Pisemne formy wypowiedzi w praktyce

polonistycznej

„

Język ogólny to język, który jest środkiem

porozumienia

wszystkich członków narodu bez względu

na ich wiek,

płeć, pochodzenie społeczne, pochodzenie

terytorialne,

zawód, itp.

Język ogólny występuje w dwóch

odmianach:

- ustnej;

- pisanej.

Ustna odmiana języka

charakteryzuje się

następującymi

cechami:

- bezpośrednim kontaktem między

mówiącym

(nadawcą) a słuchającym (odbiorcą);

- sytuacyjnością;

- obecnością elementów pozajęzykowych

(mowa ciała);

- spontanicznością;

- dialogowością;

- nietrwałością tekstów.

Podstawy programowe, standardy wymagań
egzaminacyjnych

# wie i rozumie: wiedza o języku + redagowanie tekstów;

# zna i rozumie: wiedza o kulturze i literaturze;

W zakresie wiedzy o języku na PP

+ PR:

- (od 4) co to znaczy mówić i pisać poprawnie?

W zakresie redagowanie tekstów na PP

+ PR:

- (od 32) jakie są zasady kompozycji dłuższych wypowiedzi

pisemnych

i ustnych?(rozprawka, referat, recenzja, esej);

W zakresie odbioru tekstów kultury na PP

+PR:

- (od 1 do 33) wskazać istotne, podstawowe cechy języka

mówionego

i pisanego;

W zakresie tworzenia tekstu własnego na PP

+ PR:

- ( od 1 do 4 i od 11 do 21) redagować własną wypowiedź

zgodnie

z cechami gatunku i zamierzoną funkcją tekstu;

- napisać dłuższy tekst, przestrzegając podstawowych zasad

jego

organizacji.

Pisemne formy wypowiedzi w szkole podstawowej i

gimnazjum

Przyjmujemy, iż uczniowie znają formy wypowiedzi

pisemnej, jak:

- streszczenie;

- opis: statyczny, dynamiczny: przedmiotu, postaci,

krajobrazu, przeżyć

wewnętrznych, itp.;

- opis sytuacji;

- sprawozdanie;

- opowiadanie i opowiadanie z użyciem dialogu i opisem

sytuacji;

- charakterystyka postaci;

- rozprawka ( z pojęciem

tezy

: zdanie, twierdzenie, opinia;

argumentów

uzasadnienia;

potwierdzeniem tezy

: podsumowanie, zakończenie);

- pisma użytkowe: ogłoszenie, zaproszenie, zawiadomienie.

Pisemne formy wypowiedzi w szkole
ponadgimnazjalnej: recenzja

Recenzja:

(1)

recenzja – (łac. – recensio = badanie, rozpatrzenie, opinia,

może ocena): wypowiedź zawierająca sprawozdawcze

omówienie i krytyczną oceną jakiegoś zjawiska, aktualnego

wydarzenia z dziedziny współczesnego, bieżącego życia

literackiego i kulturalnego, np. :

- recenzja nowości książkowej czy ważnego wznowienia z

literatury pięknej, popularnonaukowej czy naukowej;

- recenzja sztuki teatralnej, filmu, wystawy dzieł sztuki,

audycji radiowej, widowiska teatralnego;

1. Formy materiału krytycznego:
- recenzja;
- artykuł;

- felieton;

- list;

- esej.

Recenzja (2)

2. Cel recenzji: (główny): informacja o aktualnych zjawiskach

z dziedziny

współczesnego życia literackiego i kulturalnego.

3. Recenzja ocenia treść i styl, odpowiada na pytania: czy i co

nowego

wnosi dzieło do nauki?; czym jest wobec istniejących

już dzieł na dany temat?

4. Recenzja nie jest sprawozdaniem, nie ogranicza się do

samego

zdania

sprawy,

zawiera element wyjaśniający i oceniający:

- element wyjaśniający - to np. geneza utworu („oświetlenie”

okoliczności powstania utworu, ułatwienie czytelnikowi

zrozumienia zawartych w niej

problemów);

- element oceniający – wydanie sądu o wartości dzieła,

podkreślenie

stron

dodatnich i wysunięcie wątpliwości, zastrzeżeń lub

zarzutów.

Recenzja (3)

Funkcje i o

dmiany gatunkowe recenzji:

funkcja

informacyjna

powiadomienie odbiorców o istnieniu danego dzieła

i ewentualne zachęcenie ich do odbioru

;

funkcja

wartościująca (

oceniająca

ocena dzieła sztuki w aspekcie z góry

przyjętych kryteriów

;

- funkcja postulatywna:

ukierunkowanie komunikatu na konfrontację

przedmiotu

rozważań krytycznych z idealnym systemem wartości bądź z systemem wartości

preferowanych przez recenzenta.

6. Rodzaje recenzji:

- recenzja

felieton;

- recenzja

list;

- recenzja

esej;

- recenzja

studium.

