01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy 25

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Andrzej Pyszczek

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz ochrony przeciwpożarowej

322[14].O1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr inż. Kazimierz Witosław
mgr inż. Renata Kaperska

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Andrzej Pyszczek

Konsultacja:
mgr inż. Krystyna Kwestarz

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[14].O1.01
,,Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej”,
zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu

technik weterynarii.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa

4.1.1.

Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2.

Kodeks pracy. Prawna ochrona pracy

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3.

Zagrożenia osób, mienia i otoczenia występujące w rolnictwie i pracach

weterynaryjnych. Choroby zawodowe

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.4.

Zapobieganie i zasady postępowania w sytuacji zagrożenia oraz udzielanie
pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

322[14].O1.02

Określanie cech

anatomicznych zwierząt

322[14].O1.04

Określanie topografii ciała

i położenia narządów zwierząt

322[14].O1

Podstawy zawodu

322 [14].O1.01

Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy

oraz ochrony przeciwpożarowej

322[14].O1.03

Określanie cech fizjologicznych

zwierząt

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o przepisach oraz zasadach

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, mogących powodować zagrożenia
dla bezpieczeństwa i zdrowia oraz postępowaniu w sytuacjach awaryjnych, a także udzielaniu
pomocy osobie, która uległa wypadkowi.

Poradnik zawiera:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę.

Schemat układu jednostek modułowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

przestrzegać ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

wyjaśniać rolę higieny w życiu codziennym i w pracy,

−

rozróżniać czynniki szkodliwe dla zdrowia i życia człowieka,

−

stosować zasady zachowania się w różnych sytuacjach zagrożenia,

−

stosować zasady udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach,

−

wskazywać odpowiednie instytucje w zależności od zaistniałego zagrożenia,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

korzystać z komputera i jego oprogramowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas obsługi zwierząt,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania zawodowych
czynności przez pracowników służby weterynaryjnej,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy w laboratoriach weterynaryjnych,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas obsługi maszyn, urządzeń,
sprzętu i aparatów wykorzystywanych w produkcji rolniczej i w działalności weterynaryjno-
zootechnicznej,

−

zastosować i przestrzegać przepisy Kodeksu Pracy,

−

zastosować przepisy ochrony przeciwpożarowej,

−

dobrać podręczny sprzęt ochrony przeciwpożarowej,

−

określić postępowanie podczas pożaru i zaprojektować drogi ewakuacyjne,

−

dobrać środki ochrony indywidualnej do rodzaju pracy,

−

wyjaśnić sposoby zabezpieczenia sprzętu, urządzeń i aparatów przed uszkodzeniem,

−

udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach przy pracy,

−

dobrać środki i materiały do apteczki pierwszej pomocy,

–

określić choroby zawodowe pracowników sektora rolniczego i służby sanitarno-
weterynaryjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa

4.1.1. Materiał nauczania

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej w art. 70 stanowi, że: ,,Obywatele Rzeczpospolitej

Polskiej mają prawo do ochrony zdrowia oraz do pomocy w razie niezdolności do pracy (…)
a urzeczywistnianiu tego prawa służy (…) stałe polepszanie warunków bezpieczeństwa, ochrony
i higieny pracy”. W celu realizacji tego obowiązku Państwo ustanawia system gwarancji
prawnych, dla zabezpieczenia zdrowia i życia ludzkiego w procesie pracy, nazywany systemem
ochrony pracy. Przedmiotem ochrony w systemie ochrony pracy jest, więc człowiek i jego
zdrowie. Najważniejszym ogniwem systemu ochrony pracy jest prawo pracy stanowiące zbiór
norm prawnych służących ochronie interesów pracujących. W zakresie norm prawa pracy
wyodrębnione są przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, które są normami prawnymi
służącymi bezpośrednio ochronie zdrowia pracowników przed zagrożeniami, jakie mogą
powstać w procesie pracy. Wyrażenie ,,bezpieczeństwo pracy” odnosi się do wszelkich działań,
które służą zapobieganiu urazom – wypadkom przy pracy, a ,,higiena pracy” obejmuje działania
służące zapobieganiu powstawania schorzeń – chorób zawodowych. W języku potocznym,
termin: „bezpieczeństwo i higiena pracy” określany jest skrótowo: „bhp”. Oprócz przepisów bhp
w systemie ochrony pracy obowiązują tzw. zasady bhp. Pod pojęciem zasad bhp rozumie się
sposób, metodę postępowania przyjętą i ukształtowaną w procesie pracy, mającą chronić życie
lub zdrowie pracownika, która nie jest ujęta w żadnym przepisie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Na przykład sposób chodzenia przodem po schodach. Takiego postępowania nie regulują
przepisy bhp.

Podstawowym przepisem prawa pracy, określającym prawa i obowiązki pracowników

i pracodawców jest ustawa Kodeks pracy. Dział X Kodeksu Pracy zawiera podstawowe prawa
i obowiązki w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Przepisy bezpieczeństwa i higieny
pracy znajdują się ponadto w wielu aktach prawnych tzw. niższego rzędu, rozporządzeniach
wydawanych

przez

właściwych

ministrów.

Rozporządzenia

określają

przepisy

bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące wykonywania prac w różnych gałęziach pracy:
podczas wykonywania prac spawalniczych, obsługi obrabiarek do drewna, maszyn i ciągników
rolniczych.

Pracodawcą jest osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna (spółka cywilna, spółka

akcyjna, spółka z o.o.), jeśli zatrudniają one pracowników. Pracownikiem jest osoba zatrudniona
na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy
o pracę. Umowa o pracę jest najbardziej powszechnym sposobem nawiązywania stosunku pracy.
Powinna być zawarta na piśmie i określać: strony umowy (pracodawcę i pracownika), rodzaj
umowy (na czas określony, na czas nieokreślony), datę jej zawarcia, rodzaj pracy, miejsce
wykonywania pracy, wynagrodzenie, ze wskazaniem składników wynagrodzenia, wymiar czasu
pracy, termin rozpoczęcia pracy.

Podstawowe obowiązki i odpowiedzialność pracodawcy w dziedzinie bhp
Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie

pracy i jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy. W szczególności pracodawca jest obowiązany:

−

organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

−

zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny
pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie
tych poleceń,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zapewniać wykonanie zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,

−

zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami obowiązani są znać, w zakresie

niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym
przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy. W ramach podstawowych obowiązków
w dziedzinie bhp określonych w Dziale X Kodeksu Pracy pracodawca jest obowiązany m.in.:

−

zapewnić pracownikom obiekty i pomieszczenia pracy spełniające wymagania przepisów
bhp,

−

wyposażać stanowiska pracy w maszyny i urządzenia techniczne, które spełniają
wymagania oceny zgodności i są oznakowane znakiem CE,

−

oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe związane z wykonywanymi pracami,
informować pracowników o ryzyku oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami,

−

poddawać pracowników profilaktycznym badaniom lekarskim,

−

przeprowadzać szkolenia pracowników w dziedzinie bhp,

−

wydawać pracownikom instrukcje i wskazówki dotyczące bhp na stanowiskach pracy,

−

dostarczyć pracownikowi środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze,

−

konsultować z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane
z bezpieczeństwem i higieną pracy.

Podstawowe prawa i obowiązki pracownika w dziedzinie bhp

Obowiązki pracownika
Podstawowym obowiązkiem pracownika jest przestrzeganie przepisów i zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy. W szczególności pracownik jest obowiązany:

−

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu
z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

−

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,

−

dbać o należyty stan maszyn, urządzeń i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,

−

stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

−

niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby
znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

−

współdziałać z pracodawcą i przełożonym w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Pracownik ma prawo:

−

powstrzymać się od wykonywania pracy, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom
bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia
pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem
innym osobom,

−

oddalić się z miejsca zagrożenia, jeżeli powstrzymywanie się od wykonywania pracy nie
usuwa zagrożenia,

−

do wynagrodzenia za czas powstrzymywania się od wykonywania pracy lub oddalania się
z miejsca zagrożenia.
Pracownik ma obowiązek niezwłocznie powiadomić przełożonego o powstrzymaniu się od

wykonania pracy lub oddaleniu się z miejsca pracy.

Odpowiedzialność

porządkowa

pracowników

(Art.

108

Kodeksu

Pracy).

nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonego porządku, regulaminu pracy przepisów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, opuszczanie pracy bez
usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu
w czasie pracy – pracodawca może stosować: karę upomnienia, nagany i karę pieniężną

Bezpieczeństwo i higieny pracy przy obsłudze zwierząt gospodarskich.

ródłem wielu zagrożeń dla zdrowia i życia ludzi są czynności związane z chowem

i hodowlą zwierząt gospodarskich, wykonywane codziennie lub okresowo, a w szczególności
prace związane z karmieniem, pojeniem, dojeniem, wymianą ściółki oraz pielęgnacją, leczeniem
i transportem. Zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze zwierząt
gospodarskich uregulowane są przepisami Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
z dnia 28 września 2001 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze zwierząt
gospodarskich (Dz. U. z dnia 15 października

2001 r).

Warunki w pomieszczeniach inwentarskich

Obowiązkiem pracodawcy jest stworzenie odpowiednich warunków w pomieszczeniach

inwentarskich oraz organizowanie prac przy obsłudze zwierząt zgodnie z wymogami
bezpieczeństwa i higieny pracy.

W pomieszczeniach przeznaczonych do hodowli lub chowu zwierząt pracodawca powinien

zapewnić w szczególności:

−

utrzymywanie czystości i porządku, w tym regularne usuwanie odchodów,

−

zwalczanie gryzoni, owadów i szkodliwych mikroorganizmów,

−

niedopuszczanie do zagrzybienia ścian i sufitów,

−

utrzymywanie właściwej wentylacji.
W tym celu powierzchnia podłogi korytarza powinna być nienasiąkliwa i ograniczająca

poślizg, a szerokość korytarza powinna umożliwiać stosowanie urządzeń technicznych do
dowozu i dozowania pasz. Należy również zapewniać łatwy i bezpieczny dostęp do zwierząt
oraz bezpieczne wykonywanie czynności związanych z ich obsługą. Kanały odprowadzające
ś

cieki i gnojowicę powinny być odpowiednio zabezpieczone. Drzwi w pomieszczeniach

inwentarskich powinny być otwierane na zewnątrz.

W pomieszczeniach inwentarskich niedopuszczalne jest:

−

używanie ognia otwartego oraz palenie tytoniu,

−

wykonywanie nagłych ruchów oraz wydawanie dźwięków mogących niepokoić zwierzęta,

−

podchodzenie w bezpośrednie sąsiedztwo zwierząt w sposób niezauważalny dla zwierzęcia.
W celu ograniczenia stężenia pyłów organicznych w pomieszczeniach inwentarskich

powinno się w szczególności wyposażyć pomieszczenia przeznaczone dla drobiu i trzody
chlewnej w urządzenia odpylające lub stosować inne dostępne urządzenia techniczne do
odpylania pomieszczeń.

W nowo budowanych lub przebudowywanych pomieszczeniach inwentarskich powinny być

zastosowane urządzenia techniczne ułatwiające pracę przy dowozie i dozowaniu pasz, usuwaniu
odchodów zwierzęcych oraz pojeniu zwierząt. W tych pomieszczeniach niedopuszczalne jest
umieszczanie progów w otworach drzwiowych.

Niedopuszczalna

jest

eksploatacja

instalacji

oraz

urządzeń

elektrycznych

nie

zapewniających odpowiedniej ochrony przed możliwością porażenia.
Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac

Przepisy prawne określają szczegółowo zasady, których należy przestrzegać pracując ze

zwierzętami, między innymi:

−

przy obsłudze buhajów,

−

przy obsłudze zwierząt uznanych za niebezpieczne (rozpłodników, klaczy ze źrebiętami
oraz loch z prosiętami),

−

w czasie naturalnego rozrodu zwierząt,

−

podczas używania koni w zaprzęgach,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przy obsłudze zwierząt uznanych za niebezpieczne,

−

podczas przewozu zwierząt środkami transportu,

−

podczas wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych, hodowlanych lub weterynaryjnych na
koniach, bydle, owcach i kozach.
Przy obsłudze rozpłodników, klaczy ze źrebiętami oraz loch z prosiętami, które uznaje się

za zwierzęta niebezpieczne powinno się zachować niżej wymienione środki ostrożności:

−

niedopuszczalne jest przywiązywanie zwierząt niebezpiecznych do ruchomych lub
niedostatecznie umocowanych przedmiotów,

−

pracownicy zatrudnieni przy obsłudze zwierząt niebezpiecznych nie powinni wykonywać na
nich bolesnych zabiegów ani pomagać przy ich wykonywaniu,

−

zwierzęta wykazujące skłonność do gryzienia ludzi lub innych zwierząt, jeżeli przebywają
poza swoim stanowiskiem, powinny mieć nałożone kagańce,

−

zwierzęta wykazujące skłonność do kopania powinny być umieszczane w boksach,
w sposób zapewniający bezpieczeństwo pracowników,

−

nad stanowiskami dla zwierząt niebezpiecznych powinny być umieszczone napisy
ostrzegawcze,

−

boksy powinny być skonstruowane w taki sposób, aby karmienie zwierząt i zakładanie
uwiązów mogło odbywać się bez konieczności wchodzenia do nich, a drzwi otwierały się na
zewnątrz,

−

rozpłodniki powinny być prowadzone w uprzęży, pojedynczo i z zachowaniem szczególnej
ostrożności,

−

zwierzęta niebezpieczne podczas wyprowadzania powinny mieć założone uwiązy.
Ponadto:

−

niedopuszczalne jest spożywanie posiłków i palenie tytoniu podczas obsługi zwierząt,

−

posiłki powinny być spożywane w wydzielonym pomieszczeniu, po uprzednim umyciu rąk
i twarzy,

−

na zapleczu pomieszczeń inwentarskich powinna znajdować się apteczka spełniająca
wymagania określone w odrębnych przepisach.

