertelność a także cierpienia pacjenta z powodu danej choroby.
Chociaż badanie przesiewowe może doprowadzić do postawienia wstępnej diagnozy, to
zawsze musi być ona potwierdzona innymi, bardziej dokładnymi badaniami, właściwymi dla
danej choroby i zleconymi przez lekarza, ponieważ istnieją negatywne skutki tych badań,
takie jak:
–

postawienie mylnej diagnozy,

–

brak diagnozy,

–

błędne poczucie bezpieczeństwa.

Z tych przyczyn testy używane w programach badań przesiewowych muszą wykazywać

się dobrą swoistością, przy akceptowalnej czułości, zwłaszcza w przypadku chorób o niskiej
zapadalności. Istotne jest zatem regularne przeprowadzanie badań przesiewowych.

Rys. 6. Regularne badania przesiewowe dotyczące raka szyjki macicy [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie czynniki mogą predysponować do wystąpienia stanów chorobowych?

2.

Jaki wpływ na zdrowie ma palenie papierów?

3.

Jakie interakcje daje lidokaina?

4.

Jak definiujemy badania przesiewowe?

5.

Jakie zasady obowiązują w przeprowadzaniu badań przesiewowych?

6.

Jakie wyróżniamy rodzaje badań przesiewowych?

7.

Kiedy i w jakim celu stosuje się wskaźnik PUW?

8.

Jaką rolę w badaniach przesiewowych pełnią badania kliniczne?

9.

W jaki sposób interpretujemy wyniki badań przesiewowych?

10.

Jaką rolę pełnią badania przesiewowe dzieci i młodzieży?

11.

Na czym polegają badania przesiewowe w stomatologii przeprowadzone na dzieciach?

12.

Jakie są cele przeprowadzenie badań przesiewowych w stomatologii?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeczytaj stwierdzenia zawarte w tabeli i zaznacz czy są one prawdziwe, czy fałszywe.

Tabela do ćwiczenia 1

STWIERDZENIA

PRAWDA

FAŁSZ

Palenie papierosów nie szkodzi zdrowiu.

Mamy wpływ na swoje zdrowie.

Badania przesiewowe są tylko w stomatologii.

Polacy często chorują na nadciśnienie.

Czynniki ryzyka to np. stres.

Zdrowie to nieosiągalny stan w naszych czasach.

Badania przesiewowe wykonują tylko sanitariusze.

Na wynik badań przesiewowych ma wpływ grupa krwi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować materiał nauczania dotyczący badań przesiewowych,

2)

przeczytać zdania, zawarte w tabeli,

3)

postawić X w odpowiedniej kolumnie,

4)

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Ćwiczenie 2

Na podstawie analizy przypadków, zidentyfikuj, który z wymienionych mężczyzn ma

największe predyspozycje do chorób, zaś który jest najzdrowszy.

Opisy przypadków
Przypadek A

Paweł jeździ często na rowerze, wieczorem, gdy wraca z pracy siada przed telewizorem.

Delektuje się chipsami, bądź spożywaniem schabowego o 22 w nocy. W pracy jest
szanowanym szefem, jednak „wyścig szczurów” strasznie go stresuje.

Przypadek B

Adam zaczyna „weekend od środy”, wtedy to z kolegami zaczyna odwiedzać wszystkie

bary w mieście. Uwielbia drinki, whisky i mocne papierosy. W pracy wieczny stres połączony
z problemami osobistymi nie daje mu spokoju, relaksuje się, kiedy zaprosi koleżankę na
późną, obfitą kolację.

Przypadek C

Grzegorz regularnie chodzi na badania kontrolne, rozmawia ze swoim lekarzem

o higienie zdrowia. Ma również wspaniałego stomatologa, który wpaja mu zasady higieny
jamy ustnej. Biega dwa razy w tygodniu, nie pali papierosów, a alkohol spożywa tylko
okazyjnie.

Najbardziej zdrowym mężczyzną jest …….., ponieważ ……………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………...
Największe prawdopodobieństwo choroby występuje u ……….., ponieważ ………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………….……..

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować materiał nauczania dotyczący badań przesiewowych,

2)

przeanalizować przypadki,

3)

zidentyfikować cechy zdrowego i chorego człowieka,

4)

zidentyfikować najbardziej chorego i najbardziej zdrowego mężczyznę,

5)

wyniki przedstawić ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Ćwiczenie 3

Uzasadnij konieczność przeprowadzania badań przesiewowych, zidentyfikuj ich mocne

i słabe strony. Czy jest korzystne dla pacjenta, że takie badania można wykonać?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować materiał nauczania dotyczący badań przesiewowych,

2)

przeanalizować informacje z różnych źródeł o badaniach przesiewowych,

3)

przeanalizować mocne i słabe stron badań przesiewowych,

4)

przedstawić graficznie wnioski,

5)

wyniki zaprezentować na forum.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

komputer z dostępem do Internetu,

–

arkusz papieru,

–

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia,

Ćwiczenie 4

Uzupełnij rysunek dziedzinami medycyny, w których stosuje się najczęściej badania

przesiewowe.

Bł

ą

d!

Rysunek do ćwiczenia 4

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować materiał nauczania dotyczący badań przesiewowych,

2)

wyszukać odpowiednie dziedziny medycyny, w których najczęściej przeprowadza się
badania przesiewowe,

3)

dokonać oceny celu przeprowadzania badań przesiewowych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu.

Badania

przesiewowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

zdefiniować pojęcie badania przesiewowe?

2)

scharakteryzować zasady badań przesiewowych?

3)

określić predyspozycje do zachorowania i predyspozycje do zdrowia?

4)

scharakteryzować najczęściej występującą w Polsce chorobę?

5)

uzasadnić rolę stomatologa w badaniach przesiewowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

4.2. Badania podmiotowe i ankietowe

4.2.1. Materiał nauczania

Stomatolog ma trudne zadanie, aby sprostać swojej pracy, ponieważ oprócz tego, że jest

specjalistą w swojej dziedzinie musi również dbać o komfort pacjenta. W tym celu
przeprowadza badania podmiotowe, polegające na krótkim wywiadzie z pacjentem oraz
badania przedmiotowe stanowiące bezpośrednie badanie lekarskie. Dopiero te dwa badania
pozwalają na zebranie wystarczających informacji potrzebnych do zdiagnozowania
dolegliwości i określenia rodzaju leczenia.

Rys.7. Główne elementy badania podmiotowego

Badanie podmiotowe to interpretacja objawów subiektywnych. Pojawienie się bólu zęba

ś

wiadczy na przykład o stanie zapalnym zębiny, tkanek okołowierzchołkowych i miazgi

w wyniku tego może powstać ból samoistny lub sprowokowany.

Rys. 8. Rodzaje bólu i choroby zębów charakterystyczne dla różnego rodzaju bólów

Ból sprowokowany świadczy o zapaleniu miazgi, zanika po ustąpieniu działania

czynnika, który go wywołuje. Czas trwania tego bólu to około paru minut, pacjent skarży się
na dyskomfort oraz ból przy przyjmowaniu pokarmów. Występuje pod wpływem:

BÓL

I

CHOROBY

sprowokowany

samoistny

zapalanie tkanek

okołowierzchołkowych

zapalenie zębiny,

miazgi

Badania

podmiotowe

analiza informacji

w karcie pacjenta

uwzględnienie

czynników ryzyka

ocena badań

ankietowych

wywiad

z pacjentem

uwzględnienie

interakcji

lekowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

–

bodźców chemicznych,

–

bodźców termicznych,

–

bodźców mechanicznych.

Ból samoistny powstaje samorzutnie bez czynników i bodźców, które wywołują ból

sprowokowany. Wskazuje on na przewlekłe bądź ostre zapalenie miazgi. Tego typu ból
towarzyszy bardzo często stanom zapalnym miazgi, które przebiegają na niewielkiej
powierzchni przy komorze otwartej bądź zamkniętej. Zapalenia przewlekłe przebiegają
zwykle przy otwartej komorze i nie występują tutaj bóle samoistne. Jeśli ból samoistny trwa
około 2 tygodni świadczy to o ostrym zapaleniu. Silne ataki bólu, które trwają długo związane
są z licznymi ogniskami martwiczymi w obrębie żywej miazgi, towarzyszy tej zmianie
również obfity wysięk.

Ból o umiarkowanym nasileniu, który trwa krótko charakteryzuje zapalenie początkowe.

Ból tętniący objawia się pulsacją występującą równomiernie z czynnością serca, związany
jest też z wysiękiem ropnym. Ból nocny nasila się przy poziomym ułożeniu ciała, i nie trwa
dłużej niż dwa dni.

Objawy bólowe w zapaleniach tkanek okołowierzchołkowych w ogóle mogą nie

występować przy zapaleniu przewlekłym. Zapalenie ostre może objawiać się bólem,
szczególnie pod wpływem ciepła w zapaleniach ropnych.

W diagnozowaniu rodzaju i przyczyn bólu ważne jest uzyskanie od pacjenta

następujących informacji:
–

umiejscowienie bólu i jego promieniowanie,

–

nasilenie bólu, czas trwania oraz jego charakter,

–

z czym łączy się występowanie bólu,

–

jakie objawy towarzyszą bólowi.

