Cele kształcenia
Pojęcie celów kształcenia.
Cele kształcenia - kierunkowskazy, świadomie założone skutki, które chcemy osiągnąć w procesie kształcenia; działania, które mają doprowadzić do danego stanu rzeczy.
Cele kształcenia są to świadomie założone skutki, jakie społeczeństwo pragnie osiągnąć przez funkcjonowanie systemu kształcenia, zależą one zatem od charakteru społeczeństwa, od poziomu jego
Cele kształcenia
wg K. Denka – to sensowne, świadomie zamierzone stany rzeczy lub zdarzenia, do których dąży się przez organizację działania. Zamierzonymi stanami lub zdarzeniami są efekty, osiągnięcia, rezultaty, skutki działania dydaktyczno-wychowawczego nauczycieli i uczniów oraz szkoły, mierzone w kategoriach subiektywnych, organizacyjno-technicznych i wynikowych.
wg J. Półturzyckiego – to oczekiwany stan świadomego działania podmiotu edukacyjnego, który to stan wyrażać się może w zmianach wiedzy uczestników procesu kształcenia. Zmiany te są założone jako zadania form i instytucji kształcących, które organizują przekaz wiadomości, przyswajanie nawyków, rozwijanie zainteresowań oraz innych cech osobowościowych u osób objętych procesem edukacyjnym. o kultury i od poziomu całego systemu oświaty i wychowania w danym kraju. Okoń
Znaczenie celów kształcenia w procesie edukacyjnym.
- stanowią podstawowy czynnik wyznaczający rozwiązania innych elementów procesu kształcenia. Są wyznacznikiem doboru i układu treści kształcenia, podstawowym kryterium w doborze metod, form organizacyjnych i środków dydaktycznych.
- stanowią podstawę planowania i organizowania działań uczestników procesu kształcenia
- są kryterium oceny efektywności procesu dydaktycznego.
Rodzaje celów kształcenia:
I podział wg czasu:
• Potencjalne– funkcjonują one do momentu rozpoczęcia procesu dydaktyczno-wychowawczego, czyli do czasu zanim zacznie się je osiągać
• Aktualne– symbolizują one rozpoczęcie procesu edukacyjnego (do realizacji włącza się nauczyciel i uczniowie)
II podział wg przedmiotu i podmiotu kształcenia:
• Rzeczowe(przedmiotowe) – oznaczają określenie zmian w zasobie wiedzy, umiejętnościach jej stosowania w praktycznych i teoretycznych działaniach uczniów.
• Podmiotowe– mamy na uwadze zmiany w rozwoju sprawności umysłowych, postaw i systemu wartości wywołane procesem dydaktyczno-wychowawczym.
III podział wg stopnia ogólności:
• Ogólne– wyrażają to, co ma być „produktem końcowym” tego procesu (wyrażone w kategoriach funkcji).
• Pośrednie– otrzymuje się w rezultacie podziału celów ogólnych wyrażonych w kategoriach funkcji na składniki w postaci czynności.
• Szczegółowe– precyzyjne sposoby wyrażania ogólnych celów w postaci zadań, pytań, problemów, poleceń. Operacyjne cele kształcenia to opisy zachowań uczniów, jakie mają oni przejawiać po ukończeniu lekcji.
IV podział wg sfer osobowości:
• Poznawcze– dotyczą zmian w sferze poznawczej osobowości
• Emocjonalne (afektywne)– dotyczy zmian w sferze afektywnej osobowości
• Psychomotoryczne– dotyczą zmian w sferze psychoruchowej osobowości
Cele kształcenia ogólnego wg W. Okonia
Głównym celem kształcenia ogólnego jest wielostronny rozwój osobowości.
Osobowość - to osiągnięty przez jednostkę ludzką poziom dojrzałości w poznaniu, rozumieniu i wartościowaniu stosunków panujących w przyrodzie, społeczeństwie i kulturze oraz w twórczym przekształcaniu tych stosunków. Ponieważ poziom ten ulega zmianom, osobowość ma charakter dynamiczny, wyraża się w procesach poznawania, wartościowania i przetwarzania rzeczywistości. Procesy te dokonują się w stałych kontaktach jednostki z innymi ludźmi.
Strony kształcenia ogólnego:
1. Strona rzeczowa (obiektywna) – poznawanie świata obiektywnego i nabywanie sprawności pozwalających brać udział w jego kształtowaniu.
Cele:
a) opanowanie podstaw wiedzy naukowej o przyrodzie, społeczeństwie, technice i sztuce
- ogólne idee światopoglądowe odnoszące się do danej dziedziny rzeczywistości,
- sprawności umożliwiające samodzielne stosowanie wiedzy,
- drogi naukowego myślenia i metody badań w zakresie poszczególnych przedmiotów
b) przygotowanie uczniów do działalności praktycznej poprzez opanowanie tych podstawowych form działalności praktycznej (poznawczej, wytwórczej, społecznej, kulturalnej), które pozwalają człowiekowi poznawać i przekształcać przyrodę, społeczeństwo i kulturę
c) Kształtowanie u uczniów przekonań i opartego na nich poglądu na świat jako swoistej całości.