Elementy k

ompozycj

recenzji

część informacyjna

– autor, tytuł, data powstania, wykonanie, objętość,

wydawnictwo (wytwórnia), dziedzina wiedzy, sztuki;

część analityczno – krytyczna

– ocena problematyki, doboru materiału,

jego

układu, sposoby

przedstawienia, stopnia wyczerpania tematu,

trafność przyjętej konwencji;

część oceniająca

– wykazanie pozytywów i ewentualnych braków,

stanowisko

twórcy, miejsce dzieła w ogólnym dorobku.

Reportaż (1)

Reportaż:

gatunek twórczości dziennikarskiej; zapis faktów znanych

autorowi z własnych obserwacji, lub autentycznych materiałów;

łączy informację z próbą interpretacji przedstawianych zjawisk

jako

określonej całości.

Reportaż literacki

jest gatunkiem epickim organicznie związanym

z rzeczywistością, w jakiej powstaje, ukazującym sprawy ludzkie,

działania, przeżycia, refleksje w bezpośrednim zbliżeniu,

oceniającym to działanie i przeżycie z określonego, zawsze

zaangażowanego punktu widzenia, przy pomocy środków

artystycznych ogólnie stosowanych

w gatunkach epickich.

Rodowód reportażu

I. - VI wiek p.n.e. – sprawozdania podróżnicze (zapiski Skylaxa z

Kariandy); - Marco Polo („Opisanie świata”);

- Jan Potocki („Podróż do Turek”);

- koniec XVIII w. - reportaże podróżnicze: Seweryn Goszczyński

i Aleksander Radiszczew;

- XIX wiek: Erich Kisch i Melchior Wańkowicz.

Reportaż (2)

reportaże jako:

II. szkic środowiskowy: Emil Zola, Guy de Moupassant; wPolsce:

Kraszewski, Prus, Dygasiński;

III. sprawozdania wojenne (E. Hemingway, G. Orwell, W. Milewicz);

IV. sprawozdania parlamentarne (po roku 1772r. w Anglii): Dickens;

V. sprawozdania z głośnych spraw sądowych, specjalistów z różnych

dziedzin życia gospodarczego;

W Polsce:

W Polsce: lata 30-ste XX wieku: K. Pruszyński, Z. Uniłowski, E.

Szelburg-Zarembina, M. Wańkowicz; okres powojenny: zadanie

reportażu - przedstawienie nowego oblicza rzeczywistości, tzw.

reportaże „produkcyjne”; reportaż podróżniczy – Budrewicz;

lata 60-te i następne – początek twórczości Ryszarda

Kapuścińskiego: (którego):

„ fascynują nie tylko obce światy i ludzie, ale też książki: w

dalekie kraje wchodzi najpierw przez bramę literatury, każdą

podróż poprzedza wielomiesięczną lekturą, umie słuchać

napotkanych ludzi, ale też potrafi "czytać" ukryte sensy

znaczących scen(...) pasjonujący zapis przekształcania

reporterskich spostrzeżeń

w filozoficzną refleksję o świecie i człowieku.
Ta skłonność do przetwarzania prywatnych przygód w syntezę

czyni z Kapuścińskiego wybitnego myśliciela”.

Ryszard Kapuściński

Reportaż (3)

VI. reportaż obyczajowy (koncentrujący się na postawach,

a nawet dramatach ludzkich);

Współczesny reportaż

: dwa zasadnicze nurty:

1.dokumentowanie zewnętrznych uwikłań człowieka, jego

związków z aktualną rzeczywistością społeczno-

polityczną,

ekonomiczną i kulturową;

2. relacje reporterskie prezentujące nie tylko zewnętrzne

działania czy konflikty bohaterów, ale i psychologiczne

uwarunkowania ich postaw moralnych czy

światopoglądowych.

Dziś można uznać reportaż za autonomiczny gatunek

publicystyczno-literacki,który w sposób artystyczny

(aktualne i autentyczne wydarzenia i fakty znane autorowi

z bezpośredniego oglądu bądź z dokumentów) przedstawia

środowiska ludzkie i przyrodnicze, najczęściej z myślą

o kształtowaniu opinii publicznej.

Funkcje reportażu

Istota funkcji reportażu

ukryta jest w nazwie

gatunku.

Jest to funkcja sprawozdawcza, polegająca na

ukazywaniu

zdarzeń, ludzi i sytuacji oraz zakładająca osobisty

stosunek

reportera do przedmiotu relacji.

Funkcję sprawozdawczą znamionują aktualność i

dynamizm.

Możemy mówić także o funkcji

a. informacyjno-przedstawiającej;

b. ekspresyjno-impresyjnej;

c. wychowawczo-dydaktycznej.

