1

Klucz odpowiedzi - Środowisko i jego ochrona

1

a), d)

0-2

Za zakreślenie „a" 1 pkt Za zakreślenie „d"
1 pkt

2

np.: Lasy równikowe w procesie
fotosyntezy wchłaniają bardzo dużo CO2.
Ich wycinanie powoduje zwiększającą się
zawartość CO2 w atmosferze. Spalanie
kopalnych surowców energetycznych
prowadzi do zwiększonego udziału CO2 w
atmosferze.

1

np.: Za napisanie, że wycinanie lasów
równikowych zwiększy ilość CO2 w
atmosferze 1 pkt lub Za napisanie, że spalanie
kopalnych surowców energetycznych
zwiększa ilość CO2 w atmosferze - l pkt

3

Wzrost liczby ludności:
B D lub D B
F C lub C F
A A
E E

0-2

za prawidłowe umieszczenie liter D i C oraz A
lub B i F oraz A - 1pkt
za prawidłowe umieszczenie wszystkich liter
według modelu odpowiedzi - 2pkt

4

Węgiel brunatny - 2-Zagłębie
Bełchatowskie, np.: przekształcenia
krajobrazu (rzeźby), zanieczyszczenie
powietrza, wód;

Węgiel kamienny - 7-GOP (lub Zagłębie
Górnośląskie) - np.: zanieczyszczenie wód
podziemnych i powierzchniowych,
zanieczyszczenie powietrza, zapadliska,
przekształcenie krajobrazu - hałdy;

Siarka - 4-Okręg Tarnobrzeski - np.:
zanieczyszczenie wód, powietrza,
wyrobiska;

Rudy miedzi - 5-Okręg Legnicko-
Głogowski - np.: zanieczyszczenie wód i
powietrza.

0-3

za każde cztery prawidłowo wypełnione
miejsca w tabeli po1 punkcie

5

Węgiel brunatny np.: filtry pyłowe, gazowe
w kominach, odsiarczanie węgla,
rekultywacja hałd i wyrobisk, Rudy miedzi
- np.: filtry, oczyszczalnie ścieków.

0-2

za każde dwa przykłady - po 1pkt

6

park narodowy - A
rezerwat - D

0-2

podanie jednej odpowiedzi - 1pkt,
dwóch odpowiedzi - 2 pkt.

7

zasypywanie przez ruchome wydmy
(czynnik naturalny)

1

poprawne podanie przyczyny - 1 pkt

8

przykładowe skutki:
napływ kapitału, nowe inwestycje, nowe
miejsca pracy, promocja regionu
( wpływ pozytywny )
presja na środowisko przyrodnicze, hałas,
wzrost patologii społecznych,
niedostosowanie infrastruktury do napływu
ludności ( wpływ negatywny)

0-2

podanie jednego skutku z oceną wpływu1 pkt,
podanie dwóch skutków z ocenami wpływu –
2 pkt.
lub podanie samych dwóch skutków (bez
oceny wpływu) - 1pkt

9

obiekty / miejscowości: zamek w Malborku,

0-2

podanie 3 i 4 obiektów - 1 pkt,

2

Stare Miasto w Toruniu, Stare Miasto w
Warszawie, Białowieski P.N., Zamość,
Kopalnia Soli w Wieliczce, zabytkowy
zespół miejski Krakowa, Obóz w
Oświęcimiu, Kalwaria Zebrzydowska

podanie 5 obiektów - 2 pkt.

10

a). większe niebezpieczeństwo w 2000r. (B)
b). np. na skutek wylesienia (lub
użytkowania rolniczego) dorzecza, które
powoduje szybszy spływ wód

0 2

a). podanie prawidłowej odpowiedzi - 1pkt
b). podanie uzasadnienia - 1 pkt

11

Biebrzański Park Narodowy

1

prawidłowa lokalizacja i nazwa - 1 pkt

12

Przykład zagrożeń: Eksploatacja skał w
pobliżu Parku Narodowego Gór Stołowych
może spowodować: - rozpad bardzo
spękanych w wyniku wietrzenia fizycznego
form skalnych, - powstawanie obrywów i
osuwisk materiału skalnego, -
występowanie nadmiernego hałasu.

0-1

Za podanie zagrożeń 1 pkt

13

A. Kordyliery, B. Nizina
Zachodniosyberyjska, C. Wyżyna Anatolii,
D. Pireneje,

0-4

Za poprawne nazwania poszczególnych
obiektów geograficznych po jednym punkcie
W sumie 4 pkt

14

Przykłady działań: - oszczędne
gospodarowanie wodą w gospodarstwach
domowych, miejscach pracy, - stosowanie
energooszczędnego oświetlenia, sprzętu
gospodarstwa domowego i innych urządzeń,
- dbanie o zachowanie walorów lokalnego
środowiska przyrodniczego, - propagowanie
segregacji odpadów z gospodarstw
domowych w celu pozyskiwania surowców
wtórnych, - stosowanie w gospodarstwach
domowych środków chemicznych
przyjaznych środowisku.

0-2

za podanie:
- 2 działań

1 pkt

- 3 działań

2 pkt

15

16

np.: zanieczyszczenie wód jezior ściekami,
hałas, zaśmiecanie, przekształcanie
krajobrazu naturalnego, zmiana sposobu
użytkowania ziemi, zmiana źródeł
utrzymania stałych mieszkańców,
urbanizacja turystyczna i inne

0-4

za podanie każdego prawidłowo
sformułowanego problemu - po 1pkt

17

np.: - degradacja struktury gleb, -
zaburzenia stosunków wodnych, - zmiany
klimatyczne pobliskich terenów, -zmiany
fauny i flory, - niszczenie naturalnych
siedlisk, - zmniejszenie powierzchni
użytków rolnych,

1

za podanie dwóch zagrożeń -1pkt

18

Np.: - Etap I - wytwarzanie pyłów i
gazów w procesie produkcji
przemysłowej, transporcie, gospodarstwach
domowych - Etap II - przemiany
chemiczne - łączenie gazów z wodą zawartą

0-2

Zbuduje pełny model wpisując
ogólnikowe określenia

1 p.

użyje pełnych określeń

2 p.