Bardzo często ból jest wynikiem wielu chorób lub stanów zapalnych jamy ustnej, np.:

–

zapalenie dziąseł i błony śluzowej,

–

zapalenie dziąseł wrzodziejące,

–

zapalenie przyzębia,

–

zapalenie ropne przyzębia.

Zasadami w badaniach podmiotowych są:

–

uwzględnienie czynników ryzyka,

–

analiza informacji w karcie pacjenta,

–

uwzględnienie przeprowadzonych badań przesiewowych,

–

ocena badan ankietowych.

Badania ankietowe przeprowadza się między innymi w celu oceny stomatologicznych

zachowań zdrowotnych. Pacjenci wtedy mogą odpowiadać na pytania wyjaśniające:
–

przyczyny zgłaszania się do stomatologa,

–

zasady higieny jamy ustnej,

–

nieregularność wizyt u stomatologa.

Jak wynika z badań ankietowych do głównych powodów zgłaszania się do gabinetów

stomatologicznych należy zaliczyć:
–

powstanie ubytków próchnicowych,

–

ból zęba,

–

wizyta kontrolna.

Badania te jednoznacznie wykazały, że konieczna jest promocja zdrowia i higieny jamy

ustnej.

Próchnica (kariologia) stanowi coraz większy problem wśród Polaków, wiąże się to

również z niewłaściwym dbaniem o higienę jamy ustnej. Próchnicę wywołują drobnoustroje
płytki nazębnej, węglowodany, wpływ na powstanie próchnicy ma również odpowiedni czas
i podatność zęba na zmiany próchnicowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

W ostatnich latach nastąpił wzrost ilości badań statystycznych przeprowadzanych

w medycynie i stomatologii.

Statystyka medyczna zajmuje się testowaniem hipotez, znajomość jej podstawowych

zasad jest również niezbędna w pracy każdego z lekarzy, stomatologów. Zasoby i zasady te
mogą być wykorzystywane w trakcie studiów medycznych, np.: w ramach przedmiotów
takich jak epidemiologia, statystyka medyczna czy też ekonomika organizacji ochrony
zdrowia, jak i mogą służyć lekarzom, biotechnologom wszystkim, którzy wykorzystują
metody statystyczne w prowadzonych badaniach naukowych.

Promocja zdrowia i odpowiednia profilaktyka jest bardzo istotna, przykładem takiego

programu jest program edukacyjny Colgate-Palmolive „Radosny uśmiech”, „Radosna
przyszłość”. Ma on na celu mobilizację dzieci do regularnej higieny jamy ustnej łącząc
edukację z zabawą. Program ten promowany jest głównie w szkołach podstawowych, by od
najmłodszych lat wpoić dzieciom podstawowe zasady higieny, świadomość regularnych
wizyt u stomatologa. W tym celu korzysta się z różnych pomocy edukacyjnych:
–

przewodników,

–

płyt,

–

plakatów,

–

kaset.

Przeprowadzane wśród pacjentów badania ankietowe mają na celu analizę przyczyn

podejmowania przez pacjentów leczenia stomatologicznego lub rezygnacji z niego oraz
określenia motywów leczenia.

Badanie ankietowe przeprowadza się także u osób cierpiących na inne schorzenia,

np. u dzieci z zespołem nerczycowym w celu oceny stanu narządu żucia i higieny jamy ustnej.

Badania ankietowe zawierają pytania dotyczące:

–

znajomości podstawowych zasad higieny,

–

wizyt kontrolnych,

–

profilaktyki fluorkowej.

Rys. 9. Tematy przeprowadzanych często badań ankietowych

Z przeprowadzonych badań wynika, że dzieci z zespołem nerczycowym powinny być

poddane specjalnej opiece stomatologicznej.

Przeprowadzono również badanie ankietowe mające na celu analizowanie przyczyny

bólu zębów i sposobów leczenia. W ankiecie udział wzięło 40 osób wybranych losowo
spośród pacjentów, uwzględniono płeć i wiek. U 27 osób ból miał charakter samoistny,
przeważał ból ostry i średni, który obejmował kilka zębów. Badanie ankietowe obejmowało
również ocenę profilaktyki i świadomości zdrowotnej pacjenta. Okazało się, że prawie

Badania

ankietowe

fluorkowanie

badania

epidemiologiczne

wizyty kontrolne

znajomość higieny

jamy ustnej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

wszyscy ankietowani oceniają stan swoich zębów jako dobry lub dostateczny i większość
odwiedza dentystę co 2–3 lata, nie przestrzega badań kontrolnych.

Badania ankietowe i kliniczne przeprowadzono w 2005 w Poznaniu, były one częścią

programu badawczego, który dotyczył diagnostyki i leczenia zmian próchniczych
występujących na powierzchni żujących zębów bocznych. W badaniu udział wzięło 79 osób
w tym 22 mężczyzn i 57 kobiet. Stan zębów oceniono PUW, ubytek próchnicowy
P rozpoznano według norm WHO. Dodatkowo jako prawdopodobieństwo tworzenia się
próchnicy określono wszystkie przypadki, które miały na celu leczenie metodą PRRII
wypełnienie profilaktyczne obejmujące powierzchniowe warstw zębiny. Jakość higieny jamy
ustnej określono wskaźnikiem Plaque Indexwedług Silnesa. 0–0,6 dobra higiena jamy ustnej,
0,7–1,8 średnia higiena jamy ustnej, 1,9–3 zła higiena jamy ustnej.

Zawód stomatologa stanowi połączenie szerokiej wiedzy jak i praktyki polegającej na

doskonaleniu precyzji i dokładności. Kształcenie ustawiczne, konferencje, sympozja, targi są
doskonałym źródłem w poszerzaniu wiadomości i zdobywaniu nowych doświadczeń. Podczas
przeprowadzania badań podmiotowych ważne jest określenie zasad ich stosowania do celów
kariologicznych, periodontologicznych, ortodontycznych.

Przeprowadzając prawidłowo badanie podmiotowe należy:

−

ustalić wiek pacjenta,

−

zapytać czy pije kawę, pali papierosy,

−

zapytać o higienę jamy ustnej,

−

pozostałe pytania zależą od rodzaju schorzenia jakie posiada pacjent.

Po takim badaniu podmiotowym dentysta przeprowadza badanie przedmiotowe, które

pozwala ewidentnie stwierdzić chorobę i podjąć odpowiednie leczenie.

Paradontoza (periodontoza) to z punktu widzenia medycyny infekcja tkanek przyzębia,

która może prowadzić do rozchwiania, a w konsekwencji utraty zębów. Prawidłowo
przeprowadzone badanie podmiotowe oraz badanie przedmiotowe są podstawą do właściwej
diagnozy.

Rys. 10. Zapalenie dziąseł [7]

Podczas rozpoznania dolegliwości pod uwagę należy wziąć: czas trwania choroby,

umiejscowienie dolegliwości, charakterystyczne objawy. W przypadku paradontozy
czynnikami predysponującymi do tej choroby są:
–

krwawienie dziąseł,

–

obrzęk,

–

obnażenie szyjki zębów,

–

kamień nazębny, przyczyną może być również palenie papierosów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Rys. 11. Czynniki predysponujące do powstania paradontozy

W badaniu podmiotowym mającym na celu zdiagnozowanie paradontozy, higienistka

stomatologiczna powinna zadać pacjentowi następujące pytania:
–

jak często pojawia się krwawienie dziąseł?

–

czy jest ono samoistne czy wywołane czynnikami zewnętrznymi?

–

czy pojawia się wydzielina z kieszonek dziąsłowych?

–

jak często pojawia się ta wydzielina?

–

czy wydzielina ta ma charakter ropny?

–

kiedy pacjent zauważył rozchwiane zęby?

–

jak długo utrzymuje się obrzęk dziąseł?

–

od jak dawna pacjent ma problemy z nadmiernym kamieniem nazębnym?

–

czy pacjent pali papierosy?

–

jak chory dba o higienę jamy ustnej?

Bardzo istotne jest w badaniu podmiotowym uzyskanie informacji o lekach jakie

zażywał, bądź zażywa pacjent. Jeśli, np. przyjmuje fentytoinę, lek przeciwpadaczkowy lub
leki z grupy antagonistów kanałów wapniowych wówczas powinowactwo do powstania
paradontozy jest większe. Również przyjmowanie leków antykoncepcyjnych, szczególnie
tych zawierających dużo estradiolu powoduje zapalenie dziąseł. Witamina C i koenzym Q10
cofa zmiany przyzębia.

Przeprowadzono również badania osób chorych na mukowiscydozę (chorobę

genetyczną), aby stwierdzić stan przyzębia u tych pacjentów i zaproponować leczenie
periodontologiczne.

Wynik badań naniesiono na kartę badań epidemiologicznych WHO. Wniosek był taki, że

większy odsetek chorych miał zdrowe przyzębie, ale jednocześnie niższy odsetek miał
krwawienia z dziąseł. Stosowana od wczesnych lat farmakoterapia u chorych powoduje, że
zmienia się skład jonowy płynów ustrojowych i składników śliny. Należy więc opracować
indywidualny, profilaktyczno-leczniczy program.

