Marzena Warnke

Słownictwo kaszubskie w praktyce szkolnej

Lipnica 2007

Spis treści

Wstęp

str. 1

Rozdział I

1. Gochy jako podregion Kaszub

str. 7

2. Wiadomości ogólne

str. 7

3. Krótka historia powstania wsi Lipnica

str. 9

4. Ogólna charakterystyka gminy Lipnica.

str. 11

Rozdział II

Słowniki kaszubskie

str. 16

1. Aleksander Labuda „Słowniczek kaszubski”

str. 17

2. Jan Trepczyk „Słownik polsko-kaszubski”

str. 18

Rozdział III

Słownictwo kaszubskie w praktyce szkolnej

str. 19

Zakończenie

str. 109

Bibliografia

str. 111

2

Wstęp

Rodzimy język to najbardziej wyrazisty znak odmienności i tożsamości

Kaszubów. Czy obecnie kaszubszczyzna spychana jest na margines i wchodzi w

fazę zmierzchu? Spory odłam społeczności kaszubskiej, w tym inteligenckiej

twierdzi, iż rodzimy język zachowuje się już tylko w mowie dziadków, a

niedługo nie będzie po nim nawet „pamiętci ni spiéwë”.

Nie mogę się z tym zgodzić. Kaszuby są najbardziej wyrazistą kulturowo

cząstką Pomorza. Kaszuby to nie tylko piękne krajobrazy, specyficzna tradycja,

dramatyczne losy i przeżycia naszych przodków, codzienna, skrzętna

zapobiegliwość i pracowitość, ale także bogaty i zróżnicowany język, który jest

podwaliną bytu kaszubskiego. Można porównać wartość kaszubszczyzny do

skrzyni posażnej, wypełnionej po brzegi przedziwnymi klejnotami i starociami,

rodem z dawnych epok, ale przydatnymi i dzisiaj. Co ważniejsze, cały ten zbiór

językowych oryginalnych rozmaitości stanowi nieodłączną cząstkę duszy

zbiorowej Kaszubów. Według Herdera:

„Narody mają swoją duszę i prawdziwą moralną jedność, która czyni je tym,

kim są. Jedność ta wypowiada się przede wszystkim w języku”.

1

Tę prawdę podkreśla „Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej” ks.

Bernarda Sychty, we wstępie którego czytamy:

„Jeśli zachowa on (język) trwałą wartość, to nie dla sposobu opracowania, lecz

dlatego, że jest obrazem żywej codziennej mowy, będącej wiernym odbiciem

oblicza kulturowego ludu, który się nią posługuje”.

2

3

Dlatego też w mojej pracy chciałam utrwalić to, co stanowi, że Kaszubi są

najbardziej zwartą grupą etniczną na Pomorzu, a mianowicie kaszubską mowę.

Tematyka ta jest mi bardzo bliska, gdyż mieszkam na Kaszubach, a dokładnie w

południowej ich części zwanej „Gochami”.

„Kaszëbskö mowa je słodkô w gębie” – mówią Kaszubi, gdyż jest to ich

mowa i mowa pradziadków, zatem mowy tej nie tylko się nie wstydzą, lecz z

całą pieczołowitością ją pielęgnują. Szczególnym wyrazem tego faktu jest

bogata twórczość literacka, dla której – poza swoistym folklorem – tworzywem

podstawowym jest kaszubska mowa.

3

Obecnie mamy do czynienia z renesansem regionalizmu, określanym jako

„przebudzenie etniczne”, „powrotem do korzeni”, czy „zakorzenieniem w małej

ojczyźnie”. Rodowodu terminu region szukać należy w łacińskim słowie regio,

w znaczeniu: okolica, kraina, powiat. Z pojęciem regionu łączy się zjawisko

społeczne, które określa się mianem regionalizmu. Regionalizm jest ruchem

społecznym charakteryzującym się dążeniem do zachowania i kultywowania

własności kulturowych, specyficznych dla danego regionu kraju. Odwołuje się

do więzi łączących człowieka z najbliższą okolicą – krainą – „małą Ojczyzną”.

Regionalizm spełnia między innymi następujące funkcje:

- społeczne – kształtowanie i umacnianie więzi z zamieszkiwanym regionem

oraz poczucie wspólnoty regionalnej, wyzwalanie aktywności

społecznej, społeczno- gospodarcze ożywienie narodu dzięki

wykorzystywaniu tkwiących w nim wartości materialnych i

niematerialnych;

- kulturalne – ocalanie i ochrona ginących elementów kultury ludowej danego

regionu;

4

- wychowawcze – rozbudzanie zainteresowań problematyką historii,

współczesności,

perspektyw

rozwojowych

regionu,

uwrażliwienie na piękno i specyfikacje regionalnej kultury

przyrody, krajobrazu, kształtowanie i rozwijanie uczuć

przywiązania i umiłowania rodzinnych stron.

4

Tak jak ptak, który opuszcza własne gniazdo, zatacza zrazu małe kręgi, tak i my

powinniśmy wpierw poznać i zrozumieć swą małą Ojczyznę – najbliższe nam

okolice. By potem jak ptak przelecieć dalej i dalej, aby móc poznać i zrozumieć

swoją Ojczyznę i świat.

5

Właśnie kilkadziesiąt lat wędrówek ks. B.Sychty z

notatnikiem w ręku oraz poczucie niedosytu z lektury kaszubskich opracowań i

słowników przyczyniły się do podjęcia przez Sychtę pracy nad słownikiem. We

wstępie do pierwszego tomu kaszubskiego słownika niemal poetycko

wspominał:

„Jeździłem od parafii do parafii, gdzie znów chata, stodoła, pole i las razem z

jeziorem, do którego doszło jeszcze morze, otwierały mi drogę do

zaczarowanego królestwa słów”.

6

B.Sychta, jeden z najwspanialszych synów ziemi kaszubskiej, rozkochany w

mowie rodzimej, wystawił monumentalny pomnik w postaci największego i

najwspanialszego w historii słownika – „Słownika gwar kaszubskich na tle

kultury ludowej” (7 tomów, 1967-1976).

Dziś potwierdzają naukowe autorytety, że słownik B.Sychty jest najlepszym

naukowym słownikiem gwarowym nie tylko kaszubskim, ale w ogóle

słowiańskim. Jest to bowiem, dzięki wzbogaceniu haseł o różnorodną

frazeologię, fragmenty tekstów, pieśni ludowych, zagadki, anegdoty (łącznie 25

tys. haseł) encyklopedia kultury ludowej.

5

Celem mojej pracy było stworzenie słowniczka kaszubskiego dla uczniów

szkół podstawowych.

Do najpoważniejszych prac z zakresu słownictwa kaszubskiego zaliczamy

również:

1. Aleksander Labuda: „Słowniczek kaszubski”, Warszawa 1960

2. Jan Trepczyk: „Słownik polsko-kaszubski”, Gdańsk 1994.

Z tych właśnie dzieł wybrałam słownictwo należace do podstawowego

zasobu językowego ucznia, dotyczące podstawowych, życiowych spraw. Pragnę

nadmienić, iż w Szkole Podstawowej w Lipnicy, w której pracuję słowniki te są

mało dostępne dla ogółu.

W bibliotece szkolnej znajduje się tylko „Słowniczek kaszubski” Aleksandra

Labudy.

Praca składa się z trzech rozdziałów. W pierwszym rozdziale podjęłam próbę

scharakteryzowania regionu, który zamieszkuję. Drugi rozdział poświęciłam

twórcom dzieł kaszubskich: A.Labudzie i J.Trepczykowi, a także pokrótce

opisałam ich dzieła – słowniki kaszubskie. Natomiast trzeci rozdział stanowi

zasadniczą część pracy – słownik.

Mam nadzieję, że zebrane słownictwo okaże się pomocne zarówno uczniom, jak

i nauczycielom.

Również nowy program nauczania, jak sądzę, powinien wpłynąć pozytywnie na

rozwój wszelkich form edukacji regionalnej. W projekcie „Podstawy

programowej kształcenia ogólnego” z dnia 21.X.1998 r. Sporo miejsca poświęca

się treściom programowym dotyczącym edukacji środowiskowej, która zajmuje

się dzieckiem na tle rodziny, własnej miejscowości i regionu, kraju i świata. Już

w nauczaniu początkowym mamy stwarzać warunki do „wrastania w kulturę

rodzinną i regionalną i odnajdywania w niej źródeł wartości osobistych”.

6

W zakresie edukacji polonistycznej głównym celem jest kształtowanie

emocjonalnego stosunku do kultury i języka jako wartości narodowej,

regionalnej i osobistej.

Treści regionalne znajdują się również w edukacji muzycznej, plastycznej, a

nawet kultury fizycznej.

Wielkie pole do twórczej pracy mają również nauczyciele historii, wiedzy o

społeczeństwie, geografii, biologii, a przede wszystkim wychowawcy. Bo kto

wie, czy nie najważniejszym elementem w pracy dydaktyczno-wychowawczej

nie jest osobisty stosunek nauczyciela do najbliższego otoczenia, własnych

korzeni.

Im więcej uczucia wobec małej Ojczyzny, tym większa gwarancja rozbudzenia

zainteresowania regionem wśród uczniów.

7

Rozdział I

Gochy jako podregion Kaszub

1. Wiadomości ogólne

Gochy to nazwa kaszubskiego skrawka leżącego w południowo-

zachodniej części województwa pomorskiego. Dziś obszar ten obejmuje pięć

parafii: Borzyszkowy, Brzeźno Szlacheckie, Borowy Młyn, Zapceń i niedawno

Lipnicę.

Nie wiadomo, kiedy po raz pierwszy użyto w literaturze bądź

dokumentach historycznych nazwy Gochy. Do końca nie została rozstrzygnięta

jej etymologia. Nazwa ta może pochodzić od słowa „gochë” – pustkowia,

nieużytki wolne, które dominują na Gochach:

„Jeden zając potrzebuje tu tysiąc

morgów, a jeszcze musi kraść”.

Może też pochodzić od utożsamienia Gocha z człowiekiem wysokiego wzrostu,

drągalem.

7

O potrzebie tworzenia odmiennych nazw dla poszczególnych grup

ludności kaszubskiej decydowały niewątpliwie różnice gwarowe. Tyle ich

niemal, ile wiosek. Zasadnicza linia podziału przebiega tu miedzy północą i

południem, między „Fejnkaszëbami” a „Grobkaszëbami”. Ale również w

obrębie tych dwóch ugrupowań pełno, jak widać, pomniejszonych podziałów.

Na przykład od strony północno-wsschodniej, a więc z obszaru zwanego

geograficznie Zaborami, zowią Goch Krëbanami. Ale ani Gochy, ani Krebany

8

nie chcą się przyznawać do ludności Konarzyn i najbliższej jej okolicy: tu

znajdziemy wysepkę Kabuków.

A znów mieszkańców skrawka ziemi między Konarzynami i Swornegacami zwą

Gochy – Grubami. Łatwo się w tym wszystkim pogubić, tym bardziej, że

niektóre ze starych nazw odchodzą lub już odeszły w zapomnienie wobec wciąż

postępującej integracji całych Kaszub.

Jak w ludowym wierszyku:

Czy on Bëlôk, Rebôk

Fejnkaszëba,

Czy on Korczôk, Łyczôk,

Grëbkaszëba

Czy on Lesôk, Drobol, Goch

Rychtyk Poloch on je doch.

8

Cechą kaszubszczyzny, całej kultury, najbardziej utrudniającą jej poznanie

przybyszowi z innych stron Polski jest bardzo odrębny dialekt.

Dla Gochów „gôszec”, czyli mówić w miejscowej gwarze, to „mówić

prawdziwie po kaszubsku”. Gochy bowiem to „najprawdziwsze Kaszuby”.

9

Miejsce, w którym się człowiek urodził, spędził część albo całe życie.

To ziemia naszych przodków, z którą związek emocjonalny przekazali komuś

ojcowie.

9

2. Krótka historia powstania wsi Lipnica

Na 38 km szosy chojnicko-bytowskiej, leży stara wieś szlachecka

Lipienice, dziś zwana Lipnica. Wieś ta była w zaraniu dziejów, wraz z

Ostrowiem, własnością jednego dziedzica, który zamieszkiwał ponoć wysepkę,

znajdującą się w jeziorze Trzebielsko. Ten to dziedzic miał dwóch synów, z

których jednemu dał Ostrowite, zaś drugiemu Lipnicę. Oczywiście

dokumentalnego potwierdzenia nie ma, lecz badanie dziejów tych dwóch wsi,

każe przypuszczać, że istotnie tak być musiało, skoro jasnem jest, iż obszary

dawnej wsi Ostrowite, wchodziły daleko w głąb ziem należących do dzisiejszej

Lipnicy. Po wtóre, słupy wodne, do dziś dnia widoczne w jeziorze Trzebielsko

rzekomo nosiły most, łączący Ostrów z brzegiem jeziora. Na miejscach

dzisiejszego Ostrowitego i Lipnicy, osadził wspomniany dziedzic, jak i później

jego synowie, swoich sługów, którzy stanowili pierwszych mieszkańców

wymienionych miejscowości. Tym sposobem powstały zaczątki dawnych

wiosek, a dopiero „właściwe” założenie nastąpiło później, dzięki przywilejom

udzielonym przez różnych suwerenów wysłużonym i odznaczonym rycerzom -

szlachcicom.

Obszar wioski Lipnica wynosi ogółem trzydzieści włók. Nazwa tej wsi

wywodzi się od LIP, które tworzą oazę, w większej mierze zaścielały istotnie

obszar dzisiejszej gminy Lipnica, jak również częściowo spotkać było je można

na wzniesieniu brzegów jeziora Głęboczka i Lipionek. Pierwszy przywilej na tę

wieś udzielił wielki mistrz krzyżacki Wynryk de Knippenrod w 1366 r.,

pierwotnemu dziedzicowi Henrykowi a Tabach, zwierzchnikowi, czyli staroście

człuchowskiemu, a król polski Zygmunt I w roku 1526 potwierdził go. Zatem

Lipnica jest gniazdem tych rodzin, które z przytoczonego przywileju wynikają, a

więc: Otthów, Krzymików czyli Pupków, Wnuków, Krayków, Pychów,

Pażątków, Żaków, Suchych, Jantów Lipińskich, a nadto Rymonów Lipińskich,

10

którzy tu dopiero w 1526 roku się osiedlili. Od roku 1776 dziedzicem Lipnicy

był Stanisław Pażątka Lipiński, protoplasta zmarłego w naszych czasach śp.

Teofila Pażątki Lipińkiego, pierwszego wójta obwodu Lipnica, po odzyskaniu

niepodległości Polski.

10

11

3. Ogólna charakterystyka gminy Lipnica.

Gmina Lipnica usytuowana jest w południowo-zachodniej części

województwa pomorskiego.

Gmina graniczy:

- od wschodu z gminą Brusy

- od południa z gminą Konarzyny i Chojnice

- od zachodu z gminami Miastko, Koczała, Przechlewo

- od północy z gminami Tuchomie, Bytów, Studzienice

Dokładne położenie gminy Lipnica określają współrzędne geograficzne:

- na północy 54

o

08 szerokości geograficznej północnej

- na południu 53

o

52 szerokości geograficznej północnej

- na zachodzie 17

o

11 długości geograficznej wschodniej

- na wschodzie 17

o

33 długości geograficznej wschodniej

Omawiany teren zajmuje południową część powiatu bytowskiego. Gmina

Lipnica

znajduje

się

na

obszarze

podprowincji

Pojezierzy

Południowiobałtyckich, w obrębie dwóch makroregionów: Pojezierza

Zachodniopomorskiego i Pojezierza Południowopomorskiego. Gmina swoim

zasięgiem obejmuje południową część mezoregionu Pojezierza Bytowskiego

oraz północny fragment Równiny Charzykowskiej.

11

Obszar gminy Lipnica zajmuje powierzchnię 30 957 ha w tym:

12

- użytki rolne – 11 491 ha

- lasy – 15 725 ha

- jeziora – 3 500 ha

Gminę zamieszkuje około 4 996 osób. Z ogólnej liczby mieszkańców gminy

Lipnica:

a) 48,8 % ze źródeł pozarolniczych

b) 51,2 % mieszkańców utrzymuje się z rolnictwa

12

Na terenie gminy Lipnica znajduje się 58 miejscowości, Brzeźno Szlacheckie,

Borzyszkowy, Lipnica to serce Gochów, czyli NASZA MAŁA OJCZYZNA.

Wieś Lipnica leży na 54

o

długości geograficznej wschodniej i na 17

o

25

szerokości geograficznej północnej. Lipnicę zamieszkuje rdzenna ludność

należąca do grupy etnicznej Kaszub. Do obecnych czasów zachował się język i

kultura kaszubska. Gwara Lipnicy wchodzi skład dialektu zaborskiego. Ulega

ona procesowi i wielu wyrazów uznawanych za gwarowe, rodzime, ma w

rzeczywistości niemieckie pochodzenie. Mieszkańcy posługują się w codziennej

mowie, także urzędowej, językiem kaszubskim, początkowo na pewno

całkowicie niezrozumiałym dla przybysza. Przebywanie wśród tubylców

pozwoli jednak dość szybko pokonać barierę językową i początkową nieufność

kierowaną przez prawie wszystkich Kaszubów w stosunku do obcych.

Oto kilka przykładów kaszubskiej gwary, którą posługuje się ludność Lipnicy:

- gospodarz

- gbur

- pokój

- izba

- skrzynia

- kasta

- pieniądze

- detki

- kłamca

- łgarz

- dom mieszkalny

- budink

13

Trzeba znać swój język, to język naszych dziadków i rodziców. Każdy kto

mieszka na Kaszubach powinien znać kaszubski. Dodam, że każdy nauczyciel

pracujący w szkole na Kaszubach powinien dobrze znać język kaszubski. W

Szkole Podstawowej w Lipnicy wszyscy nauczyciele mają pozytywny stosunek

do kultury kaszubskiej, a to choćby ze względu na to, że większość jest

Kaszubami. W szkole uczą dzieci poezji i prozy kaszubskiej, także i haftu

kaszubskiego. Szkoda, że pan Zbigniew Studziński pochodzący z Wiela, odszedł

już na emeryturę, bo prowadził kółko kaszubskie, na którym uczył języka

kaszubskiego. Co roku w Brzeźnie Szlacheckim odbywa się gminny przegląd

twórczości kaszubskiej. Biorą w niej udział uczniowie szkół podstawowych

gminy Lipnica. Na przeglądzie tym dzieci recytują i śpiewają utwory

kaszubskie.

W 1987 r. powstał zespół wokalno-instrumentalny „Gochy”. Zespołem kieruje

nauczycielka Agnieszka Cyra. Oprócz pieśni kaszubskich włączyli włączyli

pieśni religijne i polskie. Występami uświetniają uroczystości środowiskowe

świeckie i kościelne na terenie gminy Lipnica, a także poza nią. Zespół we

własnym zakresie przygotował stroje harmonizujące z otaczającą nas przyrodą.

