Określanie właściwości surowców i skór wyprawionych do produkcji obuwia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Zdzisław Feldo

Określanie właściwości surowców i skór wyprawionych do
produkcji obuwia 744[02].O2.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr inż. Jadwiga Rudecka
mgr inż. Katarzyna Stępniak

Opracowanie redakcyjne:
inż. Zdzisław Feldo

Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 744[02].O2.01
„Określanie właściwości surowców i skór wyprawionych do produkcji obuwia” zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu obuwnik.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Budowa skóry surowej i metody konserwacji

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Wyprawa i wykończanie skór

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Właściwości i charakterystyka skór stosowanych w obuwnictwie

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w nabywaniu umiejętności teoretycznych i praktycznych

niezbędnych do określania właściwości surowców i skór wyprawionych do produkcji obuwia.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć

opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

−

cele kształcenia tej jednostki modułowej, czyli umiejętności które masz opanować.

−

materiał nauczania podzielony tematycznie na rozdziały, który umożliwi Ci samodzielne

przygotowanie się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Ponieważ poradnik
nie jest podręcznikiem, do poszerzenia wiedzy wykorzystaj wskazaną literaturę oraz inne
źródła informacji zawodowej. Po opanowaniu wiadomości teoretycznych postaraj się
odpowiedzieć na postawione na końcu każdego rozdziału pytania sprawdzające, które
pozwolą Ci stwierdzić czy dobrze opanowałeś podane wiadomości. Następnie wykonaj
ćwiczenia aby opanować umiejętności praktyczne. Odpowiedź: „tak” lub „nie”, w części
zatytułowanej „Sprawdzian postępów”, ostatecznie upewni Cię o poczynionych postępach
w zdobywaniu wiedzy zawodowej.

−

zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej

jednostki modułowej.

−

wykaz literatury, którą w całości lub w części wskazanej przez nauczyciela, powinieneś

poznać łącznie z materiałem nauczania poradnika.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie czy dobrze wykonujesz daną czynność. Po
przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.

Jednostka modułowa: „Określanie właściwości surowców i skór wyprawionych do

produkcji obuwia”, której treści teraz poznasz jest częścią modułu którego opanowanie jest
niezbędne dla przyszłego obuwnika.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowniach ćwiczeniowych bądź na wycieczkach i praktycznych

zajęciach w zakładach produkcyjnych, musisz przestrzegać regulaminów i przepisów bhp oraz
instrukcji przeciwpożarowych, obowiązujących w zakresie wykonywanych prac. Przepisy te
poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

744[02].O2

Surowce, półprodukty i materiały

obuwnicze

744[02].O2.01

Określanie właściwości surowców

i skór wyprawionych do produkcji

obuwia

744[02].O2.02

Zastosowanie materiałów

włókienniczych w procesie wytwarzania

obuwia

744[02].O2.03

Charakteryzowanie tworzyw

skóropodobnych stosowanych

w produkcji obuwia

744[02].O2.05

Dobieranie materiałów pomocniczych

do produkcji obuwia

744[02].O2.04

Określanie materiałów na spody

obuwia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

definiować podstawowe prawa chemii, fizyki,

−

posługiwać się symbolami pierwiastków chemicznych,

−

zapisywać podstawowe typy reakcji chemicznych,

−

posługiwać się przyrządami pomiarowymi,

−

wyznaczać i obliczać masę materiałów stałych i cieczy,

−

dokonywać pomiaru i obliczać powierzchnie materiałów płaskich,

−

dokonywać pomiaru i obliczać objętość naczyń,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami technicznymi i zawodowymi,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

odczytywać i stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska w pracowniach i pomieszczeniach w których
będziesz odbywał zajęcia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

rozpoznać surowce i półprodukty skórzane,

–

scharakteryzować histologiczną i topograficzną budowę skóry,

–

ocenić jakość skór surowych oraz określić sposób ich konserwacji,

–

scharakteryzować metody wyprawy i wykończania skór,

–

określić wpływ metod wyprawy i wykończania na właściwości skór,

–

zmierzyć powierzchnię i grubość skóry wyprawionej w punktach standardowych,

–

określić dopuszczalne spadki grubości i kierunki najmniejszej ciągliwości poszczególnych
rodzajów skór wyprawionych,

–

scharakteryzować oraz rozpoznać wady skór,

–

określić wpływ wad skóry na jej właściwości użytkowe,

–

ocenić organoleptycznie jakość skóry oraz zakwalifikować do odpowiedniego gatunku,

–

zakwalifikować skórę do produkcji określonego typu obuwia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Budowa skóry surowej i metody konserwacji

4.1.1. Materiał nauczania

Budowa histologiczna skóry surowej

Skóra jest warstwą graniczną między organizmem zwierzęcia, a otaczającym go

środowiskiem. Pozostając pod wpływem czynników zewnętrznych, podlega również działaniu
bodźców wewnętrznego ustroju zwierzęcia przez układy: nerwowy, mięśniowy i krwionośny.
Skóra spełnia w żywym organizmie zwierzęcia wiele funkcji:

−

chroni ciało zwierzęcia przed wpływami zewnętrznymi: fizycznymi, chemicznymi,
biologicznymi i termicznymi,

−

reguluje wymianę cieplną między organizmem a środowiskiem, umożliwiając wydzielanie
nadmiaru ciepła lub chroni przed jego utratą,

−

tworzy przegrodę chroniącą ustrój przed utratą wody, elektrolitów i innych związków,

−

jest narządem czucia w zakresie dotyku, bólu, temperatury,

−

jest organem wydalniczym ze względu na posiadane gruczoły łojowe i potowe.
Skóra zwierząt składa się z trzech odrębnych warstw różniących się między sobą budową

fizyczną, składem chemicznym i spełnianymi funkcjami. Są to: naskórek, skóra właściwa
i tkanka podskórna.

Rys. 1 Przekrój poprzeczny skóry [13]

Naskórek jest zewnętrzną warstwą tkanki skórnej stanowiącą niejako płaszcz ochronny

skóry. Strukturę naskórka stanowią warstwy komórek. Najbardziej wewnętrznie ułożona warstwa
komórek stanowi tak zwaną warstwę podstawową, nazywaną również rozrodczą. Rolą tej warstwy
jest tworzenie nowych komórek. W miarę tworzenia się nowych komórek, wcześniej powstałe
komórki stopniowo przesuwają się w kierunku powierzchni naskórka, zachowując przy tym wszystkie
właściwości żywego organizmu. Tracą jednak zdolność do dzielenia się i ulegają stopniowemu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

spłaszczaniu, a osiągnąwszy warstwę zewnętrzną rogowacieją i łuszczą się w postaci łupieżu.
Poszczególne warstwy naskórka różnią się między sobą zawartością wody oraz stopniem
zrogowacenia i wynikającą z tego odpornością na działanie czynników natury fizycznej,
chemicznej i biologicznej. Zawartość wody w najgłębszej, a zarazem najbardziej wrażliwej
warstwie naskórka wynosi 60 – 70%, zaś w zewnętrznej jego warstwie dochodzi zaledwie do
ok. 10%.

Naskórek jest bardzo cienki i ma prostą budowę. U większości zwierząt stanowi on 1–

4% grubości skóry.

Skóra właściwa zwana dermą tworzy główną masę skóry zwierzęcej i znajduje się miedzy

naskórkiem i warstwą podskórną. Najważniejszym elementem budowy strukturalnej skóry właściwej
jest tkanka włóknista, złożona głównie z włókien kolagenowych, poprzeplatanych siatką
przestrzenną elastycznych włókien elastylowych. Nazwa tych włókien została przyjęta od nazwy
białek, które je tworzą: kolagen i elastyna. Oprócz wymienionych białek włóknistych w skórze
znajdują się również: białka bezpostaciowe, gruczoły łojowe, gruczoły potowe, naczynia
krwionośne, nerwy oraz komórki tłuszczowe. Gruczoły łojowe i komórki tłuszczowe powodują
rozluźnienie struktury włóknistej tkanki skóry.

Skóra właściwa składa się zasadniczo z dwóch warstw:

−

warstwy górnej graniczącej z naskórkiem zwanej termostatyczną, brodawkową lub papilarną,

−

warstwy dolnej zwanej siatkową.
Warstwa termostatyczna stanowi górną, leżącą bezpośrednio pod naskórkiem, cześć

skóry właściwej i sięga do głębokości końców korzeni włosa. Stanowi 25-35% grubości całej skóry
właściwej. Warstwa ta składa się ze stosunkowo cienkich i luźno splecionych włókien
kolagenowych, tworzących delikatną siatkę przestrzenną. W górnej części warstwy
termostatycznej siatka ta jest bardzo gęsta i spleciona z włókien układających się prawie równolegle
do powierzchni skóry. Ta część skóry właściwej nosi nazwę lica skóry i zbudowana jest przede
wszystkim z włókien elastynowych. Oprócz podstawowej masy włóknistej, warstwa
termostatyczna zawiera jeszcze inne elementy jak: przewody gruczołów potowych i łojowych,
brodawki włosowe, naczynia krwionośne i limfatyczne oraz włókienka nerwowe. Elementy te
rozluźniają znacznie strukturę włóknistą warstwy termostatycznej i tym samym osłabiają jej
wytrzymałość na rozciąganie.

Warstwa siatkowa jest dolną, częścią skóry właściwej. Włókna w tej warstwie są grubsze

i bardziej zwarte niż w warstwie termostatycznej. Z tego też względu warstwa siatkowa wykazuje
zawsze większą wytrzymałość fizyczną niż warstwa termostatyczna i jest odpowiedzialna za
właściwości wytrzymałościowe całej skóry. Warstwa siatkowa stanowi około 70% skóry właściwej.

Warstwa podskórna składa się z: warstwy tłuszczowej, tkanki mięśniowej i splotów

naczyń krwionośnych. Grubość warstwy tłuszczowej, znajdującej się między skórą właściwą
i warstwą mięśniową, zależy od gatunku zwierzęcia, warunków odżywiania, płci, wieku oraz
czasu uboju. Warstwa podskórna jest usuwana w czasie przygotowywania skóry do wyprawy.
Skład chemiczny skóry surowej

Pod względem chemicznym skóra surowa składa się z wody, substancji białkowych, tłuszczów,

substancji mineralnych i innych związków, takich jak: węglowodany, pigmenty, enzymy. Dane te są
orientacyjne, ponieważ w składzie chemicznym skóry surowej występują duże wahania zależnie od
gatunku zwierzęcia, jego wieku, płci, sposobu odżywiania, części topograficznej.

Białka są najważniejszym składnikiem skóry. W skład skóry surowej wchodzą białka

włókniste czyli strukturalne, do których można zaliczyć: kolagen, elastynę, keratynę oraz
białka bezpostaciowe – globularne, do których można zaliczyć albuminy, globuliny,
glikoproteidy, fosfoproteidy. Pierwsze z nich tworzą włóknistą strukturę skóry i są jej
podstawowym tworzywem. Natomiast białka bezpostaciowe wypełniają przestrzenie między
włókniste. Zawartość wody w świeżej skórze wynosi 65–75%, a w skórze wysuszonej
12–16%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na schemacie rysunek 2 przedstawiono związki i grupy związków chemicznych

występujących w skórze surowej.

Rys. 2. Związki i grupy związków chemicznych występujących w skórze surowej [6, s. 22]

Kolagen stanowi ok. 95% ogólnej suchej masy białek włóknistych. Jest substancją

klejodajną i podczas gotowania zmienia się w klej. W postaci wysuszonej stanowi kruche,
twarde, bezbarwne ciało, łatwo pęczniejące w zimnej wodzie oraz w roztworach kwasów
i zasad. Kolagen odznacza się małą wytrzymałością na działanie podwyższonej temperatury.
Podgrzewany w wodzie o temperaturze powyżej 40°C ulega częściowemu wytrąceniu, a przy
dalszym podgrzewaniu przechodzi stopniowo w żelatynę. Skóra świeża podgrzewana do
temperatury 60÷65°C ulega zrogowaceniu, ponieważ włókna kolagenowe kurczą się, tracą
elastyczność i wytrzymałość tak dalece, że skóra staje się nieprzydatna do wyprawy
i wykorzystania w przemyśle skórzanym. Kolagen charakteryzuje się wysoką reaktywnością
chemiczną i łatwo wiąże substancje garbujące. Pod wpływem garbników właściwości kolagenu
ulegają zmianie. Staje się on odporny na działanie bakterii gnilnych, nie ulega pęcznieniu
w wodzie i staje się bardziej odporny na działanie podwyższonej temperatury.

