Temat: Cele historycznego kształcenia w świetle praktyki szkolnej.
Na podstawie:
J. Mazur, Cele historycznego kształcenia w świetle praktyki szkolnej. „Wiadomości Historyczne” nr.2/1993.
Część pierwsza
Lekcja w dzisiejszej organizacji nauczania jest centralną czynnością nauczyciela. Większość jego zajęć wiąże się z lekcjami w taki sposób, że albo przygotowuje się do nich albo zajęcia te są konsekwencją prowadzonych lekcji. Lekcje stanowią główną podstawę do wydawania opinii o uzdolnieniach oraz skuteczności pracy nauczyciela.
Według Krystyny Kuligowskiej: „Lekcja to podporządkowanie realizacji celów kształcenia strukturze zadań i czynności nauczyciela i uczniów oraz warunków pracy”.
Sytuacja Dydaktyczna to elementarne proste zorganizowane działanie ucznia w czasie lekcji czyli inaczej mówiąc fragment lekcji składający się ze sformułowania zadania, wykonywania zadania przez ucznia oraz kontroli wykonania zadania przez nauczyciela.
Rodzaje sytuacji dydaktycznych:
Sytuacja odtwórcze które wymagają od ucznia odtworzenia tego co już wie umie bądź odtworzenia tego co powiedział zrobił nauczyciel lub inny uczeń.
Sytuacja zapamiętywania związane z odbieraniem gotowych informacji ich rozumieniem oraz wykonywaniem czynności sprzyjających utrwaleniu tych informacji.
Sytuacja umiejętnościowe dotyczą zarówno umiejętności praktycznych np. Odczytywania danych z mapy jak i umiejętności teoretycznych związanych z myśleniem lecz jest to myślenie niesamodzielne odtwórcze polegające na stosowaniu algorytmów myślenia.
Sytuacje twórcze w których uczeń sam musi dochodzić do nowych dla siebie stwierdzeń uogólnień formułować sądy historyczne przeprowadzać porównania tworzyć informacje.
Sytuacja wartościowania w sytuacjach tych informacje są ewaluowane podlegają ocenie z różnych punktów widzenia pozwalają tworzyć sieć wartości. W przypadku historii dotyczą problemów moralnych i estetycznych.
Wymienione sytuacje nie ujmują wszystkich sytuacji występujących na lekcji. Często nakładają się na siebie lub współwystępują razem.
Sytuacje odtwórcze i zapamiętywania kojarzą się z celami poznawczymi. Sytuacje umiejętnościowe i twórcze kojarzą się z celami kształcącymi oraz sytuacje wartościowania z celami wychowawczymi.
Przeprowadzono obserwacje 118 lekcji historii z których wynikło że cele wychowawcze są jednak rzadko przez nauczycieli świadomie realizowane i często pozostają na poziomie deklaracji. Wynika to z przekonania części nauczycieli iż realizują się one niejako samoistnie w toku lekcyjnym inni zakładają ich wprowadzenie pod koniec lekcji ale z zasady brakuje na to czasu.
Formułowanie celów lekcji przez Nauczyciela
W szkole formułuje się cele dla poznania (umysłu), kształcenia (umiejętności), wychowania (postaw).
Cele lekcji są na ogół formułowane w sposób szeroki i dość pojemny.
Cele poznawcze mają na celu zaznajomienie uczniów z najważniejszymi zagadnieniami tematu np. Zaznajomienie uczniów z wybranymi elementami kultury greckiej (kl.V), zaznajomienie uczniów z przyczynami , przebiegiem i skutkami Wiosny ludów (kl.VII), zaznajomienie uczniów z Życiem mieszkańców Wieliczki w czasie okupacji (kl.VIII).
Cele poznawcze w szkole średniej były niemal identycznie formułowane jak w szkole podstawowej więc trudno było można stwierdzić na jakim poziomie miały być przeprowadzone np.
Wydarzenia historyczne z okresu tworzenia się państwa polskiego i panowania Mieszka I (kl.I.LO),przyczyny przebieg i skutki powstania warszawskiego (kl.III.Z.S.Z),proces powstania i istota demokracji szlacheckiej (kl.II technikum).
Cele kształcące rozpisywane w sposób szeroki niekonkretny i tak pojemne że mogą mieścić w sobie różnorodne czynności nauczyciela i ucznia np. Kształtowanie orientacji w przestrzeni i w czasie (kl.V), korzystanie z mapy praca z atlasem (kl.VI), myślenie przyczynowo – skutkowe (kl.VII).
Nauczyciele szkół podstawowych preferowali kształcenie takich umiejętności jak rozwijanie kształtowanie myślenia historycznego uczniów, wyciąganie wniosków, wiązanie faktów w ciąg przyczynowo – skutkowy, kształtowanie orientacji przestrzennej.
W szkole średniej cele kształcenia ujmowane były w dwóch kategoriach kształcenie umiejętności myślenia historycznego utożsamionego z selekcjonowaniem, porządkowaniem przerabianiem materiału, wyszukiwaniem związków przyczynowo – skutkowych, dokonywaniem ocen faktów historycznych, wykorzystywanie różnych źródeł wiedzy np. Potrzeba organizacji własnego państwa i jego roli w tworzeniu losów Słowian nad Odrą i Wisłą (kl.I.LO) , reformy Sejmu Wielkiego (kl.II LO).
Cele wychowawcze wiązały się z kształtowaniem określonych postaw i nastawień młodzieży. Były takie same i w Szkole podstawowej i Szkole średniej np. Walka narodu o prawo samostanowienia o sobie na tle postaci Tadeusza Kościuszki i Kazimierza Pułaskiego (kl.VI), szacunek dla odmienności przekonań i potrzeba tolerancji jako warunek spokoju w państwie (kl.I.LO).
Opracował: Tomasz Rubach III rok Historia z Wos