−

pracownicy obsługujący zwierzęta powinni niezwłocznie opatrywać doznane skaleczenia.
pracownicy wypasający zwierzęta w warunkach potencjalnego zagrożenia ukąszeniem przez
kleszcze powinni być wyposażeni w środki zabezpieczające, a także być poddani
szczepieniu ochronnemu przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu,

−

pracownicy poszkodowani na skutek ugryzienia lub poturbowania przez zwierzęta oraz na
skutek zranienia przez przedmioty zanieczyszczone nawozem organicznym lub ziemią
powinni mieć niezwłocznie zapewnioną pomoc lekarską,

−

pracownicy zatrudnieni przy obsłudze zwierząt gospodarskich powinni zostać poddani
szczepieniom ochronnym przeciw tężcowi,
w przypadku wystąpienia u pracownika objawów nasuwających podejrzenie choroby

odzwierzęcej powinien on niezwłocznie zgłosić się do lekarza.
Zasady bezpiecznej pracy maszynami rolniczymi.

Bezpieczne użytkowanie maszyn rolniczych wymaga znajomości czynników, które mogą

spowodować zagrożenia podczas wykonywania prac polowych oraz czynności obsługowych
i regulacyjnych.

Przed uruchomieniem maszyny należy sprawdzić prawidłowość jej działania, stan połączeń

i osłon zabezpieczających oraz upewnić się, czy połączenie maszyny z ciągnikiem jest
zabezpieczone przed przypadkowym rozłączeniem. Przed włączeniem napędu maszyny powinno
się bezwzględnie sprawdzić, czy w zasięgu działania zespołów maszyny nie przebywają ludzie
lub nie znajdują się obce przedmioty. W razie stwierdzenia usterek w działaniu maszyny
podczas ruchu agregatu należy zatrzymać go i wyłączyć napęd maszyny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W czasie działania maszyny nie wolno wchodzić na nią lub schodzić, stawać na zaczepie

lub w innym nieprzeznaczonym do tego miejscu. Nie wolno jeździć na ciągnikach siedząc na
błotniku lub stojąc na zaczepie. Nie wolno przebywać między ciągnikiem a maszyną ani
w czasie ruchu agregatu, ani podczas postoju, jeżeli silnik nie został wyłączony. Po każdym
zatrzymaniu ciągnika obsługujący powinien przed zejściem z siedziska wyłączyć napęd wału
odbioru mocy.

Części maszyn, służące do ich napędu, jak: koła pasowe, pasy, koła zębate, łańcuchy i wały

napędowe, przeguby itp. powinny być osłonięte w sposób zapewniający ich bezpieczną obsługę,
osłon tych nie wolno zdejmować ani odchylać podczas ruchu maszyny. Regulowanie,
smarowanie, naprawy, czyszczenie i inne podobne czynności mogą być wykonywane tylko po
wyłączeniu napędu i zatrzymaniu maszyny przez wyłączenie silnika. Nie wolno pracować przy
maszynach w odzieży podartej, o luźno zwisających lub odstających częściach, kobiety
i długowłosi mężczyźni muszą mieć włosy związane chustką.

W czasie użytkowania maszyn rolniczych, zasilanych energią elektryczną, należy

przestrzegać dodatkowych zasad postępowania z urządzeniem elektrycznym. W celu uniknięcia
zwarć w instalacji trzeba stosować wyłączniki samoczynne i bezpieczniki topikowe, chroniące
przewody przed nadmiernym nagrzaniem.
Ogólne zasady przechowywania maszyn i narzędzi rolniczych.

Maszyny rolnicze są przeważnie maszynami pracującymi sezonowo, w krótkich okresach

agrotechnicznych. Większość maszyn stosowanych w produkcji polowej jest użytkowana
w ciągu roku jedynie przez okres kilku tygodni. W związku z tym, sprawą niezmiernie istotną
jest prawidłowe zabezpieczenie maszyn i narzędzi przed korozją oraz odpowiednie ich
przechowywanie. Prawidłowe przechowywanie maszyn i narzędzi wiąże się z określonymi
czynnościami przygotowawczymi, w szczególności z:

−

prawidłową ochroną przed korozją,

−

odpowiednim miejscem do przechowywania maszyn i narzędzi,

−

dostatecznym wyposażeniem parku maszynowego.
Po zakończonym sezonie sprzęt powinien zostać dokładnie umyty zimną lub ciepłą wodą,

przy czym czynności te powinny zostać przeprowadzone w miarę możliwości na specjalnie
przygotowanych stanowiskach, przy użyciu pistoletów do wody lub specjalnych myjni. Należy
przy tym pamiętać, że rozpuszczone w wodzie pozostałości chemicznych środków ochrony
roślin, paliw, olejów lub smarów mogą przenikać do gleby lub wód gruntowych, stanowiąc
ekologiczne zagrożenie dla środowiska naturalnego. W przypadku stwierdzenia miejscowej
korozji na metalowych częściach należy ją usunąć, a następnie zakonserwować całą maszynę
przy użyciu olejów lub smarów ochronnych. Miejscowe ubytki powłok lakierniczych należy
uzupełnić. Szczegółowe zalecenia dotyczące konserwacji maszyn i urządzeń oraz ich
przygotowania do postoju między sezonowego zawierają instrukcje obsługi.

Do przechowywania sprzętu rolniczego można wykorzystywać:

−

specjalnie przystosowane tereny otwarte,

−

wiaty,

−

szopy półotwarte,

−

szopy zamknięte,

−

garaże,

−

specjalne magazyny.
Pomieszczenia służące do przechowywania maszyn i narzędzi rolniczych muszą spełniać

wymagania przeciwpożarowe, powinny być wykonane z materiałów niepalnych i nie mogą
sąsiadować z obiektami służącymi do przechowywania materiałów łatwo palnych, a także
powinny być wyposażone w instalację odgromową. Pomieszczenia zamknięte muszą być
wyposażone w skutecznie działający układ wentylacyjny. Obok przechowywanego sprzętu
powinien być odpowiednio rozmieszczony sprzęt przeciwpożarowy, a zwłaszcza gaśnice.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ochrona przeciwpożarowa.

Ochrona przeciwpożarowa polega na przedsięwzięciach mających na celu ochronę życia,

zdrowia i mienia przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem przez:

−

zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej, lub innego
miejscowego zagrożenia,

−

zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru, klęski żywiołowej lub innego
miejscowego zagrożenia,

−

prowadzenie działań ratowniczych.

Przyczyny powstawania pożarów.

Najczęściej spotykanymi przyczynami pożarów jest ludzka nieostrożność, która objawia się

drastycznym lekceważeniem podstawowych zasad bezpieczeństwa oraz świadomym łamaniem
przepisów przeciwpożarowych. Szczególnie powszechne jest nieprzestrzeganie zakazu palenia
tytoniu w miejscach niedozwolonych, niewłaściwe zabezpieczenie prac określanych jako
niebezpieczne pożarowo oraz lekceważenie zagrożeń związanych z używaniem cieczy palnych.
Drugą pod względem częstotliwości przyczyną występowania pożarów są wady i nieprawidłowa
eksploatacja urządzeń elektrycznych. Objawia się to głównie nadmiernym obciążaniem
obwodów

zasilających,

eksploatowaniem

urządzeń

niesprawnych

technicznie

oraz

użytkowaniem przenośnych urządzeń grzewczych w sposób niezgodny z przeznaczeniem
i określonymi zasadami użytkowania.
Podstawowe przepisy prawne.

Najważniejszym polskim aktem prawnym, regulującym zagadnienia związane z ochroną

przeciwpożarową jest ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U.
z 2002 r. Nr 147, poz. 1229, z późn. zm.). Przepisy wykonawcze do Ustawy znajdują się
w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r.
w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.
U. z dnia 11 maja 2006 r.). Rozporządzenie określa między innymi warunki zabezpieczenie
przeciwpożarowego zbioru, transportu i składowania palnych płodów rolnych.
Obowiązki właściciela (kierownika zakładu pracy) w zakresie ochrony przeciwpożarowej

Właściciel lub kierownik zakładu pracy jest zobowiązany zapewnić jego ochronę

przeciwpożarową, która polega głównie na:

−

przestrzeganiu

przeciwpożarowych

wymagań

budowlanych,

instalacyjnych

i technologicznych,

−

wyposażeniu budynków, obiektów i terenu w sprzęt pożarniczy i ratowniczy oraz środki
gaśnicze,

−

zapewnieniu osobom przebywającym w zakładzie pracy bezpieczeństwa i możliwości
ewakuacji,

−

przygotowaniu zakładu pracy do prowadzenia akcji ratowniczej,

−

ustalaniu sposobów postępowania w razie powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego
miejscowego zagrożenia.

Obowiązki pracownika w zakresie ochrony przeciwpożarowej.

pracownikach

ciąży

również

wiele

obowiązków

związanych

ochroną

przeciwpożarową, gdyż są oni zobowiązani:

−

znać przepisy przeciwpożarowe, instrukcje o alarmowaniu straży pożarnej i ich
przestrzegać, znać miejsce rozmieszczenia i sposobu użycia podręcznego sprzętu
pożarniczego oraz urządzeń przeciwpożarowych,

−

wykonywać wszystkie czynności związane z pracą w sposób gwarantujący pełne
bezpieczeństwo pożarowe,

−

utrzymać stale w należytym porządku swoje stanowisko pracy oraz czuwać nad
prawidłowym działaniem powierzonej sobie maszyny, urządzenia lub aparatury, aby nie
spowodowały one pożaru,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

nie zastawiać i nie blokować dojścia do sprzętu pożarniczego i urządzeń
przeciwpożarowych oraz przejść między stanowiskami pracy oraz maszynami
i urządzeniami, a także wyjść z pomieszczeń,

−

usuwać bezzwłocznie stwierdzone przyczyny mogące spowodować pożar, niedociągnięcia
zaś, których nie można usunąć we własnym zakresie, zgłaszać natychmiast przełożonemu
lub pracodawcy,

−

brać udział w szkoleniach w zakresie ochrony przeciwpożarowej,

−

w razie pożaru uczestniczyć w akcji ratowniczej i wykonywać wszelkie polecenia
kierującego działaniami ratowniczymi,

−

uprzątnąć swoje stanowisko pracy, z chwilą zakończenia pracy, wyłączyć dopływ prądu lub
gazu do maszyn i urządzeń oraz sprawdzić, czy nie ma niebezpieczeństwa powstania
pożaru.

Zasady ochrony przeciwpożarowej.

W obiektach oraz na terenach przyległych do nich zabronione jest wykonywanie czynności,

które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie prowadzenia działania
ratowniczego lub ewakuacji.

Właściciele, budynków oraz placów składowych i wiat, z wyjątkiem budynków

mieszkalnych jednorodzinnych, oznakowują drogi ewakuacyjne znakami zgodnymi z Polskimi
Normami. Oznakowania wymagają pomieszczenia, w których w myśl przepisów techniczno-
budowlanych konieczne są, co najmniej 2 wyjścia ewakuacyjne. Z każdego miejsca
przeznaczonego na pobyt ludzi w obiekcie powinny być zapewnione odpowiednie warunki
ewakuacji, zapewniające możliwość szybkiego i bezpiecznego opuszczenia strefy zagrożonej lub
objętej pożarem. Warunki ewakuacji powinny być dostosowane do liczby i stanu sprawności
osób przebywających w obiekcie, funkcji obiektu oraz jego konstrukcji i wymiarów.

Przy wytyczaniu dróg ewakuacyjnych należy uwzględnić wymogi w sprawie warunków

technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, liczbę osób
przewidywanych do ewakuacji nie tylko z poszczególnych kondygnacji obiektu, ale również
z ich części. Istotne jest również właściwe oznakowanie dróg ewakuacyjnych. Generalną regułą
jest stosowanie poszczególnych wymienionych w Polskiej Normie PN-92 N-01256/02 pt.
„Znaki Bezpieczeństwa. Ewakuacja” znaków ściśle z ich przeznaczeniem oraz takie ich
rozmieszczanie, aby z każdego miejsca drogi widoczny był co najmniej kolejny jeden znak.
Szczegóły dotyczące prawidłowego rozmieszczania znaków ewakuacyjnych określa natomiast
Polska Norma PN-N-01256-5.

Kierunek drogi ewakuacyjnej

Ciągnąć, aby otworzyć

Pchać, aby otworzyć

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przesunąć w celu otwarcia

Stłuc, aby uzyskać dostęp

Kierunek wyjścia schodami w górę

Kierunek do wyjścia schodami w dół

Rys. 1. Znaki ewakuacyjne [13]

Podręczny sprzęt gaśniczy i środki gaśnicze

Podręczny sprzęt gaśniczy stanowią: gaśnice, hydranty wewnętrzne, koce gaśnicze

i tłumnice. Podręczny sprzęt gaśniczy jest przeznaczony wyłącznie do gaszenia pożarów
w zarodku. Przy doborze sprzętu gaśniczego należy brać pod uwagę następujące wskazania.

Tabela 1. Dobór podręcznego sprzętu gaśniczego do palącego się materiału [12]

Grupa

pożarów

Rodzaj palącego się materiału

Rodzaj środka gaśniczego

Ciała stałe pochodzenia

organicznego, przy spalaniu, których
występuje zjawisko żarzenia
(drewno, papier itp. materiały)

woda, piana gaśnicza,

proszek gaśniczy, dwutlenek
węgla

Ciecze palne i substancje stałe

topniejące wskutek ciepła
(rozpuszczalniki, pasty do podłogi,
topiące się tworzywa sztuczne)

piana gaśnicza, proszek

gaśniczy, dwutlenek węgla,
halon

Gazy palne (gaz miejski, metan,

propan-butan)

proszek gaśniczy, dwutlenek

węgla, halon

Pożary ABC występujące w obrębie
urządzeń pod napięciem

proszek gaśniczy, dwutlenek
węgla, halon

Symbolami literowymi oznakowane są gaśnice odpowiednio do gaszenia pożarów danej grupy.

Gaśnice są to przenośne urządzenia o masie brutto do 20 kg i masie środka gaśniczego do

12 kg. Napełnione są substancjami gaśniczymi, które są wyrzucane z gaśnicy pod ciśnieniem,
z zasady w postaci strumienia. Na każdej gaśnicy znajduje się instrukcja jej użycia, oznaczenie
rodzaju gaśnicy (np. GS – gaśnica śniegowa), masa środka gaśniczego podawana najczęściej
w kilogramach oraz oznaczenie literowe wskazujące, do jakich grup pożarów może być
zastosowana (np. B,C, E). Polska Norma wyróżnia następujące typy gaśnic (w zależności od
zawartego w gaśnicy środka gaśniczego): gaśnice wodne, gaśnice pianowe, gaśnice proszkowe,
gaśnice śniegowe CO

, gaśnice halonowe.