Nie leczona paradontoza rozwija się, następnie drobnoustroje atakują tkankę ozębną,

potem zaś przenoszą się do głębszych warstw i tam niszczą części przyzębia, później wędrują
do korzenia i następuje uszkodzenie kości, w której ząb jest osadzony. Osoby cierpiące na
paradontozę szczotkują zazwyczaj zęby krócej i mniej dokładnie, dlatego, że ich dziąsła
krwawią. Niestety jest to ogromny błąd, w niedomytych częściach zęba szybciej rozwija się
choroba. Jeśli dentysta zdiagnozuje paradontozę ustali wtedy leczenie, które polega na
usunięciu kamienia z zębów lub podaniu antybiotyku gdy występuje stan zapalny. Gdy lekarz
usunie złogi zalegające z zębów stan zapalny dziąseł ulegnie zmniejszeniu.

Stomatolog przeprowadza wywiad z pacjentem, który jest podstawową formą badania

podmiotowego. Chory twierdzi, że jego zęby są wrażliwe na zmianę temperatury, ma

obnażone szyjki

zębów

paradontoza

kamień nazębny

krwawienie,

obrzęk dziąseł

palenie

papierosów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

charakterystyczny zapach z jamy ustnej, ponadto posiada wiele ubytków, twierdzi również, że
lubi bardzo jeść słodycze. Pacjent ponadto nie szczotkuje zębów regularnie co zwiększa
możliwość osadzania się lepkiej warstwy powstałej z pokarmu, bakterii i śliny. Dolegliwości
te mogą świadczyć o próchnicy.

W badaniu podmiotowym mającym na celu zdiagnozowanie próchnicy, stomatolog

powinien zadać pacjentowi następujące pytania:

−

czy przestrzega higieny zębów?

−

czy myje zęby pastami z fluorem?

−

jak często spożywa węglowodany (słodycze lub produkty bogate w cukry proste)?

−

przez jaki czas utrzymuje się u chorego przykry zapach z jamy ustnej?

−

kiedy zauważył, że ząb jest wrażliwy na zmianę temperatury?

Bł

ą

d!

Rys. 12. Najważniejsze czynniki wpływające na powstawanie próchnicy

Czynniki wpływające na powstanie próchnicy:

–

bakterie płytki nazębnej,

–

podatność zęba na zmiany próchnicze,

–

spożywanie węglowodanów,

–

czas.

Kwasy rozkładają cukier i w ten sposób niszczą szkliwo. Całkowita próchnica występuje

u osób, które nie dbają o swoje zęby. Prawidłowe przeprowadzenie badań podmiotowych
ułatwia dalsze badania przedmiotowe. Nie rozpoznana próchnica może być przyczyną
owrzodzenia dziąseł, zniszczenia zębów, zapalenia i zniszczenia tkanek okołozębowych.

Monitorowanie intensywności i aktywności choroby próchniczej umożliwiają

współczynniki epidemiologiczne takie jak np. PUW. Przeprowadza się kliniczne badania
stomatologiczne na grupie wybranych osób, a następnie dane poddaje się analizie
statystycznej. Poprawa stany zdrowia jamy ustnej wiąże się również ze zgłębianiem wiedzy
i edukacją prozdrowotną.

Rys. 13. Powstawanie próchnicy [8]

bakterie płytki

nazębnej

próchnica

czas

podatność zęba

węglowodany
(cukry proste)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Z anatomicznego punktu widzenia próchnicę można podzielić na próchnicę:

–

szkliwa,

–

zębiny,

–

cementu korzeniowego.

Ze względu na umiejscowienie próchnicy dzielimy ją na próchnicę:

–

dołków i bruzd,

–

powierzchni gładkich.

Ze względu na przebieg wyróżnia się próchnicę:

–

ostrą,

–

przewlekłą,

–

zatrzymaną,

–

kwitnącą.

Stomatolog powinien po zdiagnozowaniu pacjenta doradzić odpowiednią dietę, bogatą

w składniki budulcowe, witaminy, białka, pierwiastki śladowe, wapń, fosfor, fluor.

Próchnica z punktu widzenia lekarza jest chorobą tkanek zęba, zębiny, szkliwa i cementu

korzeniowego. Charakteryzuje ją demineralizacja części nieorganicznej zęba, po której
następuje rozkład części organicznych. Wcześnie wykryta może się zatrzymać poprzez
procesy reminalizacji. Głównym czynnikiem, który daje początek tej chorobie są bakterie
płytki nazębnej. Drobnoustroje mają zdolność do fermentacji węglowodanów, to zaś
prowadzi do produkcji kwasów i następuje obniżenie pH. Zmiany pH prowadzą do
demineralizacji tkanek twardych zęba.

Leczenie ortodontyczne powinno być zdiagnozowane we wczesnym wieku, za pomocą

badania podmiotowego.

W badaniu podmiotowym mającym na celu zdiagnozowanie wad ortodontycznych,

stomatolog powinien zadać pacjentowi następujące pytania:
–

czy przedwcześnie stracił zęby mleczne?

–

czy ma problemy z ruszaniem językiem, dysfunkcję języka?

–

czy mowa chorego jest niewyraźna?

–

czy zauważył asymetrię w rysach twarzy?

–

czy posiada szkodliwe nawyki, np.: obgryzanie paznokci?

Objawy wady zgryzu, zdiagnozowane w badaniu podmiotowym:

–

ś

cieranie zębów,

–

zaciskanie szczęk,

–

nadmierne odkładanie się kamienia.

Rys. 14. Aparat ortodontyczny i wada zgryzu [7]

Stomatolog powinien sprawować kontrolę nad prawidłowym rozwojem narządu żucia

u dzieci. Patologia wykryta wcześnie daje większe prawdopodobieństwo wyleczenia, na
początku stosuje się metody z wykorzystaniem mioterapi, potem zaś stosuje się aparaty
ortodontyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Rys. 15. Najważniejsze czynniki wpływające na wadę zgryzu

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Co to jest badanie podmiotowe?

2.

Jakie czynniki predysponują do powstania próchnicy?

3.

Na czym polega badanie ankietowe?

4.

Co to jest próchnica?

5.

Jak rozpoznać próchnicę w badaniu podmiotowo-ankietowym?

6.

Co to jest ortodoncja?

7.

Jak rozpoznać predyspozycje do wad zgryzu w badaniu podmiotowo-ankietowym?

8.

Co to jest paradontoza?

9.

Jak rozpoznać paradontozę w badaniu podmiotowym?

10.

Jakie znasz rodzaje bólu zębów?

11.

Jakie znasz rodzaje próchnicy?

12.

Na czy polega nawiązywanie kontaktu z pacjentem?

13.

W jaki sposób leki takie jak, np.: Acenokumarol, Acard wpływają na zabieg
stomatologiczny?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeczytaj zdania zawarte w tabeli i zaznacz czy są one prawdziwe czy fałszywe.

Tabela do ćwiczenia 1

ZDANIA

PRAWDA

FAŁSZ

Zapalenie przyzębia to paradontoza.

Ubytki zębów to próchnica.

Wada zgryzu to paradontoza.

Ból samoistny występuje pod wpływem bodźców zewnętrznych.

Higiena jamy ustnej nie ma wpływu na powstawanie próchnicy.

Ś

cieranie zębów może spowodować poważne zaburzenia ortodontyczne.

Czas ma wpływ na powstanie paradontozy.

Badanie podmiotowe to badanie fizykalne.

wady

genetyczne

wady

zgryzu

obgryzanie

paznokci

ś

ciskanie zębów

zaniedbanie

w dzieciństwie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenia, powinieneś:

1)

przeanalizować materiał nauczania dotyczący badań podmiotowych,

2)

przeczytać zdania zawarte w tabeli,

3)

postawić X w odpowiedniej kolumnie,

4)

zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Zidentyfikuj czynniki wpływające na powstawanie paradontozy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować materiał nauczania dotyczący badań podmiotowych,

2)

wybrać dwie sytuacje opisujące profilaktykę paradontozy,

3)

wskazać odpowiednie czynniki wpływające na powstanie paradontozy,

4)

przeprowadzić ocenę rodzajów paradontozy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wstaw w brakujące miejsca słowa: stomatolog, wskaźnik próchnicy, wywiad z pacjentem,

badania podmiotowe, alergia, krwawienie dziąseł, tak aby zdania były prawidłowo sformułowane.

Stomatolog zanim przejdzie do badania przedmiotowego, powinien przeprowadzić

…………………………………………………………………………………………………

Dane pacjenta, wiek, przebyte choroby, przyjmowanie leków, alergie to wszystko

wchodzi w skład ……………………………………………………………………..………

Paradontoza objawia się najczęściej …………………………………………………….
PUW to symbol ………………………………………………………………………….
Borowaniem zębów i przeprowadzaniem wywiadu z pacjentem zajmuje się …………….
Kichanie, katar sienny, przyjmowanie leków przeciwhistaminowych, stany zapalne po

materiałach wypełniających zęba, te czynniki mogą świadczyć o występowaniu ………
……………………………………

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować materiał nauczania dotyczący badań podmiotowych,

2)

przeczytać zdania,

3)

wstawić brakujące wyrazy,

4)

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Wyposażenie stanowiska pracy

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Zainscenizuj wizytę u stomatologa pacjenta cierpiącego na:

−

krwawienie z dziąseł,

−

próchnicę.