Elastyna – jest głównym składnikiem włókien elastynowych skóry. Ilość elastyny

dochodzi do 1%. Włókna elastynowe są odporne na działanie zimnej i wrzącej wody oraz
słabych roztworów słabych kwasów i zasad.

Skóra surowa

Inne substancje:

węglowodany,

pigmenty, enzymy

itp.

Tłuszcze

do 30%

Składniki

mineralne

Białko

25 – 35%

Woda

65 – 75%

Białka

bezpostaciowe

Białka

włókniste

Glikoproteidy

Fosforoproteidy

Chromoproteidy

Albuminy
Globuliny

Keratyna

(włosy, naskórek itp.)

Kolagen

62 – 95% w stosunku

do suchej masy białek

Elastyna ok. 1%

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Keratyna – jest głównym składnikiem włosów oraz jest podstawowym składnikiem

naskórka i wszelkich zrogowaciałych części ciała zwierzęcia, jak rogi, pazury, kopyta. Białko
keratynowe należy do włóknistych. Charakterystyczną cechą budowy chemicznej keratyny jest
duża zawartość siarki.

Albumina i globulina – są to białka bezpostaciowe i wchodzą w skład substancji

międzywłóknistej skóry surowej, ponadto występują w krwi oraz w płynie tkankowym. Białka
te rozpuszczają się w słabych roztworach kwasów i zasad a niektóre nawet w wodzie. Pod
wpływem garbników i soli metali ciężkich ulegają wytrąceniu. W stanie suchym stanowią
twardą masę, która powoduje sztywność skóry. Dlatego białka te powinny być usunięte
w procesach wyprawy skór.
Układ topograficzny skór

Opis uwzględniający strukturę i właściwości skóry w określonym miejscu jej powierzchni

nazywa się topografią skóry. Budowa tkanki skórnej na całej powierzchni skóry nie jest
jednakowa, a więc występują w niej wyraźne różnice topograficzne. Różnice te niekiedy są tak
znaczne, że decydują o użytkowaniu każdej części osobno. Niektóre rodzaje skór mają tak
zróżnicowany układ topograficzny, że konieczne jest oddzielanie części ścisłej od luźnej już
w surowcu. Na przykład w skórach końskich część przednią oddziela się od zadniej. Zady
końskie przeznacza się najczęściej do wyprawy skór podeszwowych, przody końskie zaś do
wyprawy skór na wierzchy obuwia.

W układzie topograficznym skór bydlęcych mających obecnie największe znaczenie

w przemyśle skórzanym wyodrębnia się trzy podstawowe części:

−

krupon z częścią grzbietową, zadnią i przyogonową,

−

kark z częścią łopatkową, karkową, łbem i szczękami,

−

boki z częścią łap, pachwin tylnych i przednich oraz środkową częścią brzuszną.
Różnice w ścisłości tkanki wymienionych części skóry są tak duże, że niekiedy każdą

wyprawia się oddzielnie. Dotyczy to szczególnie skór bydła dużego i byków, w których
krupon, boki i kark oddziela się w czasie garbowania lub przed garbowaniem.

Krupon, zwany słupcem, jest środkową częścią skóry i zarazem najbardziej wartościową

ze względu na ścisłość i zwartość tkanki skórnej. Krupon obejmuje ok. 50% całkowitej
powierzchni skóry. Część zadnia kruponu wyróżnia się największą ścisłością splotu włókien.
Część grzbietowa jest luźniejsza od zadniej, szczególnie w miejscach oddzielających ją od
karku i boków.

Boki są częścią skóry bydlęcej odciętą po linii bocznej w miejscu wyraźnego spadku

grubości i ścisłości skóry. Stanowią one ok. 25% całej powierzchni skóry. Najbardziej cienka
i luźna struktura skóry jest w pachwinach, natomiast najgrubsze są łapy.

Kark jest częścią skóry uzyskiwaną z surowca bydlęcego od linii odcięcia kruponu

w kierunku łba po odcięciu boków. Stanowi on ok. 30% całej powierzchni skóry. Najbardziej
wartościowa jest część łopatkowa, a następnie karkowa, natomiast łeb, ze względu na luźną
i gąbczastą strukturę włókien skórnych, przedstawia mniejszą wartość użytkową. Wielkość
powierzchni i grubość karku są u niektórych zwierząt bardzo zróżnicowane i zależne przede
wszystkim od płci zwierzęcia.

Połówka jest to część skóry rozcięta wzdłuż linii grzbietu. Rozkrój połówkowy skór ma

zastosowanie w skórach miękkich bydlęcych, gdy powierzchnia całkowita skóry jest większa
od 2,5 m

Szczupak jest częścią skóry bydlęcej, uzyskaną po odcięciu boków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 3. Podział topograficzny i rozkrój skóry bydlęcej [ 6, s. 19–20]

Rozpatrując skórę w jej przekroju pionowym, trzeba wziąć pod uwagę grubość i strukturę

warstwy siatkowej w różnych miejscach. Miarą zwartości tej warstwy jest wytrzymałość na
rozciąganie. Właściwość ta jest niezmiernie ważna dla skór wyprawionych podczas ich
rozkroju na elementy składowe wyrobów, a szczególnie obuwia. Miejsca niekoniecznie grube,
ale posiadające w warstwie siatkowej grube, ściśle przylegające sploty pęczków włókien
kolagenowych wykazują dobrą wytrzymałość na rozciąganie.

Skóry cieląt odznaczają się stosunkowo wyrównaną grubością. Przeciwieństwem pod tym

względem jest skóra końska, która w różnych miejscach wykazuje wyjątkowo duże
rozbieżności w grubości i ścisłości. Zad jest znacznie grubszy od przedniej części skóry. Na
zadzie odróżnia się jeszcze dwa owalne elementy powierzchni, niekiedy ze sobą połączone,
zwane lustrem. Lustro odznacza się szczególną ścisłością, dzięki czemu było dawniej chętnie
używane na przyszwy obuwiowe do ciężkiego obuwia.

Rys. 3. Rozkrój topograficzny skóry końskiej [6, s. 19]

Konserwacja skór surowych

Skóra surowa ma specyficzne właściwości:

−

zawiera dużo wody,

−

nie jest odporna na działanie bakterii i mikroorganizmów,

−

nieodwracalnie zmienia swoje właściwości w podwyższonej temperaturze czyli kurczy się,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

staje się zrogowaciała i przezroczysta przy wysuszeniu.

Dlatego też w okresie pomiędzy ubojem, a wyprawą w garbarni musi być

zakonserwowana gdyż inaczej stanie się dla garbarstwa bezwartościowa.

Najczęściej stosowanymi metodami konserwacji są: solenie - suche lub mokre oraz

suszenie.

Solenie polega na częściowym odwodnieniu skór za pomocą soli kuchennej. Skóry

surowe przesypuje się dużą ilością soli kuchennej i układa w stosy.

Solankowanie polega na zanurzeniu skór w stężonym, nasyconym roztworze soli

kuchennej. Skóry konserwowane przez solankowanie są miękkie w dotyku i noszą nazwę
mokro – solonych. Czasem skóry solone podsusza się do zawartości wilgoci ok. 20% i wtedy
nazywane się je skórami sucho – solnymi.

Suszenie jest najstarszą metodą konserwacji skór. Suszyć można tylko skóry małe,

cienkie, niezbyt tłuste, szybko wysychające.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak zdefiniujesz naturalną skórę surową?
2. Jaką rolę w organizmie zwierzęcia pełni skóra?
3. Co oznacza pojęcie – „budowa histologiczna skóry”?
4. Jakie elementy wyróżniamy w warstwowej budowie skóry naturalnej?
5. Jak zbudowany jest naskórek?
6. Z jakich warstw składa się skóra właściwa?
7. Jaką rolę w budowie skóry pełni warstwa termostatyczna?
8. O jakich właściwościach skóry decyduje warstwa siatkowa?
9. Czym charakteryzuje się warstwa podskórna?
10. Jak zdefiniujesz pojęcie – „topografia skóry”?
11. Jaki jest cel rozpatrywania układu topograficznego skór?
12. Z jakich części topograficznych składa się skóra bydlęca?
13. Jakie części topograficzne wyróżniamy w skórze końskiej?
14. W jakim celu konserwujemy skórę surową?
15. Jakie znasz metody konserwacji skór surowych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na kartonie wielkości A4, narysuj schemat warstwowej budowy skóry. Oznacz

poszczególne warstwy i wpisz ich nazwy obok rysunku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania tej części poradnika,
2) przygotować karton A4 oraz materiały piśmienne,
3) narysować schemat budowy skóry,
4) oznaczyć poszczególne warstwy histologiczne strzałkami i opisać ich nazwy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stół do pracy,

−

karton,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wskaż i nazwij miejsca topograficzne na skórze bydlęcej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) rozłożyć płasko skórę bydlęcą,
2) wskazać i nazwać części topograficzne skóry,
3) narysować na kartonie profil skóry bydlęcej,
4) narysowaną skórę podzielić na części topograficzne i dopisać nazwy tych części.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

skóra bydlęca,

−

stół do sortowania skór,

−

kreda szkolna,

−

karton,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Na kartonie wielkości A4 narysuj profile skóry: bydlęcej i końskiej. Liniami zaznacz części

topograficzne i wytnij je. Pokazując kolejne części, scharakteryzuj je.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować kartony – 2 sztuki,
2) narysować na kartonie profile skór wymienione w zadaniu,
3) liniami zaznaczyć podział topograficzny skór,
4) wyciąć poszczególne zaznaczone części,
5) wskazując kolejne elementy dokonać ich charakterystyki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stół do pracy,

−

dwa kartony o wymiarze A4,

−

przybory do rysowania,

−

nożyce,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Porównaj metody konserwacji skór przez solenie i suszenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku,
2) odszukać wiadomości w podręczniku i literaturze fachowej,
3) omówić metody konserwacji skór przez solenie i suszenie,
4) porównać metody konserwacji skór przez solenie i suszenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie: skóra naturalna surowa?



2) zdefiniować pojęcie budowa histologiczna skóry?



3) wymienić warstwy histologiczne skóry?



4) scharakteryzować części histologiczne budowy skóry?



5) zdefiniować pojęcie topografii skór?



6) dokonać podziału topograficznego skóry bydlęcej i końskiej?



7) scharakteryzować poszczególne części topograficzne skór różnych

zwierząt?



8) określić cel konserwacji skór?



10) wymienić metody konserwacji skór surowych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Wyprawa i wykończanie skór

4.1.2. Materiał nauczania

Ok. 80% skór wyprawionych przeznacza się do produkcji obuwia, zaś pozostałą część do

produkcji kaletniczej, odzieżowej, rękawiczkowej, rymarsko-uprzężowej i innych wyrobów.
Przemiana skóry surowej na skórę gotową czyli na produkt odporny na procesy gnicia
i o odpowiednich właściwościach użytkowych nazywa się wyprawą.

Niezależnie od rodzaju surowca i jego przeznaczenia wyprawę dzieli się na trzy etapy

o określonych odrębnych zadaniach co przedstawia poniższy schemat

Rys. 5. Etapy wyprawy [6. s. 26]

Przygotowanie skór do garbowania

Wstępne przygotowanie surowca do garbowania jest prowadzone w oddziale zwanym

warsztatem mokrym. Nazwa pochodzi stąd, że chemiczne procesy technologiczne
przeprowadza się w kąpielach wodnych roztworów różnych związków chemicznych.