Struktura i kompozycja reportażu

Struktura i kompozycja

za elementarną jednostkę budowy

reportażu uznaje się tzw. ujęcie, czyli

kompleks zdań połączonych więzią

treściowo-formalną.

Zasadniczym wyróżnikiem tych ujęć

jest ich funkcja, jaką pełnią w obrębie

gatunku, a więc:

- ujęcie informujące statyczne i

dynamiczne;

- ujęcia przedstawiające: statyczne i

akcyjne;

- ujęcia komentująco- oceniające;

- uogólnienia wyjaśniające;

- uogólnienia oceniające;

- uogólnienia uzasadniające;

- ujęcia mieszane.

Reportaż – budowa

Budowa reportażu

1. Wstęp, wprowadzający odbiorcę w

wydarzenia,

zaznajamiający z bohaterem.

2. Zawiązanie akcji, konfliktu – rozwój

fabuły aż do

chwili dramatycznego spięcia.

3. Rozwinięcie konfliktu.

4. Zakończenie – uwagi i spostrzeżenia

reportera.

Reportaż – narracja

Cechy narracji reportażu

1. Jawny i autentyczny podmiot autorski – narratorem

reportażu.

2. Intencjonalne utożsamianie się w reportażu

narratora (tego, kto

opowiada) z reporterem (z tym, o kim jest

mowa) i autorem (tym,

kto napisał reportaż i umieścił pod nim swoje

nazwisko).

3. Współczesność reportera jako obserwatora,

pośrednika i postaci

działającej w świecie przedstawionym –

warunkiem narracji

reportażu.

4. Autentyzm.

5. Aktualność.

6. Dynamizm.

Wywiad

Wywiad

jest gatunkiem dziennikarskim informacyjnym, ujętym

przeważnie w formę dialogu między dziennikarzem i rozmówcą,

który w sposób kompetentny , autorytatywny oświetla jakiś problem

bądź prezentuje interesujące określony krąg odbiorców informacje.

W wywiadzie, przybierającym najczęściej formę spójnego dialogu,

zarysowuje się

trójdzielność kompozycyjna, w której uzewnętrznia się przeważnie:

- krótki wstęp,

- mocno rozbudowane rozwinięcie,

- mniej lub bardziej wyodrębnione zakończenie.

Rodzaje wywiadów:

- prasowy;

- radiowy;

- telewizyjny.

Wywiad w praktyce szkolnej:

- omówienie wywiadu pod względem treści (tematyka a tytuł

wywiadu);

- ustalenie podstawowych elementów kompozycyjno-strukturalnych

wywiadu;

- analiza języka i stylu;

- wnioski uwzględniające cechy gatunkowe i funkcje wywiadu.

Wywiad (2)

Wywiad dziś

: zbliżony do rozmowy, ma swoją historię i dynamicznie

się

rozwija.

Przeważa w nim dialogowość, ale i echa publicystyczne.

Elementem decydującym jest bohater – dłuższe wypowiedzi;

osobowość –

cechy bohatera (pokazanie tego w wypowiedziach); może

dominować cecha

informacyjna lub perswazyjna.

Podział wywiadu ze względu na sposób rozmowy:

- wywiad bezpośredni (zbliżony do naturalnej rozmowy);

- wywiad stylizowany;

- wywiad radiowy (uboższy o efekty wizualne);

- wywiad: domena słowa;

- wywiad prasowy.

Typy rozmówców:

1. gwiazda;

2. specjalista, ekspert;

3. stary człowiek.

Felieton

Felieton:

Na początku swego istnienia felieton utożsamiano z

odcinkiem gazety.

Felieton –

jeden z gatunków publicystycznych, swobodny

w charakterze,

często posługujący się literackimi

środkami ekspresji.

Dotyczy zazwyczaj aktualnych

w danym momencie

wydarzeń lub problemów,

nie jest jednak nigdy

programowym

komentarzem do nich, składają się nań

raczej swobodne dywagacje, często nie pozbawione

zabarwienia satyrycznego.

Obecnie określa się tym terminem gatunek

publicystyczny, charakteryzujący się wyraźnym

subiektywno-refleksyjnym ujęciem oraz lekkim,

barwnym stylem. Styl ten odznacza się gawędziarskim

przedstawieniem problemu, posługiwaniem się grą

słów, skłonnością do żartobliwego czy też ironicznego

traktowania spraw.

Felieton (2)

Felieton

jest jedynym gatunkiem publicystycznym, w

którym

dopuszcza się istnienie fikcji.

Budowa felietonu uporządkowana jest tak, by przekazać

odbiorcy

konkretne dan

o świecie rzeczywistym i refleksji nad

nim.

W felietonie zawarte są fakty, którym nadaje się wymiar

artystycznych lub intelektualnych uogólnień, lub

emocjonalnych

skojarzeń.

Fakty i wydarzenia są najczęściej pretekstem do

rozważań

pozostawionych czytelnikowi do indywidualnej oceny.