3

w powietrzu - Etap III- depozycja mokra
(kwaśne opady)

19

Np.: - ograniczenie niskiej emisji
poprzez stopniowe zastępowanie w
gospodarstwach domowych węgla
innymi surowcami, gazem, olejem
opałowym, - w transporcie
stosowanie paliwa bezołowiowego,
samochody o wysokiej sprawności
spalania, katalizatory - w urządzeniach
przemysłowych stosowanie filtrów o
wysokiej sprawności, technologie
przyjazne środowisku

0-2

Zaproponuje działania dla dwóch
źródeł 1 p.
trzech źródeł 2 p.

20

Przykłady przyczyn: Kwaśne opady
powstają w wyniku emisji do atmosfery
związków węgla, siarki i azotu. Emitowanie
tych związków następuje w wyniku: -
spalania paliw kopalnych w zakładach
przemysłowych np. elektrociepłowniach,
hutach, - procesu produkcji w zakładach
chemicznych, - korzystania z paliw
kopalnych przy ogrzewaniu gospodarstw
indywidualnych, - eksploatacji
samochodów. Przykłady konsekwencji: -
obniżanie odporności drzew i obumieranie
lasów, - odsłanianie gleby i jej degradacja, -
zakwaszanie gleby i wód, - pogarszanie
warunków życia organizmów wodnych.

0-4

Za podanie: jednej przyczyny 1 pkt
dwóch przyczyn 2 pkt.
Za podanie: jednej konsekwencji 1 pkt
dwóch konsekwencji 2 pkt.

21

E-C-I-G b-d-a-f w pionie od góry

0-4

Za poprawne wpisanie:
dwóch liter

1 pkt

trzech i czterech liter 2 pkt.
pięciu i sześciu liter 3 pkt.
siedmiu liter 4 pkt

22

A-4
B-2
C-6
D-1
E-7
F-3
G-5
H-8
I-9

0-4

Za poprawne uporządkowanie:
dwóch wyrażeń 1 pkt
trzech i czterech wyrażeń 2 pkt.
pięciu i sześciu wyrażeń 3 pkt.
siedmiu i ośmiu wyrażeń 4 pkt.

23

Np.: - powstawanie spiętrzeń wody na
rzekach i strumieniach, - podtapianie
terenów nadbrzeżnych, - powstawanie
zabagnień, - zniszczenia w drzewostanie.

0-2

za podanie:
- 2 przykładów

1 pkt

- 3 przykładów

2 pkt

24

a) Np.: lokalne obniżenie poziomu wód
podziemnych w wyniku intensywnego
poboru wody ze studni lub zmian
ukształtowania powierzchni.

0-4

a)
za wyjaśnienie znaczenia terminu

1 pkt

b)
za wyjaśnienie przyczyn powstania leja

4

b) Przyczyny powstania leja depresyjnego:
rys. A - w wyniku odwadniania kopalni
odkrywkowej, rys. B - w wyniku poboru
wody z warstwy wodonośnej.
c) Np.: obniżenie się poziomu wody
gruntowej, utrudnienie zaopatrzenia
w wodę, przesuszenie powierzchniowych
warstw gruntu.
d)
Obszary występowania, np.: GOP, Zagłębie
Bełchatowskie, Legnicko-Głogowski
Okręg Miedziowy, duże miasta.

depresyjnego na rysunku A i B

1 pkt

c) za wymienienie 2 następstw 1 pkt
d) za podanie 2 obszarów występowania 1 pkt

25

1 – F, 2 – P, 3 – F, 4 – F, 5 – P, 6 – P

0-4

Za trzy poprawne wskazania ............. 1pkt
cztery ................................................. 2 pkt
pięć .................................................... 3 pkt
sześć .................................................. 4 pkt

26

Np.:
- sadzić drzewa, które systemami
korzeniowymi powstrzymują erozję oraz
zatrzymują wodę;
- ograniczyć wypas zwierząt, które
nadmiernie wyjadają trawę wraz z jej
korzeniami;
- zaprzestać wypalania sawanny pod nowe
pola uprawne, gdyż powoduje to szybszą
erozję gleby;

0-3

Za przedstawienie każdej logicznej propozycji
wraz z jej uzasadnieniem po 1 pkt
Maksymalnie 3 pkt

27

A - d; B - c; C - a;

0-3

Za każde uzupełnienie

po 1 p

28

wykonać diagram na podstawie danych
statystycznych

0-2

poprawnie wykonany diagram z legendą
(zsumowane wartości dla kontynentów)

0-2 p

29

wskazać miejsce występowania
zjawiska El Niňo

0-1

1 wskaże C).......................1 p

30

wyjaśnić powstawanie kwaśnych
opadów

0-2

wskaże na główne źródła wytwarzania
tlenków siarki i azotu, które reagując z woda
tworzą kwasy .............0-2 p

31

podać sposoby zapobiegania
kwaśnym opadom

0-2

np.: stosowanie katalizatorów w
samochodach, zmniejszenie niskiej emisji; za
każdy przykład ........po 1 p

32

wyjaśnić główne przyczyny ocieplania
klimatu na Ziemi

0-2

wskaże na powstawanie CO2 w procesie
spalania i hamowanie jego asymilacji przez
zmniejszanie powierzchni lasów...............0-2
p

33

wykazać się znajomością przyczyn
powstawania i skutków dziury
ozonowej

0-3

poda nazwę „dziura ozonowa”....1 p
wskaże emisję freonów lub chlor ............1 p
wskaże zwiększony dopływ promieniowania
ultrafioletowego ....................1 p

34

uzasadnić konieczność globalnej

0-2

np.: dotyczą dużych obszarów, zagrażają całej

5

ochrony atmosfery

Ziemi,
działania pojedynczych krajów są
nieskuteczne ........0-2 p

35

zbudować model przedstawiający
przyczyny zmniejszania się zasobów wód
słodkich

0-2

numery 5, 6, 3 – mogą być zamiennie
numery 1, 4 – mogą być zamiennie
poprawnie wstawione cztery numery..........1 p
poprawnie wstawione wszystkie.................2 p

36

wyjaśnić wpływ chemizacji
rolnictwa na zanieczyszczenie wód
powierzchniowych

0-2

wskaże na nadmierną ilość i niewłaściwy
okres stosowania środków chemicznych
powodujące ich spłukiwanie....................0-2 p