Hydrant wewnętrzny to zawór zainstalowany na specjalnej sieci wodociągowej obudowany
szafką i wyposażony w wąż pożarniczy i prądownice. Może być o średnicy 25 lub 52 mm. Ma
on zastosowanie do gaszenia pożarów w zarodku wszędzie tam gdzie jako środek gaśniczy
stosuje się wodę.
Koc gaśniczy jest to płachta z tkaniny całkowicie niepalnej (np. z włókna szklanego)
o powierzchni około 2 m

. Przechowuje się go w specjalnym futerale. Służy do tłumienia pożaru

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w zarodku przez odcięcie dopływu powietrza do palącego się przedmiotu. Koc gaśniczy może
być używany wielokrotnie.

Tłumice są to płaskie miotły wiklinowe, obszyte wsiąkliwą tkaniną i osadzone na długich

drążkach. Służą do gaszenia (tłumienia) iskier i żagwi przenoszonych przez wiatr na obejścia
i dachy. Zamoczoną w wodzie tłumicą uderza się w miejsca, na które padły iskry lub, z których
wydostaje się płomień.
Pomocną rolę w gaszeniu pożaru odgrywają bosaki, topory, siekiery, kilofy, łomy, łopaty
i szufle.

Do powszechnie stosowanych środków gaśniczych zalicza się:

−

wodę,

−

piasek,

−

pianę gaśniczą,

−

proszki gaśnicze,

−

gazy gaśnicze.
Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego jest specjalnym, opracowywanym indywidualnie na

potrzeby konkretnego obiektu dokumentem, w którym właściciel zarządca lub użytkownik
obiektu, zobowiązany jest szczegółowo określić obowiązujące w nim zasady ochrony
przeciwpożarowej. Opracowanie tego dokumentu najlepiej powierzyć jest doświadczonemu
specjaliście i po zatwierdzeniu go przez właściciela (administratora) wprowadzić w życie
stosownym zarządzeniem wewnętrznym.

Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego dla obiektów użyteczności publicznej lub

zamieszkania zbiorowego powinna zawierać:
1)

potencjalne źródła powstania pożaru i drogi jego rozprzestrzeniania,

zasady zapobiegania możliwości powstania pożaru,

zasady zabezpieczania prac niebezpiecznych pożarowo,

rozmieszczenie podręcznego sprzętu gaśniczego,

obecność stałych i półstałych urządzeń gaśniczych oraz instalacji sygnalizacyjno-alarmowej
w obiekcie oraz związany z tym wymagany sposób zachowania się ludzi na wypadek ich
uruchomienia,

organizację i warunki ewakuacji z uwzględnieniem:

−

rodków i sposobów ogłaszania alarmu o niebezpieczeństwie,

−

warunków ewakuacji przy wykorzystaniu dróg komunikacji ogólnej, w tym korytarzy
i klatek schodowych oraz drabin i zewnętrznych schodów ewakuacyjnych, sąsiednich
tarasów, pomieszczeń, okien (parter),

−

sposobów prowadzenia ewakuacji,

zasady postępowania na wypadek pożaru, w tym zasady postępowania pracowników
w przypadku powstania pożaru do czasu przybycia jednostek ratowniczo-gaśniczych oraz
współdziałania z kierującym akcją ratowniczą.
Należy pamiętać, że o wiele łatwiej jest zapobiegać pożarom niż je gasić. Toteż ważnym

elementem ochrony przeciwpożarowej powinna być profilaktyka, czyli takie ostrożne i rozsądne
postępowanie ludzi, które wyklucza możliwość powstania pożaru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co jest podstawowym źródłem prawa pracy w Polsce?

Jakie są podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy?

Jakie są podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy?

Jakie są zasady ochrony przeciwpożarowej?

Co to są podręczne środki gaśnicze?

Co zaliczamy do sprzętu gaśniczego?

Co to jest instrukcja bezpieczeństwa pożarowego i co powinna zawierać?

4.1.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyszukaj w odpowiednich aktach prawnych, obowiązki pracownika w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy. Zredaguj na tej podstawie kodeks postępowania pracownika
w zakładzie pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w Internecie odpowiedni akt prawny,

wyszukać w ustawie i rozporządzeniach obowiązków pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy,

sporządzić wykaz obowiązków, jakie nakładają przepisy prawa na pracownika,

zredagować kodeks postępowania pracownika,

wyciągnąć wnioski,

przedstawić wykonana pracę pozostałym uczniom.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

Kodeks Pracy,

−

przybory do pisania.

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Sporządź wykaz podręcznego sprzętu gaśniczego i środków gaśniczych znajdujących się

w lecznicy weterynaryjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przygotować tabelę roboczą z wykazem podręcznego sprzętu gaśniczego i środków
gaśniczych w lecznicy weterynaryjnej,

sporządzić wykaz znajdującego się w lecznicy weterynaryjnej podręcznego sprzętu
gaśniczego i środków gaśniczych,

sporządzić wykaz brakującego podręcznego sprzętu gaśniczego i środków gaśniczych,

wyciągnąć wnioski.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tabele z wykazem sprzętu gaśniczego,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Do przedstawionego w tabeli zestawienia obowiązków pracodawcy dopisz obowiązki

pracownika.

Pracodawca jest obowiązany

Pracownik jest obowiązany

Organizować pracę w sposób zapewniający
bezpieczne i higieniczne warunki pracy

Dbać o sprawność środków ochrony
indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem

Zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy przed
dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie
okresowych szkoleń w tym zakresie

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować obowiązki pracodawcy i pracownika,

dokonać porównania obowiązków pracodawcy i pracownika,

wpisać do tabeli właściwe określenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks Pracy,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

4.1.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

korzystać ze źródeł prawa pracy obowiązujących w Polsce?

wymienić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp?

wymienić metody oczyszczania wody?

określić główne ograniczenia przy zatrudnianiu młodocianych?

określić zasady bhp przy obsłudze zwierząt?

scharakteryzować przepisy prawne dotyczące bhp przy obsłudze
zwierząt gospodarskich?

rozpoznać znaki ewakuacyjne?

wymienić zasady ochrony przeciwpożarowej?

rozpoznać środki gaśnicze i sprzęt gaśniczy?

10)

określić akt prawny dotyczący ochrony przeciwpożarowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Kodeks pracy. Prawna ochrona pracy

4.2.1.

Materiał nauczania

Powszechnie obowiązujące źródła prawa pracy, można uszeregować w hierarchicznym

systemie, w którym najważniejszą pozycję zajmuje Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
(Dz. U. z 1997 r., Nr 78, poz. 483), która jest ustawą zasadniczą i gwarantuje m. in. nadzór
państwa nad warunkami wykonywania pracy. Dalej są to: kodeks pracy i inne ustawy oraz
ratyfikowane umowy międzynarodowe, akty wykonawcze, ponadzakładowe i zakładowe układy
zbiorowe pracy oraz regulaminy pracy. Wiele rozwiązań dotyczących prawa pracy ma swoje
ź

ródło w Konwencjach Międzynarodowej Organizacji Pracy lub w Dyrektywach Unii

Europejskiej. Proces dostosowywania naszego prawa do wymogów dyrektyw unijnych trwa od
kilku lat. Dyrektywy dotyczące bezpieczeństwa pracy stanowią obowiązujące prawo w Unii
Europejskiej.

Podstawowym polskim aktem prawnym w dziedzinie prawa pracy, regulującym m.in.

kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy jest ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - kodeks pracy
(Dz. U. z 1974 r. Nr 24, poz.141 z późn. zm.).

Jako uzupełnienie kodeksu pracy należy traktować rozporządzenia i zarządzenia Rady

Ministrów oraz naczelnych i centralnych organów administracji państwowej, m.in.
rozporządzenia i zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej oraz rozporządzenia
i zarządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Rozporządzenia i zarządzenia stanowią
przepisy wykonawcze do kodeksu pracy, zawierają normy szczegółowo regulujące pewne

zagadnienia, np.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu

prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac
(Dz. U. z 2004 r.).

Układy zbiorowe pracy są porozumieniem między pracodawcą a związkami zawodowymi

i dotyczą wszystkich pracowników zatrudnionych przez pracodawcę.

Kodeks pracy wymaga od pracodawców stworzenia regulaminów pracy określających

godziny pracy, przerwy w pracy, wymogi bezpieczeństwa. Regulaminu pracy nie wprowadza
się, jeżeli w zakładzie pracy obowiązują postanowienia układu zbiorowego pracy lub, gdy
pracodawca zatrudnia mniej niż 20 pracowników.
Obowiązki i uprawnienia stron uczestniczących w procesie pracy

Kodeks pracy określa obowiązki i uprawnienia stron uczestniczących w procesie pracy.

Obowiązki pracodawcy

Ustawowym obowiązkiem każdego pracodawcy jest zapewnienie pracownikom

bezpiecznych i higienicznych warunków pracy chroniących ich życie i zdrowie. Zakład pracy,
odpowiednio wykorzystując najnowsze zdobycze nauki i techniki, powinien właściwie
organizować pracę, usuwać ewentualne uchybienia, stosować się do nakazów organów nadzoru
nad warunkami pracy, wykonywać polecenia społecznego inspektora pracy.
Na pracodawcy spoczywa również obowiązek:

−

informowania pracowników o ryzyku zawodowym, związanym z wykonywaniem
określonej pracy,

−

stosowania środków zapobiegających chorobom zawodowym oraz innym chorobom, które
związane są z wykonywaną pracą,

−

zapoznawanie pracowników z przepisami i zasadami bhp związanymi z wykonywaną przez
nich pracą,

−

zaopatrywania pracowników nieodpłatnie w środki ochrony zbiorowej i indywidualnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obowiązki osoby kierującej.

Osoby kierujące w jednostce gospodarczej zespołem pracowników, tzn. kierownicy

wydziałów, oddziałów, mistrzowie, brygadziści i inni obowiązani są:

−

organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy,

−

dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

−

organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami
związanymi z warunkami środowiska pracy,

−

dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego,
a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

−

egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny
pracy,

−

zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.
Obowiązki pracownika:

−

poznawanie przepisów i zasad bhp oraz uczestniczenie w szkoleniach,

−

wykonywanie pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp,

−

dbanie o właściwy stan maszyn i urządzeń oraz utrzymywanie porządku w miejscu pracy,

−

stosowanie środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, a także odzieży i obuwia
roboczego zgodnie z przeznaczeniem,

−

poddawanie się wstępnym, okresowym oraz kontrolnym badaniom lekarskim
i wykonywanie zaleceń lekarskich,

−

niezwłoczne powiadamianie przełożonych oraz ostrzeganie współpracowników i innych
osób o zaistniałej sytuacji zagrożenia życia i zdrowia,

−

współdziałanie z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Znajomość zagadnień bezpieczeństwa i higieny pracy, jest jednym z elementów kwalifikacji

zawodowych, nie wolno, bowiem dopuścić pracownika do wykonywania pracy, jeżeli nie zna on
przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Przed dopuszczeniem do pracy należy, więc
przeszkolić pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Jest to szkolenie wstępne,
obejmujące, oprócz wykładu zapoznającego z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy, również instruktaż wstępny na stanowisku pracy. Ponadto zakład pracy obowiązany jest
prowadzić okresowe szkolenia z zakresu bhp, którego celem jest ugruntowanie, rozszerzenie
i aktualizacja znajomości tych przepisów i zasad.
Podstawowe prawa pracownika:
1)

W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy
i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo, gdy
wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik
ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie
przełożonego.

Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, o którym mowa
w pkt1, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym
niezwłocznie przełożonego.

Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia
w przypadkach, o których mowa w pkt1 i 2, pracownik zachowuje prawo do
wynagrodzenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od
wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku,
gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza
zagrożenie dla innych osób.

Przepisy pkt 1, 2 i 4 nie dotyczą pracownika, którego obowiązkiem pracowniczym jest
ratowanie życia ludzkiego lub mienia.

Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki
Społecznej określa, w drodze rozporządzenia, rodzaje prac wymagających szczególnej
sprawności psychofizycznej.

Ochrona pracy kobiet i młodocianych

Grupami pracowniczymi, chronionymi w sposób szczególny są kobiety i młodociani.

Pracodawca zatrudniający kobiety i pracowników młodocianych powinien sporządzić
zakładowy wykaz prac wzbronionych kobietom i młodocianym. Kodeks pracy zakazuje
zatrudniania kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych i szkodliwych dla zdrowia. Rodzaje
tych prac określa rozporządzenie Rady Ministrów z 10 września 1996r. w sprawie wykazu prac
szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U. Nr 114, poz. 545 z późn.
zm.).

Młodocianym w rozumieniu kodeksu pracy jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie

przekroczyła 18 roku życia. Zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 16 lat.

Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy:

−

ukończyli co najmniej gimnazjum,

−

przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich

−

zdrowiu.
Poza tym,

−

młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych, ani w porze nocnej,

−

przerwa w pracy młodocianego powinna trwać nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin
(łącznie z porą nocną),

−

czas pracy osoby w wieku do 16 lat nie może przekroczyć 6 godzin na dobę,

−

czas pracy osoby w wieku powyżej 16 lat nie może przekroczyć 8 godzin na dobę.

Pracodawca jest obowiązany prowadzić ewidencję pracowników młodocianych.

Nie wolno zatrudniać młodocianych przy pracach wzbronionych, które są zawarte
w rozporządzenie Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych
młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz.U. nr 200, poz. 2047
z późn. zm.). Dyrektywy unijne 92/85/EWG i 94/33/EWG dotyczą ochrony pracy kobiet
i młodocianych. Szczególnie dotyczy to gospodarstw rolnych, w których dzieci nie powinny
wykonywać prac związanych z:

−

opakowaniami po środkach trujących,

−

odchodami zwierzęcymi,

−

pozostałościami po uboju zwierząt,

−

maszynami i urządzeniami rolniczymi.

Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy.
W celu zapewnienia zatrudnionym należytych warunków bezpieczeństwa i higieny pracy
powołane zostały określone organy nadzoru. Najważniejszym ich zadaniem jest działalność
kontrolna dotycząca przestrzegania zasad bhp, działalność profilaktyczna, wyrażająca się na
przykład wydawaniem nakazów dla zapewnienia właściwych warunków bhp w przyszłości
i usunięcia stwierdzonych zagrożeń oraz działalność polegająca na stosowaniu środków
represyjnych w razie stwierdzenia uchybień w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Instytucjami powołanymi do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy oraz zasad

i przepisów higieny pracy i warunków środowiska pracy są przede wszystkim: Państwowa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Inspekcja Pracy (PIP) oraz Państwowa Inspekcja Sanitarna, działające na podstawie odrębnych
przepisów.