Felieton (3)

1800 rok uważany jest przez teoretyków gatunków dziennikarskich za datę

narodzin felietonu.

Pierwotnie oznaczał tyle, co „listek, świstek, kartka” i najczęściej był o

charakterze

rozrywkowym. Praźródeł polskiego felietonu można się doszukać już

w facecjonistyce sowizdrzalskiej z XVI i XVII wieku.

A dopiero na łamach XVIII-wiecznych czasopism, m. in. „Monitora”,

a Ignacy Krasicki, Bohomolec, Jezierski stworzyli podwaliny felietonistyki.

Felietonistykę uprawiał także Adam Mickiewicz, Henryk Sienkiewicz i

Bolesław

Prus.

W dobie B. Prusa – autentycznego mistrza felietonu - (czasy polskiego

Pozytywizmu)

istniały dwa typy kroniki

jedne opisywały wydarzenia polityczne (Jan Lam);

drugie ukierunkowane były na sprawy życia społecznego;

B. Prus zyskał miano „bajarza codzienności”: w swych felietonach dawał

przeglą

dowcipnie ujętych wydarzeń tygodnia, zawierały one anegdoty i obrazki

rodzajowe

z życia różnych warstw ludności.

Prus zawsze unikał schlebiania gustom czytelników, starając się ich

wychowywać.

Nie opisywał więc rzeczywistości, lecz ją kształtował.

Esej

Ese

j: (ang. essay; fr. essai; niem. essay; ros. oczerk) – szkic

filozoficzny,

naukowy, publicystyczny lub krytyczny, zazwyczaj

pisany prozą,

swobodnie rozwijający interpretację jakiegoś zjawiska

lub dociekanie

problemu, eksponujący podmiotowy punkt widzenia

oraz dbałość

i piękny i oryginalny sposób przekazu.

Esej:

wypowiedź informacyjna i refleksyjna zarazem;

Pierwsi eseiści: Arystoteles, Seneka, Cyceron i Plutarch.

Esej

wyrósł z wiedzy filozoficznej, próbującej uogólnić prawa

rozwoju

wszelkich zjawisk.

Esej (2): c. d...

sej

w szerokim rozumieniu to wypowiedź prozą na

pewien temat,

przekazująca w dowolnie upatrzonym celu i za

pomocą

wybranych przez autora środków kompozycyjnych

i stylistycznych jego osobiste doświadczenie,

wiedzę, sądy,

refleksje,

wrażenia lub uczucia związane z tematem.

Tworzywem eseju jest rzeczywistość (fakty, poglądy,

postawy itp.) przepuszczona przez filtr doświadczeń i

przeżyć podmiotu twórczego. Eseista dąży do

indywidualnego oświetlenia problemów i spraw znanych

mu osobiście, starając się sprawdzić własne możliwości

z zakresu analizy, interpretacji, interpretacji bądź

reinterpretacji interesujących zagadnień z zakresu

literatury, filozofii czy też estetyki.

Esej (3): c. d...

Struktura i kompozycja eseju

W eseju, tak jak w felietonie i reportażu, struktura i

kompozycja

podporządkowane są swoistym regułom i normom.

Można wyróżnić dwa zasadnicze rodzaje działań

spójnościowych:

a. operowanie powtórzeniami (dosłownymi i

parafrazowymi) różnych fragmentów rozważań;

b. tworzenie stałych jednostek znaczeniowych

wypowiedzi (eseistycznych „ujęć”);

Na spójność tekstu ma także wpływ celne dobieranie

cytatów i ich umiejętne dozowanie.

Esej (4): c. d...

Styl i język eseju

W eseju literackim dominuje monolog podmiotu

przedstawionego, który jest „odbiciem postaci

realnego autora.

W eseju zbliżonym do publicystyki dominuje styl

publicystyczny, wspomagany w różnym stopniu

stylem artystycznym. W eseju naukowym styl

zbliżony powinien być do rozprawy naukowej.

Rozróżniamy esej:

- literacki;

- publicystyczny;

- naukowy.

Esej (5): c. d...

Krok po kroku

- rozpoczynamy od zebrania odpowiedniego materiału,

umożliwiającego snucie rozważań na

dany temat,

przy pianiu eseju respektujemy zasady kompozycji

tekstu;

esej możemy zacząć od zacytowania jakiegoś

fragmentu, poświęconego problemowi, możemy

także

powołać się na jakieś wydarzenie rzeczywiste –

w ten sposób wprowadzamy

czytelnika w postawion

problem:

można to uczynić, stwierdzając: mówi się, że…,

ktoś napisał:…, taki wstęp sprawia

wrażenie

nieobowiązującego, w istocie pozwala nam

rozpocząć snucie refleksji I ukierunkowanie ją na

określony

problem.

Esej (6): c. d...

We wstępie możemy także postawić szereg pytań dotyczących

tematu.