37

podać formy terenu powstałe na
skutek działalności człowieka

0-2

np.: a) terasy na zboczach,
b) hałdy, duże zagłębienia terenu,
c) nasypy; dwa przykłady..............1 p
wszystkie...............................2 p

38

ocenić na podstawie wykresów
zmiany zanieczyszczenia powietrza
w Polsce w ostatniej dekadzie XX
wieku

0-10

poprawność merytoryczna .............0-7 p
np.: zauważy różne tempo spadku
zanieczyszczeń,
wskaże na likwidacje energochłonnych
zakładów, rozwój technologii
energooszczędnych, zmniejszenie wydobycia
i spalania paliw kopalnych, stosowanie
katalizatorów w samochodach, pozytywnie
oceni zachodzące zmiany poprawnie stosuje
terminologię geograficzną ...........0-2 p
odpowiedź ma logiczny i przejrzysty układ
.................1 p

39

przedstawić za pomocą schematu
przyczyny i skutki degradacji gleb

0-10

poprawność merytoryczna
.........................................0-7 p
uwzględni np.:
niewłaściwy kierunek orki na stokach,
wycinanie lasów na stromych stokach,
niewłaściwe stosowanie środków
chemicznych, nadmierny wypas;
wskaże odsłonięcie powierzchni gleby i
nadmierną jej erozję;
poda sposoby zapobiegania erozji
poprawnie stosuje terminologię geograficzną
...........0-2 p
odpowiedź ma logiczny i przejrzysty układ
.................1 p

40

a) Np.: większość surowców mineralnych

0-3

a)

6

należy do nieodnawialnych i muszą
wystarczyć również dla przyszłych pokoleń,
b) Przykłady propozycji działań: -
poszukiwanie alternatywnych źródeł
energii, - zwiększenie wykorzystania
tradycyjnych odnawialnych źródeł energii
(wody, wiatru), - wprowadzanie
energooszczędnych i materiałooszczędnych
technologii, - wprowadzanie recyklingu, -
pozyskiwanie surowców jako produktów
ubocznych procesu produkcji, np. siarka
odzyskiwana podczas produkcji stali, rudy
metali z hałd kopalnianych, - ograniczenie
eksportu nieprzetworzonych surowców.

za podanie wyjaśnienia

1 pkt

b)
za podanie:
- 2 propozycji 1 pkt
- 3 propozycji 2 pkt

41

a) Np.: porty morskie, infrastruktura
turystyczna,
ośrodki przemysłowe, zanieczyszczenia
przemysłowe, rolnicze i komunalne
przynoszone uchodzącymi do morza
rzekami, żegluga morska, eksploatacja
surowców (ropa naftowa).
b) Np.: płytkie morze
wewnątrzkontynentalne, zlewisko dużej
ilości rzek, mała wymiana wód z oceanem

0-4

a)
za podanie:
-2 źródeł

1 pkt

-4 źródeł

2 pkt

b)
za podanie:
- 2 przyczyn 1 pkt
- 3 przyczyn 2 pkt

42

Np.:
- wysoka lesistość terenu;
- urozmaicona rzeźba;
- liczne jeziora
- tereny bagienne (podmokłe);
- rzadkie, chronione gatunki roślin
(rezerwaty);
- liczne ptactwo wodne (tereny lęgowe);
- brak zakładów przemysłowych;

0-3

Za każdy poprawny argument ... 1 pkt
Maksymalnie 3 punkty.

43

Np.:
Widoczny na fotografii zbiornik wodny
powstał w zagłębieniu terenu.
Rozwój roślinności wodolubnej prowadzi
do jego zarastania i wypełniania osadami.
Rozwój roślinności wodolubnej
utrzymującej się na powierzchni zbiornika
doprowadzi do zamknięcia pod nią
soczewki wody.
Proces zarastania jeziora zaczyna się od
brzegów, gdzie jest płyciej.
W wyniku rozwoju życia oraz rozkładu
szczątków organicznych woda staje się
mętna i uzyskuje odczyn kwaśny.
Roślinność drzewiasta porasta tereny o

3

Za każde poprawne, wzajemne oddziaływanie
na siebie elementów środowiska
przyrodniczego po 1 pkt
Maksymalnie 3 pkt

7

mniejszej wilgotności.
Z obumarłych szczątków roślin tworzą się
torfy.
W strefie zbiornika utrzymuje się wysoka
wilgotność powietrza atmosferycznego.

44.

Ograniczenia gospodarki
np.: - ograniczenie wyrębu lasu, - zakaz
lokalizowania inwestycji szkodliwych dla
środowiska,
Ograniczenia w ruchu turystycznym
np.: - obowiązek poruszania się tylko po
znakowanych szlakach turystycznych, -
możliwość wejścia na teren niektórych
obszarów tylko w towarzystwie
przewodnika lub pracownika parku
narodowego.

0-2

Za trafny dobór przykładu do podanych
ograniczeń

po 1pkt

45.

Np.: - nadmierne wycinanie lasów, -
rabunkowa gospodarka lasów, - jak chronić
lasy przed nadmierną wycinką?

1

Za sformułowanie problemu 1 pkt

46.

Np.: - ubożenie ekosystemów, - degradacja
gleb, - ginące rzadkie gatunki roślin.

0-2

Za podanie jednego skutku 1 pkt
Za podanie dwóch skutków 2 pkt

47.

Np.: - niszczenie kultury, tożsamości oraz
indywidualnego stylu życia Penanów, -
pogorszenie warunków życia Penanów, -
problemy ze zdobywaniem pożywienia, -
analfabetyzm wśród ludności.

0-3

Za podanie jednego skutku 1 pkt
Za podanie dwóch skutków 2 pkt
Za podanie trzech skutków 3 pkt

48.