Procesy warsztatu mokrego mają na celu otwarcie struktury włóknistej tkanki skórnej

przez wyeliminowanie z niej zbędnych: białek bezpostaciowych, tłuszczy, resztek tkanki
przymięsnej, gruczołów potowych i łojowych, naczyń krwionośnych, soli mineralnych
i mechanicznych zabrudzeń. Uzyskuje się to w wyniku przeprowadzenia wielu procesów
chemicznych oraz mechanicznego oddziaływania na skórę ostrymi narzędziami i rozcinania
maszynowego.

Moczenie skór przeprowadzamy w celu:

−

nawodnienia tkanki skórnej odwodnionej częściowo w czasie konserwacji,

−

usunięcia przez wypłukanie: środka konserwującego, brudu, nawozów oraz części białek
rozpuszczalnych w wodzie.

Skóra surowa

Wykończanie skór wygarbowanych

skóra gotowa

Garbowanie skór

półprodukt wygarbowany

Przygotowanie skór do garbowania

półprodukt – „golizna”

Skóra wyprawiona

produkt handlowy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Moczenie przeprowadza się bębnach garbarskich rys. 6, lub innych agregatach do kąpielowych
procesów garbarskich na przykład w mieszalnikach typu „betoniarka” (rys.7).
W nowoczesnych zakładach stosuje się urządzenia z pełną lub częściową automatyką –
(rys. 8).

Rys. 6. Bęben obrotowy [fotografia własna]

Rys. 7. Mieszalnik – „Betoniarka” [8, s. 52]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 8. Schemat mieszalnika sterowanego częściowo [8, s. 54]

Proces moczenia skór uwarunkowany jest sposobem ich zakonserwowania, grubością,

rodzajem i wielkością, a głównie przeznaczeniem asortymentowym. Na przebieg procesu mają
wpływ: temperatura kąpieli, współczynnik kąpielowy czyli ilość kąpieli w stosunku do ilości
masy skór, oraz czas prowadzenia procesu. Niedostateczne rozmoczenie skór powoduje ich
sztywność, natomiast zbyt długie moczenie jest powodem luźności skór i zmniejszenia ich
odporności mechanicznej.

Wapnienie przeprowadzamy w celu:

−

zmiany struktury włókien kolagenowych,

−

rozluźnienia obsady włosa,

−

częściowego zmydlenia tłuszczu naturalnego.

Wapnienie przeprowadza się w bębnach garbarskich w środowisku zasadowym

z dodatkiem zasady wapniowej. Przemiany zachodzące w czasie wapnienia mają charakter
nieodwracalny. Czas i sposób wapnienia zależą od właściwości i rodzaju skór oraz ich
przeznaczenia asortymentowego.

Odmięśnianie przeprowadza się w czasie wapnienia lub po jego zakończeniu. Polega ono

na usuwaniu warstwy przymięsnej, żył i ścięgien od strony mizdry. Operacje tę przeprowadza
się maszynowo za pomocą odmięśniarki rys.9. Przy nieumiejętnym odmięśnianiu tworzą się od
strony mizdry zacięcia i wychwyty. Odpadem są oddzierki skórne, zwane klejówką,
wykorzystywane do produkcji kleju skórnego lub żelatyny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 9. Odmięśniarka do skór [Prospekt firmowy Rizzi]

widok ogólny b) schemat działania:

1 – wałek odbierający, 2 – wałek odbierający ryflowany, 3 – wał podający, 4 – wał nożowy,

Dwojenie stosuje się do skór grubych i ciężkich w celu uzyskania z nich skór

o zmniejszonej grubości. Dwojenie przeprowadza się maszynowo na dwojarkach (rys.10),
w których zespół walców przesuwa skóry pod nóż taśmowy. Uzyskuje się w tej operacji
dwoinę licową, stanowiącą zasadniczą skórę, oraz dwoinę mizdrową. Dwoiny mizdrowe
o odpowiedniej grubości są w pełni użyteczne i wykorzystywane są w produkcji obuwniczej.
Obecnie coraz więcej skór dwoi się po wygarbowaniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 10. Dwojarka do skór [Prospekt firmowy Rizzi]

a) widok ogólny, b) schemat działania:

1 –wałek dociskowy, 2 – wałek ryflowany, 3 – wałek pierścieniowy – wyrównujący skórę, 4 – wał gumowy,
5 – nóż taśmowy, 6 – stół podający, 7 – stół odbierający dwoinę mizdrową, 8 – prowadnica noża.

Odwapnianie golizny ma na celu usunięcie związków zasadowych stosowanych w czasie

wapnienia. Pozostawienie soli wapniowych w goliźnie powoduje trwałe ich połączenie
z garbnikami, co jest przyczyną sztywności skór, pękania i plamistości lica w wyrobie
gotowym. Goliznę odwapniamy kwasami lub innymi związkami o charakterze kwaśnym, które
reagując z wodorotlenkiem wapnia tworzą sole łatwo wymywalne ze skóry. Skóry na wierzchy
obuwia odwapnia się całkowicie, a na spody częściowo, aby uzyskać sztywność wymaganą dla
tych skór.

Wytrawianie golizny polega na działaniu preparatami enzymatycznymi, które powodują

dalsze rozluźnienie tkanki skórnej zapoczątkowane w czasie wapnienia. Przy nadmiernym
wytrawieniu można spowodować zbytnie rozluźnienie i znaczne osłabienie tkanki skórnej.
Niedostateczne wytrawienie golizny, szczególnie skór, od których wymaga się dużej
ciągliwości, daje skórę sztywną i mało ciągliwą.

Piklowanie jest wstępnym procesem chemicznym przygotowującym skóry do garbowania

chromowego. Kąpiel piklująca jest wodnym roztworem kwasu i soli, a sam proces
przeprowadza się w bębnach garbarskich. W wyniku piklowania zakwaszona golizna uzyskuje

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zdolność wiązania garbnika chromowego równomiernie, a przebieg garbowania jest wówczas
prawidłowy.
Garbowanie skór

Garbowanie jest podstawową fazą procesu wyprawy skór. Polega ono na wprowadzeniu

garbnika do tkanki skórnej i stworzeniu warunków umożliwiających jego reagowanie
z białkiem kolagenu skóry. Najbardziej charakterystyczną cechą skóry wygarbowanej jest jej
zwiększona odporność na podwyższoną temperaturę oraz na rogowacenie, nawet po
wielokrotnym nawilżaniu i suszeniu. Skóra garbowana wykazuje ponadto miękki chwyt i zanik
sztywności w wyniku izolacji garbnikiem włókien skórnych.

W zależności od stosowanych garbników rozróżnia się wiele metod garbowania skór.

W produkcji skór miękkich najbardziej rozpowszechnione jest garbowanie chromowe, a przy
skórach twardych – garbowanie roślinne również z udziałem garbników syntetycznych.

Garbowanie roślinne
Zalicza się do najstarszych metod garbowania. Do tego rodzaju garbowania stosuje się

garbniki uzyskane przez ługowanie wodą rozdrobnionego drewna, kory lub owoców drzew
zawierających substancje garbujące. Najbogatsze w garbniki są rośliny tropikalne
i podzwrotnikowe do 40%, natomiast ilość garbników w roślinach naszego klimatu nie
przekracza 12%.

Roztwory wodne garbników noszą nazwę roślinnych brzeczek garbarskich. Do

garbowania roślinnego używa się najczęściej ekstraktów garbarskich, które występują
w postaci stałej lub ciekłej jako brzeczki zagęszczone. Garbniki syntetyczne są to produkty
organiczne otrzymywane na drodze syntezy organicznych związków aromatycznych.
Wykazują one zdolności garbowania skór podobne jak garbniki roślinne. Związki te są znane
pod nazwą syntanów lub rotanin.

Zasada garbowania roślinnego i roślinno-syntanowego polega na stosowaniu brzeczek

garbarskich o stężeniu wzrastającym w miarę postępowania procesu garbowania. Stosuje się ją
przede wszystkim w produkcji skór podeszwowych i podpodeszwowych. Garbowanie roślinne
może być przeprowadzone w dołach garbarskich lub bębnach obrotowych.

Tradycyjna metoda garbowania roślinnego składa się z trzech etapów: zagarbowanie

zwane farbami, garbowanie właściwe tak zwane zatopy i dogarbowanie.

Zagarbowanie jest to stopniowe wysycanie golizny brzeczką o wzrastającym stężeniu,

kolejno w baterii dołów garbarskich, w których skóry są zawieszone i zatapiane na okres 1 lub
2 dni w zależności od rodzaju skór. W początkowej fazie nie należy stosować zbyt stężonych
brzeczek, ponieważ może nastąpić powierzchniowe zagarbowanie i pościąganie lica skór.
Skóra taka w dalszym etapie garbowania nie będzie wygarbowana w warstwie środkowej.

Garbowanie właściwe przeprowadza się przez zanurzanie lub zawieszanie skór

w dołach i zalewanie brzeczką o wyższym stężeniu niż w ostatnim dole „farbowym"
z jednoczesnym przesypywaniem zmieloną korą.

Dogarbowanie przeprowadza się w bębnach wolnoobrotowych. W tym etapie stosuje się

brzeczkę świeżo sporządzoną o najwyższym stężeniu garbnika, o gęstej konsystencji.
W czasie obrotów bębna garbnik nabijany jest mechanicznie w przestrzenie międzywłókniste.

Garbowanie chromowe
Własności garbujące wykazują roztwory zasadowych soli chromu trójwartościowego.

Garbowanie chromowe należy do metod garbowania mineralnego. W czasie garbowania
związki chromu wiążą się trwale z grupami peptydowymi kolagenu. W praktyce produkcyjnej
stosuje się gotowe brzeczki chromowe występujące w handlu pod różnymi nazwami, w postaci
zielonego proszku. Po rozpuszczeniu preparatu w wodzie otrzymuje się gotową brzeczkę
garbującą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Garbowanie chromowe wykonuje się w bębnach garbarskich. Podczas obracania bębna

dodaje się stopniowo brzeczkę chromową. Zakończenie garbowania poznaje się po zanurzeniu
skóry we wrzącej wodzie. Czas garbowania zależy od rodzaju i przeznaczenia skór
i trwa 12–16 godz.
Wykończanie skór wygarbowanych

Skóra wygarbowana nie jest jeszcze produktem handlowym, ponieważ jest sztywna,

twarda, łamliwa, ma nieprzyjemny wygląd. Wykończanie ma na celu nadanie skórom
wymaganych cech i właściwości zależnie od przeznaczenia, uzyskania odpowiedniego wyglądu
estetycznego. Odpowiednie wykończenie skór jest podstawowym warunkiem podniesienia
jakości skór gotowych.
Wykończanie wstępne skór

Przed przystąpieniem do wykończania wykonuje się pewne czynności mechaniczne

i operacje chemiczne w celu prawidłowego przygotowania skóry wygarbowanej do
właściwego wykończenia. Czynności te występują zarówno przy wykończaniu skór
podeszwowych, jak i skór na wierzchy.

Rozjaśnianie i bielenie skór roślinnych ma na celu usunięcie z warstw zewnętrznych

skóry nadmiaru garbnika nie związanego z tkanką skórną. Pozostawienie nadmiaru garbnika
wymywalnego jest powodem pękania lica skóry. Wybielanie przeprowadza się w bębnach
garbarskich, w kąpielach ze specjalnymi związkami posiadającymi zdolność rozjaśniania
garbników roślinnych.

Wyżymanie skór ma na celu usunięcie nadmiaru wody za pomocą maszyn wyżymarek,

w których skóry przesuwane są pomiędzy dwoma walcami z rękawami filcowymi. Wilgoć
wyciskana jest ze skór i odprowadzana na zewnątrz do kanałów ściekowych. Pozostawienie
nadmiaru wilgoci w skórze uniemożliwiałoby przeprowadzanie następnych operacji
mechanicznych na skórach.