Wstęp może także zawierać wyraz własnej opinii.

- zaczynamy zmierzać do ukazania tematu możliwie jak

najbardziej wszechstronnie;

- dążymy do pewnych uogólnień (możemy przyjąć, że celem eseisty

jest ukazanie wielu perspektyw oglądu danego problemu oraz

snucie dotyczącej go refleksji);

- apelujemy do wyobraźni

odczuć odbiorcy, sugerując mu

uzmysłowienie sobie czegoś (tu można używać wyrażeń typu:

przyjmijmy, że…; wyobraźmy sobie…),

konstruując wywód,

możemy w swobodny sposób przeplatać ze sobą

rozważani

rozmaitego typu; eseista nie musi respektować zasady

przyczynowo-skutkowej toku wywodu – może

dopowiadać swoje

myśli, łączyć je dzięki skojarzeniom czy zabiegom retorycznym.

Esej (7): c. d...

- rozwijane przez eseistę wątki mogą kończyć się znakiem zapytania

(nie usiłujemy na nie odpowiadać – niejako toczymy ze sobą

rozmowę,

jesteśmy

otwarci na

różne propozycje, choć oczywiście mamy

świadomość

tego, co chcemy powiedzieć –

dlatego tak ważna jest myśl

przewodnia takiego

tekstu, która nie może zamienić się w

chaotyczne wyliczanie kwestii);

zakończenie eseju nie musi spełniać rygorów zakończenia tekstu,

może mieć

twarty charakter, choć dobrze jest jednak postarać

się o jakiś rodzaj puenty – może to być

podsumowujące pytanie,

cytat, podkreślenie tajemniczości, skomplikowania i

nierozstrzygalności omawianej kwestii (tego, że nasza wypowiedź

stanowi jedynie

propozycję jej ujęcia) lub znaczące przerwanie

wywodu (np. stwierdzeniem: „ale to już problem na osobne

rozważania”).

Esej (8): c. d...

Ważna jest tu jeszcze jedna kwestia. Otóż esej, jak

wspomniano, stanowi wypowiedź podmiotową – nie

tylko więc dotyczy jakiegoś tematu, ale i wyraża

stanowisko czy poglądy piszącego. Widoczne jest to

zarówno w językowym ukształtowaniu wypowiedzi

(operowanie „ja” autorskim, np. „pragnę

podkreślić”),

jak

w samym przekazie, w którym zawieramy

własne refleksje.

W związku z tym słownictwo eseisty jest nasycone

wartościowaniem zarówno wprost (przez nazwanie

czegoś, np. „uważam, że…”),

jak i ukrytym (np. przez wprowadzenie jakichś

pojęć wyłącznie

w pozytywnym kontekście.

Esej (9): c. d...

Zasadnicze cechy eseju

1.Uniwersalizm tematyczny i „prawdziwość” świata

przedstawionego.

2. Motywacja oparta przeważnie na uzasadnieniu

bezpośrednio

sformułowanej tezy bądź weryfikowaniu hipotezy.

3. Subiektywizm.

4. Indywidualizm.

5. Łączenie myślenia dyskursywnego z obrazowym:

a. refleksyjność;

b. dygresyjność;

c. umiejętność wywoływania nastroju;

d. tendencja do przedstawiania trudnych problemów w

sposób zajmujący

i zrozumiały dla szerokiego kręgu odbiorców.

6. Otwarcie kompozycyjne.

Gatunki paraliterackie

Formy niejednorodne gatunkowo, sylwiczne

reportaż pamiętnik dziennik

esej

autobiograficzny

wywiad wspomnienie

rozmowa

K. Moczarski

H. Krall

J. Korczak

G. Herling-Grudziński

M. Białoszewski

A. Wat

Z. Nałkowska

J. Czapski

Streszczenie logiczne

Streszczenie logiczne:

to spójny tekst, odtwarzający logiczny układ czytanego tekstu,

wynika z przetworzenia informacji, uwzględnia wyodrębnienie

tezy, argumentów, przykładów i logicznych związków między nimi.

Układ ten można przedstawić graficznie: np.

teza

argument argument

dowód dowód

dowód

Streszczenie jest skrótem tekstu właściwego.

Streszczenie logiczne (2)

Najważniejsze cechy/właściwości streszczenia to:

obiektywizm;

zwięzłość;

precyzja;

aspekt użytkowy;

uzależnienie typu streszczenia

od typu streszczanego tekstu.

Użyteczność streszczenia w celach dydaktycznych:

Streszczenie uczy:

- czytania ze zrozumieniem;

- zwracania uwagi na kompozycję;

- hierarchizowania informacji;

- zwięzłego, precyzyjnego pisania.