Dominuje w nich kolor zielony, niebieski i żółty, ponieważ w pobliżu Lipnicy

znajduje się mnóstwo lasów, łąk, jezior oraz zbóż. Nieodłącznym składnikiem

stroju jest piękny haft. Hafty kaszubskie wykonywane są na lnianym płótnie, a

w niektórych wsiach - na czarnych tkaninach fabrycznych. Do najczęściej

spotykanych motywów należą kwiaty tulipana, wkomponowane w inne motywy

roślinne w układzie symetrycznym.

14

W hafcie dominuje 7 barw:

- granatowy

- modry (to obfitość jezior i rzek na Kaszubach)

- niebieski ( oznacza niebo jaśniejące )

- zielony ( oznacza leśne przestrzenie )

- żółty ( piaszczystą kaszubską glebę )

- czerwony ( krew przelaną za Kaszuby )

- czarny ( pamięć niemieckiej niewoli )

Mieszkańcy regionu są głęboko wierzącymi i praktykującymi katolikami,

co uwidacznia się w ilości mieszkańców uczestniczących czynnie we mszach

świętych, powszednich i niedzielnych.

Szkoły tego regionu były jedynymi w województwie słupskim, w których

mieszkańcy nie pozwolili zdjąć krzyży, wiszących na ścianach klas lub

korytarzach. Liturgia w kościele w języku kaszubskim odbywa się przy

pewnych okazjach - podczas mszy św. poświęconych rodowym rodzinom, np.

państwa Borzyszkowskich, państwa Świątek - Brzezińskich. Nie żyjący już

ksiądz proboszcz z naszej poprzedniej parafii Borzyszkowy i budowniczy

kościoła w Lipnicy dziekan Kazimierz Reapke czynił to bardzo oryginalnie.

Jego czyny idą za nim, a dzięki nim żyje w naszej pamięci. Ludzie jeszcze

dziś powtarzają słowa: „Był takim ludzkim księdzem, z każdym znalazł

wspólny język. Był jednym z nas. Najlepszym.” W kościele pod wezwaniem

Najświętszej Maryi Panny w Lipnicy można podziwiać tablicę ufundowaną

przez mieszkańców wsi na pamiątkę współtwórcy parafii.

Wspaniałą okazją do poznawania naszych stron są wycieczki turystyczne

- piesze i rowerowe. Wycieczki to ciekawy sposób na pogłębienie więzi

uczuciowych z małą ojczyzną, rozbudzenie zainteresowań tradycją,

współczesnością i przyszłością.

15

Propagatorami zdrowego trybu życia są nauczyciele Alina i Tomasz Drzazgowie

- założyciele Szkolnego Koła PTSM. Ostatnio i ja dołączyłam w szeregi tego

koła. Organizujemy rajdy rowerowe „Szlakiem drewnianych kościołów”.

Młodzież zapoznała się już ze szczególnymi i wyjątkowymi kościołami w

Borzyszkowach, Brzeźnie Szlacheckim i Leśnie.

Kościoły te, to unikalne przykłady dawnego drewnianego (zrębowego i

szkieletowego) budownictwa sakralnego na Pomorzu Gdańskim; zestawione z

trzech zasadniczych członów: dzwonnicy, nawy i prezbiterium. Na kościołach

tych występują pokrycia dachowe najpopularniejsze dla tego wieku - gonty

dachowe.

13

W Leśnie dzieci podziwiały też zabytki przyrody i cmentarzysko kurhanowe -

na pamiątkę po Gotach zamieszkujących te tereny na początku naszej ery.

Członkowie koła co jakiś czas biorą też udział w pieszych wędrówkach na

orientację, organizowanych przez gazetę „Głos Pomorza”.

Podróże rowerowe i piesze licznymi piaszczystymi drogami Gochów

pozostawiają niezatarte wspomnienia.

Cieszy zamieszkiwanie na pięknej ziemi kaszubskiej :

Kaszubi uważają się za Polaków. Polska jest ich wielką, a Kaszuby małą

Ojczyzną:

„Nie ma Kaszeb bez Polonii,

A bez Kaszeb Polści.”

/ Derdowski /

16

Rozdział II

Słowniki kaszubskie

„ ... byłoby dla historyków rzeczą wielce pożyteczną, gdyby jakiś

polski językoznawca zechciał wszystkie wsie kaszubskie objechać,

pozbierać stare wyrazy i wydać dialektyczny słownik kaszubski.”

/ Mrongowiusz /

Język kaszubski zajmuje miejsce pośrednie między polskim, a połabskim,

z tym że dzisiejszą mowę Kaszubów większość uczonych uważa za narzecze

polskie, ze szczątkami wymarłych Pomorzan.

1

Dzisiejsi Kaszubi są więc

niedobitkami plemienia Pomorzan. Rola gwary kaszubskiej jest tutaj

niepowtarzalna, mowa, język to rzeczy najbardziej wartościowe dla samych

Kaszubów. Decyduje to o ich kaszubskiej tożsamości. Wiemy, że językowe

dziedzictwo jest zwierciadłem duszy kaszubskiej.

2

Ów nacechowany pietyzmem

stosunek do rodzinnego słowa krzewili poeci i działacze kaszubscy, m. in.

wspomniany już F.Ceynowa, a także Hieronim Derdowski, a wcześniej Szymon

Krofey, czy Michał Pontanus (Mostnik).

Obecnie język kaszubski dysponuje stosunkowo bogatą literaturą, a także

opracowaniami językowymi, w tym zwłaszcza słownikowymi. Żaden

wyróżniający się specyficznymi właściwościami obszar językowy nie mógłby

wytworzyć języka literackiego i trwałby ciągle na poziomie gwarowym, gdyby

jego przedstawiciele nie mieli ku temu warunków, względnie nie podjęliby w

ogóle prac nad jego ukształtowaniem.

3

17

1. Aleksander Labuda jest autorem „Słowniczka kaszubskiego” (1960),

składającego się z części polsko-kaszubskiej i kaszubsko-polskiej. Jest to owoc

wieloletniego trudu nauczyciela - Kaszuby, który borykając się w codziennej

pracy z nie zawsze dlań zrozumiałą polszczyzną literacką powiększał

systematycznie swoją prywatną kartotekę dyferencyjnego słownika kaszubsko-

polskiego. Słownik Labudy jest bowiem w zasadzie słownikiem dyferencyjnym,

tj. uwzględnia jedynie słownictwo kaszubskie różne od polskiego, a pomija takie

wypadki, gdy mowa polska i kaszubska, abstrahując od różnic w wymowie, są

ze sobą identyczne.

4

Większość wyrazów zawartych w słowniku zaczerpnął

autor wprost z ust dzieci w wieku szkolnym.

Jedną z ciekawszych cech słownika jest wielkie bogactwo nie spotykanych w

innych słownikach zdrobniałych form rzeczownikowych, przymiotnikowych,

czasownikowych, używanych w zwrotach do dziecka, czyniąc z niego źródło

poznania żywych procesów słowotwórczych w kaszubszczyźnie.

Zróżnicowanie dialektalne Kaszub jest znaczne, dlatego by oszczędzić

czytelnikowi dodatkowych trudności, pominięte zostały drobniejsze i mniej

ważne odmianki dialektalne. Podane formy przekazują więc fonetykę kaszubską

w dużym uproszczeniu.

5

Słowniczek ten ma przede wszystkim służyć dzieciom do celów

praktycznych w ich nauce w szkole. Służyć ma też nauczycielom. Nauczyciel

pracujący na Kaszubach, a nie znający w dostateczniej mierze mowy swych

wychowanków, nie może w pełni zrealizować postulatów wychowania i

nauczania.

6

18

2.

Kontynuację pracy zapoczątkowanej przez Aleksandra Labudę

„Słowniczkiem kaszubskim” stanowi dwutomowy „Słownik polsko-kaszubski”

(1994) Jana Trepczyka.

Pisownię słownika oparł autor na współczesnej pisowni kaszubskiej,

opracowanej przez E.Brezę i J.Tredera. Słownik zawiera około 60 tys. haseł

nadto podhaseł, związków wyrazowych i frazeologizmów - z zakresu ogólnego

słownictwa polskiego, a w tym m. in. nazwy ludzi oraz nazwy geograficzne

(zwłaszcza kontynentów, państw, krain geograficznych), nazwy mieszkańców

państw, regionów i miast - też lokalnych - wraz z pochodnymi przymiotnikami.

7

We wstępie słownika czytamy:

„Starałem się w nim zawrzeć znaną mi i dostępną w źródłach leksykę kaszubską

tak, by służyć mogła wszystkim tym, którzy pragną próbować swoich sił i

umiejętności na polu kaszubskiej prozy i poezji”

8

Ale słownik ten ma też służyć wszystkim czytelnikom kaszubskich tekstów,

szczególnie kaszubskiej literatury pięknej: liryki, epiki i dramatu. Zauważyć tu

warto, iż zainteresowanych kulturą i piśmiennictwem kaszubskim wciąż

przybywa wśród samych Kaszubów, jak i wśród ich sympatyków, a rośnie też

grono piszących po kaszubsku.

9

Coraz wyraźniej zaznacza się świadoma decyzja afirmacji kaszubsksiej

przynależności etnicznej. Pierwszorzędne znaczenie nadaje się językowi

kaszubskiemu, o który należy się przede wszystkim troszczyć.

Rozdział III

„Język, który traci swą podstawową funkcję

-narzędzia komunikacjí między ludźmi - jest martwy.”

/ zasłyszane /

Aleksander Labuda

Słowniczek kaszubski

Skróty i znaki użyte w słowniku

l. m.

– liczba mnoga

m

– rodzaj męski

n

– rodzaj nijaki

pogardl.

– w znaczeniu pogardliwym

zob.

– zobacz

ż

– rodzaj żeński

A

achtny – szanowny

ajac – głaskać

apart – osobno

apartny – odrębny, odosobniony

auac – boleć

20

Ą

ągrest; krezbula, krezbuüla – agrest

ąker, ączer – kotwica

B

baczóna (m) – gbur, (zob. gbuür)

baczónowati – gburowaty

badéra (m), badérka (ż) – badacz

badérowac – badać

bal (m), bala (ż); puüczk – piłka

balika – wanna

ban (m), bana (ż); cug, cuch – kolej

banowi – kolejarz

baraszkuewac; werglowac – figlować

bardwica; bardówka – brodawka

barłozëc – śmiecić

barłóg – śmiecie; stara słoma zdarta z dachu

baszka – szyszka

batüg; kanczük; kuerbacz – bicz

bączec – mruczeć

bączola, bączöla – mruk

bestri – pstry

bestro – pstro

bëc – być

bëka, bëcëskue, bëcëszcze – gęś (pogardl.), (zob. pila)

21

bëka; hok, hök; hoczka, höczka - motyka

bëlniec – doskonalić

bédowac – licytować; proponować; częstować

białka – kobieta, żona

bic; bufsac, buüfsac, bufsowac; repac; repetowac – bić

biej! – idź

bieżk – goniec

biéda – ćma

biotczi, biötczi (ż l. m.) – zapasy, zmagania

biotkuewac są, biötkuewac są – zmagać się

blaszok, blaszök – garnek blaszany

blat – płyta kuchenna

blewiózka; szlejfka – tasiemka; wstążka

bliza, blëza – latarnia morska

blón – chmura, obłok

blosnóc, blösnóc – zerknąć

bol, böl – gruba deska

bołdzëna, böłdzëna – łuna

bołdzo, böłdzö – żywioł

Bołt, Böłt – Bałtyk

bołtowi, böłtowi – bałtycki

bot, böt (m) – łódź

bómk – cukiernik

bók – owad

bracyna, bracyn; brat – brat

bratk, bracyszk – zakonnik

bremza, bromza – harmonijka ustna

brëdac – brodzić

22

brëkuewac – potrzebować

brëzlowac; wałowac – falować

brifka – listonosz

brika – bryczka

briza – lekki wiatr

briźdźec; guetowac; warzëc – gotować, wrzeć

brót – bochenek

brutka, brütka; naueżenio, naueżeniö (ż) – narzeczona

brzod, brzöd – owoc

brzëmiél, brzmiél, pszmiél – trzmiel

brzótwic – roić

bucha, buücha – duma

buczka, buüczka – świnia

budla, buüdla; sklonka – butelka

buglrowac, buügrowac – kołotać, stukać

buksë, buükse – spodnie; majtki; kalesony

bulwa, buülwa – ziemniak

bulwiskue, buülwiskue, bulwiszcze –pole po ziemniakach

buszny, buüszny – dumny

butwio, buütwio, buütwiö; mursz, muürsz (m) – pleśń

buzer, buüzer – łobuz

buejac są; strachuewac są – bać się

buekadny; zbierny – obfity

buerénk, knop, knöp – chłopiec

buerowiczi (n) – krzewinka borówek

23

C

całki, całczi; całowny – całkowity

camer (m) – kłoda

cążki, czążki, czążczi – ciężki

cechunk, cechuü – rysunek

cemnica – ciemność

cemżo, cemżö (ż) – ponurość

cenio, ceniö (ż) – cień

ceplëzna – ciepło, upał

cëcac – ssać

cëzy, cëdzy – obcy, cudzy

cëzynka, cëzónka – cudzoziemka

cëzyńc – cudzoziemiec

céchuewac – rysować; kreślić

chaja; szor – huragan, nawałnica

charłąznik – złodziejaszek

chcëwi – chciwy

chcëwueta – łakomstwo

chełpic są – pragnąć, pożądać

chëba – podstęp

chëcz – chata, wnętrze domu

chëczewi; domacy, domocy, domöcy – domowy

chërzec – chorować (o zwierzętach)

chitrëla, chitrzela – człowiek chytry

chlabot, chabuet; gadajt; trzepuet – gaduła

chlastac; szmergac – rzucać

chlechac; skączec – narzekać

24

chójka; chuejna – sosna

chrëbac; gnebuelëc – chrupać

chrëbuelëc – skrobać

chochac – pluć

chrzept; krzept – grzbiet

chutczi, chuütczi; chudzy, chuüdzy – prędzej

chuüdzy – prędzej

chuemuerë – zakamarki, zakątki

chuerzec – chorować (o ludziach)

chuewa – zwierzęta domowe

chuewac – hodować

chwalba – przechwałka

chwierac, kwierac – powracać do zdrowia

cknóc – węszyć

cógnóc, cygnóc; szszorcowac – ciągnąć

cóżki, cóżczi; kleszcze, klészcze – obcęgi

czap; czapuet (m); koł, köł – błoto, brud

czedë, kedë – kiedy

czedëjinód – kiedy indziej

czej, kej – gdy

czernidło; tint – atrament

czerowac – kierować

czeszéń; tasza – kieszeń

czëc – słyszeć

czëp – wierzchołek

czëprëna; kłesz – czupryna

cziczer – lornetka

czikrowac – patrzeć uważnie, przypatrywać się

25

czołn, czöłn – czółno

czopk, czöpk; kapele; kłobuk – kapelusz

czód – okres

czuerdac; trąptac; treńdac – deptać, traktować

D

damic – milczeć

dana – choinka

darënk – podarunek, upominek

deka – koc

dekel, deczel; wiekue (n) – przykrywka

derë – gruźlica

dëcht; prawie – właśnie (zob. wnetka)

dëchtowny; uebcysły – szczelny

dërny; parchati – szorstki

dëtk (m) – pieniądz, dziesięciogroszówka

dil (m) – deska

dil – koper (zob. kueper)

dłużo, dłüżö – długość

dobëc; pueradzëc – zwyciężyć

doch; kue; szóc – przecież

docógac so, docëgac so – przypuzczać

doka, döka – mgła

dokoz, doköz – dowód

domok, domök; naszińc – swój, swojak

donód – dotąd

dońc, dunc, düńc – dojść

26

doskacëc; doskrzéc, dożgrzéc – dokuczyć

douedzëzna – dyskusja

dozerac – doglądać

dozuac są – przekonać się

dóm (m) – sień, przedsionek (zob. chëcz)

driżnic; sydrowac –wiercić

driżnik; syder – świder

dróbka – odrobina

dudle; fidle; skrzëpice, skrzëpczi – skrzypce

düc – tuzin

düka – dźwignia

düna; uüszos – wydma

dwiérze, dwiérczi – drzwi

dychawica – astma

dzëki, dzëczi, dzëwi – dziki

dzëki, dzëczi grzib – grzyb trujący

dzéwka – służąca

dzyrzki, dzyrzczi; welech – śmiały, dziarski

dżeżka, krütop – doniczka

E

eltka, heltka – dzika jabłoń

eżlë, żlë- jeżeli

27

F

falt (m); guba, guüba – fałda

fana – chorągiew

feflot (m), feflotka (ż) – człowiek, który mówi niezrozumiale

feflotac – mówić niezrozumiale

fizyńter – badacz; dowódca; wizytator

flaster – bruk

fledra – strzęp

flëk; skrow, skröw – łata

flekuewac – łatać

fófka – dowcip

fófuela (m) – samolub; samochwał

frańtówka; chueranka – piosenka ludowa

ful, fuül – pełno

G

gadac, godac, gödac – mówić

gapa; warna – wrona

garolina – firanka

gąba – usta

gąstwa – gąszcz

gbur, gbuür – rolnik, chłop (zob. baczóna)

gleń – kromka chleba

glonka – klosz

gnebac – szczypać

28

gnebuelëc; chrëbac – chrupać

guëdrowac – drwić

guërdzec – kaprysić

gón (m) – gonitwa

góra; prząter; uüstrzecha – strych

górz – gniew

graczac; madrowac – bazgrać, gryzmolić

grądzo, grądzö (ż) – ciężar, obciążenie

greńt; czis – żwir

grëbuecëzna – mowa północnokaszubska

grëbuelec; gadac z grëba – mówić północną kaszubszczyzną

grop, gröp, gropa, gröpa – garnek

grónk, zbón – dzban; urna

grónkue; krüta – bukiet

gród – łąka

grząpa, grzëpa – pagórek

gutorzec są, guütarzec są – bawić się

guedë (l. mn.); gwiozdka, gwiözdka – gwiazdka, Boże Narodzenie

guednik – grudzień

guełka – niedojrzały owoc

guerzëc; mierzëc – gniewać się

guewor, guewör, guewuer – gwar

gwës – na pewno

gwësno – pewnie, zapewnie

29

H

halac – przynieść

hawsec, hawsyc – obcas

hebzyda, uebzyda – szałas, szopa; garaż

hëcowac – rozpalać, rozżarzyć

hëczka (m); syska (ż) – koń

héne – tam; hen

héue; sa; tü – tu, tutaj

puej héue! puej sa! – przyjedź tu!