Struganie jest to wyrównywanie grubości skór do wymaganych parametrów. Operację

przeprowadza się na maszynach zwanych strugarkami i polega na mechanicznym zeskrawaniu
nadmiaru tkanki skórnej przy pomocy ostrego, spiralnego noża nawiniętego na walec roboczy
maszyny.

Dogarbowanie i napełnianie skór stosuje się zarówno do skór spodowych jak

i wierzchnich obuwiowych. W skórach podeszwowych polega to na dodatkowym wypełnieniu
skóry ekstraktem roślinnym. W skórach wierzchnich ma to na celu lepsze wykorzystanie części
luźniejszych oraz uzyskanie dobrego chwytu na całej powierzchni skóry. Przy skórach
wykończanych od strony mizdry – welury, wpływa na uzyskanie równomiernego i gęstego
włókna. W procesach dogarbowania i napełniania skór wierzchnich obuwiowych stosuje się
ekstrakty roślinne, garbniki mineralne, syntetyczne lub żywicowe

Barwienie ma na celu nadanie skórze określonej barwy. Do barwienia skór są stosowane

barwniki mające zdolność trwałego wiązania się z tkanką skórną. Obecnie w garbarstwie są
używane barwniki i pigmenty syntetyczne.

Skóry chromowe barwi się w bębnie obrotowym w temperaturze ok. 60

C, do którego

wlewa się roztwór barwiący przez oś bębna. Czas barwienia wynosi od 45 do 60min. Skóry
barwi się na całym przekroju do uzyskania odpowiednio trwałego wybarwienia, żywej barwy,
pełnej odporności na tarcie na mokro i na sucho, na pranie, światło i pot.

Natłuszczanie skór przeprowadza się w celu otoczenia włókien skórnych osłoną

tłuszczu, który zmniejsza tarcie między włóknami i zapobiega ich zlepianiu. Dzięki temu skóra
zachowuje sprężystość, staje się bardziej miękka i elastyczna. Wprowadzenie tłuszczu między
włókna skórne zwiększa wytrzymałość skór na rozciąganie oraz ogranicza zdolność
pochłaniania wody przez skórę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do natłuszczania skór stosowane są tłuszcze, które można podzielić na trzy podstawowe

grupy: tłuszcze i oleje roślinne, tłuszcze preparowane, tłuszcze syntetyczne.

Natłuszczanie przeprowadza się w bębnach obrotowych z zastosowaniem emulsji wodnej

tłuszczów. Najczęściej przeprowadza się natłuszczanie bezpośrednio po barwieniu w tej samej
kąpieli, stosując temperaturę 50 – 60

C, w czasie ok. 1 - 2 godzin.

Suszenie skór na celu odwodnienie skóry i przygotowanie jej do wykończania

właściwego. Przed suszeniem nadmiar wody usuwa się przez wyżymanie. Suszenie
przeprowadza się w suszarniach komorowych, tunelowych lub innych nowoczesnych
agregatach suszarniczych.

Skóry garbowania roślinnego są suszone powoli w temperaturze wzrastającej do 35°C.

Zbyt intensywne suszenie skór na spody obuwia powoduje dyfuzję garbnika z wnętrza skór na
powierzchnię. Powstają wtedy ciemne, niekiedy czarne plamy i w tych miejscach pęka lico.
Powolne suszenie skór garbowania roślinnego jest korzystne ze względu na wygląd i jakość
skór gotowych.

Skóry garbowania chromowego suszy się intensywnie i krótko. Suszenie przebiega

początkowo w temp. 35°C, w miarę suszenia podwyższa się ją do 45°C przy stale
wzrastającej wymianie powietrza i wilgotności względnej 65%. Powolne suszenie skór
chromowych, daje towar ciągliwy i pulchny, co jest niekorzystne dla skór wierzchnich
obuwiowych, które stają się luźne, szczególnie w pachwinach i bokach. Powoduje to niekiedy
oddzielanie się warstwy licowej od skóry właściwej, zwanej licem pływającym.
Właściwe wykończenie skór

Większość skór miękkich wykończa się przez zastosowanie farb kryjących. Głównym

składnikiem farby kryjącej jest środek wiążący, oparty na organicznych związkach
wielkocząsteczkowych o właściwościach błonotwórczych. Oprócz środka wiążącego w skład
farby kryjącej wchodzą następujące składniki:

−

rozpuszczalniki,

−

zmiękczacze wpływające na uzyskanie powłoki o dużej elastyczności, plastyczności oraz
zmniejszające skłonności do łuszczenia się,

−

pigmenty nadające powłokom kryjącym określoną barwę,

−

środki nabłyszczające nadające powłokom kryjącym połysk,

−

środki konserwujące.
Nanoszenie powłoki kryjącej nosi nazwę apreturowania skór. Celem apreturowania jest

wyrównanie barwy, zatuszowanie wad i uszkodzeń powierzchni lica, nadanie połysku
i estetycznego wyglądu.

Wykończenie plastykowe - ten sposób wykończenia stosowany jest przede wszystkim

do wykończania skór z poprawionym licem. Lico delikatnie szlifuje się, a następnie nanosi się
kilka warstw powłoki kryjącej. Powłoka kryjąca skór z poprawionym licem składa się z trzech
podstawowych warstw:

−

warstwy podkładowej utworzonej z lateksów miękkich i twardych żywic, które wnikają
w zeszlifowane lico; decyduje ona o ścisłości układu lica i odporności powłoki kryjącej na
działanie temperatury i rozpuszczalników,

−

warstwy środkowej utworzonej z lateksów specjalnych żywic szkieletowych; decyduje ona
o właściwościach powłoki, miękkości i delikatności chwytu skóry,

−

warstwy zewnętrznej utworzonej z lateksów żywic twardych stosowanych w celu
uodpornienia powłoki kryjącej na tarcie na sucho i mokro, nadaje ona połysk i chwyt
skórze wyprawionej.
Te trzy warstwy uzyskuje się przez kolejne nanoszenie odpowiednich zestawów

roboczych, każdorazowo podsuszając je i prasując.

Wykończenie anilinowe stosowane jest do skór bez uszkodzeń, uprzednio wybarwionych

kąpielowo, pokrywa się je apreturami, które nie tuszują naturalnego charakteru lica. Powłoka

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

kryjąca jest przeświecająca i kontrastowy odcień podkładu daje efekt wielobarwny w miejscu
rozciągania skóry.

Wykończenie poprzez lakierowanie polega na kryciu powierzchni skór lakierem

dającym lustrzaną powłokę o wysokim połysku. Głównym składnikiem powłoki lakierowej jest
żywica poliuretanowa. Powłoka kryjąca lakierowa musi odpowiadać ciągliwości skóry.
Dobre wyniki uzyskuje się przy wykończaniu lakierem dwoin bydlęcych. Podstawową wadą
skór lakierowanych jest małą odporność na wielokrotne zginanie.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co nazywamy wyprawą skór?
2. Jakie są etapy wyprawy skór?
3. Na czym polega przygotowanie skór do garbowania?
4. Jakie są podstawowe metody garbowania skór obuwiowych?
5. Na czym polega garbowanie skór metodą roślinną?
6. Na czym polega garbowanie skór metodą chromową?
7. W jakim celu przeprowadzamy proces wykończania skór?
8. Jakie mamy czynności przygotowawcze do wykończania?
9. Jaki jest cel procesu barwienia skór?
10. W jakim celu przeprowadzamy proces natłuszczania skór?
11. Jaki jest cel procesu suszenia skór?
12. Na czym polega wykończanie właściwe skór?
13. Jaki jest skład farb kryjących?
14. Jakie znasz sposoby wykończania skór?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na kartonie wielkości A4, narysuj schemat wyprawy skór. Oznacz poszczególne etapy

i wpisz ich nazwy obok rysunku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) przygotować karton A4 oraz przybory do pisania,
3) narysować schemat wyprawy skór,
4) oznaczyć poszczególne etapy i dopisać ich nazwy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stół do pracy,

−

karton,

−

materiały piśmienne,

−

literatura z rozdziału6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj metodę garbowania chromowego i roślinnego na podstawie obserwacji

przekroju skóry.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) zapoznać się z próbkami skór,
3) wskazać metodę garbowania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki skór,

−

poradnik dla ucznia,

−

materiały piśmienne,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Rozpoznaj metodę wykończenia skór.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) zapoznać się z próbkami skór,
3) wskazać metodę wykończenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki skór,

−

materiały piśmienne,

−

literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcia: wyprawa, garbowanie, wykończanie skór?



2) wymienić etapy wyprawy skór?



3) określić na czym polega przygotowanie skór do garbowania?



4) wymienić metody garbowania skór?



5) scharakteryzować garbowanie skór metodą roślinną?



6) scharakteryzować garbowanie skór metodą chromową?



7) określić cel procesu wykończania skór?



8) wymienić czynności przygotowawcze do wykończania?



9) scharakteryzować czynności przygotowawcze do wykończenia?



10) określić cel barwienia, natłuszczania i suszenia skór?



11) scharakteryzować proces barwienia, natłuszczania i suszenia skór?



12) wymienić skład farb kryjących?



13) wymienić sposoby wykończania skór?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Właściwości

charakterystyka

skór

stosowanych

w obuwnictwie

4.3.1. Materiał nauczania

Skóra gotowa, zwana wyprawioną, jest końcowym produktem wyprawy skór.

O właściwościach skór gotowych decyduje struktura skóry oraz jej skład chemiczny.
W zależności od metody wyprawy ta sama skóra może być albo ścisła, jędrna i odpowiednio
sztywna, albo miękka, umiarkowanie ciągliwa, a zarazem wytrzymała na rozerwanie. Z tych
względów skóra jest niezastąpionym materiałem, o bardzo szerokich możliwościach
zastosowania. Wyróżniamy dwie podstawowe metody oceny jakościowej skór:

−

metoda organoleptyczna,

−

metoda laboratoryjna.

Ocena organoleptyczna skór gotowych

Ocena skór gotowych ma na celu stwierdzenie ich jakości i wartości użytkowej Celem

badań organoleptycznych jest stwierdzenie cech zewnętrznych skóry gotowej, ścisłości tkanki
skórnej oraz ustalenie jej wad. Badania organoleptyczne są przeprowadzane za pomocą
naszych zmysłów głównie wzroku i dotyku.

Ogólna ocena wyglądu skóry wyprawionej. Przy ocenie wyglądu zewnętrznego każdej

wyprawionej skóry należy zwrócić przede wszystkim uwagę na jej profil. Skóry gotowe
występują w postaci skór całych, połówek, kruponów, szczupaków, boków, karków i innych.

Po oszacowaniu w przybliżeniu powierzchni i grubości badanej skóry należy

przeprowadzić jej ocenę od strony lica i mizdry. Lico skóry powinno być czyste, bez nalotów,
przy zaginaniu nie może pękać. Powierzchnia lica nie powinna mieć wad spowodowanych
stanem chorobowym zwierzęcia. Lico musi być silnie związane z dermą, dobrze wygładzone,
bez mechanicznych uszkodzeń. Ocenę zewnętrzną skór przeprowadza się także od strony
mizdry. Mizdra musi być czysta, bez resztek tkanki podskórnej i żył oraz bez zabrudzenia
chemikaliami lub farbami kryjącymi. Ocenę niektórych asortymentów skór, np. welurów,
przeprowadza się w pierwszej kolejności od strony mizdry, ponieważ mizdra jest stroną
użytkową. Dla skór gotowych ustalono dokładne kryteria oceny podane w odpowiednich
normach przedmiotowych.

Ocena wykończenia skóry wyprawionej. Skóry garbowania roślinnego, wykończone

w kolorze naturalnym, powinny, wykazywać jednolite zabarwienie na całej powierzchni
w odcieniach od jasno- do ciemnobrunatnego. Przy klasyfikacji skór podeszwowych barwa
i odcień nie mają istotnego znaczenia. Skóry garbowania chromowego barwione w różnych
kolorach, powinny mieć równomierne zabarwienie na całej powierzchni. Nie mogą wykazywać
plam, smug i zacieków. Kolor musi być czysty, żywe wybarwienie powinno sięgać
wystarczająco głęboko. Stopień przenikania barwnika obserwuje się na przekroju skóry.
Powłoka kryjąca powinna dokładnie kryć lico skóry, zachowując jego charakter.
W ocenie skór wierzchnich obuwiowych ważna jest również trwałość wybarwienia na tarcie na
sucho i mokro.