Przeprowadź badanie podmiotowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować materiał nauczania dotyczący badań podmiotowych,

2)

zaplanować scenkę,

3)

wcielić się w rolę pacjenta lub lekarza,

4)

prawidłowo przeprowadzić badanie podmiotowe,

5)

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Wpisz na rysunku czynniki wpływające na powstawanie próchnicy.

Rysunek do ćwiczenia 5

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować materiał nauczania dotyczący badań podmiotowych,

2)

wymienić czynniki wpływające na powstanie próchnicy,

3)

uzupełnić rysunek,

4)

dokonać oceny czynników ryzyka próchnicy,

5)

zaprezentować wynik ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Próchnica

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz :

Tak

Nie

1)

scharakteryzować badania podmiotowe?

2)

rozróżnić paradontozę od próchnicy?

3)

przeprowadzić ocenę chorób jamy ustnej?

4)

zdefiniować pojęcia: próchnica, paradontoza?

5)

wykorzystać wiedzę z zakresu badań ankietowych?

6)

porównać badania podmiotowe ukierunkowane na próchnicę i paradontozę?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

4.3. Wywiad z pacjentem

4.3.1. Materiał nauczania

Wywiad z pacjentem stanowi bardzo ważny element pracy stomatologa, powinien on

umieć w odpowiedni sposób porozumieć się z chorym oraz określić typ pacjenta, który do
niego się zgłosił.

Podział pacjentów według Jańczuka:

−

pacjent kompetentny, który jest świadomy swego schorzenia, chętnie współpracuje
z doktorem,

−

pacjent niekompetentny, upośledzony psychicznie bądź fizycznie, nie współpracujący
z lekarzem,

−

pacjent nieuświadomiony, który z braku wykształcenia lub niskiej inteligencji nie zdaje
sobie sprawy z korzyści płynących z leczenia stomatologicznego,

−

pacjent entuzjasta, który akceptuje wszystko co lekarz jemu powie, ale nie przychodzi na
wizyty kontrolne,

−

pacjent zrównoważony, który swoje doświadczenia przekazuje innym, ma zaufanie
i chce współpracować z lekarzem,

−

pacjent „ pobudliwy”, nie mający zaufania do lekarza,

−

pacjent „super optymista” stanowi najmniejszą grupę, jest bezkrytyczny dla lekarza, ale
często nie kończy kuracji,

−

pacjent z zaburzeniami psychicznymi i fizycznymi, który nie jest wiarygodny dla lekarza.

Czynniki wpływające na pozytywne odczucia pacjenta podczas wizyty u stomatologa:

−

wizerunek stomatologa, jest to ważne ponieważ pacjent staje się bardziej skłonny do
konwersacji,

−

estetyczny, schludny wizerunek stomatolog (biały, czysty fartuch),

−

indywidualna interpretacja schorzeń każdego pacjenta,

−

rozwinięta empatia i współczucie,

−

umiejętność konwersacji z pacjentami w różnym wieku oraz wydobycia z nich problemu
z jakim się zgłosił.

Rys. 16. Podstawowe zadania i cechy stomatologa

Stomatolog

Estetyczny

wygląd

Analiza leków

i chorób

Indywidualne

podejście do

pacjenta

Rozwinięta

empatia

Umiejętność

konwersacji
z pacjentem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Cechy jakimi powinien charakteryzować się stomatolog:

1.

Estetyczny wizerunek stomatologa

–

o tym wspomniano już wcześniej, jednak ta cecha jest

bardzo ważna i należy ją podkreślać. Lekarz stomatolog powinien być czysto, schludnie
ubrany, budzić zaufanie. Otoczenie w którym pracuje winno być zadbane, w gabinecie
panować ład i porządek. Dentysta budzący szacunek i serdeczność to specjalista, któremu
można powierzyć swoje dolegliwości i wiedzieć, że prawidłowo przeprowadzi badania
podmiotowo-ankietowe.

2.

Około 60% pacjentów ocenia stomatologa czy jest dobrym specjalistą na podstawie
umiejętności obsługi i komunikacji, jedynie 15% stanowi wiedza medyczna, więc aby
pacjent chętnie wracał do lekarza i aby lekarz prawidłowo wykonywał badania
podmiotowo – ankietowe niezbędny jest estetyczny wizerunek stomatologa.

3.

Indywidualne podejście do pacjenta – komunikacja z pacjentem stanowi również bardzo
ważny punkt w prawidłowym przeprowadzeniu badań podmiotowo-ankietowych. Każdą
osobę stomatolog powinien traktować indywidualnie, bacznie analizować dany
przypadek. Lekarz przeprowadzając wywiad powinien dopasować tok rozmowy do
rozmówcy tak, aby wzbudzać zaufanie.

4.

Pacjent musi mieć świadomość, że dentysta w pełni rozumie jego dolegliwości i dołoży
wszelkich starań by mu pomóc. Rozmowa z chorym powinna być przeprowadzona
w miłej, intymnej atmosferze. Pytania muszą być zadawane powoli, im pacjent w gorszej
kondycji psychicznej tym wywiad powinien być dłuższy.

5.

Rozwinięta empatia – kolejną zasadą w przeprowadzaniu badań ankietowych jest
umiejętność okazywania zrozumienia pacjenta, jego problemu, współodczuwanie z chorym.

6.

Lekarz musi otworzyć się do pacjenta, zdać sobie sprawę z dyskomfortu z jakim się on
boryka. Takie zachowanie powoduje, że badanie podmiotowo-ankietowe jest pełniejsze
oraz dokładniejsze.

7.

Umiejętność konwersacji z pacjentami w różnym wieku – lekarz chcący prawidłowo
przeprowadzić wywiad z pacjentem powinien posiadać umiejętność konwersacji
z pacjentami w różnym wieku. Ludzie w różnym wieku mają nieco inne oczekiwania
związane z wizytą u lekarza. Starsze osoby przychodzą do lekarza po radę, po
zdiagnozowanie dolegliwości, opisanie dalszego postępowania, przepisanie leków. Takie
osoby stomatolog powinien dokładnie wtajemniczyć, zdiagnozować dolegliwość,
opowiedzieć krok po kroku o metodzie jaką wybrał by miały one świadomość i obraz
dalszego leczenia. W ten sposób każdy wywiad będzie wiarygodny. Dzieci i młodzież nie
potrzebują wnikliwego opisu choroby, prawidłowy wywiad z nimi opiera się na
konkretnych pytaniach i umiejętności rozmowy podobnym do ich.

8.

Umiejętność analizy leków przyjmowanych przez pacjenta oraz chorób na jakie cierpi,
które mogą mieć wpływ na leczenie stomatologiczne – pacjent często zapomina o tym, że
wizyta u stomatologa nie stanowi odrębnej wizyty lekarskiej, ale jest nierozerwalnie
związana z innymi. Zatem przyjmowanie leków z grupy antybiotyków (Zinnat, Klacid)
bez przyjmowania preparatów przeciwgrzybicznych, np.: flukonazol lub kultury żywych
bakterii, np. preparat Lakcid, może doprowadzić do zaburzenia funkcjonowania
naturalnej flory bakteryjnej co w efekcie prowadzi to do wyjałowienia organizmu,
szczególnie zmiany grzybicze można spotkać w jamie ustnej. Ten stan może mieć wpływ
na zabieg stomatologiczny. Lekarz może zalecić w takiej sytuacji np. pędzlowanie jamy
ustnej Nystatyną.

Jeśli pacjentka jest w wieku okołomenopauzalnym, przechodzi zanik funkcji jajników

oraz zmniejszoną produkcję estradiolu, leczy się fitoestogenami, (które mają powinowactwo
do receptorów estradiolowych, preparaty takie zawierają witaminę D

3

), to wtedy zmniejsza

się w jej organizmie wydalanie wapnia z kości oraz zębów, co ma niewątpliwy wpływ na stan
uzębienia i metody leczenia ortodontycznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Bardzo często do stomatologa trafiają pacjenci z objawami alergii. Alergeny są

wszechobecne, mogą nimi być roztocza, kurz, sierść wywołują one stan zapalny. Jeśli
usytuują się w błonie śluzowej nosa są przyczyną kataru siennego, jeśli zaś na gardle mogą
powodować przewlekłe zapalenie gardła, które również utrudnia zabieg stomatologiczny.
Informacja o tym czy dany pacjent jest alergikiem jest bardzo istotna, ponieważ stomatolog
będzie zwracał uwagę w jakich warunkach powinien pracować z danym pacjentem.
Przewlekły katar, oddychanie przez usta oraz kichanie, które mogą być objawami alergii są
również utrudnieniem w zabiegu stomatologicznym.

Struktura wywiadu lekarskiego według Jańczuka:

−

zidentyfikowanie przyczyny zgłoszenia się do lekarza – ustaleń motywu przyjścia pacjenta,

−

wywiad osobowy i socjalny – lekarz zadaje pytania dotyczące pochodzenia społecznego
pacjenta, jego zawodu, hobby,

−

zidentyfikowanie obecnego schorzenia – pytania dotyczące obecnego stanu zdrowia
i dolegliwości obecnych,

−

wywiad rodzinny – zadawane przez stomatologa pytania mogą ułatwić odkrycie
uwarunkowań genetycznych i zwiększonego powinowactwa do różnych schorzeń, na
które cierpiały wcześniejsze pokolenia,

−

wywiad specjalistyczny – obejmuje on pytania ogólne z dziedzin medycyny,

−

zebranie informacji na temat obecnego stanu zdrowia pacjenta, a w szczególności
uzyskanie informacji: czy pacjent w ostatnim czasie chorował na grypę, jakie ma
ciśnienie tętnicze, czy cierpi na cukrzycę i jaki ma poziom cukru, czy miewa szum
w uszach i zawroty głowy.