holowac, hölowac – rozlegać się (o głosie)

hopsorz, hopsörz (m), hopsorka, hopsörka (ż) – skoczek

howińga, höwińga – zatoka

höpen; open; uetemkli – otwarty

J

jachcorz, jachcörz, jachtarz, jachtörz (m), jachtorka (ż) – myśliwy

jachta – polowanie

jachtowac; jaguewac – polować

jachuetac – targać, szargać

jaguedzëczi, jaguedowiczi (n) – krzewinka czarnych jagód

jakuo – na przykład

Jastrë (l. mn.); Wielganoc, Wielgönoc – Wielkanoc

jawerno – rzeczywiście

jawerny – rzeczywisty

jądrzny – dzielny, obfity

30

jąkorka, jąkuerka – uraza

jeleżność; leżność – okazja

jesorë; szczeżli – ości

jédny – jadalny

jie – iść

jigra – gra

jimią; miano – imię

jiuszi – inny

jitro; witro – jutro

jiwer – kłopot; żal

jiwerny – identyczny

jizba – pokój, izba

jo, në – tak

jüńe – potwór, smok

K

kabot, kaböt – kaftan, bluza

kachla – kafel

kam (m) – skała, kamień

karno – stado

karaszkuewac – pędzić, wyganiać

karta – pocztówka

kastka – piórnik, (zob. piornik)

kawaler; naueżeni (m) – narzeczony

kawel – działka, kawałek ziemi

klapa – plotka

klapac – plotkować

31

klaputnica, klapuütnica – plotkarka

klaputnik, klapuütnik – plotkarz

klatë (l. m.) – kudły

kląpa; knaga – krowa

klemcowac – lutować; drutować

klóc; klic; zarzec – zakląć

klüyac; czapac; muerusac, muerësac; trzepac; zabuetac – brudzić

knëpel – patyk

knópa – guz

kofer – walizka

koleraba – klarepa

kóli, küli – ile

kóńc, kuńc, kuüńc – koniec

kót (m) – kopyto

kóbk –kłębek

kósk, kósyszk; perzną, perzinko; zdebło, zdebkue, zdebłüszkue – trochę

krelka; perka; pulka, puülka – ziemniak w łupinie

krëczew; palëca, palëc –laska

krëjamnosc – tajemnica

krëpë (ż. l. mn.) – kasza

krëszka – grusza

kroj, kröj – skraj

krosnią, krösnią – krasnoludek

króm; skład, skłöd – sklep (zob. sklep)

kruszka, krüszka – krowa

krzesytka; sztrajcholcka, sztrchuelcka; szwefelka – zapałka

krzëkwa – zawierucha

kuch, kuüch – ciasto

32

kufel, kuüel – garnek kamienny

kugla, kuügla – kula

kula, kuüla – grób; dół; piwnica w ziemi

kumka, kuümka; taska – filiżanka

kupisz, kuüpisz (m) – kupno, zakup

kur, kuür; kuron, kuüron – kogut

kurp, kuürp – stary but

kurzatwa; kurzawa, kuürzawa – zmieć

kurzëc, kuürzëc – palić tytoń

kusk, kuüsk – pocałunek

kuszk, kuüszk – ciastko

kuedra; szotora, szötora – szmata

kueleowac; ruksowac, ruksac; sztërac – szturchać

kuelibac, kuelebac – kołysać

kuelibka – kołyska

kueło, kuele – rower

kuełocz, kuełöcz – bułka

kuemuda, kuemuüda – zachmurzenie

kuepe; rzma – kopiec

kueper – miedź

kueseerzëc są – rozrastać się; jeżyć się

kuüstrzëc – zbroić

L

lata ; łata – listwa

le – ale, lecz

le, leno – tylko

33

ledac – znosić, tolerować

ledałi – znośny; mile widziany

legan; zgniloch, zgnilus – leń

leganowati; zgnili – leniwy

lenic – kleić

letki, letczi – lekki

lëbi – wiotki; wątły; luby

lëpa – warga

lice (n); skarń, skarnia – policzek

lińcuch, lincüch – łańcuch

liwk – kamizelka

loli, löli (n) – na dwór, na dworze

lókuewac są – radzić sobie, dawać sobie radę

Ł

łachueta, uübëtnosc; uübëtk (m) – przyjemność

łachuetno; uübëtno – przyjemnie

łanisz – przestępca; włamywacz, nicpoń

łamiszowati – występny

łapsnóc - chwycić

łasëca, uesëca – osa

łaszczewi – łagodny

łądżi – giętki

łąk – łuk

łeż, łża, łga – kłamstwo

łëczk – szczypiorek

łësëna – czoło

34

łëzgac – łuskać

łgac; stożëc – kłamać

łiskawica; mołnia, mołnio, mołniö, miłmica – błyskawica

łóno – naręcze

M

machtny – potężny

manic – łudzić

marachuewac są – męczyć się

marzebiónka – stokrotka

matosnëc – kręcić, oszukiwać

matoszek – krętacz

memka; nenka – mamusia

merkac; mëkcëc so – przypominać sobie

morkuewac – zapamiętać sobie

mëga – komar

mërk; guerzëcel – złośnik

mëri – marny

mést; wierą – prawdopodobnie

miałezi, miałki; sëpny – sypki

miazdra – cera; wygląd

miątki, miątczi; mitki, mitczi – miękki

miątkue, mitkue – miękko

midzë, miedzë; mindzë, miądzë – między

miech – wór

mielnica; młënica; młin, mlin; młun – młyn

miesódz, miesóc – księżyc

35

mieszk – portmonetka

miónka – wyścig

mir; zgueda – pokój

mol, möl, muel; rüm, rëm – miejsce

mol, muel – gospodarstwo rolne

moltech, möltech – uczta przyjęcie

muca, muüca, mucka – czapka

mujkac, muüjkac; smukac, smuükac – głaskać

muknóc, muüknóc – pisnąć

musz, muüsz – konieczność, mus

mueknóc są – pocić się

muerusny, muerësny; nikewny; zobuetny – brudny

N

nabëc są – znużyć się

nacéchuewac – narysować, nakreślić

nadżëbac – naginać

na krütą – na kokardę

nalazłi – znaleziony

nalezc są – urodzić się

nalënac; zalecac są – być natrętnym, narzucać się

namalastny – natarczywy

namiana (ż), namienieni (n) – przeznaczenie

na miónki, na miónczi – na wyścigi

naprocëm; naprocëmku, naprocëmkuü – naprzeciw

na przëtrofk, na przëtröfk – na wypadek

na pueszëku, na pueszëkuü – w pogotowiu

36

na rąbë – odwrót

naskwierac – nalegać

naszëkuewac – naprawiać; sporządzić

na sztëką – na przekór

neba, neblódka (ż), nablód (m) – przylądek

nen, na, no – ów, owa, owo

néga; uestatk; zbiég – reszta, pozostałość

nicht – nikt

nichto – niektóry

nichtos – człowiek nieznany

nielüsny – niechlujny

nieprzesadzony; zauestóny, zauestany – niepromowany

nieszëk – nieumiejętność; nieprzyzwoitość

niewëwstidny – bezczelny

niewidro – niepogoda

nigle – zanim

nikewno – brudno

nikwa – brud

niszczota (m) – niszczyciel

niweczny – znikomy, mało znaczący

niżawa – nizina

noc; norda – północ

nocny; nordowi – północny

nogawica; stréfla – pończocha

nokueli, nökueli (n) – zakręt

noparti, nöparti – uparty

noremny, nöremny – krnąbrny

nosëdła – nosze

37

noskwar, nöskwar, noskwiar, nöskwiar – kaprys

notej – wówczas, wtenczas

notejszi – ówczesny

nórt, nurt; nórcëk, nurcëk – kąt

nudla – makaron

O

oma; omama; starka – babcia

opa; opapa; stark – dziadek

Ö

ört – sposób

P

padalc – legendarny gad

paderączëna; zelëskuc – chwast

panewka – patelnia

papla – topola

para – oddech

parchuewati – parszywy

parłączëc – kojarzyć

paróbk – służący; młodzieniec

parpac, parparc – paproć

part – część, dział

38

parządnia, parządnio, parządniö – pastwisko

pasturz; skuetarz, skuetörz – pasterz

pażąc, pażëc (ż), pażąca, pażëca – trawnik, murawa

pażew, pażwina – łupina, łuska

pączk – pączek

penka – ćwiek, gwóźdź

pezglac – plątać

pich – pył

piesniok, piesniök – śpiewak

piestrzeń – pierścionek

piła – tartak (zob. żoga)

pióro – resor

pipa – fajka

pitkac – pić

plachc – plama

plaskati – płaski

plata – płyta

platizer – żelazko

platowac – prasować

plestac – ględzić, pleść

plëga (ż) – stara rękawica

plëta – kałuża

plëtnica – sadzawka

plëzgawica – szaruga

plińc – naleśnik

pluzg, plëzg – deszcz ze śniegiem

plużëc, plüżëc – dogadzać, sprzyjać; służyć zdrowiu

płoc – pleć chwasty

39

płochta, płöchta; puedrzëtnica – prześcieradło

płotnik – żywopłot

poch, pöch (m) – powonienie

pocorë (l. mn.), pöcorë – kręgosłup

polëk, pölëk – kołek, palik

połni, pöłni – obiad

połniowi, pöłniowi; züdowi – południowy

porka, pörka – bliźnięta

półbrat – kuzyn; brat przyrodni

półdëtk – pięciogroszówka

pón; wasta – pan

pószew – powłoka

póta – łapa

pöchnióczka (ż); zopoch, zöpöch – zapach

prachorz, prachörz; proszócy – żebrak

prawie; dëcht – właśnie (zob. wnetka)

prawne (n) – proces

priz (m) – cena

priza; klüza; sadza, sodzo, södzö – więzienie

proc – pruć

procëm, procëmku, procëmkuü – przeciw, przeciwko

procëmnik – przeciwnik

przecóżka, prucyżka – przeprowadzka

przegrizac; dzegwic, zegwie – przeżuwać

przejinaczëc – zmienić

przekuretowny, przekuüretowny – przekorny, dowcipny

przeńc – przejść

przesadzëc – promować

40

przesłëchac są – puścić mimo uszu

przesodzka, przesödzka – promocja

przestąpk – występek

przeszëkuewac – przestawić

przezdrzec – przejrzeć

przezëbłi; przeznobieni – przeziębiony

przezëbnieni (n); przeznobieni (n) – przeziębienie

przezérny – przejrzysty

przëbaczac; wdarzac – przypominać

przëkąsny – zgryźliwy

przënącëc są – przyzwyczaić się

przënąta; nowart, nöwart; puenąta – przyzwyczajenie, nawyk

przëpasowac – przyłapać

przëstrojec; puecwierdzëc – potwierdzić

przëtrofk, przëtröfk – wypadek, zdarzenie

przëzdzec są – przyjrzeć się

przid, przidowk, przidöwk – dodatek

przitki, przitczi – stromy

przitkue – stromo

przodë, przodzy – na przedzie

przódë – wpierw, na początku

puczac, puüczac – rzucać piłkę

pupa, puüpa – lalka

pupka, puüpka; zdrzik, zdrzejk – źrenica

purcel, puürcel – pączek (z ciasta)

purgac, puürgac – ślizgać się na butach

purgówka, puürgówka – ślizgawka

pustczi, puüstczi (ż l.mn.), pustkuewi (n l. p.) – domy za wsią

41

pue! puej! – chodź

puebita – bójka

puechcëwic są – skusić się

puecwierdzëc; przëstojec – potwierdzić

puecy; puetcëwi – poczciwy

puecztówka – znaczek pocztowy (zob. karta)

puedpierka; sztëca – podpora

puedpołnik, puedpöłnik – drugie śniadanie

puedrzëtnica; płochta, płöchta – prześcieradło

pueguerzëc są – pogniewać się

puejimani (n) – niewola

puejimańe – niewolnik

puejuga, puejiga – swoboda

puekozk, pueközk – pokaz, wystawa

puekrzesëc – orzeźwić

puelëca – półka

puemalinku, puemalinkuü – pomału

puemiana – wieść, pogłoska

puemión; chuechło (n) – echo

puemstwa – wybryk

pueproch – drobny śnieg

puerénk; wzénik – wschód

puesadłowi (n) – posiadłość

puesowa – sufit

puespiewac są – śpieszyć się

puestąpny – następny

pueszedło (n) - choroba zaraźliwa

puetcëwi; puecy – poczciwy

42

puewadzëc są – pokłócić się, poróżnić się

puewitrze; zawitro – pojutrze

puezdzëc są – spóźnić się

puezymk – wiosna

R

rakuewac – ciężko pracować

rądi – żwawy

rądo – ochoczo, chętnie

rechuewac – liczyć

rejnorz, rejnörz – urwis

rejnowac – harcować, dokazywać

remią – ramię

reno – rano

repieca – łach

rëbaczëc – łowić ryby

rëbitwa – połów ryb

rëc – kopać łopatą

rékuewac – hałasować

rińcel – koziołek (przewrót, fikołek)

riwka – tarka

riwuewac – trzeć na tarce

roczba, röczba – zaproszenie

roczëc, röczëc – prosić

roczëzna – rocznica

ropa – para wodna

ropic – parować

43

ropny – parny

rozesta; rozpart – rozłąka

rozestac – rozłączyć

roztrzepac – rozmazać

rówienik – rówieśnik

rób – szew

ruchno, rüchno – szata; ubranie

ruczk -. Stołeczek

ruks – szturchaniec

ruksowac, ruksac; kuekuewac; sztërac – szturchać

ruta, rüta – szyba

rümio, rümiö, rëmiö (ż) – obszar

rüsz – ruchliwy; czerstwy

S

salata, salöta – sałata

sapka; szuëpa; szuëra – katar

sągac, sygac, sëgac – sięgać

scóc, scyc; zetnóc – ściąć

sec – kosić

sedłowi (n) – siedziba

semikuewac – radzić

serzałi; fuchtny, fuüchtny – wilgotny

serzchel (ż), serzchla – sierść

serzo, serzö; fuchtnosc, fuüchtnosc – wilgoć

sëlac – słać

sëti – tłusty

44

sjątowinka, sjątojanka – porzeczka

sjodk, sjödk – świadek

skomżec; skrómie – skąpić

skarń (ż), skarnia (ż); słëch (m) – skroń

skączec – narzekać; płakać

sklëniec – lśnić

skło – szklanka

skrątny – obrotny

skueczk – konik polny

skuerno – skoro (szybko); skoro (gdy)

slodë, slödë – w tyle

smard – swąd

smerlëc – kuchcić; gotować

smérnóc – uderzyć

smiot – zaspa

smörlëc, smuerlëc, szmurowac – smażyć

smrok – zmierzch

snicy (n) – sen, śnienie

snodkue, snödkue – płytko

snożi, snözi – śliczny

sodzewi, södzewi – więzień

sodzka, södzka – stawka

spaszënk – zawód, rozczarowanie

spaszowac; zanarowac – zawieść, nie dopisać

spich (m) – zbocze

spik – sen, spanie

spódnik – halka

sprawiac, sprowiac, spröwiac – załatwiać

45

sprzëti, sprzëtë – niedaleko, opodal

starszi – rodzice

statk – naczynie

stągli; scąti – skrzepły

stążëna – skrzep

stebło – źdźbło

stegna – ścieżka

stolëm – olbrzym

stółk – krzesło

strëch – dziad, żebrak

stroszk, ströszk – strach

strzébro – srebro

strzébrzny – srebrny

strzoda – środa

strzód, westrzód, westrzódka – wśród

stür – ropa, materia w ranie (zob. ropa)

szargac – drzeć, tarmosić

szątolëc są; wichlac są – kręcić się, wiercić

szątoperz, szątopierz – nietoperz

szeląga – komenda

szelin – woźny

szelina – woźna

szelóg – komendat

szelóżka – komendantka

szeruet, szereuet – zgrzyt

szëk – umiejętność; przyzwoitość; sens

szérzo, szérzö, szerzawa – szerokość

szkalinga – obelga; besztanie

46

szkólna, szkólno, szkólnö – nauczycielka

szkólny – nauczyciel

szlabizna – sylaba

szlabizowac – sylabizować

szlach – ślad, trop

szlachueta – podobieństwo; wizerunek; pomnik

szlachuewac – tropić; być podobnym

szlaga – słota

szlapka – śliniaczek

szlëczwia; szrëca – łyżwa

szlig – rózga

szlips – krawat

szlora – pantofel domowy

szłóm – hełm

szmaka – smak

szmołt, szmöłt – smalec

szuepuerzëc – szukać; grzebać

szuerga – interes

szorc – fartuch

szorcowac – wlec; ciągnąc; tańczyć

szos (m) – piętro

szpiek (m) – słonina

szpigel, szpidżel; zdrzadło – lustro

szpilka – agrafka

szrëca, szlëczwia – łyżwa

szréj – ukośnie

szriwa – śruba

sztąpac – tłuc (np. ziemniaki)