Np.: - zaprzestanie lub zmniejszenie
wycinki lasów, - tworzenie nowych miejsc
pracy:
np. przy obróbce drewna, przy sadzeniu
drzew, uprawie leczniczych roślin (ziół),
drzew wytwarzających żywicę, - pomoc
socjalna, - rozwój turystyki, - budowa szkół,
szpitali

0-3

Za jedną propozycję działania 1 pkt
Za dwie propozycje działań 2 pkt
Za trzy propozycje działań 3 pkt

49

Białowieski Park Narodowy.
Np.:
najlepiej zachowany fragment
puszczy o charakterze
pierwotnym, najlepiej
zachowany obszar starej puszczy
w której żyją m.in. żubry,
największy obszar lasu
pierwotnego na Niżu
Europejskim

0-2

Za poprawnie podaną nazwę parku 1 pkt
Za poprawnie podaną przyczynę 1 pkt

50.

a) negatywne skutki:
dla środowiska przyrodniczego: np.:
zakłócenie migracji ryb, zalanie gleb,
wysychanie rzek, zmiany wielkości

0-3

Za podanie dwóch skutków:
a) przyrodniczych 1 pkt
gospodarczych 1 pkt
lub

8

przepływów wód, powstanie sztucznego
jeziora.
dla gospodarki człowieka: - zatopienie
cennych zabytków kultury, - zatopienie
osiedli ludzkich, - przesiedlenie ludności, -
zniszczenie użytków rolnych.
b) np.: zmiany ekosystemów, zmiany
mikroklimatu, naruszenie górotworu co
może spowodować ruchy masowe, - utrata
miej sc pracy, zmiana sieci osadniczej.

Za podanie jednego skutku przyrodniczego i
jednego gospodarczego 1 pkt.
b)
Za podanie negatywnego skutku innego niż
wymieniony w artykule 1 pkt

51.

A, B, D, E

1

Za wybranie trzech z podanych działań 1 pkt

52.

Np.: we wnętrzu Australii, w strefie
występowania suchych i ciepłych pasatów
wiejących od dynamicznych wyżów
okołozwrotnikowych utrudniona jest
konwekcja do wysokości, w której powstają
chmury opadowe,
- zimny prąd powoduje ochłodzenie
owietrza na wybrzeżu i utrudnienie w
powstawaniu prądów konwekcyjnych i
chmur opadowych.

0-2

Za wyjaśnienie wpływu każdego czynnika po
1 pkt

53

Bełchatowski
np.:
- górnictwo odkrywkowe węgla
brunatnego, elektrownia.
Tarnobrzeski
- górnictwo siarki, zakłady
siarkowe.
Legnicko.Głogowski
np.:
- górnictwo i hutnictwo miedzi.
Krakowski
np.:
- hutnictwo żelaza i stali,
- emisja zanieczyszczeń
pochodzących z lokalnych
kotłowni,
- przenoszone przez wiatry
zachodnie z GOP-u

0-4

Za podanie jednej przyczyny dla każdego
obszaru ............ po 1 pkt

54

0-2 Za podanie propozycji

- z jednym elementem
oceniającym ............ 1 pkt
- z dwoma ................. 2 pkt

9

55

Musi być zachowana kolejność od B do F.

Po F w dowolnej kolejności musi się pojawić A, C, J, E.

0-2 Za poprawne wpisanie ciągu od B do F:

…….1 pkt

Za wpisanie wszystkich wyrażeń po F (A,
C, E, J) …………1 pkt

56

Np.:
- Badania hydrologiczne, monitoring stanu
czystości wód w celu wymiany
doświadczeń oraz informacji, służących
wspólnemu planowaniu zmian,
opracowywaniu jednej strategii,
- Modernizacja zakładów przemysłowych
zlokalizowanych nad rzekami, w celu
ograniczania odprowadzania drogami
wodnymi do morza zanieczyszczeń
np. organicznych,
- Budowa oczyszczalni ścieków
w miejscowościach położonych
bezpośrednio nad morzem oraz nad
rzekami, które należą do zlewni Morza
Bałtyckiego,
- Ustalenia dotyczące rodzaju konsekwencji
np. (kar finansowych) dla armatorów
za odprowadzanie bezpośrednio do morza
zanieczyszczeń pochodzących ze statków,
stojących w porcie lub na redzie.

0-2

Za przykłady działań:
- dwa ………………..1 pkt
- trzy ………………..2 pkt

57

Np.:
- zmniejszenie powierzchni zajmowanej
przez lasy,
- rozwój sieci osadniczej – powstawanie
nowych osiedli,
- wzrost gęstości sieci dróg – modernizacja
już istniejących i budowa nowych dróg,
- zmniejszenie powierzchni terenów
użytkowanych rolniczo,
- wzrost zanieczyszczenia środowiska.

0-2

Za przedstawienie przykładów zmian:
- dwóch ….……..…...1 pkt
- czterech ……………2 pkt

58

a)
- zmiana zbiorowisk roślinnych -

zastępowanie drzewostanu iglastego
liściastym,

- rezygnacja z monokulturowych zalesień,
- wprowadzenie do parku łosi,
- restytucja bobrów.
b)
restytucja, np.:

- przywrócenie puszczy zwierząt (łosi

i bobrów), które wyginęły (wskutek
działalności człowieka)

lub
- ponowne sprowadzenie zwierząt, które

wyginęły, otoczenie zwierząt opieką,

sukcesywne wypuszczanie na wolność

0-3 a)

za podanie:

1 przykładu działania .......... 1 pkt

2 przykładów działań . .. 2 pkt
b)
za podanie wyjaśnienia 1 pkt

59

Powody działania, np.:
- ograniczenie wpływu rolnictwa i osadnictwa
na biocenozę parku,
- zamiana pól uprawnych na zbiorowiska leśne,

0-2 za podanie:

1 powodu działania 1 pkt
2 powodów działania 2 pkt

10

- ograniczenie działalności gospodarczej
człowieka na terenie parku narodowego,
- w celu powiększenia lasu w granicach KPN.

60

Parki narodowe:
1. Ojcowski
2. Słowiński
3. Białowieski
4. Gór Stołowych

0-4 za przyporządkowanie nazwy:

1 parku

1 pkt

2 parków

2 pkt

3 parków

3 pkt

4 parków

4 pkt

61

1-C długi okres wegetacji,
2-D położenie na platformie wschodnioeurop.
3-F położenie w dorzeczu Odry,
4-A położenie na obszarze fałdowania
alpejskiego.