Zebranie wystarczającej ilości informacji dotyczących stanu zdrowia pacjenta oraz

przebytych chorób stanowi ważny aspekt w leczeniu stomatologicznym, ponieważ duża grupa
pacjentów leczy się na schorzenia nie związane z zaburzeniami stomatologicznymi, przyjmuje
leki lub jest po przebyciu chorób, które mają wpływ na leczenie stomatologiczne.

Rys. 17. Cele dentysty podczas komunikacji z pacjentem

Wstępne informacje o pacjencie można uzyskać na podstawie badań ankietowych, w których

można umieścić pytania, które są istotne z punktu widzenia leczenia stomatologicznego.

Stomatolog

nawiązywanie

kontaktu

z pacjentem

ocena komunikacji

z osobami

w różnym wieku

informacja

o dolegliwościach

pacjenta

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Tabela 1. Przykładowy zestaw pytań które można wykorzystać w ankiecie

PYTANIA

TAK

NIE

Czy boi się pan dentysty?

Czy aktualnie na coś się pan leczy?

Czy był pan poddany zabiegom operacji kardiochirurgicznej, neurochirurgicznej?

Czy był pan leczony sterydami, naświetlaniem?

Czy ma pan zaburzenia krzepnięcia krwi?

Czy stosował pan chemioterapię?

Czy przyjmuje pani antykoncepcję?

Czy w ciągu dwóch lat był pan w szpitalu?

Czy miewa pan migreny?

Chory, który ma wszczepione sztuczne zastawki serca wymaga indywidualnego

podejścia ze strony stomatologa. Przyjmuje on leki przeciwzakrzepowe, które wpływają na
krzepnięcie, zmieniają lepkość krwi. Chory po zabiegu wszczepienia sztucznych zastawek
otrzymuje specjalną legitymację, która zawiera informacje na temat działań niepożądanych,
powikłań, interakcji jakie mogą dać leki przeciwzakrzepowe z innymi preparatami.
Legitymacja ta zawiera również informacje dotyczące czasu bezpiecznego odstawienia leku
przed wizytą u stomatologa. W przypadku Acenocumarolu nie można go odstawić
natychmiast, ponieważ może to doprowadzić do gwałtownego powstania skrzepu. Wszystkie
te informacje są szczególnie ważne dla lekarza stomatologa, który ma rozpocząć leczenie
stomatologiczne pacjenta.

Niektóre przebyte choroby mogą powodować większe prawdopodobieństwo występowania

chorób związanych z zapaleniem miazgi, próchnicą. Przewlekła choroba ziarnikowa (CGD)
może zwiększać prawdopodobieństwo kandydozy jamy ustnej, powstawania aft. Może też
powodować problemy związane z gojeniem się ran. U pacjentów cierpiących na CGD
poważnym problemem mogą być zmiany w jamie ustnej, stanowią one przyczynę chorób
bakteryjnych i grzybiczych jamy ustnej.

Stomatolog powinien również zapytać się pacjenta czy nie ma problemu z wydzielaniem

ś

liny przez ślinianki. Czasami pacjenci cierpią na nadczynność ślinianek, co stanowi problem

dla stomatologa jak również może być przyczyną schorzeń Wzrost wydzielania śliny może
nastąpić przy zatruciach rtęcią oraz chorobie Vincenta. Pacjenci dość często cierpią na
kserostomię, czyli suchość jamy ustnej. Lekarz powinien uświadomić pacjenta, że leczenie
tego schorzenia jest objawowe. Stosuje się leki działające miejscowo np. substraty śliny i leki
działające układowo, czyli takie które stymulują wydzielanie śliny. Substratami śliny są
głównie roztwory, żele, zaś środki stymulujące wydzielanie śliny to gumy, pilocarpina,
cukierki bezcukrowe.

Stomatolog powinien zorientować się czy pacjent nie cierpi na zaburzenia ze strony OUN

(óśrodkowy układ nerwowy), ponieważ w przypadku, np.: epilepsji, schizofrenii mogą
pojawić się problemy podczas zabiegu.

Jeżeli pacjent choruje na zapalenie wątroby typu B lub C stomatolog powinien

odnotować to w karcie choroby i uważnie przeprowadzać zabieg, dlatego, że istnieje
możliwość zakażenia się tym wirusem poprzez krew chorego.

Jeżeli pacjentka jest w ciąży, szczególnie w pierwszym trymestrze stomatolog powinien

zwrócić na taką pacjentkę szczególną uwagę. Nie przeprowadza się badań klinicznych na
kobietach w ciąży, gdyż jest to nieetyczne, dlatego należy zachować ostrożność przy
podawaniu niesteroidowych leków przeciwbólowych i znieczulenia kobietom w ciąży.
Kobietom w ciąży można zalecić stosowanie bezpiecznej homeopatii.

Stomatolog powinien przeprowadzać ze swoimi pacjentami szczegółowy wywiad, tak

aby wiedzieć o ich dolegliwościach jak najwięcej. Szczególnie istotną informacją jest ta czy
chory jest nosicielem wirusa HIV, bądź czy jest narkomanem. Stomatolog może odmówić
leczenia takich osób.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Ważne dla stomatologa również jest czy pacjent nie miał uszkodzonej szczęki, czy ma

powinowactwo do licznych złamań, świadczy to o wypłukiwaniu się wapnia z kości. To może
mieć również związek z szybszym uszkodzeniem zębów.

Stosowanie środków znieczulających miejscowo, np. lidocainy wymaga zachowania

ś

rodków ostrożności w przypadku niewydolności krążenia, bradykardii, przy uszkodzeniu

błon śluzowych w jamie ustnej, u dzieci oraz osób w podeszłym wieku. Stomatolog powinien
liczyć się również z działaniami niepożądanymi stosowania lidocainy jakimi mogą być,
np.: wstrząs anafilaktyczny, drgawki, senność, zatrzymanie oddechu.

Istotne również jest poinformować pacjenta jeśli przychodzi do stomatologa ortodonty, że

mogą pojawić się zaburzenia ze strony układu pokarmowego, związane z wyrwaniem zęba
lub pojawieniem się protezy. Jeśli pacjentka przeżywa zmiany hormonalne tj. ciąża,
menopauza istnieje możliwość, że dolegliwości towarzyszące temu stanowi mogą być mylone
i traktowane jako działania niepożądane po interwencji ortodontycznej.

W układzie nerwowym anestezje i parastezje mogą utrudniać żucie i używanie protez.

Układ mięśniowo-stawowy jest ściśle związany z czynnością mięśni i działanie ich powinno
być rozpatrywane łącznie. W wywiadzie ustala się postać artropatii – bólowo czy bezbólowo,
czy bóle są samoistne czy występują pod wpływem żucia i czy związane są z używaniem
protezy. Doznania i spostrzeżenia chorego są bardzo ważne dla lekarza. Jeżeli mamy do
czynienia z pacjentem starszym, który nosi protezę, stomatolog musi wypytać go o higienę
jamy ustnej. Dlatego, że przestrzeganie zasad czystości jamy ustnej podczas noszenia protezy
zmniejsza prawdopodobieństwo stanu zapalnego błony śluzowej jamy ustnej.

Podczas kontaktu z pacjentem ważne jest aby stomatolog poinformował pacjenta również

o interakcjach i działaniu toksycznym leków przeciwbólowych, które tak często są
nadużywane przez chorych. Preparaty te należą do grupy NLPZ czyli niesteroidowych leków
przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Piszę o niesteroidowych lekach przeciwbólowych
dlatego, że są to preparaty OTC i o wiele częściej zdaża się u pacjentów przedawkowanie
tych środków, niż, np. opioidowych leków przeciwbólowych. Narkotyczne leki
przeciwbólowe nie są dostępne bez recepty, podawanie ich wymaga koniecznie kontroli
lekarza, który powinien dobierać odpowiednie dawki tych preparatów. Dostępne są one
w większości bez recepty, np.: paracetamol w preparacie Apap, Codipar, Ibuprofen
w preparacie Ibuprom, Nurofen, Ketoprofen w preparacie ketonal. Nie należy przyjmować
tych leków w dawce przekraczającej dawkę maksymalną 4 g, przy której paracetamol ma już
działanie toksyczne, mogą zostać uszkodzone nerki i wątroba. Kobiety w ciąży i w czasie
laktacji powinny unikać tych środków, również ludzie cierpiący na skazę krwotoczną lub
z zaburzeniami krzepnięcia krwi, ponieważ leki te mogą powodować krwotok. Pacjenci
z niewydolnością nerek i wątroby powinni unikać tych środków, jeżeli zaś chory ma
nadwrażliwą błonę śluzową żołądka może się spodziewać, że leki te spowodują podrażnienie
ż

ołądka. Należy wtedy podawać leki osłonowe w celu ochrony żołądka, albo wybrać inną

drogą aplikacji, np.: czopki (ominięcie krążenia wątrobowego).