47

sztąpocz, sztąpöcz; trąpk – tłuczek

sztëma – ton; struna

sztepdeka – kołdra

sztepówka – igła do cerowania

sztepuewac – cerować

szterk; sztót – chwila

sztëca, puedpierka – podpora

sztëmuewac – zgadzać się

sztrąpel – badyl

sztrich – kreska

sztrichac – przekreślać

sztród; zberg – brzeg

sztudéra (m) – student

sztudérka – studentka

sztudérowac – studiować

szum, szüm – piana

szür – szczur

T

tacëc są – ukrywać się; tułać się; czaić się

tatk, tatülk – tatuś

tąga – tęcza

tąguewi – tęczowy

tcza, tczo, tczö – cześć

tej-sej – od czasu do czasu

teklowac – barykadować, zagradzać

tłëst (m), tłesté (n) – tłuszcz

48

toczk – kret

toczka – zasuwka

tónc, tuńc, tünc – taniec

trafuünk – przypadek

trapë – schody

trechtel – lejek

trekac są – czołgać się; włóczyć

trekter – traktor

trëma; zark – trumna

trëpa – próchno

trëpiec – próchnieć

trus, trüs – królik

trüca, trücö – winda

trzosk, trzösk – hałas

tuta, tüta – torebka papierowa

türa – turysta

türzec; wanożec – wędrować

U

uskrzéc, uüskrzéc, uskwrzéc – postawić na swoim, uprzeć się

uskwierac, uüskwierac – błagać, prosić

U

uebarchniałi - szalony

uebarcniec – oszaleć

49

uebdac są – zrezygnować, uspokoić się

uebeńda – obwód, rejon

uebguedzëc są – umówić się

uebleczni (n) – ubranie

ueblekac – ubierać

uebmëslny – przezorny

ueboczëc, ueböczëc – rozważyć

uebrëszony – opryskliwy

uebszcządzac – oszczędzać

uebszczódny – oszczędny

uebucé, uebuücé – obuwie

ueb wieczórk – wieczorem

uebzëbnóc – ochłonąć

uebżorgac – postarać się

uecëcëc są; uedecknóc – ocknąć się

uecëgac są – ociągać się

uechlorz, uechlörz – oszust

ueczapany, ueczapóny; uekalony – zabłocony

ueddząkuewani, ueddzëkuewani – pożegnanie

uedkazac – przekazać wiadomość

uednód – odtąd

uedpasowac – odczekać

uedpuejący, uedpuejicy (n) – wyzwolenie

uedrap – wyzyskiwacz

uedrzëna – zdarta skóra

uegodka, uegödka – obrona słowna

uekue – oko

uekuema – obok

50

uelér (m); ueródz (ż) – fatyga

uemena – złuda, majak

uemanta (ż) – moment

uepasowac – uważać

ueprzestac – zaprzestać

uepuecyszkum – cicho

uepuerajic – oporządzić

ue puerénk – rankiem

uernica – orne pole

ueskączałi – płaczliwy

uest – oset

uestrzega – ostrożność

uestrzósc są, uetrzisc są – oburzyć się

ueznobic – ochłodzić; zaziębić

ueżniwinë – dożynki

uübëtk (m) – spokój; cierpliwość, przyjemność

uücek – ucieczka

uüceszno – wesoło, zabawnie

uüceszny – wesoły

uüczali – uczony

uüczba – nauka; nauka zawodu

uüczebnia, uüczebnio, uüczebniö – uczelnia

uüdba – postanowienie

uüdbac – postanowić

uüdostac – zjednać

uüdóny, uüdany – oskarżony

uüdöwajk – donosiciel

uükładny – zdolny

51

uükozka, uüközka – zjawa

uümëkcëc so – ubzdurzyć sobie

uümëslec – omyślić, uplanować

uümiarti; zmiarti – chudy

uüńc – ujść

uüpartélc – uparciuch

uüpitoszec – zabić

uürëchlëc – uprzedzić

uürma – gromada, tłum

uürzas – lęk, strach

uürząsnóc są – przestraszyć się

uüscé – ujście

uüszëkuewac – urządzić; uporządkować

uütarknóc – ugrzęznąć

uüzdrzec – zobaczyć

uüzerac – upatrywać

uüżarti – pijany

W

wachuewac – pilnować

wał (m), wała (ż) – fala

wanoga (m) – tułacz

wanożnik; wądrowczik; wąder – wędrowiec

wark – zawód, fach

warkuewi – zawodowy

wąbórk, wąbuerk – wiadro

wągel, wądżel – węgiel

52

wąps; żaket – marynarka

wcóg, wcyg, wstec – ciągle, wciąż

wdor, wdör (m) – przypomnienie

w grëpie; wespuelim – razem

wełnik – pulower

wenik (m) – ubranie

wergel, werdżel – figiel

werglorz, werglörz – żartowniś; konik

westrzódz – środek

wëchód (m) – wyjście

wëchwierac – wyzdrowieć

wëmëslny – przemyślany; wymagający

wëmiarti – wycieńczony

wënëkańc – wygnaniec

wëpoleńc, wëpölanc – pogorzelec

wëpoleńce, wëpölańce (l. m.) – pogorzelisko

wëpuesódka – odprawa

wëszawa, wëżawa – wyżyna

wëszawny, wëżawny – wyżynny

wëszczerzac są – kpić

wëszëkuewac są – wystoić się

wëtrzepac – wyczyścić; wyklepać

wëzdrzóny, wëzdrzany – upatrzony

wëzerac – wyglądać

wëzgódka, wëzgödka – zagadka

wëżenic – wydać za mąż córki, ożenić synów

wéniczny – odświętny

wiatënk – zakład, założenie się

53

wid – światło

widzec są – podobać się

wieczór; wzanik; zopod, zöpöd – zachód

wiertel – ćwierć

wietew (ż) – gałąź

wietrznica – silny wiatr z deszczem

wietrznik – wiatrak

wiérzta – wiersz

wiguewac – giąć we wszystkie strony

wilëca – pilnik

wińc – wyjść

wiodro – pogoda

wióze, wize – robić na drutach

wisorka – koralik; paciorek

wiuez, wiuoz; wódoł – wąwóz

wizer – drogowskaz; wskazówka zegara

wiżowa, wiszawa; wiżo, wiżö – wysokość

wjedno – zawsze

wnikac – wsiąkać

wnetka – prawie, (zob. prawie)

worszta, wuerszta – kiełbasa

wósewnica – gąsienica

wrejowni (n), wrejarztwue; wreje – zaloty

wrëk – brukiew

wrij (m) – narzeczeństwo

wzérny – pokaźny

wżolëc, wżölëc – uderzyć mocno

54

Z

zabëc, zaboczëc, zaböczëc – zapomnieć

zabiernosc – pojemność

zachlastnica – pierzyna

zadzoc, zadzöc – trącić, zawadzić

zafedrowac – zażądać

zaguenic – zapobiec

zaklëczëc – zamknąć na klucz

zanąta – przynęta

zańc – zajść

zapic, zapnóc – zapiąć

zaprowiac – marynować

zaprzóc, zaprzic – zaprząść

zapuscëc są, zapuüscëc są – rozpędzić się; startować

zapuezdzëc są – spóźnić się

zark; trëma – trumna

zarwac – zarazić się

zawiatowac są – założyć się

zaząbnóc, zazëbnóc, zaznobic są – zaziębić się

ząb, zyb (m) – zimno, ziąb

zberk – krawędź

zbëlniec – udoskonalić

zbóżny, zbueżny – bogobojny

zbrzótwa – spisek

zbrzótwic są – zgomadzić się, zbiec

zdawni, zdowni, zdöwni- zaślubienie

zdenk – ślub

55

zdrok – wzrok

zdrój; zdrzódło – źródło

zdrzec – patrzeć

zdżëbac – zginąć

zedel – kufel

zedel (m); skło – szklanka

zelga; zmiąka – odwilż

zeli (n) – zioło

zemknóc – ukraść, ściągnąć

zemnica – opary, mgła

zeńc – zejść

zeskueczëc są – skurczyć się

zewrzec są – zawziąć się

zëbnóc; znobic – ziębić, chłodzić

zëmizna – klimat zimny

zgrowac, zgröwac - czyhać

zgrużdżëc są, zgrüżdżëc są – skulić się

zguedno, zgódno, zgódnie – pokojowo, zgodnie

zjédny – smaczny

zjodny, zjödny – człowiek, który może dużo zjeść

zmachcëc są – zmęczyć się

zmerkac – spostrzec, zauważyć

zmetlec – osłabnąć z głodu

zmilëzna – złudzenie

zmódrzëc – zorientować się

zmuegłi – pokonany

zmuegnóc – pokonać

zmuegnóc są – przemęczyć się

56

znanka – znamię

znób – chłód

zochuewa, zöchuewa – skrytka

zogłówek, zögłówek – poduszka

zopoch, zöpöch; pochnióczka, pöchnióczka (ż) – zapach

zrzesz (ż) – związek

zrzeszëc – związać

z trafunku, z trafünkuü – przypadkowo

zwąk – dźwięk

zwësk – zysk

zwëskac – zyskać

zwëcz (ż) – obyczaj

zwëneguewac – załatwić pomyślnie, zdobyć

zwiarti – zawzięty

zybówka – huśtawka

Ż

żdac - czekać

żeńba; żeniaczka – ożenek

żëczba – życzenie

żér – apetyt

żgawka; żogawica; żogówka, żögówka – pokrzywa

żłóc (ż) – szron

żoga, żöga – piła

żoka (ż) – skarpeta

żorgac – starać się

żups – kopniak

57

Jan Trepczyk

Słownik polsko-kaszubski

Skróty i znaki użyte w słowniku

a.

albo (albo)

ad

przymiotnik (przëdownik)

adv

przysłówek (przësłówk)

cj

spójnik (wiąznik)

f

rodzaj żeński (białogłowsczi ôrt)

int

wykrzyknik (wëkrziknik)

m

rodzaj męski (chłopsczi ôrt)

n

rodzaj nijaki (dzecny ôrt)

part

partykuła (partikla)

pl

liczba mnoga (trójnô wielëna)

prn

zaimek (zamiono)

prp

przyimek (przëmiono)

s

rzeczownik (miono)

v

czasownik (czasnik)

A

abażur (m) – przëcemk (m), cenica (f), cenidło (n)

abdykacja (f) – zrzeczënk (m), abdikacëjô (f)

abecadło (n) – alfabet (m), abecadło, abecé (n)

58

abonament (m) – zapisanié (gazétë) (n), zapisënk, abouament (m)

abonent (m) – zapisywôcz, zbonent (m)

absolutny (ad) – całowny, bezogôdkowi, samorzędny, absolutny

absolwent (m) – obstójnik (szkołowi uczebë), absowente (m)

abstrakcja (f) – odewsta (od jawernotë), abstrakcëjô (f), oglowi pochwôt

aby (cj) – bë, cobë, żebë; abo, przënômni

adaptacja (f) – dopasowanié (n), przënęta (f)

administracja (f) – sprôwianié (n), urzędnô sprôwniô; administracëjô (f)

adnotacja (f) – merk, dopis(ënk)m, adnotacëjô (f)

adoracja (f) – adoracëjô, tcza (f), uczestnienié (n)

adres (m) – adresa (f), nôpismo (n)

adresat (m) – dostôwôcz, adresôrz, adresata (m)

adresować (v) – adresowac; dôwac nôpismo a. adresę

adwokat (m) – zastôwca, prôwca, chochulc, adwokata (m)

adwokatka (f) - zastônica, prôwcka, chochulcka, adwokatka (f)

afera (f) – dréwuszowizna, afera (f), oszukaństwo (n)

afisz (m) – ogłos, plakat (m)

aforyzm (m) – mësla, rzeczëna (f)

agitacja (f) – podskôcënk, udostënk (m), agitacëjô, podskôcëna (f), podskôcanié

(n)

agrafka (f) - szpilka do zapnieniô

agresja (f) - napôdënk (m), narabczëzna, zadzéwnota, agresëjô (f)

agrest (m) – krëzbula, wëprzëna (f)

akapit (m) – odsek (m)

akcent (m) – doraznik, akcent, przëzwęk (m)

akcentowanie (n) – doraznienié, akcentowanié, przëzwęczenié (n)

akceptować (v) - akceptowac, przëzwôlac, bëc zgodą

akcja (f) – dzejanié (n), rësznota, akcëjô (f)

59

akompaniament (m) – przëwtôr, akompaniament (m), przëwtôrzëna (f)

aktor (m) – teatrownik (m)

aktorka (f) – teatrownica (f)

aktorstwo (n) – teatrowizna (f)

aktualność (f) – aktualnota (f)

aktywność (f) – rësznota, aktiwnota (f)

akustyka (f) – pomiónizna, akustika, pomiónowô uczba (f), holënk (m)

akwarium (n) – akwarium (n) akwarëjô (f)

alarm (m), trzôsk, sygnal, budżier (m)

albo (cj) – albo, czë

album (m) – album (m)

albumowy (ad) – albumowi

ale (cj)- ale, le, leno

aleja (f) – alé (f)

ależ (cj) – ale, ko, në

alpinista (m) – alp(ow)nik (m)

alpinizm (m) - alpowizna (f)

altan(k)a (f) – latenica, ogrodnica (f) wistôwk (m)

amarantowy (ad) – amarantowi, lilewoczerzwiony

ambasada (f) – posélnica (f)

ambasador (m) – poseł (m)

ambasadorka (f) – posełka (f)

ambicja (f) – czestnozgrôwa, busznota, uwôżnota (f)

ambitny (ad) – czestozgrôwny, uwôżny, buszny

ambona (f) – kôzalnica (f)

amen (n) – amen (n), kuńc (m)

amunicja (f) – strzélëna, municëjô (f), strzélné kuglë, patrónë

analiza (f) – rozłożëna, rozkładzëna, analiza (f)

60

anarchia (f) – bezrzędnota, rozwolô, jarcholëzna, anarchijô (f),

burzaństwo (n)

angażować (się) – urzidzac, najëmac, angażowac (sę)

angielski (ad) – anielsczi

angina (f) – angina, napuchlëna gargulów

anioł (m) – aniół (m)

aniołek (m) – aniółk, aniołuszk (m)

ankieta (f) – wëdowiédzô, ankéta (f)

antypatia (f) – niezgara, nielubnota, antipatëjô (f)

apel (m) – apel, sygnal, ogłos (m), wezwa (f)

apelować (v) – apélowac, odwełëwac

apetyczny (ad) –smaczny, lëgotny, łakotny, trôpny, aptitny

apetyt (m) – szmaka, lëgotka, łakotka, skoma (f), żér, trôpich, grëz, trôp, aptit

(m)

apostolski (ad) – apostolsczi

apostolstwo (n) apostolëzna (f)

apostoł (m) – apostoła (m)

apteka (f) – aptéka (f)

aptekarka (f) – aptécznica, aptékôrka (f)

aptekarski (ad) – aptékarzczi, aptékowi

aptekarz (m) – aptékôrz, aptécznik

architekt (m) – architekta (m) budowny méster

architektura (f) – architektura, budowizna (f)

arena (f) – biôtkarniô, arena (f)

argument (m) - dokôz, argument (m)

arkusik (m) – lëstk (m)

artysta (m) artista, méster, kuńsztôrz (m)

artystka (f) – artistka, mésterka, kuńsztôrka (f)

61

atak (m) – ataka (f), nôbiég, zasôdzënk (m)

atakujący (ad) – napôdôcz, zadzéwnik, zasôdzôrz, nalinôcz (m)

atmosfera (d) – wiodrowina, atmosfera (f)

atrament (m) - tint (m) a. tinta (f)

autor (m) – przëczińca (m); usôdzca, sczëniôrz, autor (m)

autorka (f) – przëczińcënô (f); usôdzôrka, sczëniôrka, autorka (f)

autostrada (f) – autodraga, autostrada (f), autowé szasé

awansować (v) – wëprzédniac, podwëższac, awansowac

aż (adv) – jaż

ażeby (cj) – żebë, cobë, żebë abo, cobë abo

B

babcia (f) - starka, starëszka, stôrô nënka, busz(k)a (f)

bać się – bojec sę, miec strach a. urzas a. szus, zmierac

badać (v) – badérowac, fizynt(é)rowac, doszukowac

bagaż (m) – pacziétë pl, bagaża (f)

bagażnik (m) – pacziétnica, bagażnica (f)

bajeczka (f) – powiôstka, strożënka, kôrbiónka, brawędka (f)

bajeczny (ad) – powiostkowi, bôjkowi, powiôdny, aparty

ballada (f) – balada (f)

bałagan (m) – nieporządk, szërmëcel (m), mëlwéta , nieczlëzna, niecziselëzna,

szitrzëna (f)

bałaganiarz (m) – szitra (m)

bałaganić (v) - szitrzëc, psyczëc

bandaż (m) – owijôk (m), obwinięcé (n), obwiązka, bandaża (f)

bank (m) – banka (f) a. bank (m)

62

baran (m) – baran, bodôcz, rogôl (m)

bardziej (adv) – barżi, sekretni

bardzo (adv) – baro, barzo, barzëczko, barzëchno, barżilko, sarcësto, srodze,

sekretno, gromisto, racko

bariera (f) – zastôwnica, zatôczëna, bariéra (f)

barwa (f) – farwa, farba, malowina (f)

basen (m) – basen (m), wlëga (f)

baśń (f) – powiôstka, bôjka, łżónka, brawęda (f)

bateria (f) – bateri a. baterëjô (f)

bawić (v) – bawic, zabôwiac, gutorzëc, czaczkac

bazgrać (v) – graczac, madrowac, chlëzdrac, mazac, szmagrowac

bądź (cj) – albo

beczka (f) – beczka, czuwa, hama (f), statk (m)

belfer (m) – szkólny (m)

benzyna (f) – bencyn (m)

bestialstwo (n) – bestijnictwo, bestialstwo (n)

bezbronność (f) – bezbarnota (f)

bezbronny (ad) – bezbarny, bezbarniowi

bezchmurny (ad) – bezchmurny, bez blónowi

bezczelny (ad) – nie(wë)wstidny, niestromy

bezinteresowność (f) – bezzwëskownota, bezzwënéga, niédosebnota (f)

bezkarność (f) – niekôrónosc (f)

bezkręgowiec (m) - nezkrzél(ów)c, bezpôcornik (m)

bezkrytyczny (ad) – beztaksowny, nieobsądny, bezkriticzny

bezlitosny (ad) – niemiłoserny, cwiardi, nielëdzczi

bezludność (f) – bezlëdzëna (f), bezlëdzé (n)

bezludny (ad) - nezlëdzny, wëlëdzałi

bezmyślny (ad) – nieobmëslny, bezmëslny, bezdejny

63

bezokolicznik (m) – infinitiw (m), niepozwóny, nadżib

bezosobowy (ad) – bezosobowi a bezosobny

bezpłatnie (adv) – darmo, za darmôka, bezpłatno

bezpośredni (ad) – prosti, szczeri, direkt(ny)

bezrobocie (n) – bezrobocëzna (f)

bezskuteczność (f) – daremnota, próżnosc, bezzwënéga (f), bezskutk (m)

bezskuteczny (ad) – daremny, próżny, bezskutkowny, bezzwënégowny

bezśnieżny (ad) – bezsniegowi

beztroska (f) – bezjiscëna, bezkłopotnosc, bezjadłoba (f)

beztroski (ad) – bezjiscënowi, bezkłopotny, bezjadłobny

bezużyteczność (f) - bezużëtnosc, nieużëtnosc, nieprzëdatnosc (f),

bezużëtk (m)

bezwartościowość (f) – bezwôrtnota, niedara, lëszëzna (f), rak, czmir (m)

bezwzględny (ad) – bezogôdkowi, nieuznôwny, nieuznaniowi, sëri, ostri

bebenek (m) – bebenek (m)

białko (n) – biôłtk, biôłątk, biélk (m)

biało (adv) – biôło

biały (ad) – biôłi, jasny, widny

Biblia (f) – Biblëjô (f)

biblijny (ad) – biblëjowi

bibliografia (f) – biblografijô (f)

biblioteczka (f) – biblioteka (f)

bibliotekarka (f) – biblotekôrka (f)

bibliotekarz (m) – biblotekôrz (m)

bicie (n) – bicé, łojenié, rznięcié, lëmienié, prëczkowanié, walenié (n), rzniątka