0-4 za poprawne przyporządkowanie:

1 cechy

1 pkt

2 cech 2 pkt
3 cech 3 pkt
4 cech 4 pkt

62

Korzyści:
- zapobieganie powodziom
- prod. en. elektr. w elektrowni wodnej
- rozwój turystyki
- powstanie nowych miejsc pracy
- rozwój usług
Zagrożenia:
- zaburzenie naturalnego ekosystemu
(zmiany mikroklimatu, wzrost wilgotności
powietrza)
- zmiany składu gatunkowego flory i fauny
Pienińskiego PN oraz Dunajca
- zakłócenie przepływu wody i pracy
rzeźbotwórczej Dunajca
- Zalanie wsi położonych w dolinie Dunajca -
- konieczność budowy nowych wsi, do
których przesiedlono ludność z terenów
zalanych
- wzrost zanieczyszczeń w wyniku
rozbudowy infrastruktury drogowej
i turystycznej

0-2 Za podanie:

2 korzyści – 1 pkt
2 zagrożeń – 1 pkt
Lub
Za podanie 1 korzyści i 1 zagrożenia – 1
pkt

63

Np.
- hałas (narusza naturalne siedliska zwierząt)
- zwierzęta giną pod kołami pojazdów na
drodze
- zanieczyszczenie powietrza (negatywnie
wpływa na florę i faunę Pienińskiego PN)
- zaśmiecanie terenów przydrożnych

0-1 Za podanie dwóch zagrożeń – 1pkt

Uznajemy odpowiedzi merytorycznie
poprawne

64

Holandia
Islandia
Bangladesz
Kanada

0-2 Za przyporządkowanie nazw krajów:

dwóch, trzech – 1 pkt
czterech – 2 pkt

65

Korzyści:
Np.:
- zmniejszenie ilości śmieci na wysypiskach
- wytwarzanie paliw – oleju i benzyny
- pozyskanie nowego źródła paliw
- zyski ze sprzedaży technologii
- nowe miejsca pracy
- wykorzystanie odpadów szkodliwych dla
środowiska
- zmniejszenie zapotrzebowania na import
paliw płynnych

0-2 Za podanie korzyści:

dwóch, trzech – 1 pkt
czterech – 2 pkt

66

a)
Najwięcej zanieczyszczeń napływa

0-2 a)

Za poprawne podanie dwóch

11

z południa i z zachodu.
b)
Przyczyny, np.:
- przewaga wiatrów W i SW,
- dużo zakładów przemysłowych
emitujących zanieczyszczenia (np.
elektrownie cieplne) u południowych
sąsiadów Polski.

kierunków geograficznych …1pkt
b)
Za poprawne podanie głównej
przyczyny …… 1 pkt

67

Np.
- redukcja emisji CO2 dzięki
alternatywnym napędom samochodów
np. na paliwo wodorowe,
- zakładanie filtrów na kominy,
- stosowanie elektrofiltrów,
- szersze stosowanie
niekonwencjonalnych źródeł energii
np. słonecznej,
- zmniejszenie udziału paliw kopalnych
w produkcji energii,
- energooszczędne budownictwo
i produkcja przemysłowa.

0-3 Za poprawne podanie:

- jednego sposobu .............1pkt
- dwóch sposobów .............2pkt
- trzech sposobów .............3pkt

68

0-2 Za poprawne uzupełnienie

dwóch pierwszych pól (E i G)
…...........................1pkt
Za poprawnie uzupełniony
cały model ........................2pkt

69

Np.:
- zmuszenie (prawne lub ekonomiczne)
producentów do wytwarzania opakowań
łatwych w recyklingu i utylizacji
- zwiększenie odpowiedzialności producentów za rodzaj
opakowań np. przez zwiększenie podatków
- narzucenie producentom opakowań
obligatoryjnie utylizacji opakowań
- podniesienie ceny za skupowaną makulaturę
(i złom)
- poszerzenie systemu odbioru i wtórnego
przetwarzania opakowań (recykling)
- upowszechnianie ekologicznych postaw
(np. edukacja w szkołach, w mediach)
- zmiana mentalności społecznej, np.
ograniczenie używania naczyń jednorazowych
- konieczność segregowania odpadów
- stosowanie kar za nieprzestrzeganie przepisów o
ochronie środowiska
- spalarnie

0-2 Za podanie działań:

dwóch, trzech – 1 pkt
czterech – 2 pkt

70

A.3 B.1 C.5 D.4

0-2 Za przyporządkowanie dwóch, trzech

przyczyn 1 pkt
czterech – 2 pkt

71

a) np.:
- zalanie nadbrzeżnych pól uprawnych
- zalanie portów
- zmiana składu gatunkowego morskiej fauny

0-2 a)

za podanie dwóch negatywnych
konsekwencji dla gospodarki człowieka –

12

w wyniku spadku zasolenia wód morskich
- zmniejszenie powierzchni ekumeny

b) np.:
- zmniejszenie niebezpieczeństwa zderzenia
z krą lodową (po całkowitym roztopieniu)
- możliwość poszukiwania surowców
mineralnych w dnie Morza Arktycznego
dostępnego po stopieniu pokrywy lodowej
- powstanie nowej drogi morskiej pomiędzy
Atlantykiem a Pacyfikiem nieograniczonej
trwałą pokrywą lodową
- dłuższe okresy połowów
- ożywienie gospodarcze terenów anekumeny
dotąd niedostępnych wskutek pokrywy
lodowej

1 pkt


b)
za podanie przykładu – 1 pkt

Uwaga:
może pojawić się odp. z opinią, że nie
spowodowało to żadnych negatywnych
skutków – ale odpowiedź ta musi być
poparta argumentem uzasadniającym taką
opinię

72

a) D – B – C – A – E
b) Np.:
- spalanie węgla kamiennego, węgla brunatnego, ropy
naftowej
- transport samochodowy
- produkcja energii z paliw kopalnych

0-3

za trzy kolejne poprawne przyporządkowania 1pkt

za wszystkie poprawne przyporządkowania 2 pkt

za podanie dwóch przykładów działalności 1pkt

73

Kampinoski - 13
Karkonoski - 7
Słowiński - 2
Świętokrzyski - 15
Tatrzański — 20

0-2

Za poprawne przyporządkowanie
numerów na mapie:
- do trzech lub czterech Parków 1 pkt

- pięciu parków ................ 2 pkt

74.