Typy tekstów nadające się do streszczenia:

utwory fabularne;

teksty popularnonaukowe o charakterze informacyjnym;

teksty argumentacyjne (muszą to być argumenty racjonalne, rzeczowe, a

nie

emocjonalne, ponieważ w argumentacji emocjonalnej wykorzystywane są

inne

zasady).

Uwaga

: streszczaniu nie poddają się eseje.

Streszczenie logiczne (3)

Kolejność czynności podczas sporządzania streszczenia

Sporządzenie szczegółowego planu

: plan powinien odzwierciedlać

kompozycję

tekstu, a więc powinien

uwzględniać kolejność

poszczególnych

części, akapitów, jak również relacje między

nimi. Musimy być

wierni

zarówno odtwarzaniu

zawartych

w tekście informacji, jak i

zamysłowi

kompozycyjnemu autora.

- plan powinien mieć budowę hierarchiczną, uwzględniać

zależności

przyczynowo

skutkowe.

- plan powinien dokładny, ponieważ będzie stanowił dla nas bazę do

zbudowania

schematu przeczytanego tekstu.

- plan możemy sporządzać w punktach lub w formie luźnej,

graficznej notatki.

Streszczenie logiczne (4): c.d.:kolejność
czynności

Zbudowanie schematu

: struktura schematu będzie zależała od typu

tekstu – inna będzie dla utworów fabularnych, inna dla tekstów

argumentacyjnych, popularnonaukowych.

Praca z tekstem fabularnym:

co musimy uwzględnić tworząc

schemat?

po pierwsze – temat utworu ( o czym utwór opowiada?)

po drugie – jakie są ramy jego akcji? ( kto jest głównym bohaterem?,

gdzie toczy się akcja?, kiedy toczy się akcja?)

po trzecie – przebieg akcji:

należy pamiętać, że odtworzenie

schematu

fabuły nie będzie tożsame z odtworzeniem schematu

akcji

!!!

Opisując fabułę, skupiamy się na zrelacjonowaniu układu

chronologicznego wydarzeń,

natomiast sporządzając schemat akcji,

musimy wziąć po uwagę również kompozycję,

ponieważ nie musi ona

odpowiadać czasowym następstwom utrwalonych zdarzeń

Streszczenie logiczne (5): c. d.:kolejność

czynności

Naszym zadaniem więc będzie stworzenie schematu

przebiegu akcji, ponieważ tylko wtedy jesteśmy wierni

zarówno treści jak

i kompozycji, co oznacza w praktyce odczytanie celu,

intencji, jakie kierowały autorem podczas pisania

analizowanego przez nas tekstu.

Nieco inną technikę zastosujemy, kiedy analizujemy

teks

argumentacyjny

(

popularnonaukowy,

publicystyczny

informacyjny

W tym wypadku, tworząc schemat, musimy uwzględnić

po pierwsze

– temat (mówiąc prościej – o czym jest tekst?)

Nie możemy

zapominać o tytule, ponieważ on

najczęściej sugeruje temat.

po drugie

– rozwinięcie tematu, czyli co autor na wybrany

przez siebie temat ma do

powiedzenia.

Zrekonstruowanie logiki wywodu autora musi uwzględniać

kompozycj

tekstu, musimy zatem odtworzyć strukturę

akapitową.

Streszczenie logiczne (6): c. d.:

kolejność

czynności

Najprostszym rozwiązaniem będzie zastosowanie sformułowań

w części wstępnej ( na początku ) tekstu autor mówi o ...,

w części środkowej ( w rozwinięciu ) tekstu ...,

w części końcowej tekstu ... .

Dlaczego struktura akapitów analizowanego tekstu (czy to

fabularnego, czy

argumentacyjnego) jest przy budowie schematu tak ważna?

Otóż

dobrze skonstruowany tekst powinien zachowywać zasadę, iż

w każdym

akapicie

znajduje się główna myśl.

I my musimy tę myśl odnaleźć: myśl ta może znajdować się na

początku,

w środku lub

końcu akapitu.

Streszczenie logiczne (7): c. d.:

kolejność

czynności

Musimy zastanowić się, jaką rolę pełni dany akapit w kontekście

całego

utworu.

I tu przyda

nam się znajomość

różnych typów akapitów.

Możemy je najogólniej podzielić na trzy kategorie:

- akapity zawierające tzw. wypowiedzenie akapitowe, czyli główną

myśl;

- akapity łącznikowe, których celem jest budowanie spójności

tekstu;

akapity przetwarzające myśl zawartą w poprzednim akapicie,

czyli

innym językiem,

w inny sposób rozważając

to samo zagadnienie.

Dla naszego celu – napisania streszczenia – dwa ostatnie typy

akapitów nie

są ważne i możemy je pominąć.

Streszczenie logiczne (8): c. d.: kolejność

czynności

Znalezienie tezy, argumentów, dowodów

: kiedy mamy już

zapisany

schemat tekstu, możemy przystąpić do części dla naszej

pracy

zasadniczej, czyli wyszukania / odtworzenia tezy,

argumentów,

dowodów.