Szczególną ostrożność stomatolog musi wykazać przy leczeniu alergików, zapalenie błony

ś

luzowej nosa i zatok przynosowych wywołane może być pyłkami roślin, kurzem, roztoczami

jak i materiałami stomatologicznymi, środkami dezynfekcji i preparatami myjącymi.
Alergenami mogą być barwniki, tworzywo akrylowe, cement chirurgiczny zawierający
eugenol, który jest stosowany po zabiegach na przyzębiu. Występują też uczulenia na niektóre
metale obecne w uzupełnieniach protetycznych, nikiel, chrom, kobalt. Płyta dostawki nasiąka
przez lata różnymi związkami, które też mogą powodować alergię. Objawami uczulenia jamy
ustnej są obrzęki, rumienie, grudki, którym towarzyszy pieczenie i swędzenie. Do najczęściej
spotykanych uczuleń należą: uczulenia na tworzywa akrylowe, obrzęk Quinckego, zapalenie
warg odsłoneczne, alergia kontaktowa. Obrzęk naczynioworuchowy Quinckego charakteryzuje
się szybkim wystąpieniem i szybkim ustąpieniem obrzęków oraz licznymi powrotami. Dotyczy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

on warg, podniebienia miękkiego, policzków, języka. Towarzyszą mu uczucie pieczenia
i napięcia. Niebezpieczeństwem jest objęcie obrzękiem krtani, może to prowadzić do uduszenia
się. W rozpoznaniu bardzo ważny jest wywiad z pacjentem i badania krwi, stwierdzenie
eozynofilii we krwi.

Zapalenie odsłoneczne wargi, jest wywołane uczuleniem na światło słoneczne, w Polsce

występuje rzadko. Pojawiają się pęcherzyki, pęknięcia na wardze dolnej, następnie występują
strupy, złuszczenia. Najlepszym leczeniem jest wyeliminowanie czynnika uczulającego,
stosuje się ponadto maści cynkowe, witaminę PP, leki przeciwhistaminowe.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak dzielimy pacjentów według Jańczuka?
2. Jakimi cechami powinien charakteryzować się stomatolog?
3. Jakie informacje o pacjencie powinien znać stomatolog przed zabiegiem?
4. Dlaczego ważna jest umiejętność nawiązywania przez stomatologa dialogu z osobami

w różnym wieku?

5. Czy alergia ma znaczenie w zabiegach stomatologicznych?
6. Dlaczego informacja o przebytych chorobach przez pacjenta jest istotna dla stomatologa?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeczytaj zdania zawarte w tabeli i zaznacz czy są one prawdziwe czy fałszywe.

Tabela do ćwiczenia 1

ZDANIA

PRAWDA

FAŁSZ

Dentysta powinien przeprowadzić wywiad z pacjentem.

Stomatolog nie musi wzbudzać empatii.

Dentystę nie interesują leki przyjmowane przez chorego.

Z pacjentami w różnym wieku w inny sposób lekarz powinien rozmawiać.

Lekarz każdemu może polecić NLPZ.

Pacjent nie musi informować lekarza, że choruje na WZW B (wirusowe zapalenie
wątroby typu B).

Alergia nie ma wpływu na leczenie.

Pacjent po wszczepieniu zastawek serca wymaga specjalnego traktowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować materiał nauczania dotyczący prowadzenia wywiadu z pacjentem,

2)

przeczytać zdania zawarte w tabeli,

3)

postawić X w odpowiedniej kolumnie,

4)

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Ćwiczenie 2

Przeprowadź analizę przypadków i odpowiedz na pytania:

1.

Jak powinien zachowywać się lekarz w stosunku do pacjenta?

2.

Jakie pytania powinien zadawać lekarz?

3.

Który z przedstawionych przypadków jest korzystniejszy dla pacjenta?

4.

Dlaczego stomatolog musi pamiętać o przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem?

Opisy przypadków
Przypadek A

Do stomatologa przychodzi pacjent po raz pierwszy. Lekarz w pośpiechu zakłada fartuch,

nie patrzy na pacjenta, mówi bardzo cicho, aby chory usiadł na fotelu. Zapomina
o nawiązaniu kontaktu z pacjentem i w pośpiechu prosi, aby pacjent otworzył jamę ustną, nie
pytając o nic zaczyna borować pierwszy napotkany ubytek.

Przypadek B

Dentystę odwiedza po raz pierwszy pacjent w średnim wieku. Stomatolog wita go ciepło,

zaprasza do gabinetu, następnie pyta w jakim wieku jest chory, czy ostatnio przebył jakieś
operacje i czy ma skłonności do alergii. Następnie pyta się o dolegliwości z jakimi przyszedł,
analizuje wiadomości jakie uzyskał i zaczyna pracę.

Przypadek C

Lekarz przyjmuje po raz pierwszy pacjenta. Wypytuje się go o dolegliwości z którymi

przyszedł i czym prędzej zaczyna pracę. W trakcie zabiegu następują komplikacje, bo pacjent
ma zaburzenia krzepnięcia krwi i epilepsję.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować materiał nauczania dotyczący prowadzenia wywiadu z pacjentem,

2)

przeprowadzić analizę przypadków,

3)

odpowiedzieć na pytania,

4)

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Przedstaw scenki, w których jedna osoba będzie pacjentem, druga stomatologiem:

−

pacjentem jest osoba starsza, nieśmiała, małomówna i bojaźliwa, stomatologiem jest

osoba młoda, chętna do pracy, ale z małym doświadczeniem,

−

pacjentem jest nastolatek, stomatologiem osoba starsza, zmęczona.

W scenkach staraj się pokazać:

−

jakie cechy powinien posiadać stomatolog,

−

jak nie powinien rozmawiać z pacjentem,

−

jakie dane lekarz powinien uzyskać od pacjenta.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować materiał nauczania dotyczący prowadzenia wywiadu z pacjentem,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

2)

ułożyć scenariusz scenek, w których zawarte będą odpowiedzi na zadane pytania,

3)

zaprezentować scenkę,

4)

przeprowadzić dyskusję na temat scenek.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Zidentyfikuj czynniki wpływające na prawidłowo przeprowadzoną wizytę u stomatologa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować materiał nauczania dotyczący prowadzenia wywiadu z pacjentem,

2)

wybrać dwie sytuacje, dla których planujesz przeprowadzić analizę wizyty u stomatologa,

3)

wyszukać odpowiednie cechy stomatologa,

4)

przeprowadzić ocenę wywiadu z pacjentem,

5)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Wpisz do tabeli najczęściej zadawane pytania podczas wywiadu stomatologicznego

dotyczące czynników ryzyka próchnicy.

Tabela do ćwiczenia 5

PYTANIA

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować materiał nauczania dotyczący prowadzenia wywiadu z pacjentem,

2)

wyszukać pytania stosowane w wywiadzie,

3)

przeprowadzić ocenę czynników ryzyka próchnicy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić cechy lekarza stomatologa?

2)

rozróżnić możliwości komunikacyjne osób w różnym wieku?

3)

scharakteryzować elementy wywiadu lekarskiego?

4)

opracować plan wizyty u stomatologa?

5)

określić wpływ przyjmowania różnych leków i chorób pacjentów na
przebieg zabiegu stomatologicznego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

4.4. Dokumentacja medyczna i zasady etyki

4.4.1. Materiał nauczania

Dokumentacja medyczna stanowi dokument wysokiej rangi, może być dowodem

w ewentualnej sprawie sądowej w związku z tym powinna być sporządzana czytelnie,
chronologicznie, zakończenie wpisu powinno by zaznaczone. Każdy wpis na kolejnej karcie
powinien być wykonany starannie, a karty powinny opatrzone być imieniem i nazwiskiem
pacjenta. Adnotacje muszą być podpisane własnoręcznie przez lekarzy i opatrzone datą.

Dokumentacja wewnętrzna pozostaje u lekarza, który ją sporządził, zaś dokumentacja

zewnętrzna pozostaje u lekarza, który realizuje świadczenie zdrowotne.

Dokumentacja medyczna to każdy wyodrębniony nośnik informacji zawierający dane:

–

oznaczenie chorego, które umożliwia potwierdzenie jego tożsamości,

–

oznaczenie lekarza, który sporządzał tę dokumentację-data i stempel,

–

informację dotyczącą stanu zdrowia pacjenta i udzielanych mu świadczeń.

Dokumentacja medyczna może występować w postaci pisemnej lub elektronicznej, dane

zawarte w niej powinny:
–

być zabezpieczone przed osobami nieupoważnionymi,

–

być zabezpieczone przed zniszczeniem,

Zbiory informacji należy zabezpieczyć przed zniszczeniem i dostaniem się w ręce

nieuprawnionych osób.

Dokumentację medyczną można prowadzić w postaci:

–

ksiąg,

–

formularzy,

–

druków,

–

książeczek zdrowia,

–

kart,

–

raportów,

–

pisemnej lub elektronicznej.

Rys. 18. Formy dokumentacji

Dokumentacja

Formularze

Druki

Księgi

Książeczki

zdrowia

Karty pacjenta

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

Dokumentację dzielimy na:

−

indywidualną, która dotyczy poszczególnych pacjentów,

−

zbiorczą, która dotyczy ogółu pacjentów korzystających ze świadczeń zdrowotnych,

−

wewnętrzną, zawierającą historię zdrowia i choroby, która jest tylko dla lekarza,

−

zewnętrzną, którą stanowią skierowania na badania pacjenta, skierowania do szpitala.