(f)

biec (v) – biegac, nëkac, drawowac, chëjac, czadzëc

biedny (ad) – biédny, skwerny, niedołożny, strôdny, żôrotny, ubodżi

64

bieg (m) – biég, nëk, drôw, wôrp (m)

biegacz (m) – biéżk(a), biegôcz, żgôcz, nëkôcz (m)

biegać (v) – biegac, biegulkac, bieguszkac, bieżec, dzerzgnąc, czadzëc, nëkac,

drawowac, drëwac, paraszkowac, sëpac, chëjac

biegły (ad) – obeznóny

biegły (m) – znajôrz, ekspert, uczałi (m)

bielizna (f) – piérzô, płóka (f), płóczëwo (n)

bilecik (m) – lëstk (m)

bilet (m) – biliet (m)

biografia (f) – biografijô (f), żëcopis (m)

biologia (f) – biologijô (f), uczba o żëcym

biologiczny (ad) – biologowi

bisować (v) – powtôrzac, chcec jesz rôz, bisowac

biszkopt (m) – popieczëna (f)

bitwa (f) – (po)bitwa, biôtka, biôtkawica, maczówka, smaringa (f)

biurko (n) – stół do pisaniô

blady (ad) – bladi, wëmokłi

bliski (ad) – krótczi, blëżny, blisczi

bliźniak (m) – pôrnik (m), od pôrczi

blondyn (m) – bielin, jasnoch, blond, białas, bialis (m)

blondyn(k)a (f) – biélka, jasnioszka, blondina, bialisa, bialiska (f)

bluza (f) – bluza, lëtewka (f)

bluzka (f) – bluz(k)a (f), kabôt(k) (m)

błahostka (f) –małowôrtnota, zôbôwka (f), përzik, kąsynk (m)

błąd (m) – zmiłka, ochëba, fel(a) (f), przelisk, błąd, feler (m)

błądzić (v) – błądzëc, milëc sę

błąkać się – błądzëc, potłukac sę

błękit (m) – modrosc, modrzëna (f)

65

błękitny (ad) – modri

błoto (n) – brëzgawica, brëzgula, zaprowina, czapuga, kalëga, brëklëzna, mëza,

rozbrzëga, rëda (f), kaleszcze (n), peł (m)

błyskawica (f) – załisknienié, môłniszcze (n), môłniô, chlastawica (f)

bo (cj) – bo, czë

bochenek (m) – brót, brótk, brócëk (m), kukla (f)

bogactwo (n) – bokadosc, powielba, rozpacha (f), bogactwo (n)

bogaty (ad) – możny, wëstawny, bartny, bogati, bokadny, mietny, rozpaszny,

pieniężny

bohater (m) – dokôzca, bodrin, dzyrzca, wiôlgosz, heroja (m)

bohaterski (ad) – bodi, dzyrzczi, herojny

boisko (n) – klepisko (n), jigrzëcznik (m), jigrowi plac

bojaźń (f) – urzas, strach, lęk (m), bojactwo (n), strachowitosc (f)

bojować (v) – wojowac, wojarzëc

bojownik (m) – wojôrz, biôtkownik (m)

borykac się – biôtkowac sę, biedzëc sę, szarpac sę, wësôdzac sę

bój (m) – bitwa, pobitwa, biôtka, ataka (f)

bójka (f) - bijatëka, rzniątka, prëczkówka (f)

brak (m) – niesëga (f), felënk (m)

brama (f) – wrota (pl), brôma, ulëca, wierzeja, dwiérzniô (f)

bramka (f) – wrotnica (f)

bramkarz (m) – wrotnik (m)

brat (m) – brat, bratin, bracyn(a), bratk, bratink, bratilk

braterstwo (n) - bracë(z)na (f), brarélstwo (n)

brew (f) – brëwiô a. bërwiô (f)

broda (f) – barda a. broda (f)

bronić (v) – barnic a. brônic, ogrôdzac, ogadowac, zatôczac sę, zastôwiac sę

bron (f) – brań, barniô (f)

66

brudno (adv) – nieluso, swiniarzko, czôrno

brudny (ad) – nielusny, czôrny, sczapóny, potrzepóny, sklutóny, uzobotóny

brulion (m) – gracz(ow)nik, brulion, zapisownik (m)

brunatny (ad) – bruny

bryła (f) – fôłt, grëżel, kloc, blok (m)

brzeg (m) – zberk, zôloj, sztrąd, krôj, (u)brzég, rańt (m), obłóma (f)

brzuch (m) – brzëch, żot (m), brzëszé (n)

brzuszek (m) – brzëszk, żotk (m)

brzydki (ad) – straszny, brzëdczi, szpatny, plëgawi, nieurodny, niesposobny,

strëszi, lëchi

budowa (f) – budowniô, budacëjô (f)

budować (v) – budowac, stôwiac, zakłôdac

budowia (f) – budowniô

budynek (m) – budink (m), budina, obéńda (f)

budzenie (n) – cucenié (n)

bukiecik (m) – krutka, twélka (f)

bukiet (m) - kruta, twéla (f)

bułeczka (f) – kołôczk (m)

bułka (f) – kołôcz, szlëzôk (m)

buraczki (pl) – czwikła (f)

burak (m) – rąkla (f)

burmistrz (m) – burméster (m), przédnik miasta

burza (f) – grzëmot, szor, sztorm, szkwôł (m), chaja, kurza(t)wa,

dënëga, gromówka, krzëkw(i)a (f)

but (m) – skorznia, cziżwa, krępówka (f)

butelka (f) – sklónka (f)

buzia (f) – gąbka, skraniô (f)

być (v) – bëc

67

byle (cj) – bële, żebë le

bystry (ad) – pobiérny, pochwôtny, pojętny

Bytów (m) – Bëtowo (n)

bzdura (f) – głëpota, purzëna (f), bëleco (n); plesta, lelek, mglëna (m)

C

całkowity (ad) – całowny, całi

cały (ad) – cwany, całi, całowny, wszeden

cebula (f) – cëbula, gnuza (f)

celujący (ad) – bëlny, oczny, przédny

cena (f) – priz, koszt (m)

cesarstwo (n) – czezerstwo (n), czezrowizna (f)

cesarz (m) – czezer (m)

chaotyczny (ad) – pomachtóny, porénowóny, popëzglony, męk

charakterystyka (f) – charakteristika (f)

chciwy (ad) – chcëwi, chartny, skrómny, dosebny, zgôrny, chąsebny, charłępny,

charatny, lëchlëwi, nienajadłi

chemia (f) – chemijô

chemiczny (ad) – chemiowi, chemiczny

chętnie (adv) – rôd(ka), uskoczno, lëgotno, redzy, chętno

chlapanie się (n) – szlapanié sę (n)

chłodnawo (adv) – znobno, chłodnawo, zëmnawo, zëbno

chłonąć (v) – wcëgac, wsys(ëw)ac, wmikac, dzegwic, nabierac

chłop (m) – gbur (m); chłop (m)

chłopak (m) – knop, melkus, buzer, buzeja, bubrańc (m)

chłód (m) – znób, chłód, zyb (m), zëma, zëmizna (f), zëmiszcze (n)

68

chmura (f) – blon (m), blóna, chmura, chmurzëca, bija, smura, dënëga, môłniô

(f)

chodnik (m) – chódnica (f), deptownik, trotuar (m); wëscélôk (m);

gank (m)

choinka (f) – danka (f)

Chojnice (pl) – Chonice (pl)

chojnicki (ad) – chonicczi

chojniczanin (m) – Choniczón

chojniczanka (f) – Choniczónka (f)

chorągiew (f) – stanica, chorągwiô, chorądżiew (f)

choroba (f) – chorosc, chwiérnota, chëra, chërlëca (f)

chory (ad) – chori, chwiérny, bolewi, kręczny

chór (m) – chur (m)

chóralny (ad) – churny, churowi

chrypka (f) – zachrapiałosc (f)

chrzcić (v) – rëchcëc, chrzcëc

chrzest (m) – rëchcënë (pl), rëchcenié (n), chrzest (m)

chrześcijanin (m) – chrzesc(ëj)ón, rëchcón (m)

chrześcijanka (f) – chrzesc(ëj)ónka, rëchcónka (f)

chrześcijaństwo (n) – chrzescëjanizna, chriscëzna, christianizna (f)

chuligan (m) – fagas, rozblek, dréwusz, barłoga, klëszôk, szëdrawc,

lugôcz (m)

chusteczka (f) – sznëpelnik (m)

chustka (f) – chustka, szanilka, bërmëtka, gażewka (f)

chwalić (v) – chwôlëc, słôwic

chwila (f) – sztërk, sztëruszk, sztót (m) chwila (f)

chyba (adv) – wierę, mést, mëszlę, choba, ko pewno

ciało (n) – cało, celszcze (n)

69

ciasno (adv) – wąsko, scësło, pistrowato, casno, dëchtowno

ciasto (n) – casto (n); kuch (m), kuchë (pl)

ciągłe (adv) – wiedno, wstec, wcyg, cëgę, bez ustónku, nieprzeriwno

cicho (adv) – cëcho, spokójno, po cëszku

cichy (ad) – cëchi, spokójny, łaszczëwi

ciekły (ad) – rzôdczi

ciemno (adv) – cemno, komudno, smroczno

cienki (ad) – cenczi

ciepło (adv) – cepło, cepełko, chlëdno

cieszyć (się) – ceszëc, red(ow)ac (sę)

cieśnina (f) – zwężëna, gardzelëzna (f)

ciężar (m) – grędzô, borda, wôga (f), cężôr (m), jerzmo (n)

ciocia (f) – cotka (f)

cisza (f) – cëchosc, cuszô, cëszawa, cëszëna, sparch(a) (f)

cmentarz (m) – smętôrz (m), cerkwiszcze, cerpiszcze (n), zbożnica (f)

codziennie (adv) – co dzéń, codzénno, kożdego dnia

comiesięczny (ad) – comiesączny, coksężëcowi

coraz (adv) – corôz, wiedno, kożdi rôz

coroczny (ad) – coroczny, colatny, kożdoroczny

cotygodniowy (ad) – cotidzeniowi

córka (f) – córka, otroczëca, natka, jakosz (f)

cudowny (ad) – cëdowny, apartny

cudzoziemiec (m) – cëzón, cëzyńc, cëzokrajewión (m)

cudzoziemski (ad) – cëzy, cëzyńcowi, cëzokrajewi

cudzy (ad) – cëzy

cudzysłów (m) – naprowôdnik (m)

cukier (m) – cëczier (m)

cukierek (m) – susôk, bómk, lëbiódk (m)

70

cymbałki (pl) – cymbałczi (pl)

cyna (f) – cëna (f)

cynk (m) – cynk (m)

cyrkiel (m)- cyrkel (m)

cytryna (f) – cytróna (f)

cywilizacja (f) – cywilizacëjô

czapka (f) – czôpka, muca, klëka, gromówka, kapuca, krémka, szlëpka, czaga,

uszelnica (f), kłobuk (m)

czarny (ad) – czôrny

czsownik (m) – czasnik (m), werbum (m)

czaszka (f) - czërzep (m), bania (f)

cząsteczka (f) – dzélëk, molekul (m)

czekolada (f) – szekolôda (f)

czepiać się – chwôtac sę, wiészac sę, zasôdzac sę, zadzewac

czereśnia (f) – krzesznia (f)

czerwiec (m) – juny, swiętojańsczi, jigrzan (m)

czesanie (n) – czosanié, czeparzenié, szrópowanié (n)

część (f) – dzél, part, cząd (m), cządło (n)

człowieczeństwo (n) – lëdzkosc (f), człowieczestwo (n)

człowieczy (ad) – lëdzczi, człowieczi

czołg (m) – tank (m)

czterdziestka (f) – sztërdzescë

czternastka (f) – sztërnôsce

czternasty – sztërnôsti; po ~ste po sztërnôstému

czterodniowy (ad) – sztërëdniowi

czterogodzinny (ad) – sztërëgodzënowi

cztery – sztërë

czterysta – sztërësta

71

czupryna (f) – włosë, klatë (pl)

czwartek (m) – czwiôrtk (m)

czwartoklasista (m) – ucznia czwôrti klasë

czwarty – czwiôrti

czworobok (m) – sztërokań(ca)t, sztëronórt (m)

czworokąt (m) – sztëronórt (m)

czworościan (m) – sztëroscón (m)

czwórka (f) czwiornik (m), sztërë, czwioro

czy (cj) – czë, abo

czyn (m) – dokôz, uczink (m), robota (f) dzejanié (n)

czysto (adv) – czësto

czystość (f) – czëstosc, ochęda (f)

czytanie (n) – czëtanié (n), czëtwa (f)

czytanaka (f) – uczbownik, czëtnik; czëtónka, czëtewka (f)

czytelnia (f) – czëtnica (f)

czytelnictwo (n) – czëtnictwo (n)

czytelniczka (f) – czëtôrka, czëtinka, partesnica (f)

czytelnik (m) – czëtorz, czëtnik, czëtińc, partestnik (m)

Ć

ćwiczenie (n) – uczbienié (n), obuczëna (f), jibunk (m)

ćwiczyć (v) – uczbic, zuczac, obuczac, jibowac, tresérowac

ćwierć (f) – wiertel (m), czwierc (f)

72

D

dach (m) – dak (m), ustrzecha (f)

daleko (adv) – dalek

dane (pl) – podôwczi; znóné wiôlgoscë

data (f) – datum, dzéń (m)

dawno (adv) – dôwno, przódë, piérwi, długo, nieslédno, nié w te czasë

dbać (v) – dbac, mieć starę

deska (f) – dél (m)

deszcz (m) – deszcz (m), deszczawa, żmiączka (f), deszczëszcze (n)

dobroć (f) – dobrota, dobroc, strogosc (f), dobroctwo (n)

dobry (ad) – dobri, morowisti, arastny, dobrawi, bëlny, strodżi, lëdzczi, udałi

dojść (v) – dóńc, doprzińc, zadostac sę

dom (m) – chëcz(a), chałpa (f), budink (m)

dopełniacz (m) – jistnik, genetiw (m)

doświadczenie (n) – doswiôdczanié, próbowanié, poznôwabié (n)

dowód (m) – dokôz, kwit (m)

drzwi (pl) – dwiérze (pl)

dusza (f) – dësza (f), dëch (m)

dywan (m) – wëscélôk (m)

dziewczyna (f) – dzéwczę, czôglę (n), dzewus (m), dzegurza, dzéwka (f), syksa,

piża, rëchuca (f)

E

edukacja (f) – chowanié (dzecy) (n)

edukacyjny (ad) – (wë)chowny

73

edukować (v) – chowac (dzecë)

egzamin (m) – ekzamin (m), przepëtënk

egzaminator (m) – ekzaminatora, przepëtnik (m)

egzemplarz (m) – ekzemplar, ekzemplôrz (m)

ekierka (f) – nórtnica (f)

ekspedient (m) – budowi, komija, kupczik, ekspedient (m)

eksperyment (m) – próba (f), doswiôdczeniowi, eksperiment (m)

elegia (f) – elegijô (f), jiscącô spiéwa

elekcja (f) – elekcëjô, welacëjô (f), wëbiér(ënk) (n)

elektryczność (f) – elektrisz (m)

elektryk (m) – widnik, elektrik (m)

elementarz (m) – elemeńtôrz (m)

emigracja (f) – wëcyga, wëwanożëna, emigracëjô (f)

emigrant (m) – wëcygôrz, wëwanożnik, emigrant, wëwędrownik (m)

emigrować (v) – wëcëgac, wëwanożëc, emigrowac, wëwędrowac

emisariusz (m) – krëjamny poseł, wësłańc, emisara (m)

encyklopedia (f) – encyklopedijô (f)

energia (f) – energijô, stëtkosc (f)

epidemia (f) – chëra, pomiéra, epidemijô (f), poszëdło (n)

epitet (m) - epitet, przëdôwk, flëczk (m)

epoka (f) – cząd (m), epoka, era (f)

era (f) – era (f), cząd czasu, rechunk czasu

erudycja (f) – uczałosc (f)

erudyta (m) – uczałi (m)

etap (m) – etapa (f), dzél rézë, postojenié w rézë

ewolucja (f) – rozij(ënk) (m), przejinaka, ewolucëjô(f)

74

F

fabuła (f) – fabla (f), wątk (m)

fajny (ad) – piekny, sposobny, snôżi

fałsz (m) – falszëwota, chëba, łeż (f)

fantastyczny (ad) – wësniti, apartny, fantastny

farba (f) – farba, krôsa, farwa (f)

farbka (f) – modrôk (m), modrô mączka

fartuch (m) – zotk, fartuch, szërtuch (m)

faszysta (m) – faszista (m)

faszystowski (ad) – faszistny

faszyzm (m) – faszëzna (f)

faza (f) – faza, cząd (m)

ferie (pl) – ferëje (pl)

feudalizm (m) – feudalëzna (f)

figel (m) – fąfka, psota, kuczka (f)

figura (f) - figura, sztatura (f), wëzdrzatk, sztôłt (m)

fikcja (f) – wëmëslënak (m), fikcëjô, zmëslëna (f)

filharmonia (f) – filharmonijô (f)

filiżanka (f) – taska, kumka, bélaczka (f), bélk (m)

filtr (m) – filter, czëszcz (m)

finał (m) – kuńc, finał (m), slédny dzél dokôzu

fiord (m) – fiord (m), głębok wrzinającô sę hôwinga

fizyk (m) – fizyk (m)

fizyka (f) – fizyka (f)

flaga (f) – stanica, flaga (f); szlaga, chlapa, mokwa (f)

flet (m) – fléta (f)

flora (f) – rozcëna, flora (f)

75

foka (f) – zelińt (m), foka (f)

folklor (m) – folklor (m), lëdowizna (f)

fonetyka (f) – fonetika, głosowina, zwękouczba (f)

fonologia (f) – fonologijô (f)

fortepian (m) – klawér(a) (m(f))

fotograf (m) – fotografa, odjimnik (m)

fotografia (f) – fotografjiô (f), odjimnięcé (n)

frekwencja (f) – przëszlëna, frekwemcëjô (f), przëchôdanié (n)

fryzjer (m) – golôrz, bardownik, balbiéra, frizéra (m)

fryzura (f) – uczos (m), frizura (f)

furtka (f) – wortka, dwiérczi (pl), pórtka, ulëczka (f)

futbol (n) – kopny puczk

futro (n) – skórka (f), kożëch (m)

G

gała (f) – kugla (f)

gama (f) – gama (f)

garnek (m) – grónk, gark, grôp, grôpk, grôpuszek, kurban (m)

gatunek (m) – zort, ôrt, szlach (m)

Gdańsk (m) – Gduńsk (m)

gdańszczanin (m) – gduńszczón

gdańszczanka (f) – gduńszczónka (f)

Gdynia (f) – Dina, Gdina, Gdiniô (f)

gdynianin (m) – gdinión (m)

gdzie (prn) – dze, gdze, chdze, gdzeno

geograf (m) – geografa (m)

geografia (f) – geografijô (f)

76

geograficzny (ad) – geografny, geografowi

geometria (f) – geometrëjô (f)

germanista (m) – germanista (m), znajôrz niemczëznaë

germanistyka (f) – germanistika (f), uczba niemczëznë

gimnastyka (f) – turnówka (f)

gimnastykowanie się (n) – turnowanié sę

gimnazjalista (m) – gimnazjasta (m)

gimnazjalistka (f) - gimnazjastka (f)

gimnazjum (n) – gimnazjum (n), gimnazëjô (f)

gleba (f) – rëchlëna, rëda (f)

głaz (m)- oksëp, kam (m)

główny (ad) – pierszi, przédny, centralny

godzina (f) – godzëna (f)

godzinny (ad) – godzënowi

górka (f) – górka, rzma, grzëpa, grzipka, grzępa (f)

górzysty (ad) – górowati, urzmowati, rzmisti, holmowi

gramatyk (m) – gramatnik (m)

gramatyka (f) - gramatika (f)

grupa (f) – rzma, gromada, łupa (f), karno (n), pęk (m)

gwara (f) – gôdka (f), dialekt (m)