Np.:
a) Eksploatacja złóż węgla brunatnego:
- powstają wyrobiska
- powstają hałdy z materiału skalnego

stanowiącego nadkład złoża

- lej depresyjny (obniżenie poziomu wód

gruntowych) w rejonie wydobycia
węgla brunatnego.

b) Produkcja energii w elektrowniach:
- emisja do atmosfery zanieczyszczeń

pyłowych i gazowych

- w pobliżu elektrowni powstają hałdy

z resztek spalanego surowca

- zrzuty wód o podwyższonej

temperaturze

- podwyższenie temperatury powietrza

w sąsiedztwie elektrowni.

0-2

a)
Za poprawne podanie dwóch zmian
wywołanych eksploatacją złóż węgla
brunatnego ...................... 1 pkt
b)
Za poprawne podanie dwóch zmian
wywołanych produkcją energii w
elektrowniach wykorzystujących węgiel
brunatny .......................... 1 pkt

75

a)

Od góry:

Malbork
Zamość
b)
Białowieski Park Narodowy

0-2 a)

Za poprawne podpisanie dwóch fotografii
1 pkt
b)
Za poprawne podanie nazwy parku
narodowego 1 pkt

76

Np.

- budowa dużych zbiorników retencyjnych

na rzekach

- spowolnienie odpływu wody

(mała retencja) dzięki budowie małych zbiorników
wodnych, jazów lub dzięki zwiększaniu zadrzewienia

danego obszaru

0-2 Za poprawne podanie:

dwóch propozycji

1 pkt

trzech propozycji

2 pkt

13

- zapobieganie utracie jakości wody dzięki

budowie oczyszczalni ścieków

- stosowanie racjonalnej melioracji gruntów

77

Uwaga: litery A, C, G mogą być wpisane
w dowolnej kolejności pionowej

0-2 Za poprawne uzupełnienie

modelu literami B i D 1 pkt
Za poprawne uzupełnienie modelu
literami A, C, G .... 1 pkt

78

Np. a) Przyczyny:

- duża emisja zanieczyszczeń gazowych

(w tym dwutlenku węgla) przez zakłady

przemysłowe i gospodarkę komunalną do

atmosfery

- wzrost emisji spalin związany z rozwojem

transportu samochodowego

- duża emisja metanu na skutek rozwoju

rolnictwa (m.in. wynik uprawy ryżu, chowu
bydła)

- wycinanie lasów,
b) Następstwa:

- wzrost tempa topnienia lodowców

- podniesienie poziomu wody w oceanach

- zmiany linii brzegowej jako skutek

podniesienia poziomu wody w oceanach

- zatopienie nizin przybrzeżnych oraz wysp

koralowych

- zmiana zasięgu stref klimatycznych

- anomalie pogodowe

- pustynnienie.

0-2

a)
Za poprawne podanie
dwóch przyczyn ................ 1 pkt

b)
Za poprawne podanie
dwóch następstw ............... 1 pkt

79

a)

Jangcy lub Chang Jiang

b) np.:

- migracje ludności z obszarów

przeznaczonych do zalania wodami

zbiornika - straty materialne na skutek
zniszczenia infrastruktury (zabudowań,

dróg)

- duża powierzchnia wód zbiornika prowadzi

do zmian mikroklimatu (m.in. wzrostu
wilgotności, zwiększenia parowania)

- w zmienionym środowisku ulegają
zagładzie niektóre gatunki zwierząt i roślin

(zmniejszenie różnorodności organizmów)

0-2 a)

Za poprawne podanie nazwy rzeki 1 pkt
b)
Za poprawne podanie dwóch argumentów

.......................................... 1 pkt

14

- z zalanych terenów następują wymuszone
migracje zwierząt

- w zbiorniku następuje sedymentacja osadów
niesionych przez rzekę, co wymusza

kosztowne i trudne do wykonania

oczyszczanie zbiornika.

80

Korzyści dla środowiska, np.:

- zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza

- zmniejszenie szkodliwej dla środowiska

produkcji benzyny w tradycyjnych

rafineriach

- oszczędność paliw kopalnych
(nieodnawialnych tradycyjnych źródeł

energii)

- działalność zgodna z ideą rozwoju

zrównoważonego – zachowanie zasobów
środowiska dla przyszłych pokoleń.

Korzyści dla gospodarki, np.:

- większe uniezależnienie od importowanej

ropy naftowej

- wzrost dochodów plantatorów kukurydzy

- może ulec obniżeniu cena paliwa

(z powodu subsydiowania paliwa
ekologicznego przez państwo)

- tańsza benzyna

- lepsza jakość benzyny

0-2 Za podanie dwóch korzyści:

- dla środowiska – 1 pkt
- dla gospodarki – 1 pkt

Lub
Za podanie jednej korzyści dla
środowiska i jednej korzyści dla
gospodarki - 1 pkt

81

Od góry:



Ojcowski, Pieniński



Ujście Warty, Biebrzański

0-2 Za podanie nazw parków:

- dwóch, trzech – 1 pkt
- czterech – 2 pkt

82

Np.:
- ograniczenie spalania paliw kopalnych
- zwiększenie w bilansie energetycznym udziału
energetycznych surowców odnawialnych
- zastepowanie elektrowni cieplnych jądrowymi
- zaostrzenie norm emisji gazów cieplarnianych
- stosowanie zachęt ekonomicznych dla inwestorów
podejmujących działania proekologiczne
- współpraca miedzynarodowa mająca na celu
zmniejszenie
emisji CO

2

do atmosfery

- nakładanie kar na zakłady przekraczające normy
emisji
- ograniczanie bezpośredniej emisji metanu (z hodowli
i wysypisk)
- ograniczenie emisji freonu

0-2

Za podanie rozwiązań:
- dwóch – 1 pkt
- trzech – 2 pkt

Uznajemy stosowanie elektrofiltrów w przemyśle

83

a) Np.:
- emisja ciepła z nagrzanych budynków, ulic, placów
- słaba izolacja budynków
- procesy przemysłowe emitujące ciepło
- ciepło emitowane przez pojazdy
- zatrzymywanie emitowanego przez miasto
promieniowania cieplnego (długofalowego) przez
chmury

0-2

Za podanie dwóch przyczyn – 1 pkt

15

- gęsta zabudowa
- ograniczone przewietrzanie miast

b) zostaje
- wyższymi sumami opadów
- ku centrum miasta

Za skreślenie dwóch błędnych odpowiedzi
(niższymi, od centrum) – 1 pkt

84

A: 2, 5, 6, 7
B: 1, 3, 4

0-2

Za poprawne przyporządkowanie skutków:
- pięciu – 1 pkt
- sześciu, siedmiu – 2 pkt