Ocena stopnia elastyczności skór wyprawionych. Wymagany stopień elastyczności

różnych asortymentów skór zależy od ich przeznaczenia. Skóry podeszwowe mogą być
twarde, sztywne i wykazywać odpowiednią sprężystość przy zginaniu. Skóry podpodeszwowe
powinny wykazywać mniejszą sztywność i być bardziej elastyczne. Skóry miękkie na wierzchy
obuwia muszą być elastyczne, ale niezbyt ciągliwe. Najprostszym sposobem oceny stopnia
elastyczności skór miękkich jest ich zginanie oraz różnokierunkowe wyciąganie. Ocena
elastyczności skór wymaga dużej wprawy zawodowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ocena laboratoryjna

Właściwości chemiczne skór gotowych
W skład skóry wyprawionej wchodzą różne związki mające wpływ na jej wartość

użytkową. Oprócz głównego składnika, jakim jest substancja skórna, oraz garbnika
związanego, skóra wyprawiona zawiera wodę, substancje wymywalne wodą, tłuszcze
i składniki mineralne. Ilość poszczególnych składników występujących w skórze jest różna dla
różnych asortymentów i zależy przede wszystkim od sposobu wyprawy i wykończenia. Sposób
przeprowadzenia poszczególnych oznaczeń składu chemicznego jest ściśle podany w normach
i musi być dokładnie przestrzegany. W skórze gotowej oznacza się za pomocą analizy
chemicznej:

−

wilgotność – zawartość wody w skórze jest zmienna i w dużym stopniu zależy od rodzaju

garbowania i wykończenia. Skóry wyprawione zawierają przeciętnie 14% wody,

−

zawartości tłuszczu – tłuszcz wprowadzony do skóry nadaje jej odpowiednią miękkość,

wpływa na obniżenie nasiąkliwości, zwiększa wytrzymałość na rozerwanie, nadaje
włóknom skórnym elastyczność i pewien poślizg, zmniejszając przez to ich kruchość,

−

zawartość substancji wymywalnych – są to garbniki, niegarbniki oraz związki mineralne.

Obecność tych substancji jest konieczna w przypadku skór podeszwowych, bowiem nadają
one skórze sztywność, twardość, a jednocześnie zwiększają jej wagę. Jednak nadmierne
ilości substancji wymywalnych są uważane za szkodliwe,

−

zawartość substancji skórnej – czyli białka skórnego, w czasie wyprawy ulega

wygarbowaniu i ma decydujący wpływ na wartość produktu. Substancja skórna w wyrobie
gotowym w odróżnieniu od skóry surowej jest trwale związana z garbnikiem. Zawartość
substancji skórnej zależy głównie od rodzaju garbowania oraz stopnia wygarbowania,

Właściwości fizyczne skór gotowych

Badania fizyczne mają w ocenie laboratoryjnej decydujące znaczenie przy określaniu

właściwości użytkowych skór. Do podstawowych badań zalicza się:

−

wytrzymałość na rozciąganie - zależy od wytrzymałości włókien kolagenowych

i ukierunkowania ich w strukturze skóry, od zawartości wody w skórze, stopnia
natłuszczenia oraz od części topograficznej skóry. Jeśli skóra jest sztywna, to
wytrzymałość jest niższa. Skóry garbowane metodą chromową wykazują wytrzymałość
wyższą od skór garbowanych metodą roślinną,

−

wydłużenie skóry:

−

wydłużenie maksymalne jest to przyrost długości próbki odpowiadający maksymalnej
sile w czasie rozciągania,

−

wydłużenie plastyczne nazywane często trwałym jest to stosunek procentowy różnicy
długości próbki po jej rozciąganiu i ustaniu działania siły rozciągającej
do pierwotnej długości próbki,

−

wydłużenie sprężyste jest to stosunek procentowy różnicy długości próbki w stanie
rozciągniętym przy określonym obciążeniu i jej długości po ustaniu działania siły
rozciągania do pierwotnej długości próbki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 11. Schemat wydłużania próbki [6, s. 76]

−

wytrzymałość ściegu - odporność ściegu zależy od grubości i ścisłości tkanki skórnej,

−

wytrzymałość na rozdzieranie - badanie to polega na nadcięciu kawałka skóry na 10 mm

w głąb, a następnie badaniu wytrzymałości na rozdzieranie. Właściwość ta zależy od
grubości i ścisłości tkanki skórnej,

Rys. 12. Maszyna wytrzymałościowa do badania wytrzymałości na rozerwanie i ciągliwości skór [18]

−

wytrzymałość na wielokrotne zginanie – przy zginaniu występują naprężenia, które są
podobne do naprężeń występujących przy rozciąganiu i ściskaniu. Skóra zginana licem na
zewnątrz ulega rozciąganiu, natomiast warstwa mizdrowa ulega ściskaniu i odwrotnie.
Wytrzymałość skóry na zginanie maleje wraz ze spadkiem wilgotności i zawartości
tłuszczu w warstwie licowej skóry. W celu upodobnienia warunków badania skór
miękkich do warunków, jakim podlegają one w czasie użytkowania obuwia,
wprowadzono metodę dynamiczną wielokrotnego zginania próbki skóry w specjalnym
aparacie zwanym Fleksometrem Ballye’go (rys. 13).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 13. Fleksometr Ballye’go [19]

Rys. 14. Fazy zginania próbki skóry w fleksometrze Ballye’go [6, s. 83]

Właściwości higieniczne skór gotowych
Na higieniczność skór wpływa porowatość układu włóknistego skóry, jej przewodnictwo

cieplne, przepuszczalność pary wodnej i powietrza oraz zachowanie się wobec wody:

−

porowatość skóry - są to przestrzenie międzywłókniste, pozostałości po torebkach
włosowych, gruczołach łojowych,

−

przewodnictwo cieplne - właściwość ta jest uwarunkowana porowatością, grubością
skóry i zawartością wody. Ze wzrostem ilości porów i grubości skóry zmniejsza się
przewodnictwo cieplne. Natomiast olbrzymi wpływ ma wilgotność skóry, ponieważ woda
wypiera powietrze z przestrzeni międzywłóknistych i znacznie zwiększa przewodnictwo
cieplne. Ponadto wprowadzenie do skóry substancji natłuszczających i impregnujących
powoduje podwyższenie jej przewodnictwa cieplnego w stanie suchym i obniżenie
w mokrym,

−

przepuszczalność powietrza i pary wodnej - określana jest „oddychaniem" skóry. Cecha
ta jest istotna dla wierzchnich skór obuwiowych oraz skór podpodeszwowych.
Właściwość ta zależy od ścisłości tkanki skórnej oraz od sposobu wykończania skóry.
Elementy ze skóry stykające się bezpośrednio z ciałem człowieka powinny się
charakteryzować szczególnie dużą przepuszczalnością pary wodnej. Ciało człowieka

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

bowiem nawet w stanie spoczynku wydziela pot, którego ilość w podwyższonej
temperaturze i przy wykonywaniu ciężkiej pracy fizycznej wzrasta. Przy noszeniu obuwia
ze skór lakierowanych, silnie natłuszczonych, pokrywanych farbami kryjącymi obserwuje
się przykre uczucie pieczenia stóp, w wyniku zmniejszenia się przepuszczalności pary
wodnej i powietrza,

−

sorpcja i desorpcja pary wodnej - sorpcja jest to pochłanianie powierzchniowe
i objętościowe pary wodnej, natomiast desorpcja jest procesem odwrotnym. Oba te
procesy zależą od porowatości skóry, wilgotności względnej i temperatury otoczenia oraz
od rodzaju garbowania,

−

odporność na temperaturę - skóra wygarbowana ma wyższą odporność na działanie
gorącej wody od skóry surowej. Znajomość temperatury skurczu skór garbowanych ma
duże znaczenie, gdy technologia przetwórstwa przewiduje stosowanie wysokich
temperatur. Odporność na niskie temperatury jest ważna przy ocenie niektórych skór
wierzchnich obuwiowych. Wyprawiona skóra wykazuje znaczne obniżenie wytrzymałości
na zginanie w temperaturach poniżej -30°C.

−

nasiąkliwość skór skóry ścisłe, twarde i silnie natłuszczone, wskutek wypełnienia
przestrzeni między włóknami garbnikiem lub tłuszczem, chłoną wodę wolniej. Natomiast
skóry luźne i słabo wypełnione garbnikiem wykazują większą nasiąkliwość. Nie zawsze
jednak duża nasiąkliwość skór jest cechą ujemną wyrobu gotowego, np. duża nasiąkliwość
skór podpodeszwowych, podszewkowych, jest czynnikiem dodatnim.

Klasyfikacja skór gotowych
Wady skór

Wadą nazywa się ujemną cechę skóry obniżającą jej wartość użytkową, wynikającą z jej

struktury, powstałą na skutek mechanicznego, chemicznego, biologicznego lub termicznego
uszkodzenia. Normy klasyfikacji skór rozróżniają dwa rodzaje wad: wymierzalne
i niewymierzalne.

Wady wymierzalne dają się określić jednostkami powierzchni. Za powierzchnię

uszkodzoną należy przyjmować powierzchnię kwadratu, prostokąta, trójkąta lub koła
opisanego na miejscu, w którym znajduje się wada. Linie zakreślonych figur powinny
przebiegać w odległości nie większej niż 5 mm od krawędzi wad. Wady wymierzalne
znajdujące się w odległości mniejszej niż 6 cm jedna od drugiej w skórach o powierzchni
większej niż 30 dm

lub w odległości mniejszej niż. 3 cm w skórach o powierzchni mniejszej

niż 30 dm

należy liczyć jako jedną wadę. Do wad wymierzalnych zaliczamy:

−

jarzmowatość są to wyraźnie wyczuwalne bruzdy w części karkowej skóry,

−

użyłowanie to widoczne na stronie użytkowej ślady naczyń krwionośnych, odciśniętych
w skórach licowych,

−

złe ostruganie, jest widoczne lub wyczuwalne w dotyku nierówności od strony mizdry,

−

plamy, są to miejscowe nienaturalne zmiany barwy lica skóry,

−

oparzenia chemiczne lub termiczne,

−

uszkodzenie biologiczne jest to uszkodzenie tkanki przez szkodniki lub w wyniku choroby
w postaci zabliźnionej lub niezabliźnionej,

−

naloty, są to wykwity barwników, a także innych substancji występujących na powierzchni
lica,

−

uszkodzenia mechaniczne do nich zalicza się: pęknięcia lub obtarcia lica, rsy, skaleczenia
lub ślady po nich, przecięcia, dziury, znaki od wypalania,

−

wychwyt jest to wada spowodowana miejscowym wycięciem skóry od strony mizdry.
Wady niewymierzalne ocenia się według postanowień normy w części dotyczącej

podziału skór na gatunki. Do nich zaliczamy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

lepkość powłoki - jest to sklejanie się skór przy składaniu ich licem do lica,

−

nietrwałość apretury - jest to łuszczenie się powłoki kryjącej przy kilkakrotnym zginaniu

skóry od strony lica,

−

nieprzegarbowanie skóry - uwidacznia się pasemkiem nieprzegarbowanej skóry w środku

przekroju,

−

przetłuszczenie skóry - jest to niezamierzone osadzenie, się tłuszczu widoczne na

powierzchni skóry, w skórach welurowych powoduje świecenie włókienek welurowych,

−

pylenie - jest brudzeniem przy potarciu na sucho skóry welurowej barwionej,

−

rozwarstwianie się skóry - jest to rozdzielanie się skóry na warstwy, spowodowane

biochemicznym rozkładem skóry surowej lub niedogarbowaniem,

−

nietrwałość powłoki kolorowej lub barwy - to mała odporność skór na tarcie tkaniną na

sucho i na mokro, powodująca wyraźne zabarwienie tkaniny po pięciokrotnym niezbyt
silnym potarciu,

−

złe wykończeni lica - to głównie nierównomierny deseń skór wytłaczanych,

−

odstawanie lica, zwane niekiedy pływającym licem - jest to słabe zespolenie lica ze skórą

właściwą, widoczne przy zginaniu skóry licem do wewnątrz. Wady tej nie określa się
w łapach i częściach pachwinowych skóry,

−

ściągnięcie lica - jest to miejscowe zniekształcenie naturalnego rysunku lica w postaci
siatki zmarszczeń,

−

sztywność miejscowa - jest to wyraźnie wyczuwalne usztywnienie skóry w niektórych jej

częściach,

−

sztywność całkowita - jest to wyraźne usztywnienie całej skóry w porównaniu z innymi

sztukami skór w partii lub ze wzorcem,

−

niewłaściwe wykończenie - to wada do której zalicza się nierównomierność połysku,

smugi, wyczuwalną chropowatość lica lub powłoki, matowość niezamierzoną oraz
niejednolitość odcienia barwy dla skór jednobarwnych,

−

wiotkość wyraźnie wyczuwalne rozluźnienie skóry w porównaniu z innymi skórami lub

z wzorcem,

−

złe wykończenie strony nieużytkowej objawia się rażąco wysokim włóknem od strony

mizdry lub poplamieniem.