H

haft (m) – wësziwk (m), wësziwónka (f), wëszëwadło (n)

haftować (v) –wëszëwac

harcerstwo (n) – skauting (m)

harcerz (m) – skaut (m)

harmider (m) – trzôsk, budżier, harmider, wërwark, rajbach (m)

77

hasło (n) – znak, céch, sygnal (m), znaka, parola(f), godło (n)

hetman (m) –przédnik, prowôdnik wojsk

horyzont (m) – widnik, horizont (m), podniebié (n)

humanizm (m)- humanizna (f)

hymn (m) – himn (m), spiéwa (f)

I

ideał (m) – dejał (m), dejina (f)

ile (prn) – kuli, kuleż, kulko, wiele, co

iloczas (m) – dołżëna (f)

iloczyn (m) – zwielëna (f)

ilość (f) – wielota, tëlkosc, pakôza, kulina (f), szëszmiéń, klut (m), cządło,

kwnatum (n)

imiesłów (m) – przëczasnik (m)

inauguracja (f) - otemknięcé, odemknienié, zacznienié (n),

inauguracëjô (f)

indywidualnie (adv) – swojoskarniowo, apartno, indiwidualno

inscenizacja (f) – uzdrzadnienié (n), inscenizacëjô (f)

instrument (m) – nôrzędo (n), instument (m)

internat (m) - internat (m), wespółżëcé (n)

J

ja (prn) –jô

jabłko (n)- jabko, jablëszcze (n)

jajko (n) – jôjko, jajeczko (n)

78

jasełka (pl) – geiôzdkowi teater, godowé jigrë

jedenastka (f) – jednôsce (n)

jedenasty – jednôsti

jednogodzinny (ad) – jednogodzënowi, godzënowi

jednoklasowy (ad) – jednoklasowi

jednostka (f) – pojedincznosc, jednota (f)

jedynka (f) – jedinka (f)

jesienią (adv) – ob. jeséń, w jeseni, jesenią

jesień (f) – jeséń (f)

jezioro (n) – jezero, jezoro (n)

jutro (adv) – witro a. witre, witerko

K

kalendarz (m) – kalędôrz (m)

kalkulator (m) – obrechiwôcz, kalkulator(m)

kamień (m) – kam, kamiń (m), kamiszcze, kamieniszcze (n)

kapłan (m) – swiętnik, ksydz a. ksądz (m)

kapłaństwo (n) – swiętnictwo (n), ksydzëzna, ksyżëzna (f)

kartka (f) – cedel(k) (m)

karton (m) – papowi, sztiwny papiór, kartón (m)

Kartuzy (pl) – Kartuzë (pl)

kaszel (m) – kachut, chruchel, kaszel, rzëpot (m), rzëpica (f)

Kaszuba (m) – Kaszëba (m)

Kaszubka (f) – Kaszëbka (f)

kaszubski (ad) – kaszëbsczi

kaszubszczyzna (f) – kaszëbatwo; kaszëbizna (f)

Kaszuby (pl) – Kaszëbskô (f), Kaszëbë (pl)

79

katecheta (m) –katechéta (m),szkólny od religije

kątomierz (m) – nórtnica (f), nórtomiérz (m)

kiełbasa (f) – czôłbasa, worzta (f)

kierunek (m) – czieringa, strona (f), czierënk, nórt (m)

kilkutomowy (ad) – pôrędzélowi

klasówka (f) – klasowi usôdzk, robota

klej (m) – lepiszcze (n), lim, klej (m)

klejenie (n) – lepienié, lëmowanié, klejenié, lnienié (n)

klimat (m) – klima (m), wiodro (n)

kolega (m) – drëch, towôrz, kamrôt, przëcél, bratulk, swôk (m)

kolejno (adv) – posobicą, za régą, réżno

koleżanka (f) – swôczka, drëszka, towôrzka, kamrôtka, przëcélka (f)

koleżeństwo (n) – drëszstwo (n), drëszëzna (f), kamrôctwo (n),

kamrôcëzna (f)

komentarz (m) – komentar(z) (m), dopowiesc (f)

komisja (f) - komisëjô

koniugacja (f) – konjugacëjô (f), czasnikowanié (n)

konstytucja (f) – konstitucëjô (f), prawny ustôw kraju

kontynent (m) – kopny ląd, kontinent (m) lądowiszcze (n)

korepetycja (f) – douka, douczba (f), douczbienié (n)

korepetytor (m) – doczbiôrz, repetitora (m)

korona (f) – króna a. koruna (f)

koronacja (f) – krónowanié (n)

korzeń (m) – korzéń, kurdzel (m), grzelëzna (f)

kosmos (m) – kosmos (m), swiatnica (f)

kosodrzewina (f) – krzëslëca, krzëplëna (f), brzid (m)

kościec (m) – gnôtnik (m), gnôcany srąb

kraina (f) – krôjna, strona, obéńda (f), ląd (m)

80

kraj (m) – krôj

kraj (m) – krôj, zberk, rańt, pokuńc (m)

krajobraz (m) – obrôz(k) zemi

kredka (f) – krétka (f)

kronikarz (m) – kronikôrz, kronikownik, kronista, kronicznik (m)

krwiobieg (f) – krëwionëk, krëwiolecënk (m)

ksiażka (f) – ksążka, kniga (f)

księgarnia (f) - ksążkownica, knigownica, ksęgowniô (f)

ksiegarz (m) – knigownik, ksążkownik (m)

kształcić (się) – uczëc, uczbic, sztôłcëc (sę)

kształt (m) – wëzdrzatk, sztôłt, (m), sztatura, uroda (f), jadro (n)

kuzyn (m) – półbrat, belk, bela (m)

kuzynka (f) – półsostra (f)

kwadrat (m) – kwadrat, sztërënórt (m)

kwas (m) – kwas (m), czislëna (f)

kwestionariusz (m) – pëtowina (f), pëtowny lëst, formular (m)

kwiatek (m) – kwiôtk, kwiôtink, kwiacyk, kwiatuszk (m)

kwiecień (m) – łżëkwiat, april (m)

L

lampka (f) – guguszk (m), lępka (f)

laureat (m) – nôdgrodnik (m), uczestniony dobëtnik

ląd (m) – ląd, krôj, kontinent (m), zemia, kopniô (f)

legenda (f) – legenda, opowiesc (f)

legendarny (ad) – legendowi, opwiestny

legitymacja (f) – legitimacëjô (f), okôzk (m)

lekcja (f) – uczbowô godzëna

81

lektura (f) – czëtnictwo (n), lektura (f)

leśniczówka (f) – lesyństwo (n)

leśnik (m) – lesny, lesyn, lasnik (m)

liceum (n) – liceum (n)

liczebnik (m) – wielnik (m)

liczenie (n) – rechowanié (n)

linijka (f) – linka (f)

lipiec (m) – juli (m)

liryka (f) – lirika (f), lirëczny usôdzk,

listonosz (m) – lëstowi, lëstownik, brifka, pocztëlióna (m)

listopad (m) – nowember (m)

liść (m) – lëst (m)

literatura (f) – lëteratura, pismienizna (f)

lud (m) – lud, nôród (m)

ludność (f) – lëdztwo (n), mieszkańcë (pl)

ludzie (pl) – lëdze (pl)

luty (m) – gromicznik, februar (m)

Ł

ładunek (m) – ladënk (m)

łąka (f) – łąka, karwica, karwiô (f)

łobuz (m) – laps, rozblek, dréwusz, wszón, brënoch, niezbeternik, buzer, buwka

(m)

łodyga (f) – chłąd, bączôl (m), nadzémk (m), palczëca, słonecznica (f)

łyżeczka (f) – łëżeczka (f)

łyżka (f) – łëżka a. leszka (f)

łyżwa (f) – szrëc(a) (f)

82

M

maj (m) – môj, gołębi (m)

maksyma (f) – przédnô mësla a. dba, maksyma (f)

malować (v) – malowac; opisowac

mapa (f) – karta (geografnô) (f)

margines (m) – zberk, krôj, rańt, ubrzég (m), ubiedrzô (f)

marzec (m) – strumian (nik), marc (m)

matematyczny (ad) – matematikowi, matmaticzny, rechunkowi

matematyk (m) – matematik (m)

matematyka (f) – matematika (f)

matka (f) – matka, mata, mac, nana (f)

matura (f) – matura (f), egzamin dozdrzelałotë

maturzysta (m) – maturant (m)

maturzystka (f) – maturantka (f)

mądry (ad) – mądri, rozëmny, obmëslny

melodia (f) – nóta, melodëjô (f)

męstwo (n) – dzyrzkosc, zuchternosc, bodrota, odwôżnota (f)

mianownik (m) – nazéwôcz (m)

miejsce (n) – môl, plac, rum, plach(c) (m), miescé, obmiescé (n),

obéńda (f)

miejscownik (m) – lokatiw, môlnik (m), môlny pôd

miejscowość (m) – môl (m)

miesiąc (m) – miesąc, ksężëc (m)

międzyszkolny (ad) – midzëszkołowi

mleko (n) – mléko, mélko, młóko (n)

miłość (f) – młodosc (f), młodectwo (n)

młodzież (f) – młodzéżô, młodzëzna (f), młodi lëdze

83

modlitewnik (m) – modlewnik (m), ksążka do modleniô

modlitwa (f) – pôcerz, modlënk (m), modlëtwa, modlëtew (f)

morał (m) – pouka (f)

mowa (f) – mowa, gôdka, kôrba (f), gowôr (m)

mówić (v) – gôdac, prawic, kôrbic, gowarzëc, pérotac, bakowac

mundurek (m) – szkołowé obucé

mycie (n) – mëcé, kaczkowanié, szlapanié (n)

mydło (n) – mëdło (n)

myśl (f) – mësla, mësel, (u)dba, dëda, wąta (f)

myśleć (v) – mëslëc, dëdac, maroczec

myślnik (m) – mëslëna (f)

N

nabazgrać (v) – nagraczac, naczapac, nasmarowac

nabłonek (m) – plewa, plecha (f), plech (m)

naczytać (v) – naczëtac

nadawca (m) – wësélôcz, wësélôrz, odsélôcz (m)

nadmorski (ad) – przëmorzczi, kolmorzczi, nadmorzczi

nadobowiązkowy (ad) – nadmuszny, nadobowiązkowi

nagana (f) – wiwtora, hużówka, obgrómka, (z)gana (f), kartun, kapitel, kardęks

(m)

nagroda (f) – (wë)nôdgroda (f), priz (m)

najeźdźca (m) – najachélc, rabusznik, nôbieżnik, zaharabczón

najlepszy – nôlepszi, nôsposobniészi, wëbiérny

napis (m) – nô(d)pis, titel (m), nôpismo (n)

napisać (v) – napisac, usadzëc, nachizopac

narodowość (f) – nôrodnosc

84

narodowy (ad) – nôrodny

narracja (f) – opowiesc(a) (f)

narrator (m) – opowiôdôcz, brawędnik (m)

nasienie (n) – semię

nasionko (n) – semiónko (n)

naskórek (m) – skórka (f) wiéchrznô skóra,

naszkicować (v) – nacéchowac, naczorchac

natężenie (n) – naprążenié, napięcé, napnienié, wësadzenié (n), moc (f)

natura (f) – nôtëra, prziroda (f), zdanié (n)

nauczanie (n) – uczenié (n), uczba (f)

nauczyciel (m) – szkólny (m)

nauczycielka (f) – szkôlnô, szkólninô, szkólniczka (f)

nauka (f) – uczba, wiedzba, nôuka, obuczëna (f), uczenié (n)

nawias (m) – klamra (f)

nazwa (f) - miono, (na)zwanié (n), przezwa, pozwa (f)

nieczytelnie (adv) – nie(prze)czëtno

niedbale (adv) – opustno, niedbało, nielusno, nikewno, na sprawisza

niedokonany (ad) – niezjiscony, niedokonóny

niedostateczny (ad) – niedostateczny, mëri, lëchi

niedouczony (ad) – niedouczałi

niedziela (f) – niedzela (f)

niegramatycznie (adv) – niegramaticzno

nieletni (ad) – nieustny

niemiecki (ad) – niemiecczi a. miemiecczi

nieobecność (f) – niebëcé (n), niebëcëzna (f)

nieobecny (ad) – niebëti, niebëłi

nieosobowy (ad) – nieosobny

niepodległość (f) – samostójnota, wolô, wolnosc (f)

85

niepraktyczny (ad) – niepraktisz

nieprawidłowy (ad) – procëmprawny, nieprawidłowi

nieprzyjaciel (m) – nieprzë(jô)cél, niedrëch, procëmnik (m)

niesłuszny (ad) – nienôléżny, bezprawny, niesłëchjący

niesprawiedliwy (ad) – niesprawiedlëwi

nieuk (m) – sërowi człowiek, ignoranta, nieuczôłka (m)

niewiadoma (f) – nieznónô (f)

niewykształcony (ad) – nieuczałi, niesztôłcony, prosti

niezdolny (ad) – oklëczny, niezdatny, niepochwôtny, omulowati

noga (f) – noga, g(r)ajda (f), biegas (m)

nos (m) – nos, cnik, kózer (m), klëka, snëba, knëra, knaga (f)

nosówka (f) – nosowi zwęk

notatka (f) – nadczidka (f), merk, notérënk (m)

notatnik (m) – zapisownik (m)

nowożytność (f) – terôczasnosc (f)

numerować (v) – numrowac

nuta (f) – nóta (f), tón (m)

O

obco (adv) – cëzo, jakos

obcokrajowiec (m) – cëzyńc, cëzozemczik (m)

obcy (ad) – cëzy, lëdzczi

obecnie (adv) – terô, terôzku, dzysdzéń, dzysdnia

obecność (f) – bëcé (n), dzysészëzna (f)

obecny (ad) – dzysdniowi, dzysészi

obejrzenie (n) – obezdrzenié, obôczenié (n), obzér, obzórk (m)

obelga (f) – obraza (f)

86

obiad (m) – pôłnié

obiadek (m) – pôłenko (n)

obiekt (m) – statk, obiekt (m), rzecz (f)

obiektywny (ad) – obiektiwny, bezpartny

obietnica (f) – obiecënk (m), przëmówienié, przërzeczenié (n)

objaśni(a)ć (v) – objôsniac, objasnic

objaśnienie (n) – objasnienié (n)

objętość (f) – objim, obchwôt, obsyg (m), grubiô, zabiérnosc (f),

obrëmienié (n)

obliczać, ~czyć (v) – obrechiwac, obrechowac

obłok (m) – blón (m), chmura (f)

obok (adv) – kol, kole, okóm, okoma, wôłkama, łąkóm, podle, wedle, nimo,

krótko, sprzëti, w blëze

obowiązek (m) – obrzészk, obowiązk (m), poczta, wierszta (f)

obowiązkowo (adv) – obrzészno, bezogôdkowo, muszono, obowiązkowo

obozowisko (n) – leża (f), lôdżier (m), môl leżë

obradować (v) – radzëc, urôdzac, sejmowac, gromadowac

obraz (m) – obrôz (m)

obrona (f) – obar(ë)na a. obrona, zatôrczëna (f), zatôczenié (n)

obrońca (m) – barnim, bronisz, chochulc (m)

obrus (m) – tôflôk, obrësk (m), deka na stół

obrysować (v) – obcéchowac, obrëtac, obczorchac

obsada (f) – obsada (f) obsadzenié (n), sztil (m)

obserwacja (f) – rozezdrzënk, obzórk, obzérk (m), obserwacëjô, rozezdrzawa

(f), rozezdrzenié (n)

obserwator (m) – obzérôcz, rozzérôcz, obserwatora (m)

obszar (m) – dôlëzna, obsyga, obéńda, rëmiô (f), plón, szlach, plach,

okrąg (m)

87

obuwie (n) – bôcëzna (f), tręptë (pl)

obwód (m) – (o)krąg, objim, obchwôt (m), obéńda, obieżëna (f), okrężé (n)

obyczaj (m) –zwëk, obëczôj (m)

obywatel (m) – mieszkańc, naszińc (m)

obywatelstwo (n) – nasziństwo, domôctwo (n)

ocena (f) – obsąd (m), taksa (f), o(b)taksowanié, o(b)szacowanié (n)

oceni(a)ć (v) – o(b)taksowac, o(b)szacowac

ocenienie (n) – o(b)taksowanié, o(b)szacowanié (n)

ochotnik (m) – dobrowólnik (m)

oczyszczenie (n) – o(b)czëszczenié, czechlanié, oczeprzenié (n)

odcień (m) – tęczëna, ceniowatosc (f)

odcinek (m) – skrôw, odcynk, dzélëk, dzél, kawał(k) (m), odztrzëżëna (f)

odczucie (n) – doznanié, odczëcé (n)

odczyn (m) – reakcëjô (f)

odczynnik (m) – odonaczëna (f)

odczyt (m) – odczëtënk, referat (m)

odczytanie (n) – przeczëtanié, odczëtanié (n)

oddech (m) – dech (m), dichanié (n)

oddychać (v) – (od)dichac, chôłpac

odejmowanie (n) – odjimanié, umikanié (n)

odkry(wa)ć (v) – odkrë(wa)c, nalôżac, nalezc, wëkłôdac, wëłożëc, wëjawi(a)c

odkrywca (m) – nalôżnik, nalôzca (m)

odległość (f) – dôlô, dôlëzna, dalekosc, dłużawa, długô (f)

odległy (ad) – daleczi

odliczać, ~czyć (v) – odrechowac, odcëgac, odcygnąc

odłamek (m) – szalwra (f), odłómk, odczidk (m)

odpisanie (n) – przepisanié, odpisanié (n)

odpływ (m) – odpłiw, wëchód, odlecënk (m), jejinga, aba (f)

88

odpoczynek (m) – odpoczink (m)

odporność (f) – wëtrzëmałosc (f)

odpowiedzialność (f) – odpowiedzalnota (f)

odpowiedź (f) – odpowiédz, odpowiesc (f)

odrabiać, ~robić (v) – odrôbiac, odrobic

odroczenie (n) – odłożenié, odsënięcé, odsënienié (n)

odrodzenie (n) – odroda (f), odrodzenié (n), odrodzënk (m)

odróżnienie (n) – rozszlachowanié, rozeznanié (n)

odrysować (v) – odcéchowac

odskocznia (f) – odbijôk (m), odbijówka, trampolina (f)

odszyfrowanie (n) – rozszifrowanié, rozszlachowanié (n)

odtwarzanie (n) – oddôwanié, przedstôwianié (n)

odtwórca (m) – przedstôwca, oddôwca (m)

odważny (ad) – dzyrzczi, odwôżny, zuchterny, bodri, cërzonowati

odwilż (f) – topniô, zelga, rozpôrz, odmiklëzna, czaplëca, (roz)chlëda (f), rozcek