85

Od góry:

Ukraina

Kuwejt

Uzbekistan

0-2

Za podanie krajów:
- dwóch – 1 pkt
- trzech – 2 pkt

86

a)
Ocena: niekorzystne
Uzasadnienie niekorzystnej oceny, np.:
- nieprzyjemny zapach towarzyszący
wypalaniu węgla
- ubożenie i dewastacja lasu.
Ocena: korzystne
Uzasadnienie korzystnej oceny:
- sposób produkcji węgla drzewnego może
być atrakcją turystyczną.
b) Np.:
- wzrost zanieczyszczenia powietrza, gleb
i wody
- ubożenie fauny i flory
- miejscowe zmiany w ekosystemie lasów
- zmniejszenie powierzchni lasów
zmiany w krajobrazie (opuszczone place
po „wędrującym" prowadzeniu wypałów,
porzucone maszyny i narzędzia).

0-2

Za ocenę wraz z uzasadnieniem 1 pkt

Za podanie dwóch

przykładów .......... 1 pkt

87

0-1 Za prawidłowe wpisanie wszystkich liter

.......... 1 pkt

88

Od góry: B, C, A

0-1

Za prawidłowe uzupełnienie tabeli -1 pkt

89

Ojcowski
Poleski
Gór Stołowych

0-2

Za wpisanie nazw parków
dwóch – 1pkt
trzech – 2pkt

90

B – E – A – CD (lub DC)

0-1

Za poprawne utworzenie ciągu – 1pkt

91

Np.:
Przyczyny:
- wyrąb drewna
- rozbudowa sieci dróg
- eksploatacja surowców mineralnych
- budowa zakładów przemysłowych

0-2

Za poprawne uzupełnienie schematu
czterema, pięcioma elementami – 1pkt
sześcioma elementami – 2pkt

16

- zakładanie pól uprawnych i pastwisk
- rozwój osadnictwa

Następstwa:
- przemieszczenie Indian
- erozja gleby
- wylesienie
- zagłada wielu gatunków roślin i zwierząt leśnych
- lokalne zmiany klimatu
- wzrost zawartości dwutlenku węgla w powietrzu

92

Np.:
- Szwecja tak jak Polska leży nad Bałtykiem, więc jeśli
Polska
będzie oczyszczała swoje ścieki, wody Bałtyku u
wybrzeży
wszystkich państw będą czystsze
- mniejszy stopień zanieczyszczenia Bałtyku sprzyja
zwiększeniu populacji ryb w morzu i rybołówstwu
- zanieczyszczenia powietrza przemieszczają się ponad
granicami państw, dzięki inwestycjom w Polsce do
Szwecji
może docierać mniej zanieczyszczeń
- możliwość sprzedaży szwedzkich, ekologicznych
technologii
w Polsce

0-1

Za podanie wyjaśnienia – 1pkt

93

a)np.:
w strefie wysokiego ciśnienia występuje zstępujący ruch
powietrza, utrudniający odpływ zanieczyszczeń znad
obszaru, na którym te zanieczyszczenia są emitowane

b) np.:
spalanie węgla, ropy, gazu (zawierających siarkę) w
- paleniskach domowych
- fabrykach
- środkach transportu

0-2

Za poprawne wyjaśnienie – 1pkt




Za poprawne podanie antropogenicznego źródła –
1pkt

94

Przyczyny, np.:
· karczowanie lasów pod rozwój rolnictwa,
· pozyskiwanie drewna na potrzeby przemysłu,
· wycinanie lasów pod budowę dróg,
· zapotrzebowanie na opał.
Skutki, np.:
· zwiększona erozja gleb,
· wymieranie gatunków roślin i zwierząt,
· zmiany klimatyczne – spadek wilgotności,
· wzrost efektu cieplarnianego.

0-2

Za podanie poprawnych trzech
przyczyn…..…..……….....1pkt
Za podanie poprawnych trzech
skutków…………………..1pkt

95

Np.:
- ropa naftowa może zablokować dostęp światła pod
wodę, co zahamuje fotosyntezę,
- wyginą rośliny,
- ptaki chcąc się oczyścić będą tracić osłonę tłuszczową i
zamarzać,
- większe zwierzęta np. walenie wyginą z głodu, bo w
wodzie nie będzie pokarmu,
- zwierzęta mogą gubić orientację wskutek obecności
statków.

0-2

Za wypisanie właściwych zagrożeń:
dwóch......................................1pkt
trzech………………………...2pkt

96

Np.:

0-2

Za podanie poprawnego skutku efektu
cieplarnianego i prawidłowe wyjaśnienie jego
wpływu na migracje ludności:
jednego....................................1pkt

17

dwóch......................................2pkt

97

B – D – A – C

1

Za poprawne uzupełnienie ciągu
przyczynowo-skutkowego – 1pkt

98

a)
D

b) np.:
Pozytywne następstwo:
- dzięki energii elektrycznej pochodzącej z
elektrowni wodnej w Chinach może zmniejszyć się
produkcja energii w elektrowniach
konwencjonalnych, a więc może ulec ograniczeniu
emisja szkodliwych gazów i pyłów do atmosfery
- może nastąpić spowolnienie wzrostu wydobycia
węgla kamiennego na potrzeby elektrowni
cieplnych w Chinach
- zmniejszenie tempa degradacji środowiska przez
górnictwo węgla kamiennego wydobywającego
surowiec na potrzeby elektrowni cieplnych w
Chinach

Negatywne następstwo:
- budowa zbiornika spowodowała zmiany w
biosferze (zanik gatunków roślin, wymuszone
migracje zwierząt)
- napełnienie wodą tak dużego zbiornika może
spowodować ruchy tektoniczne
- zbiornik wodny wpływa na zmianę mikroklimatu
okolicy
- nasilenie erozji i ruchów masowych

Uwaga! Nie uznajemy odpowiedzi, jeśli zdający
wskaże zapobieganie powodziom jako pozytywny
skutek budowy zapory i elektrowni z punktu
widzenia ochrony środowiska przyrodniczego

c) np.:
- ograniczenie strat związanych z wylewami Jangcy
- wzrost produkcji rolnej dzięki nawodnieniu