Teza

w najprostszych tekstach teza wyrażona jest bezpośrednio,

najczęściej na początku. Jeżeli nie mamy jednoznacznej

sytuacji,

musimy zanalizować temat, ponieważ to on powinien ową

tezę

zapowiadać. Na prawidłowe odczytanie tezy mogą nas

również

naprowadzić słowa – klucze występujące w danym tekście.

Streszczenie logiczne (9): c. d.: kolejność

czynności

Argumenty

w trafnym odszukaniu argumentów pomoże nam wcześniej

zapisany

schemat. W nim powinna być odtworzona struktura: kolejne

akapity

to kolejne argumenty. Ale nie tylko ich wypisanie będzie dla

nas

ważne.

Musimy także wykryć zasadę porządkowania owych

argumentów.

W tym zakresie jest kilka możliwości.

Na przykład

najważniejszym może okazać się pierwszy lub ostatni

argument lub też układ argumentów może

wynikać z

zachowania ich

porządku przyczynowo-skutkowego, dany akapit będzie

wówczas

wynikał z poprzedniego. Może być i taka sytuacja, gdy układ

akapitów będzie wynikiem zachowania chronologii.

Może wreszcie struktura akapitów zachować kolejność ich

„ważności” wobec tezy, pokazać ich

uporządkowanie zgodne z ich

siłą motywacyjną, czyli być dowodem subiektywizmu autora

rozstrzygającego wybrany problem.

Streszczenie logiczne (10)

): c. d.: kolejność

czynności

Dowody

: dowody powinny pojawić się przy każdym

argumencie,

ponieważ wzmacniają jego siłę perswazji.

W jaki sposób wyrażane są dowody w tekście?

Najczęściej są to konkretne przykłady, dane liczbowe, cytaty,

przytoczenie

czyjejś teorii.

Sposób wyrażania dowodu

jest bardzo ważny, bo ma być

jednocześnie

świadectwem uczciwości, rzetelności informacji przekazywanej

w tekście.

Pisząc logiczne streszczenie

, staniemy przed logicznym

dylematem – jak

pogodzić ideę streszczenia, które z założenia jest odczytaniem

najważniejszych informacji, a więc biorąc pod uwagę strukturę

tekstu –

uogólnieniem, z rolą dowodu w tym streszczeniu.

Streszczenie logiczne (11)

Sformułowanie streszczenia

: mając zapisaną tezę, argumenty, dowody

(najlepiej graficznie), możemy

przystąpić do pisania

tekstu streszczenia

Jakich zasad musimy przestrzegać? Musimy pamiętać, że:

streszczenie powinno zwięzłe

; najlepiej, jeśli mamy podaną liczbę słów,

której

nie

możemy przekroczyć.

Długość streszczenia będzie zależała nie tylko od umiejętności

precyzyjnego

pisania, ale także od gatunku streszczanego tekstu, jego długości,

„gęstości”

zawartych w nim informacji.

streszczenie powinno być obiektywne.

Nie powinniśmy w nim umieszczać

zbędnych określeń wskazujących bezpośrednio na subiektywizm,

np.

uważam

...,

moim zdaniem

..., lub bezpośrednio –

w tym pięknym

utworze...,

najciekawszym utworem

...

streszczenie powinno stanowić spójny, logicznie uporządkowany tekst

streszczenie powinno być streszczenie powinno być napisane własnymi

słowami

, nie powinniśmy

wykorzystywać zwrotów z tekstu, naśladować

stylu

autora.

Wyjątek stanowić będą terminy naukowe lub inne specyficzne dla danej

dziedziny życia, o której mowa w tekście.

Streszczenie (12): przykład zadania

Jeśli naszym zadaniem jest np. streszczenie tekstu dawnego (gdzie

mamy do

czynienia z archaizacją) lub tekstu

napisanego gwarą (stylizowanego na

gwarę), to również obowiązuje nas posługiwanie się współczesną

polszczyzną

–

oczywiście:

poprawną polszczyzną

Przykład zadania sprawdzającego umiejętność logicznego streszczenia

* Tekst Tadeusza Bielickiego „Piękny wiek XX”.

Zadanie:

uwagi wstępne

: polecenie napisania streszczenia logicznego:

napisz tak, aby nauczyciel, który nie czytał artykułu, mógł zrozumieć

jego

sens i prześledzić tok myślenia autora.

Streszczenie musi zawierać tezę artykułu i potwierdzające ją

argumenty.

Niezbędne informacje muszą być zawarte w spójnym tekście, wyraźnie

eksponującym tezę i argumenty.

Możesz używać słów i wyrażeń z tekstu, ale nie wolno Ci przepisywać

całych zdań.Dbaj o poprawność językową.

Twoje streszczenie nie może przekroczyć 120 słów.