(m)

odzież (f) – rëpiece, ruchna, łachë, oblecznia, huszczi (pl),

przëodzéwk (m), lëma, przëodzónka (f)

odżywianie (się) (n) – żëwienié (se) (n)

ofensywa (f) – zadzéwk (m), ataka, ofenzywa (f), narabczenié (n)

ofiarodawca (m) – darownik, dajôrz (m)

ofiarodawczyni (f) – dajôrka, darownica (f)

ofiarować (v) – ofiarowac, dac, darowac

ogólnoludzki (ad) – oglowolëdzczi

ogólnonarodowy (ad) – oglowonôrodny

ogólny (ad) – oglowi

ogórek (m) – gurka (f)

ogrodnik (m) – ogardownik, ogrodnik, garnéra (m)

89

ojciec (m) – ojc, tatk (m)

ojcowski (ad) – ojcowsczi

ojczysty (ad) – rodny, domôcy, naszewi, tatczëzniany

ojczyzna (f) – tatczëzna, domôcëna (f), domôctwo (n)

okrągły (ad) – okrągłi

okresowy (ad) – czasowi, periodny, periodowi, cządny, cządowi

okrucieństwo (n) – bestialstwo, sekutnictwo (n)

okulary (pl) – naocznice, okulôrë, brële (pl)

ołówek (m) – ołówk, bliwk (m)

opis (m) – opisanié (n), opisënk (m)

opowieść (f) – (o)powiesca, kôrbiónka (f)

organizacja (f) – organizacëjô, zdrëszëna, zrzeszëna, stowôra (f)

ortografia (f) – prawopis, pisënk (m), ortografijô (f)

ortograficzny (ad) – prawopisny, pisënkowi, prtografny

osiemdziesiąt – osmedzesąt

osiemnaście – osmenôsti

osiemset – osmeset

osoba (f) – sztatura, osoba (f), człowiek (m)

osobowość (f) – jesta (f), człowiectwo (n)

ostrokąt (m) – ostri nórt, kąt

ostry (ad) – ostri

ośmiobok (m) – osmenórt (m)

osmiokąt (m) – osmenórt

osmioletni (ad) – osmelatny

ośmioro – osme, osem

oświata (f) – pouczëna (f)

owad (m) – inzekt, owôd (m), bączëna (f)

owalny (ad) – owalny, kołowati, jajowati

90

owoc (m) – brzô (m)

owocowanie (n) – brzadowanié (n)

owocowy (ad) – brzadowi

oznaczenie (n) – oznaczenié, obznakowanié (n), obznaka (f)

oznajmujący (ad) – obznôjmny

Ó

ósemka (f) – ósemka (f)

ósmy – ósmi

P

pagórek (m) – górka, grzipka, grzępka, urzemka, grąd(ecz)ka (f), urzët, (u)sëp,

pëcziel (m)

pamięć (f) – môg, wdôr (m), pamięc, pamiętlëwosc (f)

pamiętnik (m) – pamiętnik, dniewnik, wspomnik (m)

pani (f) – pani, wastnô, dama (f)

panorama (f) – panorama (f), kręgobrôzk

państwowość (f) – krajowizna, państwowizna (f)

papier (m) – papiór (m)

parter (m) – pierszi szos, parter (m)

partner (m) – partner, wespółbiwôcz (m)

partnerka (f) – partnerka, wespółbiwôczka (f)

partykuła (f) – partikla (f)

pasożyt (m) – cëzożëwizna (f)

pasożytować (v) – cëzożëwic

91

patriota (m) – patrijota (m), lubotnik tatczëznë

patriotyczny (ad) – patrijotny

pauza (f) – pauza (f), odpoczink (m)

październik (m) – rujan, brzadownik, pajicznik, paklepnik (m)

pedagog (m) – pedgóga, szkólny (m)

pedagogiczny (ad) – pedagógowi

piasek (m) – piôsk, miôłtk, malk (m)

piaszczysty (ad) – piôszczëti, piôszczany, piôskowati, miałczi

piątek (m) – piątk (m)

piątka (f) – pińc

piątkowy (ad) – piątkowi

pierwiastek (m) – pierwińc, element, dërżéń (m)

pierwszoklasista (m) – pierwszoklasownik, ucznia pierszi klasë

pierwszy – pierszi

pieciokąt (m) - pińcnórt (m)

pięcioprocentowy (ad) – pińcprocentowi, pińcprocentny

piędziesiąt – pińcdzesąt, pół sta

pięćset – pińcset

piętnasty – pińcnôsti

pinezka (f) – plëska (f)

piosenka (f) – spiéwónka, piesniczka, spiéwka, choranka, kurantka, kozanka,

szetopórka, frantówka, letëpëlka, szabôłka (f)

piórnik (m) – piórkownik (m), piórkowô kastka

pióro (n) – chizop (m), piórko, pióro, pisadło (m)

pisać (v) – pisac, chizopac

pisarka (f) – pisôrka (f)

pisarstwo (n) – pismienizna (f)

pisarz (m) – pisôrz, utwórca, usôdzca (m)

92

planeta (f) – planéta (f)

plastyka (f) – plastika (f)

plecak (m) – czitka (f), bordôk (m)

pływalnia (f) – płëwnica (f), basen do płiwaniô

pochwalenie (n) – pochwôlenié (n)

pochwała (f) – wëchwała (f)

początkujący (m) – zaczynajk, poczętnik (m)

poddaństwo (n) – poddanizna (f)

podkreślać, ~lić (v) - podczorchiwac, podczorchnąc, podsztrëchnąc,

podsztrëchiwac

podłużny (ad) – podłużny, długasti

podpis (m) – podpisënk, podpis (m), podpisanié (n)

podpisany (ad) – podpisóny

podręcznik (m) – uczbownik (m)

podrozdział (m) - poddzél, podrozdzél (m)

podróż (f) – réza, tura, wanoga, podroga a. podarga, droga (f)

podróżować (v) – wanożëc, rézowac, jezdzëc, gądlowac, turzëc, darganic

podsumowanie (n) – podrechowanié, zrechowanié, zesëmowanié (n)

podziałka (f) – dzelëna, skala (f)

podzielna (f) – dëwidenda (f), part (m)

podiesiątkować (v) – dzesątkowac

poemat (m) – poema (m)

poeta (m) – pisniodzeja, poéta (m)

poetycki (ad) – piesniodzejny, poétny

poezja (f) – piesniodzejizna, poézëjô

pojęcie (n) – pochwôt, przedstôwk (m), pojęcé, rozumienié (n)

pojętny (ad) – pobiérny, pojetny, pochwôtny

Polak (m) – Polôch (m)

93

Polka (f) – Polôszka (f)

Polonia (f) – Polôsze za grańcą

polonista (m) – polonista (m), znajôrz polaszëznë

Polska (f) – Polskô (f)

polski (ad) – polsczi

polskość (f) – polaszstwo (n)

położenie (n) – położenié (n), leżnosc (f)

południe (n) – pôłnié (n)

południk (m) – pôłnik (m)

południkowy (ad) – pôłnikowi

pomorski (ad) – pomorzczi, nadmorzczi

Pomorzanin (m) – Pomorzón, Pomorénk (m)

Pomorze (n) – Pomorzkô (f)

pomysł (m) – pomëslënk (m), deja, mësla, ubrzątwa, (u)dba (f)

poniedziałek (m) – poniedzôłk (m)

poprawa (f) – poprawa (f), poprôwk (m), zlepszenié (n)

poprawny (ad) – bezzmiłkowi

porażka (f) – stracenié (n), stracënk (m)

porządkowy (ad) – réżny, posobny, biéżny, rzędny, porządkowi

postawa (f) – rost (m), sztatura, zasadłosc (f)

postępek (m) – uczink, postępk (m)

postepowanie (n) - prowadzenié, postępowanié (n)

poszukiwanie (n) – szukanié, sznëporzenié, sznëprowanié (n)

powiat (m) – kréz (m), okolé (n)

powieściopisarz (m) – usôdzca, pisôrz ksążk, romanów

powieść (f) – powiesca, brawęda (f), roman (m)

powtarzanie (n) – powtôrzanié (n)

powtórka (f) – powtórzenié (n)

94

poziomo (adv) – wodorówno

pozytywizm (m) – pozytiwizna (f)

praktyka (f) - praktika, uczba (f)

praktykant (m) - praktikant, ucznia (m)

praktykantka (f) – praktikantka, uczenka (f)

prawdopodobieństwo (n) – prôwdëjuwernota, gwësnota (f)

problematyka (f) – oglowô sprawa, problematika (f)

procent (m) – rińta (f), procent (m)

promień (m) – parm, parmiń (m)

prostokąt (m) – prostonórt (m)

prostopadła (f) – prostopadłô (f)

prosty (ad) – prosti, pobieżësti, równy

prymus (m) – primus (m), piersi ucznia

przedrostek (m) – prefiks, przëstôwk (m)

przedrozbiorowy (ad) – przed rozebranim (Polsczi)

przedstawiciel (m) – przedstôwca (m)

przedszkolanka (f) – dzecnô szkólniczka

przedszkole (n) – dzecnica (f), przedszkolé (n)

przedświąteczny (ad) – przedswiętny, przedswiętowi

przedwakacyjny (ad) – przedferiowi

przedwczoraj (adv) – niwczora, zawczora

przeegzaminować (v) – przepëtac, przeegzaminowac

przeliczać, ~czyć (się) - przerechowac, przerechiwac (sę)

przeliczenie (n) – przerechowanié (n)

przemysł (m) – przerobina, industrëjô (f)

przeszły (ad) – przeszłi, uszłi, minięti, dôwny

przewodniczący (m) - prowôdzôrz, prowôdnik, prowadzący (m)

95

przezwisko (n) - przezwës(t)ko, wërąpiadło, urągadło, urëwadło (n),

pozwa (f)

przeżycie (n) - przeżëcé (n)

przy (prp) – przë, kol(e), okom(a), krótko, blëze, sprzetki

przydawka (f) – przëdónk(a) (m(f)), przëdôwk (m)

przyimek (m) – przëmión(k)m

przyjaciel (m) – drëch, przë(jô)cél, kamrôt, bratulk (m)

przyjaciółka (f) - serdecznica ,drëszka, przë(jô)célka, kamrôtka (f)

przyjaźń (f) – drëszba (f), bratnictwo,drëszstwo, przë(jô)kelstwo kamrôctwo (n)

przykład (m) – przëmiar, przëkłôd (m), podoba (f)

przymiotnik (m) – adiektiw, przëdownik (m), przëdowné słowo

przypadek (m) – przëpôdk, trafunk, przëtrôfk (m)

przypomienie (n) – przëbôczenié (n), wdôr, przëbôczënk (m)

przyroda (f) – roda, nôtëra, prziroda (f)

przyrodnik (m) – nôtërnik, przërodnik (m)

przysłówek (m) – przësłówk (m), adwerbium (n)

przysłówkowy (ad) – przësłówkowi, adwerbialny; imiesłów ~ przësłówkowi

przëczasnik

przystosowanie (n) – dopasowanié (n)

przyszły (ad) – przińdny, przëchodny

punkt (n) – pąkt, môl (m)

punktacja (f) – pąktacëjô (f)

pustynia (f) – pustiniowi, piôszczëzna (f)

puszcza (f) – pralas (m), dzëwi las, dzëwizna (f)

pytać (v) – pëtac

pytanie (n) – pëtanié (n)

96

R

rachunek (m) – rechunk (m)

radość (f) – ucecha, cesza, ceszba, ochota, wiesołosc, redota, redosc(f),

radowiczé (n)

ramię (n) – remię, remienio (n), lębôk (m)

ratownik (m) – retôrz (m)

reagować (v) – reagowac, znôszac, obrëszac

realizacja (f) – realizacëjô (f), zjiscënk (m), wëkonanié (n)

recytować (v) – przepowiôdac, deklamowac

redagować (v) – usôdzac, redagowac, pisac

refren (n) – przëspiéwka (f), refren (m)

region (m) – obéńda (f), okalé (n), dzél kraju

regionalny (ad) – nôrodny, obéńdny, okalny

religia (f) – wiara, religijô (f)

religijność (f) – nôbożnota (f)

reprezentacja (f) – reprezentacëjô, zastępnota, przedstôwnota (f)

reprezentant (m) – reprezentanta, zastęp(ow)nik, przedstôwca (m)

reżyser (m) – reżiséra (m), prowôdnik grë

reżyseria (f) – reżiserëjô (f), prowôdnictwo grë

rocznica (f) – roczëzna (f)

roczny (ad) – roczny, obroczny

rodzaj (m) – szlach, ôrt, zort (m)

rodzina (f) – familëjô, rodzëzna, latorosc (f), domôctwo (n)

romantyzm (m) – romantika, romancëzna (f)

roślina (f) – roscëna (f)

roślinożerny (ad) – roscënożgrzący, trôwojôdny

rower (m) – koło (n)

97

rowerzysta (m) – kołownik, kolôrz (m), koli jachôcz

rozbiór (m) – rozebranié, rozdzelenié (n), rozjimnota (f)

rozkaz (m) – polét, rozkôz, nôkôz (m)

rozkazujący (ad)- rozkôzowny, nakôzowny, polétny

rozmowa (f) – gôdka, kôrba, rozmowa (f), rozgowôr (m)

rozróżnienie (n) – rozeznanié, wëznanié sę, rozgrańczenié,

rozjinaczenié (n)

rozum (m) – môg, rozëm, rozëmk (m)

rozumieć (v) – rozmiôc

równanie (n) – równanié, urównanié, urównywanié, urównienié (n)

równik (m) – ekwator (m)

równina (f) - rówizna (f)

równoległe (adv) – równoległo, równoleżno, paralelno, równobieżno

równoleżnik (m) – równoleżnik (m)

równoważnik (m) – równowôżëna (f)

ryba (f) – rëba (f)

rycerz (m) – wojôrz, heroja, ricerz (m)

rym (m) – rim, skłôd (m)

rymować (v) – rëmowac, ukłôdac, usôdzac wiérztë, rëmë

rysunek (m) – céchunk, malënk (m)

rzeczownik (m) – miono (n), substantiw, jistnik (m)

rzeka (f) – rzéka (f)

S

sabotaż (m) – sabotażô (f)

sad (m) – sôd, brzadówc, brzadnik (m), brzadowiczé (n), brzadowi ograd

98

sadzić (v) – sadzëc

sala (f) – zala, schódnica (f)

samogłoska (f) – samozwęk (m)

samokształcenie (n) – samouczenié (n), samouczba (f)

samorząd (m) – autonomijô, samorzadzëna, samosprôwnota (f)

saneczki (pl) – sóneczczi (pl)

sanki (pl) – sónczi (pl)

satyra (f) – satira, wësmiéwka, uriwka, wërąpiónka (f)

sąsiad (m) – sąsada, sąsôd, sąsôdk, grańcznik (m)

sąsiadka (f) – sąsada, sąsôdka, grańcznica (f)

scena (f) – zdrzadniô, scena (f)

scenariusz (m) – zdrzadownik, scenarnik (m)

scharakteryzować (v) – scharakterowac, scharakterizowac

semestr (m) – semester (m), półrocznosc (f)

serduszko (n) – serdëszko, serdulko, serdulenko (n)

seria (f) – serëjô, réga (f)

sformułować (v) – sfomulowac, zesadzëc

siedem – sédme, sétme, sédem

siedemdziesiąt – sétmedzesąt, sédemdzesąt

siedemnaście, ~ścioro – sétmenôsce, sédemnôsce

siedemset – sétmeset, sédemset

siedmioletni (ad) – sétmelatny

siedzieć (v) – sedzec

sierpień (m) – zélnik, august (m)

siostra (f) – sostra, sostrzëca (f)

siostrzyczka (f) – sosterka (f)

skalisty (ad) – kamnisti, kamny, oksëpny, rafny

sklep (m) – króm (m), przedôwniô, karczma (f)

99

skontrolować (v) – skontrolowac, przeszëkac, przezdrzec

skoroszyt (m) – spinówka (f)

skorowidz (m) – wëpis zamłoscë; indeks, register (m)

słaby (ad) – słabi, niedôżny, lëbi, zmetlałi, lëbawi, kurlawi, mét

słońce (n) – słuńce (n)

słowniczek (m) - słowôrzk, słowniczk (m)

słownie (adv) – słowno, gebno

słownik (m) – słowôrz, słownik (m)

słownikowy (ad) – słowôrzowi, słowôrny, słownikowi

słowotwórstwo (n) – urôbianié a. powstôwanié słów

Słupsk (m) – Stołp, Słëpsk (m)

słupski (ad) – stołpny, stołpsczi, słëpsczi

społeczeństwo (n) – spolëzna, lëdzkô wëcmanizna (f), lëdztwo (n)

sport (m) – szport (m)

spójnik (m) – wiążëna (f)

spójność (f) – zemkłosc, przëlga (f)

spółgłoska (f) – konzonanta (f), zezwęk (m)

spóźnienie się (n) – spozdzenié sę, spóznienié sę, zaostanié, przińdzenié za

pózno

sprawiedliwy (ad) – sprawiedlëwi

sprawozdanie (n) – obrachunk, rozrechunk (m), sprawozdanié (n)

spytać (v) – spëtac, zapëtac

ssak (m) – cëcón, cëcôl, sysk (m)

stadion (m) – sztadion, obiég (m), jigrzëcznô (f)

starannie (adv) – starowno, dbało dbawno, porządno

stomatolog (m) – zębnik, stomatologa (m)

stopniowanie (n) – wiżowanié, stopniwanié (n)

stosowanie (n) – dopasowiwanié, dobiéranié (n)

100

streszczenie (n) – skrodzenié, scygnienié (n), zestôwk, zesôdzk (m)

strona (f) – starna a. strona (f)

styczeń (m) – januar, zetnik (m)

suma (f) – sëma (f)

sylaba (f) – szlabiza (f)

szczegół (m) – drobnota, përzëna (f)

szczyt (m) – wëszëńc, czëp, czëpk (m), ulëca (f)

szereg (m) – réga (f)

szerokość (f) – szérz, szérzô, szérzawa, szerokosc (f)

szesnasty – szesnôsti

sześcian (m) – kubik (m)

sześciokąt (m) – szescnórt (m)

sześcioletni (ad) – szesclatny

sześćdziesiąt – szescdzesąt

szkicować (v) – céchowac, szkicowac

szkielet (m) - smierc, smiertnica (f)

szkolnictwo (n) – szkołowizna (f)

szlaczek (m) – obsada, borta (f), knëpczi (pl)

sztandar (m) – stanica (f)

szybkość (f) – chutkosc, chwatkosc, chiżota, pobiérnota, welechnota (f), drôw

(m)