Państwowa Inspekcja Pracy jest podległym Sejmowi RP organem nadzoru i kontroli

przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny
pracy. Zakres jej działania i uprawnień określa Ustawa z 6 marca 1981 r. o Państwowej
Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1362).

Do zadań ustawowych Państwowej Inspekcji Pracy należy między innymi:

−

nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców prawa pracy, w szczególności
przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy,
wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów,
ochrony pracy kobiet, młodocianych i osób niepełnosprawnych,

−

kontrola przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy projektowaniu
budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy oraz stanowiących ich wyposażenie
maszyn i urządzeń technicznych oraz technologii,

−

uczestniczenie w przyjmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub przebudowanych
zakładów pracy lub ich części,

−

nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców wymagań bezpieczeństwa i higieny
pracy przy konstruowaniu i produkcji maszyn, urządzeń i narzędzi pracy,

−

analizowanie przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych, kontrola stosowania
ś

rodków zapobiegających tym wypadkom i chorobom oraz udział w badaniu okoliczności

i przyczyn wypadków ciężkich, zbiorowych i śmiertelnych,

−

ciganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika i udział w postępowaniu w tych

sprawach w charakterze oskarżyciela publicznego,

−

wnoszenie powództw oraz uczestniczenie w postępowaniu przed sądem pracy w sprawach
o ustalenie istnienia stosunku pracy,

−

udzielanie porad technicznych i prawnych,

−

opiniowanie projektów aktów prawnych oraz inicjowanie prac legislacyjnych w zakresie
prawa pracy,

−

inicjowanie przedsięwzięć w sprawach ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym.

Państwowa Inspekcja Sanitarna sprawuje nadzór i kontrolę przestrzegania zasad, przepisów

higieny pracy i warunków środowiska pracy. Instytucja ta została powołana w celu ochrony
zdrowia przed wpływem czynników szkodliwych i uciążliwych, a w szczególności w celu
zapobiegania powstawaniu chorób zakaźnych i zawodowych. Oprócz wymienionych instytucji
ważną rolę odgrywają organy technicznego nadzoru i kontroli, takie jak np. Urząd Dozoru
Technicznego czy Wyższy Urząd Górniczy, których zakres kontroli ma znaczący wpływ na stan
bezpieczeństwa w zakładach pracy.

rodki ochrony indywidualnej to urządzenia lub wyposażenie przewidziane do noszenia

bądź trzymania przez użytkownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą
zagrożeń, które mogą mieć wpływ na jego bezpieczeństwo lub zdrowie. Decyzja o zastosowaniu
ś

rodków ochrony indywidualnej powinna być poprzedzona przeprowadzeniem wszystkich

możliwych działań zarówno technicznych jak i organizacyjnych mających na celu eliminację
zagrożeń u źródła. Środki ochrony indywidualnej powinny być stosowane w sytuacjach, gdy nie
można uniknąć zagrożeń lub nie można ich dostatecznie ograniczyć poprzez wprowadzenie
ś

rodków ochrony zbiorowej lub odpowiedniej organizacji pracy. Zgodnie z przepisami środki

ochrony indywidualnej, wprowadzane do obrotu, muszą posiadać oznakowanie „CE”, co
oznacza, że spełniają wymagania zasadnicze określone w stosownych przepisach i mogą być
bezpiecznie stosowane. Środki ochrony indywidualnej klasyfikuje się ze względu na
przeznaczenie i wyróżnia się:

−

odzież ochronną,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

rodki ochrony kończyn dolnych,

−

rodki ochrony kończyn górnych,

−

rodki ochrony głowy,

−

rodki ochrony twarzy i oczu,

−

rodki ochrony słuchu,

−

rodki ochrony układu oddechowego,

−

rodki chroniące przed upadkiem z wysokości,

−

rodki izolujące cały organizm.

Odzież ochronna – odzież, która okrywa lub zastępuje odzież osobistą i chroni pracującego

przed jednym lub wieloma zagrożeniami. Do odzieży ochronnej zaliczamy: kombinezony,
kurtki, bluzy, kamizelki, spodnie, fartuchy, fartuchy przednie, płaszcze, peleryny, ochraniacze
pośladków, osłony tułowia, osłony głowy i karku, odzież ostrzegawcza. W zależności od rodzaju
zagrożenia odzież ochronna wykonana jest aby chronić przed: czynnikami mechanicznymi,
termicznymi, chemicznymi, biologicznymi,

wodą, pyłami, porażeniem prądem. Na przykład:

fartuchy do ochrony podczas używania noży ręcznych, spodnie podczas używania pił
łańcuchowych, fartuchy ochronne dla spawaczy, odzież kwasoodporna, odzież gazoszczelna.

Przykłady prac, przy których wymagane jest stosowanie odzieży ochronnej:

−

w narażeniu na szkodliwe substancje chemiczne, biologiczne, pyły: zabiegi chemizacyjne,
wysiew nawozów pylistych,

−

prace w kanałach ściekowych, rowach, studzienkach, cysternach, kadziach, zbiornikach,

−

w narażeniu na deszcz lub chłód,

−

spawanie, kucie, odlewanie metali,

−

opróżnianie szamb, zbiorników na gnojówkę,

−

cięcie pilarkami łańcuchowymi.
Ś

rodki ochrony kończyn dolnych – zabezpieczają człowieka przed zagrożeniami

występującymi w toku pracy, takimi jak: wszelkiego rodzaju urazy mechaniczne, poślizg,
szkodliwe

działanie

substancji

chemicznych

/kwasów,

ługów,

smarów,

olejów,

rozpuszczalników/, wysokich i niskich temperatur, wody, prądu elektrycznego. Do środków
ochrony kończyn dolnych zalicza się: buty, półbuty, trzewiki, saperki, kalosze, ochraniacze
stopy, ochraniacze golenia, ochraniacze kolana, ochraniacze uda. W celu dokonania właściwego
doboru ochron nóg należy określić wszystkie występujące zagrożenia oraz określić stopień
narażenia na działania szkodliwych czynników jak: ciężar przedmiotu, który może upaść na
stopę, stężenia kwasu, rodzaj rozpuszczalnika, warunki otoczenia, temperaturę, wilgotność.
Stosowanie środków ochrony nóg konieczne jest przy wykonywaniu prac stwarzających ryzyko
urazów (w tym oparzeń), ich zamoczenia lub zanieczyszczenia substancjami i materiałami
toksycznymi, drażniącymi, żrącymi, podatnymi na gnicie, wykonywane w niskiej lub wysokiej
temperaturze:

−

transport i magazynowanie ciężkich elementów,

−

prace w kuźniach, spawalniach,

−

prace w studzienkach, cysternach, kadziach, zbiornikach, stawach,

−

piaskowanie, śrutowanie przedmiotów,

−

w narażeniu na kontakt nóg z bardzo gorącymi lub bardzo zimnymi materiałami,

−

w narażeniu na ryzyko upadku z wysokości na skutek ześlizgnięcia, w tym na dachach,

−

prace z użyciem pilarki łańcuchowej,

−

prace związane z obsługą zwierząt w pomieszczeniach inwentarskich.
Ś

rodki ochrony kończyn górnych to: rękawice ochronne, ochraniacze: palców, dłoni,

nadgarstka, przedramienia, łokcia, dermatologiczne środki ochrony skóry. Dobór rękawic
ochronnych zależy od rodzaju zagrożeń występujących na stanowisku pracy, rodzaju

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wykonywanej pracy, warunków otoczenia, materiału, z jakiego są wykonane rękawice oraz ich
konstrukcja.

Dermatologiczne środki ochrony skóry tzw. „rękawice biologiczne” to specjalne kremy,

ele, maści ochronne. Mogą być hydrofilowe – rozpuszczalne w wodzie, a chroniące przed

olejami, smarami, rozpuszczalnikami i hydrofobowe – nierozpuszczalne w wodzie, a chroniące
przed wodnymi roztworami soli, kwasów, zasad. Stosowane są jeżeli warunki pracy wykluczają
używanie rękawic ochronnych:

−

podczas prac z urządzeniami wirującymi ze względu na możliwość pochwycenia rękawicy
(wiertarki, frezarki, tokarki),

−

gdy praca wymaga stałej dużej precyzji – podczas napraw silników spalinowych i ich
podzespołów.
Ś

rodki ochrony kończyn górnych muszą być stosowane przy pracach stwarzających ryzyko

urazów rąk, związanych z działaniem wysokiej temperatury, wibracji, substancji chemicznych,
w kontakcie z wodą, substancjami toksycznymi, żrącymi, z materiałami gnijącymi, mogącymi
być źródłem infekcji, w tym w szczególności:

−

prace z użyciem przedmiotów ostrych, tnących, kłujących, parzących,

−

spawanie, cięcie metali,

−

czyszczenie, piaskowanie, śrutowanie przedmiotów,

−

przenoszenie ładunków o wysokiej lub niskiej temperaturze.
Ś

rodki ochrony głowy to: hełmy ochronne coraz nakrycia głowy, czapki, czepki, kapelusze,

berety, chustki. Hełmy ochronne przede wszystkim chronią głowę użytkownika przed
uderzeniami pochodzącymi od spadających lub przemieszczających się przedmiotów oraz przed
uderzeniami głową o przeszkody. Dodatkowo hełmy ochronne zabezpieczają przed
krótkotrwałym kontaktem z przewodami elektrycznymi pod napięciem do 400 V i odpryskami
roztopionego metalu. Stosowanie hełmów ochronnych wskazane jest przy wykonywaniu prac
narażających pracowników na urazy głowy w tym:

−

prace przy obsłudze i w sąsiedztwie urządzeń do podnoszenia, dźwigów, ładowaczy,
podnośników, przenośników,

−

prace na wysokości, na konstrukcjach stalowych, mostach, wieżach,

−

prace w wykopach, rowach, tunelach.
Hełm należy wycofać z użytkowania jeżeli:

−

został poddany silnemu uderzeniu lub wykazuje oznaki uszkodzenia,

−

upłynął okres jego stosowania podany przez producenta.
Nakrycia głowy powinny być używane, gdy istnieje ryzyko pochwycenia włosów,

zamoczenia głowy lub zanieczyszczenia substancjami toksycznymi, żrącymi, gnijącymi:

−

prace w zapyleniu,

−

prace w rowach, studzienkach, cysternach, kadziach, zbiornikach,

−

w narażeniu na deszcz, niskie lub wysokie temperatury,

−

przy obsłudze maszyn i urządzeń, których ruchome części mogą wciągnąć włosy
pracownika.
Ś

rodki ochrony twarzy i oczu to: okulary i gogle ochronne, półosłony i osłony twarzy,

przyłbice, tarcze. Mają za zadanie przede wszystkim ochronę wzroku oraz twarzy przed
zagrożeniami mechanicznymi, chemicznymi, termicznymi, biologicznymi, promieniowaniem
optycznym, nadfioletowym, podczerwonym. Powinny być stosowane przy pracach, gdzie twarz
lub oczy są narażone na urazy lub podrażnienia oraz czynniki niebezpieczne i szkodliwe dla
zdrowia,
a w szczególności:

−

spawanie, zgrzewanie i cięcie metali gazowo i elektrycznie,

−

prace przy obrabiarkach skrawających, gdy powstają wióry odpryskowe,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

szlifowanie na sucho, czyszczenie, skrobanie,

−

prace z kwasami, roztworami żrącymi, środkami odkażającymi, preparatami do usuwania
korozji,

−

prace powodujące rozbryzgi cieczy, również wody.
Podczas spawania gazowego jako wystarczające do ochrony oczu uznaje się gogle

odchylne, które chronią przed promieniowaniem i gorącymi odpryskami. Gogli nie stosuje się
przy spawaniu elektrycznym, ze względu na zbyt duże współczynniki przepuszczania światła
filtrów spawalniczych, a także ze względu na potrzebę osłaniania całej twarzy przed
intensywnym promieniowaniem nadfioletowym. Do spawania łukiem elektrycznym stosuje się
specjalne tarcze, przyłbice i kaptury spawalnicze. Służą one do ochrony oczu, twarzy i szyi
przed promieniowaniem łuku elektrycznego oraz odpryskami metalu i żużlu.

rodki ochrony słuchu stanowią: wkładki przeciwhałasowe, nauszniki przeciwhałasowe,

hełmy przeciwhałasowe. Powinny być stosowane w szczególności przy:

−

obsłudze pras do metalu,

−

używaniu narzędzi pneumatycznych,

−

cięciu drewna pilarką tarczową lub piłą łańcuchową.
Prawidłowo dobrany ochronnik słuchu powinien zapewnić obniżenie poziomu dźwięku do

wartości mniejszych od 85 dB. Aby ochrona słuchu była skuteczna, gdzie panuje nadmierny
hałas ochronniki należy nosić cały czas. Istotne jest aby ochronniki słuchu nie powodowały
nadmiernego tłumienia dźwięku, może to być przyczyną problemów z komunikacją dźwiękową
lub odbieraniem sygnałów alarmowych.
Ś

rodki ochrony układu oddechowego wymagane są przy pracach w warunkach narażenia na

nadmierne zanieczyszczenie powietrza czynnikami szkodliwymi lub w warunkach niedoboru
tlenu. Ze względu na zasadę działania środki ochrony układu oddechowego dzielą się na:

−

sprzęt oczyszczający i filtrujący, pochłaniający i filtro-pochłaniający, oczyszcza powietrze
z pyłów, gazów lub par,

−

sprzęt izolujący, działa na zasadzie doprowadzenia powietrza lub tlenu z zewnątrz lub
z opadów.
Sprzęt oczyszczający i izolacyjny może mieć różnego rodzaju część twarzową a

mianowicie: ustnik, ćwierćmaska, półmaska, maska, kaptur powietrzny, hełm powietrzny, bluza
powietrzna. Sprzęt oczyszczający może być stosowany tylko wtedy, gdy łączne stężenie
objętościowe zanieczyszczeń powietrza nie przekracza 1 % oraz gdy nie występuje niedobór
tlenu – tzn., gdy jego stężenie w powietrzu nie spada poniżej 17 %. Zagrożenie niedoborem
tlenu występuje praktycznie zawsze w ograniczonej przestrzeni: zbiornikach, silosach,
cysternach, studzienkach itp.