Klasyfikacja skór wyprawionych

Po przesortowaniu wykończonych skór wyprawionych zgodnie z grubością

i powierzchnią ustala się klasy użytkowe skóry. Na podstawie oceny powierzchni, struktury
tkanki oraz rodzaju wad ustala się gatunek skory wg jej przeznaczenia. Podstawowe kryterium
podziału na gatunki stanowi powierzchnia użytkowa skór P określana na stronie użytkowej
skóry w procentach wg wzoru:

P = ― • 100%
P

gdzie:
P

– powierzchnia użytkowa skóry, czyli całkowita powierzchnia po odliczeniu powierzchni

wad (P

• P

= P

– powierzchnia użytkowa skóry zgodnie z ocechowaniem wielkości powierzchni skóry

miękkiej lub określana dla skóry twardej przez zmierzenie.

Skóry wyprawione twarde i miękkie dzieli się na trzy gatunki, o następującej powierzchni

użytkowej:

−

gat. I – 80 %,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

gat. II – 60 %,

−

gat. III – 40 %.

Pomiar powierzchni skóry

Powierzchnia całych skór jest bardzo zróżnicowana i wynosi od 40 do 400dm

a zależy

przede wszystkim od rodzaju skór oraz od wilgotności zarówno skóry, jaki i otoczenia.
Zwilżona skóra po wysuszeniu zmniejsza powierzchnię o 5 – 8%. Różnice między zmianami
powierzchni skóry nawilżonej i następnie wysuszonej są wykorzystywane przy zaciąganiu
cholewki na kopyto.

Powierzchnie skóry mierzy się w dm

. Pomiar orientacyjny uzyskuje się przez pomnożenie

długości, licząc od górnego brzegu części karkowej do nasady ogona, przez szerokość miedzy
pachwinami przednich łap.

W małych zakładach pomiaru powierzchni skór dokonuje się za pomocą planimetru

rys. 15. Pomiar polega na tym, że wzdłuż grzbietu skóry ustawia się deskę pomiarową, po
której posuwa się urządzenie licznikowe, a końcem ramienia obrysowuje się brzeg skóry.
Licznik wskazuje powierzchnię skory z dokładnością do 0,1 dm

Rys. 15. Planimetr [15]

Znacznie dokładniejszy jest pomiar za pomocą powierzchniarki (rys.16). Maszyna ta służy

do mierzenia powierzchni skór miękkich. Skóra przesuwana wzdłuż stołu podnosi na odcinku
roboczym maszyny bolce. Na podstawie liczby uniesionych bolców i czasu trwania ich
uniesienia strzałka tarczy maszyny przesuwa się i wskazuje powierzchnie skóry w dm

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 16. Powierzchniarka [16]

W dużych i nowoczesnych zakładach do pomiaru powierzchni skór stosuje się urządzenia

elektroniczne (rys. 17).

Rys. 17. Urządzenie elektroniczne do pomiaru powierzchni skór [17]

Pomiar grubości skóry

Grubość skory jest ważnym wskaźnikiem do oceny jej przydatności. Do mierzenia

grubości używa się grubościomierza ze sprężynowym naciskiem (rys 18). Do mierzenia skór
miękkich stopki czujnika mogą być płaskie, średnicy 10mm, a do skór twardych półkoliste lub
płaskie, średnicy 3mm. Ruch górnego nacisku przenosi się za pośrednictwem zębatek na
liczniku, który wskazuje grubość skóry w milimetrach z dokładnością do 0,1mm. Grubość
skóry podobnie jak powierzchnia, zależy od wilgotności otoczenia i zmienia się o 3÷5%. Na
skutek moczenia grubość skór wzrasta różnie w zależności od rodzaju garbowania, największy
przyrost grubości obserwujemy w skórach spodowych garbowania chromowo – roślinnego,
a najmniejszy w skórach garbowania chromowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 18. Grubościomierz sprężynowy [14 ]

1 – dźwignia, 2 – stopka czujnika ruchoma, 3 – stopka czujnika stała, 4 – licznik

W poszczególnych częściach topograficznych skóra wykazuje różną grubość i dlatego

istotne jest miejsce, w którym dokonano pomiaru. Jest to zależne od asortymentu. Zasadą
pomiaru jest oznaczenie punktu standardowego N, w którym należy mierzyć grubość. Poza
tym określa się dopuszczalny spadek grubości.

Punkt standardowy jest ustalony normą, jest wyznaczonym miejscem pomiaru grubości,

natomiast spadek grubości jest różnicą między grubością w punkcie standardowym,
a grubością zmierzoną w dowolnym miejscu skóry poza miejscami wad oraz poza pachwinami
w odległości 10cm od obrzeża dla skór bydlęcych całych, połówek, szczupaków i kruponów,
5 cm dla pozostałych. Spadek grubości podaje się w procentach, dopuszcza się także
podawanie różnicy grubości skory w mm.
Skóry gotowe miękkie

Skóry na wierzchy obuwia stanowią bardzo zróżnicowany asortyment.

Można je podzielić wg sposobów garbowania na:

−

roślinne,

−

chromowe,

−

roślinno – chromowe i inne.

W zależności od sposobu wykończania lica dzieli się na:

−

kryte farbami kryjącymi,

−

gładkie,

−

deseniowane,

−

marszczone,

−

wykończone przez szlifowanie od strony lica lub mizdry i inne,

Ze względu na użyty surowiec dzielimy na:

−

skóry bydlęce z wyodrębnieniem cielęcych,

−

przody i zady końskie,

−

świńskie,

−

kozie,

−

i inne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Skóry na wierzchy obuwia

Boksy są podstawowym surowcem do produkcji wyrobów skórzanych. Boksy bydlęce

zwane są popularnie bukatami. Najlepsze uzyskuje się z lekkiego surowca z młodych krów
i jałówek. Ze skór bardziej dorosłego bydła otrzymuje się boksy o grubszym rysunku lica.
Występują w handlu w postaci skór całych, połówek, szczupaków, poszerzonych kruponów
oraz karków. Garbowane są metodą chromową, a wykończane najczęściej farbami kryjącymi
oraz deseniowane z drobniejszym lub grubszym deseniem. Są powszechnie stosowane na
cholewki obuwia całorocznego, roboczego, sportowego. Grubość boksów bydlęcych waha się
w zakresie 1,4 ÷ 2,8mm.

Na wyroby najwyższej jakości przeznaczane są skóry cielęce. Wykazują się zwartym

licem, o delikatnym, naturalnym rysunku. Tkanka skór jest pełna, mięsista o delikatnym
jedwabistym dotyku. Boksy cielęce garbuje się chromowo, wykończa z naturalnym licem.
Najczęściej boksy cielęce barwione są w kolorze czarnym lub brązowym. Stanowią
najcenniejszy i najważniejszy surowiec do produkcji obuwia luksusowego damskiego
i męskiego, wieczorowego i całorocznego. Grubość boksów cielęcych waha się w zakresie
0,5 ÷1,7mm

Boksy świńskie otrzymuje się z kruponów świńskich zwykłych lub poszerzonych średniej

wielkości. W skórze tej nie ma warstwy siatkowej. Charakteryzują się dość grubym rysunkiem
lica, luźniejszymi bokami i dość zwartą strukturą w części grzbietowej i zadniej. Garbowane są
metodą chromową lub kombinowaną chromowo – roślinną. Są wykończane plastykowo. W
tym celu ścina się warstwę licową przez dwojenie, a otrzymaną dwoinę licową wykorzystuje
się w galanterii skórzanej jako tak zwane skiwery. Po zatuszowaniu wad surowca świńskiego
przez odpowiednie wykończenie, może się on stać cennym materiałem do wyrobu obuwia
letniego sandałowego i sportowego. Grubość boksów świńskich 1 ÷ 2 mm

Boksy specjalne zalicza się do nich boksy wodoodporne, wyprawiane ze skór bydlęcych

i świńskich metodą chromową. Skóry te są intensywnie natłuszczane ok. 20% tłuszczu lub
dodatkowo impregnowane specjalnymi środkami. Są one wyprawiane jako całe, połówki,
szczupaki i krupony. Przeznacza się je do produkcji obuwia wojskowego, sportowego,
turystycznego.

Skóry szewro są to skóry kozie przeznaczone na wierzchy obuwia. Lico skór kozich ma

ładny rysunek lica, wyraźniejszy i trwalszy niż skór cielęcych, nie zmienia się on przy
rozciąganiu skóry, jak również w czasie użytkowania. Skóry te garbowane są metodą
chromową i wykończane kazeinowo i anilinowo w różnych kolorach. Wykorzystywane do
produkcji obuwia damskiego. Grubość skór szewro 0,9 ÷ 1,6mm.

Rys. 19. Rysunek lica skóry

cielęcej [10, str. 121]

Rys. 20. Rysunek lica skóry

koziej [10, str. 121]

Rys. 21. Rysunek lica skóry

jagnięcej [10, str. 121]

Skóry welurowe wyprawiane są z surowca cielęcego, bydlęcego, koziego, świńskiego,

garbowania chromowego są wykończane przez szlifowanie od strony mizdry. Welury bydlęce
są używane do produkcji obuwia bez podszewek. Właściwościami fizycznymi welury nie
różnią się od skór licowych, natomiast mechanicznymi ustępują tym ostatnim. Niższa jest
wytrzymałość na rozciąganie i niższe jest wydłużenie przy określonym obciążeniu. Poza tym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

welury mają wyższa nasiąkliwość niż skóry licowe, łatwiej się brudzą w czasie noszenia
i słabiej utrzymują kształt cholewki. Są stosowane do produkcji obuwia sezonowego oraz
w kombinacji ze skórą licową do różnych rodzajów obuwia. Grubość welurów 0,5÷1,2mm.

Skóry nubukowe są wykańczane od strony lica po jego delikatnym zeszlifowaniu. Mogą

być wyprawiane ze skór cielęcych, bydlęcych, świńskich i kozich najczęściej garbowane
chromowo i barwione w kolorach jasnych. Grubość nubuków 0,6÷2,2mm.