3

a) za podanie właściwej litery – 1pkt

b) za podanie jednego pozytywnego i jednego
negatywnego następstwa – 1pkt

c) za podanie dwóch poprawnych korzyści
gospodarczych dla Chin – 1pkt

18

gruntów wodą ze zbiornika
- spowolnienie wzrostu zużycia węgla w energetyce
dzięki uruchomieniu elektrowni wodnej
- aktywizacja gospodarcza obszaru położonego nad
środkowym biegiem Jangcy
- zaopatrzenie w energię południowej części Chin
- zmniejszenie strat podczas przesyłania energii
elektrycznej z północno-wschodniej do południowej
części kraju
- wykorzystanie rekreacyjne

99

a)
Park Narodowy Gór Stołowych – 4
Drawieński Park Narodowy – 1
Bieszczadzki PN – 6
Roztoczański PN – 2

b)
Beskid Niski – 5
Karkonosze - 3

3

Za podanie nazw i numerów na mapie
parków:
- dwóch, trzech – 1pkt
- czterech – 2pkt
Lub
za uzupełnienie II kolumny (podanie nazw
czterech parków) – 1 pkt

100

E→A→D→C→B

0-1

Za utworzenie poprawnego ciągu – 1 pkt

101

a) Np.:
− osuszenie odcinków cieków
− przebudowanie koryt rzek

− powstanie leja depresyjnego (obniżenie
poziomu wód gruntowych)

– odwodnienie obszaru.
b) Np.:
− zalanie wyrobiska wodą i zbudowanie ośrodka
sportów wodnych
− wykorzystanie wyrobiska jako miejsca
składowania odpadów.

0-2

Za podanie trzech poprawnych zmian w
hydrosferze ............................. 1 pkt
Za poprawną propozycję gospodarczego
wykorzystania
..................................................... 1 pkt

102

A, C

0-1

Za zaznaczenie dwóch poprawnych
odpowiedzi – 1pkt

103

Ocena: negatywna
Argumenty, np.:
– z powodu upadku rybołówstwa mieszkańcy
utracili źródło dochodów
– przestała funkcjonować żegluga między
Aralskiem a Mujnakiem
– zanik jeziora spowodował obniżenie wód
podziemnych i problemy z zaopatrzeniem w wodę
– nastąpiły niekorzystne zmiany klimatyczne
(wzrost temperatury latem, spadek temperatury
zimą, zmniejszenie sumy opadów rocznych)
– z powodu wywiewania chemikaliów nastąpił
znaczny wzrost zachorowań.

0-2

Za poprawną ocenę i podanie trzech
poprawnych argumentów ........... 2 pkt
Za poprawną ocenę i podanie dwóch
poprawnych argumentów ........... 1 pkt

19

104

0-1

Za ułożenie poprawnego modelu
przyczynowo-skutkowego ......... 1 pkt

105

W kolejności:
N
N
D
N

0-2

Za wpisanie właściwych oznaczeń
czterech ...................................... 2 pkt
dwóch, trzech ............................. 1 pkt

106

a)

b) Np.:
- gromadzenie i przechowywanie nadmiaru wody z
okresów wilgotniejszych,
- doprowadzenie wody z obszarów
nadwyżek do obszarów mniej zasobnych w wodę,
- budowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków,
- zmniejszenie ilości ścieków przez wprowadzenie
zamkniętego obiegu wody w zakładach
przemysłowych.

0-2

a) Za poprawne uzupełnienie wszystkich
komórek tabeli....................1pkt

b) Za podanie trzech poprawnych
propozycji działań……….…1pkt

107

a) Np.:
temperatura powietrza w XX wieku miała tendencję
wzrostową.
b) Np.:
- wzrost emisji CO

2

,

- efekt cieplarniany,
- podmywanie przez cieplejsze wody

0-2 a) Za podanie poprawnej tendencji….1pkt

b) Za podanie właściwej przyczyny…1pkt

108

Np.:
- otwarcie nowych dróg wodnych przez Arktykę,
umożliwi rozwój transportu wodnego,
- łatwiejsze pokonywanie drogi morskiej (bez
lodołamaczy), skróci w czasie rejsy,
- umożliwienie dotarcia do złóż surowców

0-1 Za podanie dwóch właściwych skutków-1pkt

20

mineralnych znajdujących się na dnie morskim,
- umożliwienie dostępu do nowych zasobów
żywych (łowisk).

109

Np.:
- liczba ludności z wysokim niedoborem wody
wzrośnie o 1 mld,
- udział ludności odczuwającej brak wody lub jej
niedostatek wzrośnie do 50% ogółu ludności świata,
- przybędzie ludności, która zacznie odczuwać
niedostatek wody

0-1 Za podanie właściwej zmiany – 1 pkt

110

Np.:
- rozwój chorób związanych z niedoborem wody
(cholera, czerwonka),
- wzniecanie „wojen o wodę”,
- pustynnienie obszarów rolniczych
- pojawienie się nowych regionów dotkniętych
głodem.

0-2 Za wymienienie właściwych skutków:

dwóch...……………1pkt
trzech………………2pkt

111

a) Wpisane w dowolnej kolejności:
1. dolnośląskie
2. śląskie
3. małopolskie
b) Np.:
im więcej ludzi zajmujących się różnorodnymi
działaniami wytwórczości gospodarczej (głównie
przemysłowej) tym więcej odpadów.

0-2 a) Za podanie trzech poprawnych nazw

województw……1pkt
b) Za podanie poprawnej zależności…1pkt

112

a)
łódzkie, mazowieckie, wielkopolskie, śląskie
b) np.:
W tym województwie zlokalizowano najwięcej
elektrowni cieplnych ze względu
na występowanie złóż węgla kamiennego.

0-2 1 p. – za podanie czterech poprawnych nazw

wskazanych województw

1 p. – za poprawne wyjaśnienie lokalizacji
największej liczby elektrowni cieplnych
we wskazanym województwie

113

W kolejności:
Toruń 1,
Zamość 5,
Oświęcim 4

0-2 2 p. – za poprawne wpisanie nazw trzech

miast i ich oznaczeń na mapie
1 p. – za poprawne wpisanie nazw dwóch
miast i ich oznaczeń na mapie

114