Do dokumentacji wewnętrznej dołącza się kopię lub informację, dokumentacji

zewnętrznej. Może być to ksero skierowania na badania lub pobyt w szpitalu. Z dokumentacji
wewnętrznej nie można niczego wymazać, jakikolwiek błąd musi być przystemplowany
stemplem lekarza z datą i parafką.

Prawidłowo prowadzona dokumentacja powinna zawierać:

–

dane pacjenta (nazwisko, imię, datę urodzenia, adres, PESEL, płeć, numer karty
ubezpieczenia),

–

datę dokonania wpisu w dokumentacji i datę trwania świadczenia zdrowotnego,

–

dane indywidualne zakładu opieki społecznej,

–

określenie stanu zdrowia pacjenta w chwili świadczenia usług zdrowotnych,

–

dane identyfikacyjne osoby dokonującej wpis w dokumentacji,

Cechy prawidłowo prowadzonej dokumentacji:

–

powinna być poufna,

–

ułatwiać codzienną pracę lekarzowi,

–

łatwo dostępna,

–

czytelna,

–

podpisana przez lekarza.

Rys. 19. Podstawowe cechy dokumentacji

Przechowywanie dokumentacji medycznej trwa 10 lat licząc od końca roku

kalendarzowego (odnosi się tylko do indywidualnej praktyki lekarskiej), w którym sporządzono
ostatni wpis, natomiast jeśli mamy do czynienia ze zgonem pacjenta, który wywołany był
uszkodzeniem ciała bądź zatruciem, okres przechowywania dokumentacji wydłuża się i trwa do
30 lat licząc od końca roku kalendarzowego w którym nastąpił zgon. Jeżeli lekarz kończy
praktykę powinien pacjenta zawiadomić o tym fakcie, ponieważ dokumentacja może ulec
zniszczeniu. Wszystkie dane w dokumentacji pacjenta są poufne, wgląd do nich ma pacjent

Dokumentacja

Łatwo

dostępna dla

lekarza

Czytelna

Poufna

Ułatwiająca

pracę lekarza

Podpisana

przez lekarza

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

oraz osoba przez niego upoważniona. Wpisy w karty powinny być czytelne, natomiast lekarz
zobowiązany jest w sposób przystępny odpowiadać na pytania chorego.

Dokumentacja przechowywana w archiwum jest skatalogowana, w szpitalu na podstawie

numeru księgi głównej wpisów i wypisów, zaś w przychodni na podstawie numeru kartoteki,
która jest prowadzona:
–

chronologicznie,

–

regionalnie,

–

według dat urodzenia.

Recepta stanowi dokument, który przechowywany jest w aptece przez pięć lat. Przez ten

czas może zostać przeprowadzona również kontrola z NFZ, która określa czy dane leki
zostały wydane zgodnie z przepisami o refundacji leków. Formularze zmieniają się często,
więc lekarze muszą mieć obowiązujące druki i prawidłowo wypisywać dawkowanie.

Recepty realizowane na 100% nie muszą posiadać kodu kreskowego, ani też nie trzeba

pisać na nich PESEL chorego. Recepty te mogą wyglądać tak, jak na rysunku 20.

Rys. 20. Recepta 100% [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

Rys. 21. Przepisy dotyczące wypisywania recept [7]

Wzór takiej recepty zawierający jeszcze kod kreskowy jest najnowszym wzorcem recepty

refundowanej.

Profilaktyczna opieka zdrowotna sprawowana przez lekarza dentystę obejmuje:

–

profilaktykę próchnicy,

–

profilaktykę higieny jamy ustnej,

–

profilaktykę fluorkowania,

–

profilaktyczne badania ortodontyczne.

Dokumentacja profilaktycznej opieki zdrowotnej przechowywana jest przez stomatologa

prowadzącego leczenie.

Każda czynność medyczna stanowi umowę cywilno-prawną z pacjentem, dlatego

prowadzenie szczegółowo ewidencji zabiegów i pacjentów jest bardzo istotne podczas kontroli
czy oskarżenia.

Karta pacjenta może mieć postać zapisu elektronicznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

Rys. 22. Elektroniczna karta pacjenta [8]

Każda karta pacjenta powinna zawierać szczegółowe dane o pacjencie i o przebiegu

leczenia stomatologicznego.

Rys. 23. Elementy karty pacjenta w stomatologii

Historia choroby powinna być szczególnie dokładnie dokumentowana w karcie pacjenta

i powinna zawierać:
–

informacje podstawowe: imię, nazwisko, wiek, adres, zawód, stan cywilny,

–

opis badania podmiotowego, opierające się głównie na wywiadzie z pacjentem,

–

opis badania przedmiotowego, polegające na ustaleniu obecnego stanu zdrowia pacjenta.

Badanie przedmiotowe przeprowadza się po umyciu rąk, w świetle dziennym najlepiej

w delikatny sposób. W dokumentacji tych badań opisuje się stan chorego, którego badamy
poprzez: oglądanie, obmacywanie, zmysłem powonienia. W wyniku tego badania przeprowadza
i ustala się:
–

rozpoznanie (diagnosis),

–

rokowanie,

–

plan profilaktyczno-leczniczy.

Do wprowadzenia zagadnień etycznych w obrębie filozofii przyczynili się sofiści,

Sokrates, Platon oraz epikurejczycy i stoicy. Sofiści jako pierwsi zaczęli budować normy
kierujące ludzkim postępowaniem i zastanawiać się nad ich pochodzeniem i znaczeniem.
Sokrates wyróżnił normy moralne i stwierdził, że są one podstawą natury ludzkiej. Cnota,
moralność, czystość były bardzo istotnymi cechami stanowiącymi fundament etyki.

W ramach rozwijania się tej dziedziny naukowej, zaczęto pisać kodeksy etyczne, które

stanowiły zbiór pism, praw. Szczególną popularnością cieszą się do dziś kodeksy etyczne
pisane dla konkretnych zawodów, np.: kodeks etyki nauczyciela, kodeks etyki farmaceuty,

Karta

Dane

pacjenta

Wywiad

z pacjentem

Stan jamy

ustnej

Diagram

uzębienia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

kodeks etyki lekarza. Przez długi czas, bo do roku 1960 w USA tylko 10 % lekarzy uważało,
ż

e należy poinformować pacjenta o chorobie, na którą cierpi. Po 1960 roku stosując zasady

etyki procent ten się zwiększył. Zaczęto uważać, że świadomy swojej choroby pacjent może
przezwyciężyć chorobę lepiej. Jednak liczy się delikatny, prosty sposób przekazania tej
informacji.

Kodeks Etyki Lekarskiej zawiera treści mówiące o tym, że obowiązkiem lekarza jest

respektowanie prawa pacjenta do świadomego udziału w podejmowaniu decyzji lekarskich.

Informuje lekarza o tym, że pacjent powinien znać wyniki badań i chorobę, na którą cierpi,

informacja ta musi być przekazana bardzo ostrożnie. Wiadomość może być niewypowiedziana
przez lekarza tylko wtedy, gdy jest on przekonany, iż poinformowanie chorego o chorobie na
którą cierpi spowoduje jego jeszcze większe cierpienie. Zasady etyki zawodu lekarza były już
ś

ciśle określone przez filozofa Hipokratesa i obowiązują do dzisiejszego dnia. Lekarz powinien

nieść pomoc, być doradcą, wykazywać się szeroko rozwiniętą empatią, cierpliwością oraz
otwartością. Zawód lekarza jest zazwyczaj zawodem na całe życie, zatem osoba wykonująca go
winna działać zgodnie z kodeksem etyki.

Rys. 24. Cechy stomatologa

Każdy pacjent to indywidualna jednostka, która wymaga innego podejścia. Lekarz musi

zrobić wszystko co w jego mocy, by pomóc choremu, skierować na odpowiednie badania,
przeprowadzić z nim wywiad, przy stawianiu diagnozie wziąć pod uwagę czynniki
ś

rodowiskowe, czynniki genetyczne i indywidualne predyspozycje pacjenta. Powinien

bacznie śledzić kartę pacjenta, analizować interakcje leków, doradzać i być otuchą dla
chorych. W swej pracy musi kierować się dobrem pacjenta. Dobra materialne nie mogą go
zwieść, ponieważ niesie pomoc potrzebującym i to musi być najistotniejszym punktem w jego
pracy. Obowiązuje go tajemnica zawodowa.

Cechy lekarza, który postępuje zgodnie z kodeksem etyki:

–

godny zaufania,

–

wykształcony,

–

otwarty,

–

pomocny,

Zasady etyczne

stomatologa

Kształcenie

ustawiczne

Cierpliwość

i empatia

Godny

zaufania

Pomoc

pacjentom

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

–

wykazujący empatię,

–

cierpliwy,

–

czyniący wszystko jak najlepiej może

Lekarz musi też poszerzać swą wiedzę, kształcić się ustawicznie, specjalizować, brać

udział w konferencjach, szkoleniach, czytać fachową literaturę, spotykać się oraz konsultować
z kolegami lekarzami. Lekarz powinien również szanować środowisko, które go otacza,
osoby ze służby zdrowia, a zwłaszcza farmaceutów. Recepty, które są kierowane od lekarza
do farmaceuty powinny być pisane poprawnie z uwzględnieniem prawidłowych dawek,
dawkowania, dat i schludnie napisane, tak aby farmaceuta nie miał problemu z odczytaniem.