Ś

ściągaczka (f) – odezdrzëna (f)

101

ściągać, ~nąć (v) – scëgac, scygnąc, zeżëmac, zeżic, zwlôkac, zwłóczë(wa)c,

zdost(ôw)ac, odzerac,

odezdrzec, (s)klënic

śmiech (m) – smiéch, rzechot, chachot (m), smienié (n)

śniadanie (n) – pokrzésnik, renik, frisztëk (m)

śpiący (ad) – spiący, spôwny

śpiew (m) – spiéw (m)

śpiewać (v) – spiéwac, hërlëkac, lëfórkowac, wrożëc, bazunowac

średnica (f) – przemiara (f)

średnik (m) – pąkt z komą, przeczidnik (m)

środa (f) – strzoda (f)

środowisko (n) – okrężé, okolé (n)

świat (m) – swiat (m)

światły (ad) – jasny, widny, mądri

T

tabel(k)a (f) – tabel(k)a (f), zestôwk (m)

tablica (f) – tôblëca, tôfla (f)

tajemnica (f) – krëjamnota, krëjamkosc, skrëtwa, tajemnica , tajnosc (f)

tajga (f) – tajga (f), sybirsczi las

teatr (m) – teater (m)

teatralny (ad) – teatrowi, teatrzën

teatrzyk (m) - teaterk (m)

technikum (n) – technikowô szkoła, technikum (m)

teczka (f) – aktownik (m)

tegoroczny (ad) – latosy, teroczny

telewizor (m) – zdrzélnik (m)

102

temat (m) – téma (m)

teoria (f) – teorëjô (f)

tkanka (f) – pleszka, męcherzëna (f)

tradycja (f) – opowiedniô, zwëcz, tradicëjô (f)

trawa (f) – trôwa, charna, narwa, pażęc (f), charzt (m)

troje – troje, trzech, trze

trzyletni (ad) – trzëlaté (n)

trzynastka (f) – trzënôstka (f), trzënôsce

trzysta – trzësta

turysta (m) – wanoga, tura, gądlôrz, turista (m)

twórczość (f) – uróbk, dokôz (m), urobizna (f)

tysiąc – tësąc

tytuł (m) – titel (m), zwa(twa) (f), zéwiszcze (n)

tytułowy (ad) – titëlowi, pierszi, przédny

U

uczczenie (n) – utc(z)enié (n), czestnota (f)

uczelnia (f) – uczbowniô, szkoła (f)

uczennica (f) – uczenka, szkołownica, ucznica, uczebnô (f)

uczeń (m) – ucznia, szkołownik, uczebny (m)

uczestnik (m) – bëtnik, biwôcz (m)

uczęszczać (v) – chodzëc, bëwac, częscëc

uczniowski (ad) – uczniowsczi

ukarać (v) – obsztrôfowac, ukôrac, wëkôrac, wëkôrkac

ulica (f) – darżëca, sztrasa (f)

ułamek (m) – dzélëk, odłómk, kawałk

ułamek (m) – kawelk

103

umieć (v) – rozmiôc, wiedzec

upodobanie (n) – zeszlachowanié, zjuwernienié (n)

uroczystość (f) – swiąto (n), swiętnica, pamiętnica, uroczëzna (f)

urodziny (pl) – roczëzna (f)

usterka (f) – uszkoda, felka (f), skażenié (n)

ustnie (adv) – gębno, słowno, mowno, kôrbno

usystematyzować (v) – uréżnic, usystematizowac

uśmiech (m) – usmiéwk (m), usmienié, ucmulenié (n)

utrwalenie (n) – umocnienié (n)

uwaga (f) – bôczënk, merk (m), bôcznota, uwôga, nadczidka (f),

bôczenié (n)

uzupełni(a)ć (v) – (do)skopicowac, (do)fulowac, dod(ôw)ac, dosporzędzëc,

dosporzedzac

W

wakacje (pl) – ferije (pl)

wartość (f) – wôrtosc, wôrtnota, doczëzna (f)

warunek (m) – zastrzega, leżnosc (f), sposób (m)

wątek (m) – wątk (m), mësla (f)

weryfikacja (f) – wiérztowina (f), wiérztowanié (n)

wertowanie (n) – kartkowanié, przewrôcanié, przezéranié, kuraszenié (n)

wgląd (m) – wezdrzatk, wezdrzënk (m), wezdrzenié (n)

wiadomość (f) – wiédzô, klëka, paróla (f), poszét (m), wiadło (n)

wicedyrektor (m) – poddirektor, wicedirektor (m)

widnokrąg (m) – widnik, obzór, horizont (m)

widokówka (f) – obrôzkowô karta, pozérnica (f)

wielkość (f) – wiôlgosc a. wialgosc

104

właściwie (adv) – po prôwdze, po richtoscë, mést, dosëzno

wpis (m) – wpisanié, zapisanié (n), wpisënk, zapisënk, wpis (m)

wrzesień (m) – séwnik, zeptember (m)

współczesność (f) – dzysdniowosc, dzysészëzna (f)

wszędzie (prn) – wszędze

wszystko (prn) – wszëtko, wszëstko, wszëternôstko

wtorek (m) – wtórk (m)

wychowanek (m) – wëchowańc (m)

wychowanica (f) –wëchowónka (f)

wychowanie (n) – wëchowanié (n), wëchowa (f)

wychowawczyni (f) – wëchowôczka (f)

wycieczka (f) – wińdzenié (n), wëlecënk (m), wanoga, wałęga (f)

wycinanka (f) – knëpka (f)

wyegzekwować (v) – wëdostac, wcygnąc

wyglądać (v) – wëzerac, wëzdzec

wyjaśnienie (n) – wëjasnienié, rozwidnienié (n)

wyjątek (m) – wëjimk, wëriwk (m)

wykres (m) – dijagrama (f), nacéchunk (m)

wykrzyknik (m) – wołôcz, krziknik (m)

wykształcenie (n) – wëuczenié, usztółcenié, uformowanié (n)

wykształcony (ad) – uczałi

wynotować (v) – wënotowac, wëpisac

wyobraźnia (f) – przedstôwnota, umëslëna, zobrazëna (f)

wypowiedzenie (n) – wëpowiedzenié, spowiedzenié (n)

wypowiedź (f) – wëpowiedzenié, spowiedzenié (n)

wyraz (m) – słowo, rzeczenié (n)

wyrażenie (n) – wësłowianié, wëpowiôdanié (n)

wyrozumiały (ad) – mieć wërozmienié, uznanié, lëdzczi, uznôwny

105

wytrwały (ad) – wëbëtny, cerpëwi, wëtrzëmałi, obstójny, nôparti

wyższy (ad) – wëższi

wyżyna (f) – wëszawa (f), wëszańc (m)

wzgórze (n) – rzma, grzëpa, urzma, rafa, holma (f), urzët (m)

wzór (m) – modło (n), model, muster, przikłôd (m)

Z

zaakceptować (v) – przëcësnąc, podczorchnąc

zabawić (v) – zafarbowac, zafarwic

zabawa (f) – (u)ceszba, rozegrcëjô, gutorzëna, potema, muzyka (f),

jigrë (pl), szport (m)

zabawka (f) – zôbôwka, jigra (f)

zaborca (m) – kradniélc, zagôrinôcz (m), zajimô cëzy zemi

zabór (m) – zarabczenié, zawojowanié (n), zagôrënk, zarabczënk (m), zajimnota

(f)

zabytek (m) – stôrodôwnota, pamiątka, zaostałosc (f)

zachodni (ad) – wieczórny, zôchdny, westowi

zachorować (v) – zachorzec, zalegnąc

zachowanie (n) – uchowanié, utrzimanié (n)

zadanie (n) – poczta, wierszta (f), zadanié (n), nadôwk (m)

zadekamować (v) – piękno (prze)powiedzec

zagadka (f) – zgódka, wëzgódka, tęgodka (f), wëzgadło (n)

zagadnienie (n) – problema, sprawa, trëchlëna (f)

zaimek (m) – zamiono (n), pronoma (f)

zainscenizować (v) – uzdrzadnic, oczno, przedstawic

zaludnienie (n) – zalëdzenié

załoga (f) – obsada (f), obsadzënk (m), obsadzenié (n)

106

zanieczyszczenie (n) – zaczpanié, zatrzepanié, nadeptanié, nanikwienié,

zgnojenié, naswinienié (n)

zanotować (v) – zapisac, zanotowac, merkac, zapamiętac

zapałka (f) – szplétka, krzoska, sztrëchólc(k)a (f)

zapamiętać (v) – zapamietac, wdarzëc, upamiętac, bôczëc, merkac

zaprezentować (v) – przedstawic, pokôzac, wëłożëc

zaprzyjaźnić (się) – zdrëszëc, stowarzëc, sprzë(ja)celëc, skamrôcëc

zapytać (v) – zapëtac, spëtac

zarysować (v) – nacéchowac, zarëtac

zaspać (v) – zaspac

zastęp (m) – rzma, urma, grëpa, łupa (f), karno (n) smiot (m)

zastępca (m) – zastąpiôrz, zastępownik, wëręka, poręka (m)

zastępstwo (n) – zastępizna (f)

zastosowanie (n) – użëcé, dopasowanié, rëchtowanié sę (n)

zaśpiewać (v) – zaspiéwac

zaświadczenie (n) – zeswiôdczenié (n), zeswiôdczëzna (f), zeswiôdczënk, atest

(m)

zatanczyć (v) – zatańcowac, zatunic, zatanuszkac

zatelefonować (v) – zatelefonowac

zatytułować (v) – zatit(e)lowac, dac titel

zbiorek (m) - zbiérk (m)

zbiorowisko (n) – zbiérëzna, zebrónizna (f)

zbiór (m) – zbiérnik, zbiér (m), zbiérëzna, zbiérnica (f)

zbiórka (f) – zbiérka (f)

zdarzenie (n) – zdarzenié (n), przëtrôfk (m)

zdjęcie (n) – zdjęcé, zjimniecé (n)

zdrobniały (ad) – zdrobniałi, zmiałczony, skrëszałi

zdrowie (n) – zdrowié (n)

107

zdrowy (ad) – zdrów, prëk, swiéżi

zdyscyplinowany (ad) – zdiscylinowóny, posłëszny

zegar (m) – zédżier, godzynk, czëkocz (m)

zegarek (m) – zégark, czasewnik (m), okrôwka (f)

zero (n) – nul (m)

zespół (m) – wespolëzna, zbrzątwiô (f), karno (n), zbiér (m)

zeszyt (m) – zesziwk (m)

zgłoska (f) – szlabiza

ziarno (n) – zôrno (n)

zieleń (f) – zelonosc (f)

ziemia (f) – zemia, zémka, rëda, rolô (f), gruńt (m), zemiszcze (n)

zima (f) – zëma, zëmka (f), zëmiszcze (n)

zmądrzeć (v) – zmędrzec

zmobilizować (v) – zmoblilzowac, zrëszëc

znaczek (m) – znaczk, céch (m), znanka (f)

znicz (m) – znit (m), swięti odżin

zorganizować (v) – zradzëc, zdostac, zarzidzëc, narechtowac, zorganizowac

zorientować (się) – zmagac, postrzéc, wmaklac (sę), zmądrzec

zredagować (v) – zesadzëc, usadzëc pismo, napisac, zredagowac

zrozumiały (ad) – rozmióny, pochwôtny, jasny

zwrot (m) – oddôwk, oddôtk, zwart (m), nazôtnosc (f)

zwrotka (f) – sztrof(k)a, wiorstka (f)

zwrotnik (m) – zwartnik (m)

zwycięstwo (n) – dobëcé, poradzenié, pobiôtkowanié (n)

zwyczaj (m) – zwëk, zwëczôj, ustôw (m), przënęta (f)

zżółkły (ad) - zeżôłkłi

108

Ź

źle (adv) – zle, lëcho, més, mgło

źrenica (f) – zdrzijk, zdrzik (m), zdrzelnica, pupka (f), oczné jabko (n)

źródło (n) – zdrój, klucz, pokón, początk (m)

Ż

żaden (prn) – niżóden, niczny, nijaczi

żarówka (f) – swiécówka, birna, swiécónka (f), elektrisz lampa

żart (m) – szpôs, szport, pękt, podsmiéwk (m), kepka, fąfka, melwéta, wëpka (f)

żądanie (n) – żądanié, chcenié (n)

żeby (cj) – żebë, cziejbë

żelazo (n) – żelazło (n)

żeński (ad) – białgowsczi, białczi, białczën

żółtawy (ad) – żôłtawi, żôłtowati

żółtko (n) – żôłtk (m)

żółty (ad) – żôłti

życie (n) – żëcé (n)

życiorys (m) – żëcopis (m), bijografijô (f)

życzenie (n) – żëczba (f), żëczenié (n)

żyć (v) – żëc

109

Zakończenie.

„Tej mowie, może nieraz twordej i żarnowi (tj. razowej) jak nasz

chleb kaszubski, zawdzięcza Polska, że morze śpiewa jej swoją pieśń

nieustanną. Przetrwaliśmy wśród morskich wichrów i nawałnic, jakich nam

nie szczędziła historia, a razem z nami przetrwała nasza kaszubska mowa,

pełna rytmu morza. Ceńmy ją sobie. Ona obok mowy polskiej

najpiękniejsza i nam najdroższa. Pielęgnujmy albo - jak to pięknie mówią u

nas nad Jeziorem Żarnowieckim - piastujmy naszą mowę. Ona

najwspanialszą melodią morską, stojącą na straży naszych północnych

granic. Gdybyśmy mieli zapomnieć swą mowę, swój język, mowa polska

by ogromnie zubożała. Wyrządzilibyśmy krzywdę polszczyźnie, bo

straciłaby żywy pomost językowy, jaki ją łączył kiedyś z wygasłymi

plemionami słowiańskimi nad Łabą ...”

1

Entuzjaści kaszubszczyzny z młodszej i starszej generacji powinni

troszczyć się o to, aby język kaszubski zyskał na randze i witalności. Znani są

pedagodzy,

np.

pani

Wanda

Kiedrowska

w

Kaszubskim

Liceum

Ogólnokształcącym w Brusach, pan Witold Bobrowski ze Szkoły Podstawowej

w Głodnicy, Felicja Baska-Borzyszkowska, którzy na co dzień poczuwają się do

odpowiedzialności za edukację w duchu regionalnym, kierując się słowami

Janusza Pasierba: „Małe ojczyzny uczą żyć w ojczyznach wielkich.”

Ceni się regionalne zespoły śpiewu i tańca, konkursy prozy i poezji kaszubskiej,

hafty regionalne, a ostatnio stosowaną także i w moim regionie lipnicko-

bytowskim podczas mszy św. kaszubską liturgię słowa.

Zwolennicy kaszubszczyzny powinni walczyć o obecność języka ojców w życiu

codziennym i literaturze. Nie sposób nie wspomnieć Floriana Ceynowy, dla

110

którego kaszubszczyzna była synonimem zobowiązań wobec rodowodu,

źródłowym składnikiem we wszechludzkiej wspólnocie. Pisał:

„je wjélgi czas, abe żóden Kaszéba sę njevstedzeł po kaszebsku gadac; ...

Przeklętim béł, je é bądze na wjeczné czasé kóżdi, co ujetczi swójich starszéch,

jejich mové; a trze razé przeklętim, chto sé vstédzi swóje move macerzinskje."

2

Poczynając od Ceynowy, a potem „Słownika języka pomorskiego, czyli

kaszubskiego (cz.II) Stefana Ramutka, „Słowniczka kaszubskiego” i „Słownika

polsko-kaszubskiego” Al.Labudy, „Słownika” Jana Trepczyka, prace i dzieła

słownikowe poświęcone kaszubszczyźnie tworzą już pokaźną bibliotekę. Mam

nadzieję, że i moja praca przyczyni się do tego. Zaleca się bowiem dialog z

młodym pokoleniem w tej sprawie. Jedynie bowiem prowadzone działania

edukacyjne mogą przynieść spodziewany efekt. Nawet psychologowie dowiedli

„że dwujęzyczność korzystnie wpływa na myślenie twórcze językowo, na

wrażliwość językową, zdolność do tworzenia znaczeń, wyobraźnię, a także na

oryginalność myślenia i rozwiązywania problemów”.

3

Zatem, wspólnie pielęgnujmy naszą mowę, kulturę i obyczaje.

111

BIBLIOGRAFIA

Wstęp

1

Stanisław Pestka: „Spadek, który zobowiązuje”, Pomerania 10/258, 1994

2

Stanisław Pestka: „Spadek, który zobowiązuje”, Pomerania 10/258, 1994

3

Edward Breza i Jerzy Treder: „Zasady pisowni kaszubskiej”, Gdańsk 1984, str. 62

4

S.Łukomski: „Regionalizm w pracy dydaktyczno-wychowawczej”, Opole 1977 r.

5

„Język polski w szkole dla klas IV-VIII”, Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP

1998/99, zeszyt 1, str. 52

6

Cezary Obracht-Prądzyński „Badacz pomorskiej ziemi”, Kurier

Bytowski 23/352, 1999 r.

Rozdział I

7

C.Obracht-Prondzyński: „Goch panem na swej roli”, Pomerania 7/8, 1998, str. 17

8

Róża Ostrowska, Izabela Trojanowska: „Bedeker kaszubski”, Wydawnictwo Morskie,

Gdańsk 1974.

9

C.Obracht-Prondzyński: „Goch panem na swej roli”, Pomerania 7/8, 1998, str. 17

10

J.Borzyszkowski „Borzyszkowy i Borzyszkowscy ... a Gochy” Zrzeszenie Kaszubsko-

Pomorskie, Lipnica – Lipusz, 1993

11

J.Kondracki „Geografia fizyczna Polski”, PWN, Warszawa 1976

12

Rocznik statystyczny województwa słupskiego 1996, GUS 1997 r.

13

T.Sadkowski: „Trzy kaszubskie kościeły”, Arkun, Gdynia 1991

Rozdział II

1

Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna, t.VII, wyd. „Gutenberga”,

Poznań 1994

2

M.Latoszek (red.): „Kaszubi, monografie socjologiczne”, Rzeszów 1990, s. 112-119

3

Jan Trepczyk: „Słownik polsko-kaszubski”, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie,

Gdańsk 1994, str. 3

4

Aleksander Labuda „Słowniczek Kaszubski”, Państwowe Zakłady Wydawnictw

Szkolnych, Warszawa 1960, s. 11

5

Ibidem, s. 12

6

Ibidem s. 5

7

Jan Trepczyk: „Słownik polsko-kaszubski”, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie,

Gdańsk 1994, str. 6

8

s. 3

9

s. 4

Zakończenie

1

B.Sychta: „Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej”, wstęp do t. VII

2

Stanisław Pestka: „Sapdek, który zobowiązuje”, Pomerania 10/258, 1994

3

Stanisław Pestka: „Sapdek, który zobowiązuje”, Pomerania 10/258, 1994