Sprzęt filtrujący w postaci filtrów kompletowanych z częściami twarzowymi lub półmasek

filtrujących jest stosowany przy zanieczyszczeniach powietrza pyłami, dymami lub mgłami.
Sprzęt pochłaniający służy do ochrony dróg oddechowych przed zanieczyszczeniami w postaci
par lub gazów. Sprzęt filtro-pochłaniający jest przeznaczony do jednoczesnej ochrony przed
parami, gazami, pyłami. Podstawą prawidłowego doboru sprzętu ochrony układu oddechowego
jest rozpoznanie i znajomość zagrożenia: wielkość stężenia danego czynnika, toksyczność i czas
trwania kontaktu z substancją. Stosowanie środków ochrony dróg oddechowych jest wymagane,
w szczególności przy pracach:

−

w zbiornikach, silosach, studzienkach, gdzie może wystąpić szkodliwych gaz lub niedobór
tlenu,

−

w narażeniu na wdychania szkodliwych pyłów, gazów, par lub dymu.

Środki chroniące przed upadkiem z wysokości.

System chroniący przed upadkiem z wysokości składa się z trzech podzespołów:

−

uprzęży, którą stanowią szelki bezpieczeństwa,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

podzespołu amortyzującego (amortyzatory, urządzenia samohamowne, urządzenia
samozaciskowe),

−

podzespołu kotwiczącego (naczepy linkowe, statywy).
Szelki bezpieczeństwa są jedynym rodzajem uprzęży przeznaczonym do ochrony przed

upadkiem z wysokości, stosowanej w systemach powstrzymujących spadanie z wysokości.
Należy zaznaczyć, że pasy monterskie czy inne uprzęże biodrowe, nie posiadające pasów
barkowych, nie mogą służyć jako sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości
powstrzymujący spadanie. Osoba pracująca w takim pasie spadając narażona jest na uraz
kręgosłupa jak również innych części układu kostno – szkieletowego.
Podzespół łącząco – amortyzujący może być używany w systemach zapobiegających spadaniu
np. do pracy w podparciu lub ograniczających strefę poruszania się tak, aby nie doszło do
upadku z wysokości.

Podzespół amortyzujący łączy uprzęż z punktem kotwiącym i ma za zadanie złagodzenie

skutków powstrzymywania spadania poprzez minimalizowanie drogi spadania człowieka i siły
dynamicznej działającej na człowieka podczas hamowania jego ruchu -spadania.

Podzespół kotwiący łączy podzespół amortyzujący ze stałym punktem w obrębie stanowiska

pracy. Jako punkty kotwiące mogą być wykorzystane haki, części rusztowań, elementy
konstrukcyjne budynków.

rodki izolujące cały organizm, do których zalicza się: środki z doprowadzeniem powietrza,

rodki umożliwiające stosowanie izolującego sprzętu ochrony układu oddechowego.

4.2.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co to są układy zbiorowe pracy?

Jakie obowiązki spoczywają na pracodawcy wynikające z kodeksu pracy?

Jakie są główne ograniczenia przy zatrudnianiu młodocianych?

Jakich prac nie mogą wykonywać kobiety?

Jakie zadania ma Państwowa Inspekcja Pracy?

Co to są środki ochrony indywidualnej?

Na jakie grupy dzieli się środki ochrony indywidualnej?

Co zalicza się do sprzętu ochrony twarzy i oczu?

Kiedy środki ochrony indywidualnej spełniają wymagania ochronne?

10.

Przed czym zabezpieczają środki ochrony indywidualnej?

11.

Kto ustala niezbędne środki ochrony indywidualnej na określonych stanowiskach?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz środki ochrony indywidualnej dla pracownika służby weterynaryjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować rodzaje czynników szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych,

określić czynniki, które występują podczas pracy,

dobrać środki ochronne do zidentyfikowanych zagrożeń,

sporządzić w formie tabeli wykaz czynników szkodliwych i dobranych ochron.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy dotyczące występowania czynników szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych,

−

przepisy i rozporządzenia dotyczące stosowania środków ochrony osobistej,

−

zestaw środków ochronny indywidualnej,

−

materiały piśmienne,

−

notatnik,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Na podstawie kodeksu pracy określ obowiązki osoby kierujące zespołem pracowników.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odnaleźć w kodeksie pracy obowiązki osoby kierującej zespołem pracowników,

sporządzić wykaz obowiązków, jakie nakładają przepisy prawa na osobę kierującą zespołem
pracowników,

wyciągnąć wnioski,

przedstawić wykonana pracę pozostałym uczniom.

Wyposażenie stanowiska pracy

−

materiały piśmienne,

−

dostęp do komputera z internetem,

−

Kodeks pracy,

−

literatura z rozdziału 6.

4.2.4

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić co to jest układ zbiorowy?

wymienić obowiązki pracodawcy?

określić osobę młodocianą?

wymienić organy nadzoru?

sklasyfikować rodzaje środków ochrony indywidualnej?

dobrać środki ochrony osobistej do określonego rodzaju pracy?

określić wymagania jakie powinny spełniać środki ochrony
indywidualnej?

dobrać sprzęt ochrony głowy?

zdefiniować środki ochrony indywidualnej?

10)

określić, kiedy środki ochrony indywidualnej spełniają wymagania
ochronne?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Zagrożenia osób, mienia i otoczenia występujące w rolnictwie

i pracach wetyranaryjno-zootechnicznych. Choroby zawodowe

4.3.1.

Materiał nauczania

Podstawowym aktem prawnym, który określa wymagania weterynaryjne dla podejmowania

i prowadzenia chowu i hodowli zwierząt gospodarskich jest ustawa z dnia 11 marca 2004 r.
o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. Nr 69, poz.
625 z późn. zm.). Ustawa ta zawiera również wymagania weterynaryjne dla:

−

przywozu zwierząt, niejadalnych produktów pochodzenia zwierzęcego oraz ubocznych
produktów zwierzęcych (wymagania przywozowe),

−

umieszczania na rynku, w tym handlu, zwierząt, niejadalnych produktów pochodzenia
zwierzęcego, ubocznych produktów zwierzęcych oraz przemieszczania koniowatych.
Ponadto formułuje zasady zwalczania chorób zakaźnych zwierząt i stosowania substancji

o działaniu hormonalnym, tyreostatycznym i beta-antagonistycznym.

Ustawa określa wymagania weterynaryjne, jakie musi spełniać podmiot prowadzący

działalność nadzorowaną. Podmiot ten zobowiązany jest zapewniać wymagania lokalizacyjne,
zdrowotne,

higieniczne,

sanitarne,

organizacyjne,

techniczne

lub

technologiczne,

zabezpieczające przed zagrożeniem epizootycznym, epidemicznym lub zapewniające właściwą
jakość produktów, obejmujące w szczególności wymagania dotyczące:

−

stanu zdrowia zwierząt będących przedmiotem działalności nadzorowanej lub
wykorzystywanych do jej prowadzenia, w tym odnoszące się do badań potwierdzających
ten stan oraz określonych szczepień ochronnych, lub

−

gospodarstw, miejsc gromadzenia zwierząt, innych miejsc przetrzymywania zwierząt oraz
stad lub obszarów, z których pochodzą zwierzęta będące przedmiotem działalności
nadzorowanej lub wykorzystywane do jej prowadzenia, lub

−

sposobu ustalania pochodzenia zwierząt będących przedmiotem działalności nadzorowanej
lub zwierząt, z których lub od których pozyskuje się produkty wytwarzane w ramach
prowadzenia działalności nadzorowanej, w tym zakres i sposób prowadzenia rejestru
zwierząt, lub

−

obiektów budowlanych lub miejsc, w których prowadzi się działalność nadzorowaną, lub
osób wykonujących określone czynności w ramach tej działalności oraz zakresu takich
czynności, lub

−

niejadalnych produktów pochodzenia zwierzęcego wytwarzanych w ramach prowadzonej
działalności nadzorowanej, sposobu ich znakowania i pakowania, w tym wymagania
dotyczące opakowań, lub

−

wiadectw zdrowia lub innych dokumentów, w które zaopatruje się zwierzęta będące

przedmiotem działalności nadzorowanej lub niejadalne produkty pochodzenia zwierzęcego
wytwarzane przy prowadzeniu tej działalności, lub

−

sposobu i zakresu prowadzenia dokumentacji oraz okresu jej przechowywania, lub

−

rodków transportu i warunków transportu zwierząt lub niejadalnych produktów

pochodzenia zwierzęcego, będących przedmiotem działalności nadzorowanej lub
wykorzystywanych do jej prowadzenia.
Choroby zakaźne zwierząt – wywołane przez czynniki zakaźne choroby zwierząt, które ze

względu na charakter, sposób powstawania i szerzenia się stanowią zagrożenie dla zdrowia
zwierząt lub ludzi,

Zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt – zgłaszanie, zapobieganie dalszemu szerzeniu się,

wykrywanie, kontrola i likwidowanie chorób zakaźnych zwierząt, czyszczenie i odkażanie oraz
postępowanie przy ponownym umieszczaniu zwierząt w gospodarstwie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W załączniku 2 i 3 do Ustawy zamieszczono wykaz chorób zakaźnych zwierząt

podlegających obowiązkowi zwalczania i wykaz chorób zakaźnych podlegających rejestracji.

Minister właściwy do spraw rolnictwa może określić, w drodze rozporządzenia, inne niż

wymienione w załącznikach nr 2 lub 3 choroby zakaźne zwierząt podlegające obowiązkowi
zwalczania albo rejestracji na obszarze całego kraju lub jego części, mając na względzie rozwój
sytuacji epizootycznej i epidemicznej, jak również ochronę zdrowia publicznego i zdrowia
zwierząt oraz międzynarodowe wymagania sanitarno-weterynaryjne obowiązujące w zakresie
obrotu zwierzętami i produktami.

Do chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania należą między

innymi:

−

pryszczyca,

−

choroba pęcherzykowa świń,

−

choroba niebieskiego języka,

−

afrykański pomór koni,

−

klasyczny pomór świń,

−

wysoce zjadliwa grypa ptaków d. pomór drobiu,

−

rzekomy pomór drobiu,

−

wścieklizna,

−

wąglik,

−

gruźlica bydła,

−

bruceloza u bydła, kóz, owiec i świń,

−

enzootyczna białaczka bydła

−

gąbczasta encefalopatia bydła.
W wykazie chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi rejestracji

zamieszczono między innymi:

−

nosaciznę,

−

niedokrwistość zakaźną koni,

−

zakaźne zapalenie macicy u klaczy,

−

wirusowe zapalenie tętnic koni,

−

zarazę stadniczą,

−

zarazę rzęsistkową bydła,

−

gorączkę Q,

−

salmonelozy bydła i świń,

−

włośnicę,

−

chorobę Aujeszkyego u świń.
W ustawie zapisane są obowiązki posiadacza zwierząt, lekarzy weterynarii, organów

Inspekcji Weterynaryjnej i organów administracji publicznej: wójta (burmistrza, prezydenta
miasta), wojewody w przypadku podejrzenia wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt
i w przypadku zagrożenia wystąpienia lub wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt.
W przypadku podejrzenia wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt, a w szczególności poronienia
u bydła, świń, owiec i kóz, objawów neurologicznych u zwierząt, zmian o charakterze krost,
pęcherzy, nadżerek lub wybroczyn na skórze i błonach śluzowych zwierząt kopytnych, znacznej
liczby nagłych padnięć, posiadacz zwierzęcia jest obowiązany do:

−

niezwłocznego zawiadomienia o tym organu Inspekcji Weterynaryjnej albo najbliższego
podmiotu świadczącego usługi z zakresu medycyny weterynaryjnej, albo wójta (burmistrza,
prezydenta miasta),

−

pozostawienia zwierząt w miejscu ich przebywania i nie wprowadzania tam innych
zwierząt,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

uniemożliwienia osobom postronnym dostępu do pomieszczeń lub miejsc, w których
znajdują się zwierzęta podejrzane o zakażenie lub chorobę, lub zwłoki zwierzęce,

−

wstrzymania się od wywożenia, wynoszenia i zbywania produktów, w szczególności mięsa,
zwłok zwierzęcych, środków żywienia zwierząt, wody, ściółki, nawozów naturalnych
w rozumieniu przepisów o nawozach i nawożeniu i innych przedmiotów znajdujących się
w miejscu, w którym wystąpiła choroba,

−

udostępnienia organom Inspekcji Weterynaryjnej zwierząt i zwłok zwierzęcych do badań
i zabiegów weterynaryjnych, a także udzielania pomocy przy ich wykonywaniu,

−

udzielania organom Inspekcji Weterynaryjnej oraz osobom działającym w imieniu tych
organów wyjaśnień i podawania informacji, które mogą mieć znaczenie dla wykrycia
choroby i źródeł zakażenia lub zapobiegania jej szerzeniu.
Kary nałożone za nieprzestrzeganie przepisów Ustawy mogą być bardzo dotkliwe: od kary

grzywny do kary ograniczenia albo pozbawienia wolności (do jednego lub dwóch lat)

Prowadzenie produkcji zwierzęcej wymaga również przestrzegania przepisów ustawy z dnia

29 stycznia 2004 r. o wymaganiach weterynaryjnych dla produktów pochodzenia zwierzęcego
(Dz. U. z dnia 2 marca 2004 r.). Ustawa ta stanowi, iż przy produkcji produktów pochodzenia
zwierzęcego powinny być spełnione wymagania zdrowotne, higieniczne, sanitarne,
organizacyjne, lokalizacyjne, techniczne i technologiczne, obejmujące w szczególności:

−

wymagania dotyczące zdrowia zwierząt, z których lub od których pozyskuje się te produkty,

−

wymagania dotyczące uboju lub uboju z konieczności,

−

wymagania dotyczące miejsc pochodzenia lub przebywania zwierząt,

−

wymagania dotyczące tych produktów, w tym wymagania w zakresie handlu lub przywozu,

−

sposób badania zwierząt rzeźnych i ich mięsa, mięsa zwierząt łownych, ryb i produktów
rybnych, mięczaków i skorupiaków oraz sposób postępowania z mięsem warunkowo
zdatnym lub niezdatnym do spożycia przez ludzi,

−

sposób prowadzenia dokumentacji, w tym sposób dokumentowania pochodzenia zwierząt,
z których lub od których pozyskuje się te produkty, oraz zakres i sposób prowadzenia
rejestru zwierząt, a także sposób dokumentowania pochodzenia tych produktów oraz zakres
i sposób prowadzenia rejestru tych produktów,

−

wymagania dotyczące poszczególnych etapów produkcji,

−

wymagania dla osób wykonujących czynności pomocnicze pod nadzorem urzędowego
lekarza weterynarii oraz zakres tych czynności,

−

warunki, tryb i zakres prowadzenia kontroli wewnętrznej w zakładzie, w tym opracowanie,
wdrożenie i realizację systemu analizy zagrożeń i krytycznych punktów kontroli (systemu
HACCP),

−

sposób i zakres sprawowania urzędowego nadzoru,

−

sposób znakowania i pakowania tych produktów,

−

wymagania dotyczące świadectw zdrowia, handlowych dokumentów identyfikacyjnych lub
innych dokumentów dołączonych do tych produktów,

−

wymagania dotyczące środków transportu.