Skóry juchtowe są najczęściej wyprawiane ze skór bydlęcych, garbowane metodą

roślinną lub syntanowo-roślinną. Odznaczają się one znacznym natłuszczeniem. Skóry
wykończane od strony lica noszą nazwę skór juchtowych licowych, a wykończane od strony
mizdry juchtów mizdrowych. Skóry juchtowe licowe i mizdrowe powinny wykazywać
równomierne przegarbowanie na całym przekroju, być pełne, mięsiste w dotyku, odporne na
działanie wody i wytrzymałe na rozerwanie. Przy nadmiernym natłuszczeniu skóry są
w dotyku zbyt tłuste. Skóry juchtowe są najczęściej barwione na czarno lub w kolorach
ciemnych. Juchty mizdrowe powinny być starannie oszlifowane od strony mizdry, nie mogą
wykazywać plam i nalotów tłuszczowych. Oprócz skór całych bydlęcych juchtowych
w handlu spotyka się także boki i karki juchtowe, które powinny wykazywać odpowiednią
ścisłość tkanki skórnej. Grubość skór juchtowych wynosi 1,6÷3,0mm. Zawartość tłuszczu
w juchtach wynosi od 15 do 23%. Są one używane do produkcji obuwia wojskowego,
roboczego i turystycznego. Oprócz typowych skór juchtowych licowych spotyka się juchty
kryte powłoką plastykową, gładkie i deseniowane podobne do boksów wodoodpornych.

Skóry sandałowe są odmianą skór juchtowych wyprawianych z surowca bydlęcego

i świńskiego metodą roślinną lub chromowo-roślinną. Skóry te spotyka się najczęściej
w postaci boków i karków, a w niektórych przypadkach wyprawia się ze skór całych
i połówek bydlęcych. Skóry sandałowe, jak sama nazwa wskazuje, służą do produkcji
sandałów, powinny mieć lico gładkie, bez plam, nie pękać przy zginaniu.

Skóry marszczone efekt zamierzonego ściągnięcia lica uzyskuje się przez specjalne

prowadzenie procesu garbowania z zastosowaniem garbników syntetycznych lub chromowych.
Lico tych skór jest wykończane farbami kryjącymi z połyskiem lub matowe.

Skóry anilinowe wykańcza się farbami kryjącymi, w których zastosowano pigmenty

przeświecające, nie maskujące naturalnego uziarnienia lica. Efekt rozjaśniający uzyskuje się
wówczas, jeśli wybarwienie podkładowe jest jaśniejsze niż powłoka kryjąca. Skóry anilinowe
różnią się od boksów zwykłych tym, że rysunek lica jest widoczny, skóra jest wyraźnie miękka
i niezbyt gruba. Skóry te zalicza się do skór luksusowych. Jeśli lico skóry zostanie lekko
zeszlifowane i zastosuje się pigmenty zwykłe, a wykończenie jest podobne do anilinowego, to
ten

rodzaj

wykończenia

skór

nosi

nazwę

półanilinowgo

(semianilinowego).

W takich skórach powłoka kryjąca jest bardzo cienka, a skóra przypomina wyglądem
wykończenie anilinowe.

Skóry przecierane zwane niekiedy skórami florentique, są wyprawione w podobny

sposób jak skóry z poprawionym licem, z tym że na końcową warstwę połyskową nakłada się
warstwę lakierową, zwaną kontrastową. Skóry przecierane mogą być jednobarwne, gdy
powłoka kontrastowa i podkład są w tym samym kolorze, lub dwubarwne, gdy powłoka jest
w innym kolorze niż podłoże. Skóry przecierane charakteryzują się tym, że przy zgięciu lica
jest widoczne przebicie barwy podkładu, a przez przecieranie w czasie produkcji obuwia
uzyskuje się miejsca rozjaśnione.

Skóry nappa i softy określenie skór nappa pochodzi od nazwy skór rękawiczkowych,

charakteryzujących się dużą miękkością i ciągliwością. W obuwnictwie skórami nappa określa
się skóry o dużej miękkości przy zachowaniu wymaganej dla cholewki ścisłości
i ograniczonej ciągliwości. Skóry nappa o grubości 1,2 ÷ 1,4 mm produkuje się ze skór
bydlęcych garbowanych chromowo. Odmianą skór nappa są skóry softy o grubości

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w granicach 2mm. Mimo stosunkowo dużej grubości skóry te muszą być miękkie przy
zachowaniu odpowiedniej ścisłości. Wykończa się je półanilinowo, natryskując farbę kryjącą.
Skóra taka po zgięciu wykazuje prześwity na skutek rozjaśniania i przyciemniania powłoki
kryjącej.

Skóry wielobarwne do grupy tych skór zalicza się wszystkie skóry o efekcie dwu- lub

wielokolorowym, a najczęściej o efekcie barwnym marmurkowym. Efekt wielobarwny
uzyskuje się przez natryskiwanie za pomocą pistoletu lakierem o różnych zabarwieniach albo
przez zastosowanie odpowiednich metod barwienia.

Skóry lakierowane są to skóry garbowane chromowo, które pokrywa się lustrzaną

powłoką lakieru. Podstawowym surowcem do produkcji skór lakierowanych są skóry bydlęce,
świńskie, cielęce i kozie. Lico skóry szlifuje się i pokrywa lakierem. Dobre wyniki uzyskuje się
przy pokrywaniu dwoin lakierem. Obecnie do krycia skór lakierowanych stosuje się wyłącznie
żywice poliuretanowe. Przy ocenie tych skór zwraca się uwagę na związanie się powłoki
lakieru ze skórą. Niedopuszczalną wadą skór lakierowanych jest nawet małe pękanie powłoki
oraz jej lepkość.

Skóry z gadów i płazów surowcem są skóry z węży i jaszczurek egzotycznych.

Wyprawia się je metodą chromową lub syntanową. Charakterystyczną cechą tych skór jest
układ łuskowo tarczkowy lica oraz urozmaicony układ zabarwienia. Stosuje się je do produkcji
obuwia luksusowego lub galanterii.

Dwoiny mizdrowe są odpadem powstałym w czasie garbowania i w zależności od rodzaju

i wielkości wykorzystuje się je do produkcji wierzchów obuwiowych. Dwoiny obuwiowe
welurowe powinny odpowiadać tym wszystkim warunkom, jakim odpowiadają skóry
welurowe. Z dwoin bydlęcych grubych i ścisłych mogą być wyprawiane juchty mizdrowe.
Grubość dwoin welurowych może być różna, nie niższa jednak niż 0,8mm. Dwoiny obuwiowe
wykończa się także przez nałożenie farby kryjącej, podobnie jak przy skórach z poprawionym
licem. Wytworzone w ten sposób sztuczne lico może być gładkie lub wytłaczane płytami
o drobnym ziarnie imitującym skóry szewro. Odrębną grupę stanowią dwoiny laminowane
foliami z polichlorku winylu lub poliuretanem. Nakładanie folii kryjącej odbywa się na
powlekarkach, które za pomocą specjalnej prasy nadają powłoce wygląd skóry naturalnej.

Skóry na podszewki do obuwia
Skóry podszewkowe są wyprawiane różnymi metodami z różnego surowca, także

z dwoin mizdrowych. Lico tych skór jest wykończane starannie, natomiast mizdra mniej
dokładnie. Najczęściej skóry podszewkowe są w kolorze naturalnym, a niekiedy barwione
w kolorach pastelowych. Skóry podszewkowe barwione muszą wykazywać odporność na
tarcie na mokro i na sucho oraz odporność na działanie potu. Warunkiem koniecznym dla
dobrej

skóry

podszewkowej

jest

duża

nasiąkliwość,

łatwość chłonięcia potu

i przepuszczalność pary wodnej. Pewną odmianą skór podszewkowych jest wykończanie od
strony lica przez jego szlifowanie. Skóry takie mogą być barwione lub wykończane w kolorze
naturalnym. Powierzchnia skór podszewkowych do produkcji obuwia nie może być mniejsza
niż 25 dm

Skóry twarde obuwiowe

Skóry obuwiowe spodowe wyprawia się z surowca ciężkiego: bydlęcego, zadów końskich

oraz dwoin bydlęcych. Najczęściej są garbowane roślinnie z udziałem syntanów oraz sposobem
kombinowanym z udziałem chromu. W zależności od przeznaczenia skóry spodowe dzieli się
na :

−

podeszwowe,

−

podpodeszwowe,

−

skóry na paski do obuwia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Skóry podeszwowe

W zależności od systemu montażu obuwia dzieli się na:

−

zwykle – bardziej ścisłe, o malej elastyczności, stosowane na spody obuwia ciężkiego,

kołkowanego, śrubowanego,

−

waszowe i półwaszowe – do obuwia klejonego i pasowego.

Krupony podeszwowe występują w handlu jako półkrupony. Są one najlepszym

materiałem na spody obuwia ze względu na ścisłość tkanki skórnej warunkujący odporność na
ścieranie i małą nasiąkliwość. Są garbowane roślinnie z udziałem syntanów. Krupony
podeszwowe zwykle dzieli się na cztery grupy grubościowe: 3,3÷3,8mm, 3,9÷4,5mm,
4,6 ÷ 5,0mm, 5,1÷6,0mm.

Boki i karki podeszwowe wyprawiane są z ciężkich skór bydlęcych. Boki i karki uzyskuje

się w czasie rozkroju skór po wstępnym zagarbowaniu. Najczęściej skóry te przeznacza się na
podeszwy , natomiast boki i karki o ścisłej i zwartej tkance skórnej mogą być garbowane jak
skóry podeszwowe. Skóry te występują w trzech grupach grubościowych: 3,0 ÷ 3,5mm,
3,6 ÷ 4,0mm, 4,1 ÷ 5,0mm. Karki podeszwowe mogą być zwykłe lub waszowe, garbowane
metodą roślinną z udziałem syntanów, a także garbowane chromowo – roślinnie, podobnie
dzieli się boki podeszwowe. Stosuje się je najczęściej na spody do obuwia dziecięcego oraz do
produkcji niektórych rodzajów obuwia sportowego.

Końskie zady podeszwowe powinny odpowiadać warunkom stawianym skórom

bydlęcym podeszwowym, są garbowane metodą roślinno – syntanową. W porównaniu ze
skórami bydlęcymi zady końskie wykazują niższe wskaźniki wytrzymałości na rozciąganie
i większą nasiąkliwość. Poza tym wykazują kruchość tkanki skórnej i nie mogą być stosowane
do mechanicznej produkcji obuwia, ponieważ strzępią się brzegi maszynowo wyciętych
elementów. Końskie zady podeszwowe stosuje się na podeszwy do obuwia przeszywanego
i klejonego.
Skóry podpodeszwowe

Odgrywają podstawową rolę w produkcji obuwia jako elementy składowe łączące,

usztywniające, wypełniające, a przy zastosowaniu wraz z podeszwami skóropodobnymi mają
wpływ na higieniczność spodów obuwia. Skóry podpodeszwowe wyprawiane są z surowca
bydlęcego, zadów końskich, a niekiedy świńskiego. Wyprawa jest podobna do wyprawy skór
podeszwowych. Ze względu na charakter, jaki mają spełniać w konstrukcji obuwia, jest
wymagana od nich duża wytrzymałość na rozciąganie, możliwie wysoka nasiąkliwość,
mniejsze wypełnienie garbnikiem, odporność na działanie potu.

Skóry bydlęce podpodeszwowe występują w handlu najczęściej jako boki i karki. Są one

oddzielone od karków w czasie wyprawy skór. W handlu podpodeszwy spotyka się jako skóry
całe, połówki, szczupaki, krupony. Skóry te są mniej wypełnione garbnikiem, a przy
umiarkowanej sztywności powinny wykazywać odpowiednią elastyczność, nie powinny pękać
nawet przy dużym zgięciu. Grubość karków i boków podpodeszwowych występuje w trzech
grupach grubościowych: 2,0 ÷ 2,5mm, 2,6 ÷ 3,0mm, 3,1 ÷ 3,5mm.

Skóry końskie podpodeszwowe spotyka się w postaci zadów. Skóry te są garbowane

metodą roślinną lub kombinowaną chromowo – roślinną, o właściwościach i zastosowaniu
podobnym do skór popdpodeszwowych bydlęcych.

Dwoiny podpodeszwowe są w zasadzie materiałem ubocznym, który uzyskuje się przede

wszystkim w czasie wyprawy skór na wierzchy obuwia przy ich dwojeniu w warsztacie
mokrym lub po garbowaniu grubych skór bydlęcych. Tego rodzaju surowiec musi mieć
grubość 1,7÷3,0mm, a więc uzyskuje się go z ciężkich , grubych skór bydlęcych garbowanych
metoda

chromowo

–

roślinną.