Streszczenie logiczne (13): przykład zadania...c.d.

Model streszczenia logicznego

TEZA:

Przyszłość cywilizacji jest w małym stopniu przewidywalna.

ARGUMENTY:

W rozwoju nauki dokonały się zmiany.

Pomimo przewidywań kryzysy ekonomiczne i polityczne

nadal

zaskakują.

Wiele negatywnych przepowiedni spowodowało działania

zapobiegające

katastrofom.

DOWODY:

Ludzie zaczęli troszczyć się o środowisko naturalne.

W porównaniu z przeszłością świat jest bardziej humanitarny

i bezpieczny.

Streszczenie logiczne (14): przykład zadania...c.d.

STRESZCZENIE

Tadeusz Bielicki twierdzi, że przyszłość jest w małym stopniu

przewidywalna. Swój pogląd uzasadnia następująco:

Nauka rozwija się w kierunkach, których nikt się nie

spodziewa,

a wynalazki techniczne i odkrycia naukowe powodują

rewolucyjne

zmiany. Również wypadki polityczne, pomimo działań planowych,

ciągle ludzi zaskakują. Podobnie ma się rzecz z kryzysami

gospodarczymi.

Ponadto autor uważa, że czarne scenariusze odgrywają

pozytywną

rolę, ponieważ pomagają zapobiegać katastrofom i wpływają na

postawy ludzi, mianowicie: ludzie zaczęli dbać o środowisko

naturalne, stosunki międzyludzkie humanitaryzują się, wskutek

czego

ludzie czują się bezpieczniejsi niż kiedyś.

Streszczenie logiczne (15): uwagi

W praktyce szkolnej stajemy my –

nauczyciele języka polskiego przed

koniecznością znajdywania

tekstów służących kształtowaniu

umiejętności czytania ze zrozumieniem i

streszczania logicznego.

Jedną z pomocniczych książek na rynku

wydawniczym jest pozycja:

Katarzyny Harackiewicz, Joanny

Studzińskiej

i Katarzyny Wach, Streszczenia logiczne

Czytanie ze zrozumieniem. Przykładowe

arkusze maturalne. Poziom podstawowy,

Wyd. Tutor (cena 16zł.)

Streszczenie logiczne (16): uwagi

Opis:Streszczenia logiczne. Czytanie ze zrozumieniem jest to kolejna książka
z serii "Matura XXI. Język polski". Ma ona ułatwić uczniom
przygotowanie się do napisania tzw. streszczenia logicznego. Jaką

formą

wypowiedzi jest streszczenie logiczne? Streszczając zwykle jakiś tekst,
analizujemy akapit po akapicie i wydobywamy z niego najważniejszą
myśl (streszczenie linearne). Natomiast w streszczeniu logicznym
odnajdujemy, na podstawie całego tekstu, tezę (bądź główną myśl,
najbardziej charakterystyczną cechę) i szukamy w całej wypowiedzi
potwierdzających ją argumentów, mając jednocześnie na uwadze fakt,
iż musimy zmieścić się w określonym limicie słów.

Zestaw proponowanych ćwiczeń zaczyna się od streszczenia linearnego,

aby "w praktyce" pokazać różnicę między tą formą wypowiedzi
a streszczeniem logicznym.

Wzorem dla propozycji autorek były rozmowy z prowadzącymi oraz

materiały z kursu na egzaminatorów państwowych z języka polskiego.
Na tej bazie zostały stworzone własne propozycje ćwiczeń oraz

schemat

oceniania.

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Formy wypowiedzi pisemnych w klasach I III list f uzytk w 12
formy wypowiedzi pisemnej
16 Formy wypowiedzi pisemnych i ustnych w kształceniu zintegrowanym
Formy wypowiedzi pisemnych opowiadanie,opis w 10 11
Formy wypowiedzi pisemnej
Formy wypowiedzi pisemnych w klasach I III list f uzytk w 12
CHARAKTERYSTYKA OPISU JAKO FORMY WYPOWIEDZI USTNEJ I PISEMNEJ
Formy wypowiedzi pisemnej
Formy wypowiedzi pisemnych 20 zadań
12,13 żywienie dzieci w wieku szkolnymid 13394 ppt
Podanie, j. polski w gimnazjum- scenariusze lekcji, język polski w gimnazjum, formy wypowiedzi
LISTY i krótkie formy wypowiedzi, Rosyjski - nauka języka
jak umieścić dialog w innym tekście. konspekt, formy wypowiedzi
podstawowe formy wypowiedzi w klasacxh i-iii, pedagogika
charakterystyka słown., Język polski, Formy wypowiedzi
J. Bor - Formy wypowiedzi w programie języka polskiego szkole podstawowej i średniej, Dydaktyka

więcej podobnych podstron

1755 Pisemne formy wypowiedzi w praktyce szkolnejid 17496 ppt

Document Outline