Nadzór państwowy nad warunkami sanitarno – weterynaryjnymi.

Instytucjami powołanymi do nadzoru i kontroli przestrzegania zasad i przepisów

sanitarnych i weterynaryjnych są Inspekcja Weterynaryjna (IW), Państwowa Inspekcja Sanitarna
i Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych działające na podstawie
odrębnych przepisów.

Inspekcja Weterynaryjna (IW) jest państwową instytucją kontrolno-nadzorczą. Na jej czele

stoi Główny Lekarz Weterynarii będący centralnym organem administracji rządowej.
Inspekcja wykonuje swoje zadania w szczególności przez:
1)

zwalczanie:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

chorób zakaźnych zwierząt, w tym zapobieganie wystąpieniu, wykrywanie
i likwidowanie ognisk tych chorób,

−

chorób zwierząt, które mogą być przenoszone na człowieka ze zwierzęcia lub przez
produkty pochodzenia zwierzęcego, zwanych dalej "zoonozami", lub biologicznych
czynników chorobotwórczych wywołujących te choroby,

−

monitorowanie zakażeń zwierząt,

−

badanie zwierząt rzeźnych i produktów pochodzenia zwierzęcego,

przeprowadzanie:

−

weterynaryjnej kontroli granicznej,

−

kontroli weterynaryjnej w handlu i wywozie zwierząt oraz produktów w rozumieniu
przepisów o kontroli weterynaryjnej w handlu,

sprawowanie nadzoru nad:

−

bezpieczeństwem produktów pochodzenia zwierzęcego, w tym nad wymaganiami
weterynaryjnymi przy ich produkcji, umieszczaniu na rynku oraz sprzedaży
bezpośredniej,

−

wprowadzaniem na rynek zwierząt i ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego,

−

wytwarzaniem, obrotem i stosowaniem środków żywienia zwierząt,

−

zdrowiem zwierząt przeznaczonych do rozrodu oraz jakością zdrowotną materiału
biologicznego,

−

obrotem

produktami

leczniczymi

weterynaryjnymi,

wyrobami

medycznymi

przeznaczonymi dla zwierząt oraz warunkami ich wytwarzania,

−

wytwarzaniem i stosowaniem pasz leczniczych,

−

przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt,

−

przestrzeganiem zasad identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz przemieszczaniem
zwierząt,

−

przestrzeganiem wymagań weterynaryjnych w gospodarstwach utrzymujących
zwierzęta gospodarskie,

−

prowadzeniem monitorowania substancji niedozwolonych, pozostałości chemicznych,
biologicznych, produktów leczniczych i skażeń promieniotwórczych u zwierząt,
w produktach pochodzenia zwierzęcego, w wodzie przeznaczonej do pojenia zwierząt
i środkach żywienia zwierząt,

−

prowadzeniem wymiany informacji w ramach systemów wymiany informacji,
o których mowa w przepisach Unii Europejskiej.

Inspekcja Sanitarna została powołana w celu ochrony zdrowia przed wpływem czynników

szkodliwych i uciążliwych, a w szczególności w celu zapobiegania powstawaniu chorób
zakaźnych i zawodowych. Zajmuje się między innymi nadzorem nad warunkami:

−

higieny środowiska,

−

higieny pracy w zakładach pracy,

−

zdrowotnymi żywności i żywienia,

−

higieny wypoczynku i rekreacji.
Praca technika weterynarii często odbywa się w pracowni laboratoryjnej. Pracownikiem

laboratorium określamy każdego pracownika laboratorium, który przeprowadza rutynowe lub
specjalistyczne testy lub badania. Wykonuje badania laboratoryjne zgodnie z odpowiednimi
normami zmierzając do określenia właściwości chemicznych i fizycznych lub składu substancji
stałych, ciekłych lub gazowych dla celów badawczych, diagnostycznych, naukowych, kontroli
jakości, kontroli procesów, czy opracowywania wyrobów. Bada próbki wytwarzanych
produktów w celu stwierdzenia zgodności z wymaganiami. Rejestruje wyniki badań na
znormalizowanych formularzach i sporządza raporty z badań zawierające opis zastosowanych
procedur. Czyści i sterylizuje sprzęt laboratoryjny. Podczas wykonywania prac laboratoryjnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

istnieje niebezpieczeństwo ostrego zatrucia w wyniku narażenia na toksyczne gazy, dymy i
ciecze stosowane jako substraty lub, które mogą uwalniać się na skutek błędu pracownika, z
powodu uszkodzenia stosowanej aparatury, czy innych zdarzeń przypadkowych. Niektóre
substancje chemiczne i materiały biologiczne mogą być szkodliwe dla laborantów, którzy
regularnie, przez długi okres czasu pracują w kontakcie z nimi. Kontakt pracowników
laboratoriów z materiałem zakaźnym stwarza ryzyko chorób zakaźnych.

Czynniki mogące powodować wypadki w trakcie wykonywania badań i ogólne zasady

wykonywania prac w laboratorium:

−

stosować obuwie ochronne ze spodami przeciwpoślizgowymi,

−

w celu ochrony przed pochwyceniem przez poruszające się maszyny, nie należy nosić
rozpuszczonych włosów lub zbyt luźnego ubrania (luźne rękawy, spodnie itd.),

−

stosować rękawice termoizolacyjne i chroniące przed skaleczeniem,

−

stosować zasady bezpieczeństwa przy pracy z mikroorganizmami czy zwierzętami
laboratoryjnymi,

−

stosować środki ochrony oczu,

−

stosować bezpieczne metody podnoszenia i przenoszenia ciężkich lub nieporęcznych
ładunków oraz stosować urządzenia mechaniczne ułatwiające podnoszenie i przenoszenie,

−

przeszkolić pracowników w zakresie rozpoznawania i reakcji na niebezpieczeństwo
przemocy oraz zapewnić możliwość zaalarmowania czy innych sposobów wezwania
pomocy lub ochrony w razie potrzeby,

−

zainstalować odpowiednie metalowe osłony przed i wokół próżniowych pojemników,

−

sprawdzić stan techniczny urządzeń elektrycznych przed pracą oraz zlecać uprawnionemu
pracownikowi naprawę ewentualnych uszkodzeń i okresowy przegląd urządzeń.
Podczas wykonywania różnych czynności weterynaryjnych należy przestrzegać

powyższych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Bardzo częstymi pracami
wykonywanymi przez weterynarza są prace chirurgiczne. Poniżej przedstawiono niektóre
czynności, jakie należy wykonywać podczas zabiegów operacyjnych aby bezpiecznie wykonać
swoją pracę.
Ubiór operującego

Całą bieliznę operacyjną po praniu sterylizuje się w autoklawie. Płaszcze operacyjne są

zrobione z białego płótna i zapinane z tyłu, w odróżnieniu od płaszczy białych ambulatoryjnych
zapinanych z przodu. Rękawy płaszczy zapinają się na nadgarstkach. Do operacji brzusznych
dużych zwierząt rękawy się podwija.

Do operacji wykonywanej w pozycji klęczącej wkładamy pod płaszcz operacyjny ubranie

ochronne z nieprzemakalnego materiału (gumowy, długi do ziemi fartuch lub gumowe spodnie
z kamizelką).

Nakrycie głowy stanowi biała czapeczka z płótna. Dół twarzy osłania się maseczką z płótna,

umocowaną tasiemkami za uszami i na szyi. Aby zapobiec wydostawaniu się w trakcie operacji
bakterii z głębszych warstw skóry rąk do rany, nakłada się sterylne gumowe rękawiczki.
Powinny one być odpowiednio dobrane, aby się nie marszczyły, jak również zbyt mocno nie
uciskały dłoni. Zakładając je nie możemy dotykać ich zewnętrznej powierzchni. W tym celu
wywija się mankiet rękawiczki. W celu ułatwienia włożenia rękawiczki używamy pudru
w kremie, co pozwala uniknąć zapylenia.
Odkażanie rąk operującego

Chirurg zarówno w życiu prywatnym, jak i w praktyce lekarskiej, musi zawsze pamiętać

o zachowaniu czystości bakteryjnej swoich rąk, unikając w miarę możności dotykania
materiałów zakażonych, aby móc w każdej chwili wykonać zabieg aseptyczny po odpowiednim
przygotowaniu rąk. Drobnoustroje utrzymują się długo w głębszych warstwach naskórka
i dlatego, np. po opatrywaniu ropnia zołzowego, ręce chirurga w zasadzie przez kilka następnych
dni nie mogą być doprowadzone do stanu czystości chirurgicznej, będącej warunkiem do

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

podjęcia np. operacji wnętrostwa. W praktyce narażeni jesteśmy na stykanie się z materiałem
septycznym, wspomnijmy tylko np. badanie przez prostnicę (odbytnicę), sekcje itd. Przyjęła się,
więc zasada, żeby przy brudnych czynnościach ochraniać ręce grubymi rękawiczkami
gumowymi, natomiast do czystych chirurgicznych operacji, które często wymagają dobrego
wyczucia palcami, jak np. do kastracji krów i klaczy, wkładać specjalne cienkie rękawiczki
gumowe. W nagłej potrzebie i w razie braku rękawiczek gumowych ochraniamy ręce przed
zabrudzeniem materiałem septycznym, smarując je dobrze np. wazeliną.

Szczególnie należy dbać o paznokcie, obcinając je krotko i czyszcząc dokładnie rowki

okołopaznokciowe. Aby utrzymać naskórek gładki, niepopękany, nacieramy ręce gliceryną
z pianą mydlaną lub ze spirytusem. Zabiegi aseptyczne zajmują w dziennym planie zajęć lekarze
pierwsze miejsce, dopiero po ich przeprowadzeniu przystępuje się do opatrunków, badania
kopyt itd.
Przygotowanie narzędzi i środków

Narzędzia za pomocą specjalnych kleszczyków wykłada się ze sterylizatora na stolik

narzędziowy oczyszczony spirytusem i pokryty wyjałowionym płótnem. W warunkach
terenowych wykładamy narzędzia na czyste tace metalowe, nakryte jałowymi serwetkami. Nie
powinno się używać sterylizatora zamiast tacy i trzymać w nim narzędzi podczas operacji.
Wyłożone narzędzia nakrywamy serwetką. Jest to konieczne ze względu na ruch powietrza
i możliwość zakurzenia narzędzi. Należy przygotować miskę emaliowaną z płynem
odkażającym, do którego będą wrzucane użyte już i zanieczyszczone materiałem septycznym
narzędzia.

Przy większych zabiegach materiał i narzędzia do szycia najlepiej ułożyć na osobnej tacce,

eby nitki nie plątały się między narzędziami do operacji. Jeżeli to możliwe, trzeba przygotować

tyle przewiązek i nawlec tyle igieł, ile będzie potrzeba do zabiegu. Tampony, sączki, gaziki
wyjmujemy ze sterylizowanych bębnów specjalnymi szczypczykami i układamy na stoliku obok
narzędzi. Materiał opatrunkowy najlepiej wyjmować wprost z puszki bezpośrednio przed
użyciem. Do tego musi on być odpowiednio przygotowany i ułożony w puszce. w takim
porządku, w jakim będzie użyty. A więc wata, zależnie od okolicy ciała, gdzie będzie użyta,
musi być pokrojona w płaty, pasy lub zwinięta w wałki, gaza pokrojona na kawałki i złożona
w warstwy grubości zależnej od potrzeby, gotowe poduszki z waty pokrytej gazą, pikowane,
obszyte i z przyszytymi tasiemkami, wałeczki z juty lub konopi, opaski itd.

Choroba zawodowa rolnika, w myśl artykułu 12 Ustawy o ubezpieczeniu społecznym

rolników, to choroba, która powstała w związku z pracą w gospodarstwie rolnym i objęta jest
wykazem chorób zawodowych. Wykaz chorób zawodowych stanowiący załącznik do
Rozporządzenia Rady Ministrów z 30 lipca 2002r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U.
z 2002 r. Nr 132, poz. 1115), zawiera 26 chorób lub grup chorobowych Do chorób zawodowych,
na jakie najczęściej zapadają rolnicy, należą: choroby układu oddechowego - dychawica
oskrzelowa, alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych, a także uczuleniowe zapalenie skóry
oraz kleszczowe zapalenie mózgu i opon mózgowo – rdzeniowych. Choroby zawodowe
u rolników wykrywane są bardzo rzadko, głównie z powodu braku systematycznych badań
profilaktycznych. Wiele chorób rozwija się w początkowej fazie bez wyraźnych objawów,
a pacjenci zgłaszają się do lekarza najczęściej zbyt późno. Przyczyny wystąpienia chorób
zawodowych nie uległy zmianie - są to głównie narażenie na pył rolniczy oraz kontakt ze
zwierzętami domowymi i dzikimi, w tym ukąszenia przez kleszcze.
Jednymi z częściej występujących chorób zawodowych rolników są choroby odzwierzęce.

Chorobami odzwierzęcymi są takie choroby zakaźne i pasożytnicze, którymi człowiek może
zarazić się od zwierząt chorych lub będących nosicielami wirusów, bakterii, grzybów.
Schorzenia te są bardzo niebezpieczne, z trudnymi do wyleczenia powikłaniami, czasem
powodującymi trwałe kalectwo, a nawet śmierć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 2. Opis niektórych chorób odzwierzęcych [12]

Nazwa

choroby

Skąd się bierze?