Lekarze nie mają prawa do eutanazji oraz do klonowania i uszkadzania płodu. Lekarze

również nie mogą porozumiewać się z przedstawicielami medycznymi, którzy zachęcają
lekarzy do przepisywania leków swojej firmy. Nie znaczy to, że lekarze są pozbawieni prawa
porozumiewania się z przedstawicielami medycznymi. Nie mogą korzystać z prezentów jakie
proponują im przedstawiciele bądź pacjenci, np.: przyjmowanie opłat za zabiegi, badania,
operacje, gdyż nie jest to zgodne z kodeksem etyki. Lekarz może odmówić leczenia osoby
pod wpływem środków odurzających lub alkoholu. Aby być dobrym stomatologiem, trzeba
swój zawód wykonywać zgodnie z zasadami etyki, by zawsze nieść ukojenie i pomoc oraz by
godnie wypełniać misję, jaką dano lekarzom.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Co to jest dokumentacja medyczna?

2.

Na czym polega dokumentacja wewnętrzna i zewnętrzna?

3.

Jaki lekarz na uprawnienia do prowadzenia dokumentacji?

4.

Jak powinna być prowadzona dokumentacja?

5.

Gdzie się przechowuje dokumentację?

6.

Co to jest etyka?

7.

Jakie cechy powinien mieć lekarz?

8.

Czy wszyscy lekarze przestrzegają etyki?

4.4.3 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj zawarte w Kodeksie Etyki Lekarskiej informacje dotyczące przechowywania

dokumentacji medycznej. Odpowiedz na pytania:

−

jak jest definiowana dokumentacja medyczna?

−

czy spotkałeś się już kiedyś z taką dokumentacją?

−

czy lekarz, który nie przechowuje zgodnie z zasadami dokumentacji medycznej postępuje

etycznie?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować materiał nauczania dotyczący dokumentacji medycznej,

2)

wyszukać w Kodeksie Etyki Lekarskiej informacje o dokumentacji medycznej,

3)

przeanalizuj ustawę,

4)

odpowiedzieć na pytania,

5)

przedyskutować odpowiedzi w grupie,

6)

przedstawić wyniki ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

komputer z dostępem do Internetu,

–

Kodeks Etyki Lekarskiej.

Ćwiczenie 2

Wymień i scharakteryzuj cechy lekarza stomatologa, który działa zgodnie z etyką. Jaki

ma to wpływ na kształtowanie jego wizerunku?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować materiał nauczania dotyczący zasad etyki,

2)

scharakteryzować cechy lekarza działającego zgodnie z etyką,

3)

przedstawić wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks Etyki Lekarskiej.

Ćwiczenie 3

Przeprowadź rozmowę z pacjentem, który przyszedł kilka minut po zakończeniu Twojej

pracy, oraz z pacjentem, który przynosi dodatkowe pieniądze za badania. Uwzględnij zasady
etyki lekarskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować materiał nauczania dotyczący zasad etyki,

2)

wyszukać w Kodeksie etyki jakich sytuacji lekarz powinien unikać,

3)

przeanalizować zasady etyczne,

4)

przeprowadzić scenki w formie dialogu,

5)

przedyskutować treści scenek grupie,

6)

zaprezentować wnioski z ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

Kodeks Etyki Lekarskiej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

Ćwiczenie 4

Wpisz na rysunku podstawowe cechy dokumentacji stomatologicznej.

Rysunek do ćwiczenia 4

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować materiał nauczania dotyczący dokumentacji medycznej,

2)

wyszukać cechy dokumentacji,

3)

przeanalizować wyszukane cechy,

4)

uzupełnić rysunek,

5)

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

posłużyć się zasadami etyki?

2)

rozróżnić dokumentację wewnętrzną od zewnętrznej?

3)

przeprowadzić analizę dokumentacji wewnętrznej?

4)

przeprowadzić analizę dokumentacji zewnętrznej?

5)

scharakteryzować metody przechowywania dokumentacji?

6)

przeprowadzić ocenę postępowania lekarzy wobec pacjentów?

Dokumentacja

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Tobie sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Tobie wolny czas.

8.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Lekarz, który zajmuje się leczeniem zębów i higieną jamy ustnej to
a)

higienista.

b)

internista.

c)

dentysta.

d)

dermatolog.

2.

Badania przesiewowe przeprowadza się
a)

tylko u osób dorosłych.

b)

tylko u dzieci.

c)

tylko u kobiet w ciąży.

d)

u dzieci i osób dorosłych.

3.

Szczoteczki do mycia zębów nie należy przechowywać
a)

w kubeczku.

b)

blisko pasty do zębów.

c)

w zamkniętym pudełeczku.

d)

w łazience.

4.

Głównym składnikiem w pastach działającym przeciwpróchniczo jest
a)

wapń.

b)

woda.

c)

ż

elazo.

d)

fluor.

5.

Nici stomatologiczne służą do
a)

higieny języka.

b)

zabiegów stomatologicznych.

c)

czyszczenia przestrzeni międzyzębowych.

d)

dekoracji gabinetu stomatologicznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

6.

Higiena jamy ustnej polega
a)

tylko na regularnym myciu zębów.

b)

tylko na płukaniu jamy ustnej.

c)

tylko na nitkowaniu.

d)

na myciu zębów, płukaniu i nitkowaniu.

7.

Węglowodany powodują
a)

wzrost zębów mlecznych.

b)

zmianę pH.

c)

próchnicę.

d)

próchnicę i zmieniają pH jamy ustnej.

8.

Krwawiące dziąsła to objaw
a)

rosnącego zęba.

b)

polepszenia się stanu jamy ustnej.

c)

paradontozy.

d)

wad żuchwy.

9.

Badania przesiewowe przeprowadza się w celach
a)

polepszenia gleby, upraw.

b)

ekologicznych, ulepszenia żywności ekologicznej.

c)

farmaceutycznych, udoskonalenia farmakologii.

d)

medycznych, profilaktycznych.

10.

Stomatolog przed przystąpieniem do badania przedmiotowego powinien przeprowadzić
a)

borowanie zęba.

b)

wywiad z pacjentem.

c)

diagnozę.

d)

badanie przesiewowe.

11.

Na stan zdrowia zębów ma wpływ
a)

higiena jamy ustnej, dieta.

b)

stan wiertła stomatologiczne.

c)

precyzja stomatologa.

d)

tylko dieta.

12.

Lekarz składa przysięgę według praw etyki
a)

Sokratesa.

b)

Hipokratesa.

c)

Seneki.

d)

Arystotelesa.

13.

W stomatologii ważniejsza od leczenia jest
a)

miła aparycja stomatologa.

b)

higieniczny gabinet.

c)

profilaktyka.

d)

niska cena zbiegu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

14.

Jeśli pojawiają się widoczne urazy zębów, należy zwrócić się do
a)

ortopedy.

b)

chirurga.

c)

ortodonty.

d)

pielęgniarki.

15.

W wywiadzie lekarskim nie znajduje się
a)

wiek pacjenta.

b)

choroba na jakie cierpi.

c)

leki jakie przyjmuje.

d)

pytanie o wyznanie religijne.

16.

Objawami próchnicy są
a)

bóle w klatce piersiowej.

b)

zawroty głowy.

c)

bóle zębów.

d)

krwawienie dziąseł.

17.

Lidokaina to środek
a)

zapobiegający próchnicy.

b)

stosowany do znieczuleń.

c)

składnik pasty.

d)

związek o budowie fenolowej.

18.

Badanie przesiewowe jest przeprowadzane
a)

tylko przez lekarzy.

b)

przez lekarzy i pielęgniarki.

c)

tylko przez pielęgniarki.

d)

tylko przez stomatologów.

19.

Kobiety w ciąży mogą spożywać NLPZ
a)

bez przeciwwskazań.

b)

nawet przekraczać dawki terapeutyczne tych leków.

c)

codziennie.

d)

w określonych warunkach, jedynie po konsultacji z lekarzem.

20.

Badania podmiotowe mogą składać się z
a)

wywiadu z pacjentem.

b)

badania przedmiotowego.

c)

badania przesiewowego.

d)

badania toksykologicznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Prowadzenie wywiadu chorobowego

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

6. LITERATURA

1.

Jańczuk Z.: Profilaktyka profesjonalna w stomatologii. PZWL, Warszawa 2005

2.

Rokitiańska M. : Podstawy ortodoncji. Wydawnictwo Akademickie, Bydgoszcz 2004

3.

Rosłan-Szulc K.: Abc twoich zębów. Endirpol, Gdańsk 1994

4.

Spiechowicz E. : Protetyka stomatologiczna. PZWL, Warszawa 1998

5.

Studzińska-Pasieka: Angielski dla stomatologów. Bestom, Łódź 2005

6.

Volz U.: Dbaj o zęby. Interspan, Styczeń 2006

Źródła internetowe
7.

www.zdrowie.pl

8.

www. stomatologia.pl