Dwoiny

podpodeszwowe

są

często

stosowane

w produkcji obuwia ze spodami nieskórzanymi, przede wszystkim na podpodeszwy
i podsuwki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Skóry na paski do obuwia
Są wyprawiane najczęściej ze średnich skór bydlęcych garbowania roślinnego lub

chromowo – roślinnego. Pasy są elementami konstrukcyjnymi obuwia, łączącymi wierzch ze
spodem. Warunki techniczne dla tego asortymentu wymagają równomiernej grubości,
całkowitego przegarbowania, równomiernego natłuszczenia, lica pozbawionego jarzm,
zmarszczek i uszkodzeń., mizdry równiej i starannie wykończonej oraz równomiernego
wygarbowania. W handlu skóry na paski występują w postaci kruponów, karków,
a najczęściej w postaci gotowych pasków o szerokości 12÷18mm i grubości 1,8÷3,0mm.
Stosuje się je do produkcji sandałów i innego typu obuwia.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakimi właściwościami chemicznymi powinna cechować się skóra wyprawiona?
2. Jakimi właściwościami fizycznymi powinna cechować się skóra wyprawiona?
3. Jak zdefiniujesz właściwości higieniczne skór?
4. Co to są wady i uszkodzenia skór?
5. Jakie znasz wady wymierzalne i niewymierzalne?
6. Co jest podstawą podziału skór na gatunki?
7. W jaki sposób mierzymy powierzchnię skóry?
8. W jaki sposób mierzymy grubość skóry?
9. Jakie znasz rodzaje skór miękkich stosowanych w obuwnictwie?
10. Jakie znasz rodzaje skór twardych stosowanych w obuwnictwie?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj pomiar grubości oraz określ spadek grubości próbek skór przedstawionych Ci

przez nauczyciela i zaproponuj ich przeznaczenie dla obuwnictwa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania oznaczeń,
3) oznaczyć otrzymane próbki skór,
4) wykonać pomiar grubości otrzymanych próbek za pomocą grubościomierza,
5) określ spadek grubości próbek skór,
6) określić przeznaczenie próbek w obuwnictwie,
7) zapisać w zeszycie otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

10 próbek skór o różnej grubości,

–

grubościomierz,

–

zeszyt ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Dokonaj oceny organoleptycznej skóry obuwiowej przedstawionej przez nauczyciela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania oceny,
3) przedstawić plan działania,
4) rozłożyć skórę na stole,
5) dokonać oceny organoleptycznej skóry od strony lica,
6) dokonać oceny organoleptycznej skóry od strony mizdry,
7) zapisać wyniki oceny w zeszycie,
8) przedstawić wyniki oceny na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

skóra obuwiowa,

–

stół,

–

wybór norm,

–

zeszyt ćwiczeń,

–

przybory do pisania

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Na planszy masz podane właściwości skór wyprawionych. Pogrupuj je odpowiednio dla

skór wierzchnich, podszewkowych i spodowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zapoznać się z przedstawionymi właściwościami,
4) narysować w zeszycie tabelę z rubrykami właściwości skór i ich asortymentów,
5) wpisać właściwości skór w odpowiednie rubryki tabeli.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw właściwości skór naturalnych,

–

wzór tabelki,

–

przybory do rysowania i pisania,

–

zeszyt ćwiczeń,

–

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić jakimi właściwościami chemicznymi powinna cechować się

skóra wyprawiona stosowana w obuwnictwie?



2) wymienić jakimi właściwościami fizycznymi powinna cechować się

skóra wyprawiona stosowana w obuwnictwie?



3) wymienić jakimi właściwościami higienicznymi powinna cechować się

skóra na obuwie?



4) zdefiniować pojęcie: wady i uszkodzenia skór?



5) scharakteryzować i wskazać wady skór gotowych?



6) określić w jaki sposób mierzymy powierzchnię skóry?



7) określić w jaki sposób mierzymy grubość skóry?



8) scharakteryzować skóry miękkie stosowane w obuwnictwie?



9) scharakteryzować skóry twarde stosowane w obuwnictwie?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Skóra zaraz po zdjęciu z tuszy zwierzęcia to skóra

a) surowa.
b) wyprawiona.
c) konserwowana.
d) gotowa.

2. Kolagen, elastyna, keratyna to nazwy

a) warstw budowy histologicznej skóry.
b) części topograficznych skóry.
c) białek z których zbudowana jest skóra.
d) warstw komórek naskórka.

3. W układzie topograficznym skóry bydlęcej wyróżniamy

a) krupon, boki i warstwę termostatyczną.
b) kark, boki i warstwę siatkową.
c) krupon, kark i boki.
d) naskórek, skórę właściwą i warstwę podskórną.

4. Wyprawa skór to określenie procesu

a) konserwowania skór surowych.
b) zdejmowania skóry z tuszy zwierzęcia.
c) rozkroju skór na części topograficzne.
d) przygotowania do garbowania, garbowania i wykończanie skór.

5. Garbowanie skór ma na celu zabezpieczenie ich przed procesami gnilnymi oraz

a) podniesienie temperatury skurczu skór.
b) wybarwienie lica skór.
c) pozbycie się tkanki tłuszczowej ze skóry.
d) nałożenie sztucznego lica.

6. „Słupiec”, to część topograficzna skóry

a) bydlęcej.
b) świńskiej.
c) owczej.
d) końskiej.

7. Metodą konserwacji skór surowych jest

a) solenie.
b) apreturowanie.
c) rozkrój.
d) dwojenie.

8. W którym z wymienionych etapów wyprawy skór, usuwane są z nich części zbędne

w postaci sierści, tkanki podskórnej, naskórka i tkanki tłuszczowej?

a) Przygotowania do garbowania właściwego.
b) Garbowania właściwego.
c) Wykończania.
d) Uszlachetniania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Garbowanie mineralne, to garbowanie

a) chromowe.
b) roślinne.
c) roślinno-syntanowe.
d) chromowo- roślinne.

10. Apretury garbarskie wykończalnicze służą do

a) wykończania powierzchni skór.
b) zamalowania przecięć i głębokich uszkodzeń lica skór.
c) zmywania plam i zabrudzeń mizdry skór.
d) zmiękczania lica skór.

11. O wytrzymałości skór decyduje warstwa

a) termostatyczna.
b) licowa.
c) podskórna.
d) siatkowa.

12. Wykończanie skór przeprowadzamy w celu

a) nawodnienia tkanki skórnej.
b) nadania półwyrobowi odpowiednich cech zgodnie z jego przeznaczeniem.
c) związania garbnika z białkiem skórnym.
d) usunięcia ze skóry garbnika nie związanego ze skórą.

13. Wykończanie lakierowane skór polega na

a) szlifowaniu skóry od strony lica.
b) szlifowaniu skóry od strony mizdry.
c) nanoszeniu apretury.
d) nanoszeniu powłoki poliuretanowej.

14. Do pomiaru grubości skóry wykorzystujemy

a) powierzchniarkę.
b) grubościomierz.
c) fleksometr.
d) dynanametr.

15. Ocena skór obuwiowych na podstawie dokładnego ich obejrzenia oraz sprawdzenia

przez dotyk i węch określany jest jako badanie

a) fizyczne.
b) chemiczne.
c) laboratoryjne.
d) organoleptyczne.

16. Skóry cielęce wyprawione o grubości tkanki 0,8–1,0 mm, wykończane jako nubuki

w kolorze pastelowym przeznacza się do produkcji obuwia
a) luksusowego damskiego.
b) codziennego męskiego.
c) dziecięcego całorocznego.
d) specjalistycznego sportowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Skóry bydlęce wyprawione metodą roślinną, charakteryzujące się małą elastycznością,

nasiąkliwością dużą ścisłością oraz odpornością na ścieranie są stosowane na

a) podeszwy.
b) wierzchy obuwia.
c) podszewki do obuwia.
d) wyściółki.

18. Skóry wierzchnie obuwiowe z wykończeniem anilinowym, to skóry

a) ze sztucznym licem.
b) kryte grubą powłoką nieprzezroczystego pigmentu.
c) z powłoką o prześwitującym rysunku naturalnego lica.
d) z zeszlifowanym licem.

19. Badania wytrzymałości na rozciąganie i rozdzieranie przeprowadza się za pomocą

a) maszyny wytrzymałościowej.
b) fleksometru.
c) grubościomierza.
d) planimetru.

20. Pomiar grubości skóry przeprowadzamy

a) w miejscu uszkodzenia skóry.
b) w części karkowej skóry.
c) w punkcie standardowym.
d) w dowolnym miejscu na skórze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Określanie właściwości surowców i skór wyprawionych do produkcji obuwia

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Christ J. W.: Technologia obuwia. Podręcznik technologii dla ZSZ. WSiP, Warszawa

1986

2. Gajewski M., Pawłowa M., Majewska U., Bednarczyk H.: Materiały obuwnicze –

Ćwiczenia laboratoryjne. Skrypt Politechnika Radomska Radom 1997

3. Grabkowski M.: Obuwnictwo Podręcznik dla zasadniczej szkoły zawodowej. WSiP,

Warszawa 1992

4. Grabkowski M.: Technika wytwarzania obuwia T.1. Skrypt Politechnika Radomska,

Radom 2000

5. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998
6. Persz

T.:

Materiałoznawstwo

dla

techników

przemysłu

skórzanego.

WSiP,

Warszawa 1997

7. Persz T.: Materiałoznawstwo dla ZSZ. WSiP, Warszawa 1997
8. Persz T.: Technologia wyprawy skór cz.I garbowanie. WSiP, Warszawa 1986
9. Rodziewicz O.,Śmiechowski K.: Technologia garbarstwa dla projektantów obuwia

i odzieży. Politechnika Radomska, Radom 2001

10. Sanek P. (tłum.): Krawiectwo. Materiałoznawstwo. Wyd. I WSiP, Warszawa 1999
11. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
12. Zestaw obowiązujących norm
13. Świat wiedzy. Kolekcja Marshalla Cawendisha . Nauka i technika - zeszyt 74
14. http://www.narzędziowy.pl/timages//2005 - 11 –14 _ (300x225).png
15. htt://whistleralley.com / planimetr/plan1.jpg
16. http://www.psunj.com/OldMachines/Machine05a.jpg
17. http:/img.alibaba.com/photo/1536641/Automatic_

Leather_Measuring_Machine_As_om_16000_3000.jpg

18. http://www.testlab.com.pl/Produkty/
19. http://www.satra.co.uk/index.php/content/download/451/2308/file/SATRABally.pdf
20. Prospekt Firmy Rizzi

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
04 Określanie właściwości surowców i skór
Dobieranie materiałów pomocniczych do produkcji obuwia
04 Określanie właściwości surowców i materiałów
Określenie właściwości surowca rybnego
Dobieranie materiałów pomocniczych do produkcji obuwia
18 Przygotowanie skór wyprawionych do obrotu towarowego
01 Określanie właściwości surowców szklarskich
02 Określanie właściwości materiałów do produkcji
skład surowców do produkcji betonu, Pomoce naukowe i ściągi
Surowce stosowane do produkcji papieru
Dobieranie skór do produkcji wyrobów futrzarskich
Określanie właściwości skór, tworzyw sztucznych i skóropodobnych stosowanych w tapicerstwie
SUROWCE DO PRODUKCJI KWASU MLEKOWEGO
Możliwości wykorzystania niekonwencjonalnych surowców energetycznych do produkcji etanolu (ang )
koszt surowców do produkcji pół litra najtańszego piwa to zaledwie kilkadziesiąt groszy
Surowcem do produkcji sodu jest, SGGW - Technologia żywnosci, V semestr, 5 SEMESTR, fermentacja
Podstawowymi surowcami do produkcji?ramiki budowlanej są różnorodne skały ilaste
08 Dobieranie skor do produkcji Nieznany
05 Stosowanie surowców skórzanych i skór wyprawionych

więcej podobnych podstron