Objawy

Skutki

Jak zapobiegać?

Jak leczyć?

Pryszczyca Zakażenie

wydzielinami lub
wydalinami chorych
zwierząt, spożywanie
skażonego mięsa
i mleka

Gorączka,
dreszcze, bóle
głowy i mięśni,
spadek ciśnienia,
pęcherzyki ropne
na skórze rąk i nóg
oraz błonie
ś

luzowej jamy

ustnej.

Po ok. 2
tygodniach choroba
kończy się
wyzdrowieniem

Ubój chorych
zwierząt,
szczepienia bydła i
owiec, dezynfekcja
ubrania w portach i
na lotniskach

Antybiotykami

Włośnica Spożycie surowej

zakażonej
wieprzowiny lub
dziczyzny

Nudności,
wymioty, biegunki,
potem wysoka
gorączka, bóle
mięśni, obrzęki na
twarzy

Choroba
nieuleczalna,
można z nią żyć,
jeśli inwazja larw
jest niewielka.
Ś

miertelność 3-

30%

Badanie
poubojowe mięsa

Nie ma
możliwości
wyleczenia

Toksokaroza Kontakt z jajami

toksokar (gleba,
spożycie niemytych
warzyw i owoców,
kontakt z zarażonymi
zwierzętami oraz ich
odchodami)

Podwyższona
liczba
granulocytów
kwasochłonnych
w organizmie, inne
objawy zależą od
umiejscowienia
larw w organizmie

Nie leczenie
choroby może
spowodować
nieodwracalne
uszkodzenia

Odrobaczanie psów
i kotów, wymiana
piasku w
piaskownicy,
mycie warzyw
i owoców, u dzieci
nawyk mycia rąk

Lekami
przeciwpasożyt-
niczymi

Wścieklizna Ugryzienie

zakażonego chorobą
zwierzęcia

Pieczenie
w miejscu
ukąszenia,
gorączka, ból
głowy, brak
apetytu,
nerwowość,
halucynacje,
konwulsje

Choroba jest
nieuleczalna,
zawsze, więc
dochodzi do
ś

mierci

Szczepionka

Nie ma
możliwości
wyleczenia

Gąbczaste

zwyrodnienie

mózgu -
choroba

Creutzfeldta-

Jakoba

Spożywanie
wołowiny
zawierającej priony

Kilka lat po
zakażeniu: wahania
nastroju,
nerwowość,
mimowolne ruchy,
niepokój, utrata
apetytu,
bezsenność, zaniki
mięśni, zaburzenia
równowagi, mowy
i wzroku

Zwykle śmierć,
nowy
eksperymentalny
sposób leczenia ma
zwiększyć szanse
przeżycia

Rezygnacja ze
spożywania
wołowiny
pochodzącej
z krajów Europy
Zachodniej

Eksperymentalne
leczenie atabryną
i chloropromazyną

Borelioza Bakterie przenoszone

przez kleszcze

Czerwone plamy,
gorączka,
osłabienie, bóle
mięśni i stawów

Nieleczona może
doprowadzić do
niedowładów,
uszkodzeń mózgu,
u kobiet
poronienia,
uszkodzenia płodu

rodki

odstraszające
kleszcze

Antybiotykami

Poza chorobami odzwierzęcymi praca w rolnictwie może powodować zagrożenia układu

oddechowego i zagrożenia dermatologiczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 3. Wybrane zagrożenia układu oddechowego i zagrożenia dermatologiczne [12]

Skąd się bierze?

Skutki zdrowotne

Zagrożenia układu oddechowego

Pyłki zbóż, antygeny grzybów w kurzu
pochodzącym ze zbiorów zbóż, roztocza

Astma

nieżyt

nosa

pochodzenia

alergicznego

rodki owadobójcze, arsen, gryzący kurz

i dym, pyłki pszenicy i jęczmienia

Skurcz oskrzeli, ostre chroniczne zapalenie
oskrzeli

Zarodniki grzybów lub ciepłolubne grzyby
(actinomycetes) ze spleśniałego ziarna lub
siana

Zapalenie płuc

Zagrożenia dermatologiczne

Amoniak i sztuczne nawozy, pył ze słomy
owsa i jęczmienia, pestycydy

Podrażnienia skóry

Promieniowanie słoneczne

Rak skóry, poparzenia słoneczne

Pestycydy, rozpuszczalniki, benzen, spaliny

Chroniczne

zatrucia,

zapalenie

nerwów

obwodowych,

ostra

przewlekła

encefalopatia (uszkodzenie mózgu)

4.3.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie podstawowe akty prawne dotyczą wymagań sanitarno – weterynaryjnych?

Jakie instytucje sprawują kontrolę i nadzór sanitarno – weterynaryjny?

Jakie zadania pełni Inspekcja Weterynaryjna?

Jakie znasz choroby zawodowe rolników?

Jakie znasz choroby odzwierzęce?

Jakie znasz choroby zakaźne zwierząt?

Na czym polega zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ zadania pełnione przez instytucje sprawujące państwowy nadzór nad przestrzeganiem

przepisów sanitarnych i weterynaryjnych. Postaw znak „X” w odpowiedniej kolumnie tabeli.

Zadanie

Inspekcja

Weterynaryjna

Inspekcja
Sanitarna

Inspekcja Jakości

Handlowej

Artykułów Rolno-

Spożywczych

Nadzór nad warunkami zdrowotnymi
ż

ywności i żywienia.

Przeprowadzanie weterynaryjnej kontroli
granicznej.

Monitorowanie zakażeń zwierząt.

Ochrona konsumentów i walka
z zafałszowaniami na rynku produktów
ż

ywnościowych.

Nadzór nad warunkami higieny pracy
w zakładach pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przeprowadzanie kontroli jakości
handlowej żywności.

Nadzór nad wytwarzaniem, obrotem i
stosowaniem środków żywienia zwierząt.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

wyszukać np. w Internecie odpowiednie akty prawne dotyczące nadzoru weterynaryjnego,

wyszukać w przepisach prawnych (na stronach internetowych) zadania wymienionych
instytucji w tabeli,

uzupełnić tabelę,

wyciągnąć wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wyszukaj w odpowiednich aktach prawnych obowiązki hodowcy zwierząt w przypadku

podejrzenia wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt i zredaguj instrukcję postępowania dla
hodowców wybranego gatunku zwierząt.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać np. w Internecie odpowiednie akty prawne,

wyszukać w przepisach prawnych obowiązki nałożone na właściciela zwierząt w przypadku
podejrzenia wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt,

zredagować instrukcję postępowania hodowcy zwierząt,

wyciągnąć wnioski,

przedstawić pozostałym uczniom proponowaną instrukcję postępowania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie3

Uzupełnij tabelkę z opisami chorób odzwierzęcych.

Nazwa

choroby

Skąd się

bierze?

Objawy

Skutki

Jak

zapobiegać?

Jak leczyć?

Pryszczyca

Włośnica

Wścieklizna

Borelioza

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania dotyczący chorób odzwierzęcych,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

wyszukać wskazane choroby odzwierzęce z opisem objawów, skutków, leczenia,

uzupełnić tabelę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić akt prawny określający wymagania weterynaryjne?

określić choroby zakaźne zwierząt?

wymienić choroby zakaźne podlegające obowiązkowi zwalczania?

wymienić choroby zakaźne zwierząt podlegające obowiązkowi
rejestracji?

wymienić instytucje nadzoru nad warunkami sanitarno-
wetyrynaryjnymi?

wymienić rodzaje chorób zawodowych rolników?

wskazać choroby odzwierzęce?

wskazać skutki pryszczycy?

wskazać objawy boreliozy?

10)

wymienić pochodzenie zagrożenia układu oddechowego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Zapobieganie i zasady postępowania w sytuacji zagrożenia

oraz udzielanie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym
w wypadkach

4.4.1. Materiał nauczania

Pierwsza pomoc przedmedyczna

W sytuacji, gdy zdarzy się wypadek, udzielenie pierwszej pomocy ofiarom wypadku jest

obowiązkiem każdego znajdującego się na miejscu wydarzenia. Do podstawowych zasad przy
udzielaniu pierwszej pomocy przedmedycznej należą:
–

ocena sytuacji, ilości i stanu poszkodowanych oraz ewentualne usunięcie ich z miejsca
wypadku (jeżeli niebezpieczeństwo zagraża im w dalszym ciągu) lub przerwanie
szkodliwego działania czynnika (jeżeli takie postępowanie jest możliwe),

–

obejrzenie poszkodowanych i kontrola czynności życiowych: oddechu, krwawienia i stanu
przytomności. Gdy poszkodowany jest nieprzytomny to należy zapewnić:
A – drożność dróg oddechowych,
B – oddychanie,
C – krążenie.

–

wezwanie pomocy: 999 – Pogotowie Ratunkowe lub 112 – Ratownictwo,

–

udzielenie pomocy zależnej od objawów do czasu przybycia pomocy kwalifikowanej,

–

zabezpieczenie miejsca wypadku.

Tamowanie krwotoków i opatrywanie ran.

Z krwawieniem mamy do czynienia przy niewielkich uszkodzeniach naczyń krwionośnych.

Krwawienie ustanie po nałożeniu opatrunku uciskowego, mocowanego przylepcem lub
bandażem. Uraz może spowodować uszkodzenie tętnic lub żył, a także silnie ukrwionych
narządów wewnętrznych. Przy ciężkich wypadkach oba rodzaje krwotoków (zewnętrzny
i wewnętrzny) mogą występować równocześnie. Do zatrzymania krwotoku zewnętrznego
stosuje się następujące sposoby (pamiętając o założeniu rękawiczek):
–

ucisk krwawiącego naczynia (zwykle ręką),

–

opatrunek z gazy, bandaża, czystej tkaniny,

–

uniesienie kończyny lub części ciała ku górze.
W przypadku najmniejszego podejrzenia krwotoku wewnętrznego lub tętniczego (po

udzieleniu pierwszej pomocy) należy poszkodowanego przewieźć do szpitala.

Podczas krwawienia z nosa chorego układa się z głową uniesioną, na kark kładzie się zimny

okład i przyciska skrzydełko nosa do przegrody.

Oparzenia. Postępowanie przy udzielaniu pierwszej pomocy w przypadku oparzeń zależy od

stopnia oparzenia:
–

oparzenie pierwszego stopnia (silne przekrwienie skóry) wymaga polewania strumieniem
czystej wody i zabezpieczenia wyjałowionym opatrunkiem,

–

oparzenie drugiego stopnia (pojawiają się pęcherze) wymaga wyłącznie nałożenia
wyjałowionego opatrunku i skierowania do lekarza,

–

oparzenie trzeciego stopnia (martwica skóry i ciemne zwęglone strupy) wymaga
natychmiastowej interwencji lekarza.
Oparzeń nie wolno dotykać rękami ani smarować maściami. Nie wolno również rozcinać

pęcherzy, usuwać z ran ciał obcych, zdzierać części ubrania przylegających do ran ani polewać
spirytusem.

Przy oparzeniach związkami chemicznymi (np. kwasami, ługami, niegaszonym wapnem)

miejsca oparzone trzeba natychmiast przemywać strumieniem bieżącej wody przez około

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15 minut. W przypadku oparzenia oka łukiem elektrycznym należy nałożyć zimny okład
z kwasu bornego i skierować poszkodowanego do lekarza.

Omdlenie jest nagłą i krótkotrwałą utratą przytomności spowodowaną strachem, dusznym

klimatem w pomieszczeniu, gwałtownymi zmianami ciśnienia itp. Pierwsza pomoc przy
omdleniach polega na wygodnym ułożeniu zemdlonego (z głową nisko), rozluźnieniu części
ubrania, skropieniu twarzy zimną wodą i zapewnieniu dopływu świeżego powietrza.
Zemdlonemu nie należy podawać płynów do picia.

Zatrucia gazami. Gazy i pary mogą być wchłaniane przez drogi oddechowe, przewód

pokarmowy i skórę. Jeżeli zatrucie nastąpiło wskutek wchłonięcia szkodliwych gazów i par
przez drogi oddechowe, należy wynieść poszkodowanego na świeże powietrze, rozluźnić
ubranie i przykryć kocem, zapewniając spokój i bezruch.

Przy zatruciach przez przewód pokarmowy (przez wypicie trucizny, jedzenie niemytymi

rękami) podstawowym zabiegiem jest wywołanie wymiotów i podawanie odtrutek ogólnych:
letniej wody, węgla aktywnego lub mleka. Mleka nie należy podawać przy zatruciach środkami
rozpuszczalnymi w tłuszczach.

W przypadku wchłonięcia trucizny przez skórę należy:

–

zdjąć z poszkodowanego skażoną odzież (ostrożnie, najlepiej przez rozcięcie),

–

skażoną powierzchnię obmyć bieżącą wodą bez mydła (bez używania ręczników, gąbek,
tkanin),

–

skażone części ciała przykryć jałową gazą.
Pierwsza pomoc przy złamaniach i zwichnięciach kończyn polega na unieruchomieniu

kończyny (dla uniknięcia dodatkowych uszkodzeń tkanek i przemieszczeń uszkodzonych kości).
Uszkodzone kończyny dolne unieruchamia się za pomocą szyny, deseczki, kija itp. w taki
sposób, aby jeden koniec usztywnienia zachodził na miednicę, a drugi do pięty. Szynę należy
zakładać bez podnoszenia nogi i przywiązywać opaską. Pierwsza pomoc przy złamaniach
kończyn górnych polega na założeniu na rękę łubki i zawieszeniu ręki na temblaku.
W przypadku złamania kości palców u ręki należy do ręki przymocować bandażem deseczkę
o szerokości dłoni, podkładając uprzednio watę.

Inne złamania. Przy otwartych złamaniach kończyn z równoczesnym krwawieniem

w miejscu przerwanej skóry należy założyć sterylny opatrunek, a następnie zabandażować,
unieruchamiając złamaną kość w istniejącym położeniu. Przy złamaniu obojczyka należy do
dołu pachowego włożyć zwitek gazy, rękę zgiętą pod katem prostym przymocować do tułowia,
a na uszkodzone miejsce nałożyć zimny okład. Przy podejrzeniu złamania kręgosłupa (np. przy
upadku z wysokości) należy z zachowaniem szczególnej ostrożności podsunąć pod
poszkodowanego deskę o długości większej niż wzrost. Przy złamaniu żeber pierwsza pomoc
polega na mocnym obandażowaniu klatki piersiowej podczas wydechu.