2. Strona osobowościowa (podmiotowa) – poznanie samego siebie, kształtowanie motywacji i zainteresowań oraz nabywanie sprawności sprzyjających kształtowaniu samego siebie.
Cele:
a) ogólny rozwój sprawności umysłowej i zdolności poznawczych (myślenia, zdolności, obserwacji, wyobraźni, pamięci i uwagi)
b) kształtowanie potrzeb, motywacji, zainteresowań i zamiłowań
c) wdrożenie do samoedukacji (opanowanie techniki samokształcenia i przyzwyczajenie do pracy samokształceniowej).
Klasyfikacja celów kształcenia.
CELE KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO WG W. OKONIA:
Strona rzeczowa:
• Opanowanie ogólnej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, technice i sztuce
• Ogólne przygotowanie do działalności praktycznej w świecie i jego przekształcenia
• Kształtowanie świadomości oraz opartych na niej postaw i naukowych przekonań.
Strona osobowościowa (podmiotowa)
• Ogólny rozwój sprawności umysłowej, zdolności poznawczych ze szczególnym uwzględnieniem myślenia oraz uzdolnień twórczych.
• Rozwój potrzeb kulturalnych, motywacji i zainteresowań poznawczych: społecznych, estetycznych i technicznych.
• Wdrażanie do samokształcenia i pracy nad sobą przez całe życie.
Taksonomia – (gr. taksis – układ, porządek, nomos – prawo) , względnie ścisły zespół zasad jakiejś klasyfikacji i opis wyodrębnionych jej członów.
Taksonomia celów kształcenia – zespół zasad porządkujących cele dydaktyczne. Najbardziej popularną taksonomię celów kształcenia opracował zespół amerykańskich psychologów pod kierownictwem B.S. Blooma. Obejmuje ona trzy dziedziny: poznawczą, emocjonalną i praktyczną, a w ich obrębie wiele szczegółowych celów. (W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, 1998)
Taksonomiczne– wzorowane na przyrodoznawstwie, zmierza do ścisłego, kompletnego i rozłącznego ujęcia celów kształcenia, z założeniem, że poszczególne pozycje taksonomiczne mogą stać się przedmiotem pomiaru. Pozycje te ujmuje się genetycznie, funkcjonalnie, bądź ze względu na wyniki końcowe.
TAKSONOMIA CELÓW W. OKONIA:
• Wiadomości o faktach i zależnościach między nimi
• Rozwiązywanie zagadnień teoretycznych i praktycznych
• Samodzielne dokonywanie oceny
• Samodzielne stosowanie wiedzy w nowych sytuacjach
Taksonomia celów kształcenia– hierarchiczna klasyfikacja wybranej dziedziny celów kształcenia. Można wyróżnić cztery takie dziedziny:
•emocjonalną
•poznawczą
•światopoglądową
•praktyczną
Cele kształcenia ogólnego wg Cz. Kupisiewicza
Głównym celem kształcenia ogólnego jest zapewnienie uczniom, odpowiednio do ich możliwości, optymalnego rozwoju intelektualnego.
Cele podrzędne:
1. Zaznajomienie uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, technice i kulturze w zakresie umożliwiającym rozumienie najważniejszych rzeczy, zjawisk, wydarzeń i procesów oraz operatywne posługiwanie się tą wiedzą przy przekształcaniu fragmentów rzeczywistości, dostosowanym do możliwości dzieci i młodzieży
2. Rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów (krytycznego myślenia, uwagi, wyobraźni, pamięci, fantazji, różnych umiejętności praktycznych)
3. Kształtowanie u dzieci i młodzieży akceptowanego społecznie systemu wartości, tzn. systemu spójnych merytorycznie i logicznie poglądów i przekonań, wyznaczających stosunek do świata oraz ukierunkowujących ich postępowanie
4. Wdrażanie uczniów do samokształcenia, wyrabianie u nich potrzeby stałego, a zarazem systematycznego uzupełniania posiadanej wiedzy i umiejętności w drodze świadomego uczenia się pozaszkolnego
5. Zaznajamianie uczniów z ogólnymi podstawami produkcji i organizacji pracy w zakresie najważniejszych dziedzin wytwórczości oraz wyposażenie ich w umiejętności posługiwania się najprostszymi narzędziami i maszynami.
Cele kształcenia zawodowego wg Cz. Kupisiewicza
1. Celem głównym jest wyposażenie młodzieży w wiedzę i umiejętności zawodowe podstawowe, dotyczące całej grupy zawodów pokrewnych, oraz specjalistyczne, niezbędne w przyszłości do wykonywania konkretnego zawodu.
2. Kolejnym celem jest rozwinięcie u uczniów zainteresowań związanych z danym zawodem oraz wdrożenie ich do stałego podnoszenia kwalifikacji.