Udar cieplny i słoneczny. Podczas udaru cieplnego poszkodowanego należy wynieść

z pomieszczenia, rozebrać, na głowę położyć zimny kompres, całe ciało obmywać chłodna
wodą. Podobnie należy postępować w przypadku udaru słonecznego, ewentualnie podając do
picia chłodne napoje.

Udzielanie pomocy przedlekarskiej osobom porażonym prądem elektrycznym. Uwolnienia

porażonego spod działania prądu elektrycznego należy dokonać poprzez:
a)

wyłączenie napięcia obwodu elektrycznego,

odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem,

odizolowanie porażonego, uniemożliwiające przepływ prądu przez jego ciało.
Bezpośrednio po uwolnieniu porażonego spod napięcia należy udzielić mu pomocy

przedlekarskiej. Nie wolno odstępować osoby poszkodowanej oraz przerywać akcji ratowniczej
do chwili przybycia personelu lekarskiego. Każdy porażony prądem elektrycznym winien być
zbadany przez lekarza, chociażby oględziny zewnętrzne nie wskazywały na taką potrzebę.
Pomoc przedlekarska powinna polegać na wykonaniu następujących czynności:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

gdy porażony krwawi – zatrzymać krwawienie,

sprawdzić, czy nie posiada w jamie ustnej ciał obcych,

w zależności od stanu porażonego zdecydować o zakresie i sposobie udzielania pomocy
doraźnej.
Porażony przytomny: należy rozluźnić ubranie w okolicy szyi, klatki piersiowej i brzucha.

Ułożyć poszkodowanego w wygodnej pozycji. Do chwili przybycia lekarza powinien on
pozostawać w pozycji leżącej.

Porażony nieprzytomny – oddycha: porażony nie może, nawet na bardzo krótko,

pozostawać w pozycji „na wznak”. Należy ułożyć go w tzw. pozycji bocznej ustalonej.
Porażonego należy stale obserwować (oddech może się zatrzymać). Jeżeli przybycie lekarza
przedłuża się, poszkodowanego należy po upływie ok. 2 godz. obrócić na drugi bok.

Porażony nieprzytomny nie oddycha, nie ma oznak krążenia: natychmiast zastosować

reanimację oddychania i krążenia. Ratujący powinien swoim oddechem doprowadzić tlen do
płuc poszkodowanego, a przez uciskanie serca – krew z tlenem do mózgu. Kolejne etapy:
1)

Ułożenie porażonego na wznak.

Zapewnienie drożności dróg oddechowych.

Wykonanie sztucznego oddychania metodą usta-usta, lub usta-usta/nos z częstotliwością

10-12/minutę, - użycie w tym celu środków ochrony osobistej.

Wykonanie zewnętrznego uciskania mostka w jego dolnej części w tempie 100/minutę na
głębokość 3,5 – 5cm (u osoby dorosłej).
Zabiegi wymienione powyżej nazywa się podstawowym podtrzymywaniem życia (PPś)

i wykonuje je jeden ratownik, - najpierw 2 wdechy, potem 15 uciśnięć mostka.

Padaczka. Podczas udzielania pierwszej pomocy należy:

–

zachować spokój, większość napadów mija samoistnie po 2-3 minutach,

–

zabezpieczyć chorego przed dodatkowymi urazami, odsunąć ruchome przedmioty
z otoczenia,

–

nie wkładać niczego do ust, nie podawać nic do picia,

–

w razie wymiotów odchylić głowę na bok, a gdy atak trwa dłużej wezwać pomoc.

Zabezpieczenie miejsca wypadku.

Miejsce wypadku należy zabezpieczyć do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku

w sposób wykluczający:
–

dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych,

–

uruchomienie bez koniecznej potrzeby urządzeń, które w związku z wypadkiem zostały
wstrzymane,

–

dokonywanie zmiany ich położenia, jak również zmiany położenia innych przedmiotów,
które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.

Wyposażenie apteczki pierwszej pomocy:

−

rękawiczki gumowe (2,3 pary o różnych rozmiarach – zawsze zakładamy udzielając
pierwszej pomocy ofiarom wypadków),

−

maseczka do sztucznego oddychania metodą usta – usta,

−

nożyczki,

−

woda utleniona,

−

gaza opatrunkowa w sterylnych opakowaniach (kilka rozmiarów),

−

opaska elastyczna (kilka rozmiarów 3,4 opakowania m.in. do mocowania kompresów lub
unieruchomień przy zwichnięciu lub złamaniu),

−

opaska dziana (kilka rozmiarów – do mocowania opatrunków),

−

chusty trójkątne (najlepiej 3,4 szt. do stosowania jako temblak, unieruchamiania złamanej
kończyny, mocowania kompresów),

−

plaster zwykły (do mocowania opatrunków),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

plastry z opatrunkiem (do zaopatrywania mniejszych skaleczeń),

−

kilka agrafek do mocowania np. opatrunku zrobionego za pomocą chusty trójkątnej,

−

w laboratoriach chemicznych odtrutki zalecane w kartach charakterystyk substancji
niebezpiecznych używanych w danej jednostce.
W apteczce powinna znajdować się informacja, kto z pracowników przeszkolony jest

w udzielaniu pierwszej pomocy przedlekarskiej (2 osoby), osoba odpowiedzialna za
wyposażenie apteczki i instrukcja udzielania pierwszej pomocy.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy (przedmedycznej) ofiarom
wypadku?

Jaki jest numer telefonu pogotowia ratunkowego i zespołu ratownictwa?

Jakie powinny być etapy postępowania, gdy poszkodowany w wypadku nie oddycha?

Jaki jest sposób postępowania w sytuacji, gdy porażony jest nieprzytomny?

Na czym polega pierwsza pomoc przy złamaniu kończyn dolnych?

Jakie są czynności uwalniania porażonego spod działania prądu elektrycznego?

Jak postępujemy przy zatruciu gazami?

W co powinna być wyposażona apteczka pierwszej pomocy?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj sztuczne oddychanie na fantomie zgodnie z obowiązującymi zasadami udzielania

pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia i zdrowia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować zasady wykonywania sztucznego oddychania,

dobrać środki ochrony osobistej,

wykonać pokaz sztucznego oddychania na fantomie metodą usta-usta, z częstotliwością 10-

12/minutę.

Wyposażenie stanowiska pracy

−

fantom,

−

instrukcja wykonywania sztucznego oddychania,

−

apteczka pierwszej pomocy wyposażona zgodnie z obowiązującymi standardami

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Zainscenizuj z kolegą (koleżanką) wypadek przy pracy, w wyniku, którego nastąpiło

złamanie kości podudzia i udziel pierwszej pomocy zgodnie z obowiązującymi zasadami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyznaczyć pomocnika,

przygotować stanowisko ćwiczeń,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wykonać ćwiczenie zgodnie z instrukcją,

dokonać samooceny.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja udzielania pierwszej pomocy w przypadku złamań,

−

apteczka pierwszej pomocy wyposażona zgodnie z obowiązującymi standardami,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie3

Dokonaj wyposażenia apteczki pierwszej pomocy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym wyposażenia apteczki pierwszej pomocy,

przygotować miejsce do wykonania ćwiczenia,

wybrać dostępnych środków wyposażenie apteczki pierwszej pomocy,

dokonać analizy wyposażenia,

przedstawić pozostałym uczniom proponowane wyposażenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

różne materiały pierwszej pomocy,

−

apteczka pierwszej pomocy,

−

dostęp do Internetu,

−

instrukcja wyposażenia apteczki pierwszej pomocy,

−

literatura z rozdziału 6.

4.4.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić zasady udzielania pierwszej pomocy?

wymienić numery telefonów alarmowych?

wyjaśnić zasadę tamowania krwotoków?

udzielić pierwszej pomocy poszkodowanemu w wypadku?

wyjaśnić co to jest omdlenie?

wymienić czynności w razie porażenia prądem?

dobrać wyposażenie apteczki pierwszej pomocy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na
później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 35 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy ponosi
a)

pracodawca i pracownik w jednakowym stopniu.

pracodawca i pracownik stosownie do stopnia winy.

pracodawca pod warunkiem, że jest właścicielem zakładu pracy.

pracodawca.

Podstawowym aktem prawnym, w którym uregulowane są kwestie bezpieczeństwa i higieny
pracy jest

układ zbiorowy pracy.

regulamin pracy.

kodeks pracy.

rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej.

Do obowiązków pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy należy
a)

organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny

pracy.

dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie

z przeznaczeniem.

dbanie o właściwy stan maszyn i urządzeń oraz utrzymywanie porządku w miejscu

pracy.

zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez

organy nadzoru nad warunkami pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zgodnie z prawem pracy pracownik ma obowiązek
a)

organizować stanowisko pracy zgodnie ze swoimi potrzebami.

zaopatrywać się w środki ochrony indywidualnej.

poznawać przepisy i zasady bhp.

informować pracodawcę o ryzyku zawodowym.

Nadzorem i kontrolą warunków pracy zajmuje się:
a)

sprzątaczka.

kierownik danego działu.

kontrolerzy energetyczni.

państwowa inspekcja pracy.

Ochrona przeciwpożarowa polega na
a)

zapobieganiu powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru.

zawiadomieniu o powstałym pożarze.

podniecaniu pożaru.

uszkadzaniu i zawalaniu dróg dojazdowych do pożaru.

Gaśnicy proszkowej użyjesz do gaszenia

ciężkiej zasłony z materiału i instalacji elektrycznej.

podłogi drewnianej i instalacji elektrycznej.

ciężkiej zasłony z materiału i drewnianej podłogi.

ciany i stropu drewnianego.

Osoba młodocianą w myśl kodeksu pracy jest osoba która ukończyła
a)

14 lat a nie przekroczyła 16 roku życia.

15 lat a nie przekroczyła 17 roku życia.

18 lat a nie przekroczyła 21 roku życia.

16 lat a nie przekroczyła 18 roku życia.

Do środków ochrony indywidualnej możemy zaliczyć
a)

odzież osobistą.

odzież chroniącą pracownika przed zagrożeniami.

płaszcze przeciwdeszczowe.

zużytą odzież roboczą.

10.

Do sprzętu ochrony układu oddechowego zaliczamy
a)

sprzet zanieczyszczający.

sprzęt oczyszczający.

filtry kominowe.

Wentylatory miejscowe.

11.

Definicję choroby zawodowej możemy odnaleźć w
a)

regulaminie pracy.

kodeksie karnym.

kodeksie pracy.

wykazie chorób.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12.

Do wypadków zawodowych zaliczamy
a)

jazdę samochodem po zakupy.

wypadek w czasie zakupów w dniu wolnym od pracy.

wypadek w drodze do pracy i z niej.

wykonywanie pracy nie pozostającej w związku z pracą zawodową.

13.

W trakcie wykonywania sztucznego oddychania i masażu serca na każde1wdmuchnięcie
powietrza do płuc przypada 5 uciśnięć mostka, w przypadku, gdy pomocy udziela
a)

jeden ratownik.

dwóch ratowników.

trzech ratowników.

liczba ratowników jest bez znaczenia.

14.

Zakażenie chorobami odzwierzęcymi może nastąpić poprzez kontakt z
a)

nawozem.

wydzielinami chorych zwierząt.

paszą, ściółką.

wodą.

15.

Hodowca, w przypadku wystąpienia choroby zakaźnej u jego zwierząt nie jest zobowiązany
do
a)

niezwłocznego powiadomienia prokuratury.

izolowania zwierząt w miejscu ich przebywania.

uniemożliwienia osobom postronnym dostępu do zakażonych zwierząt.

udostępnienia organom inspekcji weterynaryjnej dostępu do pomieszczeń tych zwierząt.

16.

Przedstawione na rysunku znaki oznaczają

kierunki drogi ewakuacyjnej, w lewo i w prawo.

otwieranie i pchanie drzwi, żeby je otworzyć.

kierunki przesuwania drzwi w lewo i w prawo, żeby je otworzyć.

schody w dół, schody do góry.

17.

Do grupy

chorób zawodowych u rolników nie zalicza się

dychawicy oskrzelowej.

zapalenia płuc.

brucelozy.

kleszczowego zapalenia mózgu i opon mózgowo – rdzeniowych.

18.

Główny Lekarz Weterynarii

zapobiega wystąpieniu i likwiduje ogniska chorób zakaźnych zwierząt.

przeprowadza weterynaryjne kontrole graniczne, zwierząt przysyłanych do Polski.

koordynuje i kontroluje działania wojewódzkich, powiatowych i granicznych lekarzy

weterynarii.

bada wycinki i szczątki zwierząt podejrzanych o choroby zakaźne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19.

Zoonozami, nazywane są

choroby zakaźne zwierząt.

choroby zwierząt i ludzi.

choroby odzwierzęce.

choroby, którymi zwierzęta zarażają się od ludzi.

20.

Resuscytacja są to czynności ratownicze, które przywracają

krążenie, oddychanie i czynności układu nerwowego.

krążenie, oddychanie i czynności układu nerwowego, choremu wraca świadomość.

krążenie i oddychanie.

krążenie i czynności układu nerwowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko...............................................................................

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony
przeciwpożarowej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

LITERATURA

Baranowicz W.: Wytyczne w zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz wzór instrukcji
bezpieczeństwa pożarowego dla obiektów szkół. MEN, Warszawa 1997

Buchfelder A., Buchfelder M.: Podręcznik pierwszej pomocy. PZWL, Warszawa 1993

Gałusza M.: Pracowniku uważaj. Wydawnictwo TARBONUS, Tarnobrzeg 1998

Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998

Kodeks Pracy

Korczak C. (red.): Higiena i ochrona zdrowia. PZWL, Warszawa 1997

Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1999

Pruchniewicz W.: Akademia jeździecka. Część I. Wydawnictwo Chaber PR – Akademia
Jeździecka, Warszawa 2003

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Dz. U. Nr 129, poz. 844

10.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17.09.1999 r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych Dz. U. Nr 80, poz. 912

11.

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. „Prawo ochrony środowiska”, Dz. U. 2001.62.627 z dnia
20 czerwca 2001

12.

www.ciop.pl

13.

www.komers-bhp.pl