Technik_eksploatacji_portow_i_terminali_342[03].O1.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Damian Ostrowski

Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomii w eksploatacji
portów i terminali 342[03].O1.O3

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Podstawowe pojęcia prawne

4.1.1.

Materiał nauczania

4.1.2.

Pytania sprawdzające

4.1.3.

wiczenia

4.1.4.

Sprawdzian postępów

4.2.

Podstawowe zasady prawa pracy

4.2.1.

Materiał nauczania

4.2.2.

Pytania sprawdzające

4.2.3.

wiczenia

4.2.4.

Sprawdzian postępów

4.3.

Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw eksploatujących porty
i terminale

4.3.1.

Materiał nauczania

4.3.2.

Pytania sprawdzające

4.3.3.

wiczenia

4.3.4.

Sprawdzian postępów

4.4.

Podstawy rachunkowości

4.4.1.

Materiał nauczania

4.4.2.

Pytania sprawdzające

4.4.3.

wiczenia

4.4.4.

Sprawdzian postępów

4.5.

Przepisy prawa dotyczące zasad działalności w różnych gałęziach
transportu

4.5.1.

Materiał nauczania

4.5.2.

Pytania sprawdzające

4.5.3.

wiczenia

4.5.4.

Sprawdzian postępów

4.6.

Koszty i ceny w transporcie
4.6.1.

Materiał nauczania

4.6.2.

Pytania sprawdzające

4.6.3.

wiczenia

4.6.4.

Sprawdzian postępów

4.7.

Istota negocjacji handlowych
4.7.1.

Materiał nauczania

4.7.2.

Pytania sprawdzające

4.7.3.

wiczenia

4.7.4.

Sprawdzian postępów

38
39
39
41
42
43
44
44
45
45
46

Sprawdzian osiągnięć

Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w kształtowaniu umiejętności stosowania przepisów prawa

i zasad ekonomii w eksploatacji portów i terminali.

Poradnik ten zawiera:

Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności, które powinieneś mieć
opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

Cele kształcenia tej jednostki modułowej.

Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie
się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia
wiedzy wskazaną literaturę. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają:

−

wskazówki potrzebne do realizacji ćwiczenia,

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

−

sprawdzian postępów.

Zestaw zadań testowych sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy i umiejętności
z zakresu całej jednostki.

Schemat układu jednostek modułowych

342[03].O1

Podstawy eksploatacji portów i terminali

342[03].O1.01

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony

rodowiska

342[03].O1.02

Posługiwanie się terminologią z zakresu portów

i terminali

342[03].O1.03

Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomii

w eksploatacji portów i terminali

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posługiwać się podstawowymi aktami prawnymi – Kodeks Cywilny, Kodeks Pracy,
Kodeks Spółek Handlowych,

−

identyfikować źródła prawa,

−

charakteryzować organy sprawiedliwości,

−

charakteryzować podstawowe umowy cywilno-prawne, np.: umowa zlecenie,

−

wyjaśniać pojęcie państwa,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

omawiać etapy rejestracji działalności gospodarczej,

−

wyjaśniać pojęcia dotyczące ubezpieczeń społecznych,

−

charakteryzować znaczenie podatków w systemie finansowym państwa,

−

wyszukiwać informacje,

−

omawiać znaczenie marketingu w zarządzaniu firmą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

scharakteryzować podstawowe czynności prawne, wynikające z prawa cywilnego,

−

wyjaśnić zasady nawiązywania, rozwiązywania oraz wygaśnięcia stosunku pracy oraz ich
rodzaje,

−

scharakteryzować uprawnienia i obowiązki pracownika oraz pracodawcy wynikające
z kodeksu pracy,

−

scharakteryzować odpowiedzialność materialną, za powierzone mienie,

−

rozróżnić

formy

organizacyjno-prawne

przedsiębiorstw

eksploatujących

porty

i terminale,

−

scharakteryzować przepisy prawa dotyczące transportu i przewozu krajowego
i międzynarodowego, różnymi gałęziami transportu oraz ich źródła,

−

scharakteryzować przepisy prawa dotyczące przechowywania i składowania towarów,

−

określić zasady dochodzenia roszczeń w transporcie,

−

posłużyć się podstawową terminologią z zakresu rachunkowości,

−

rozróżnić elementy rachunkowości i ich wzajemne powiązania,

−

określić rodzaje kosztów funkcjonujących w transporcie,

−

określić rodzaje cen w transporcie i kryteria ich różnicowania,

−

rozróżnić taryfy transportowe,

−

prowadzić negocjacje.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Podstawowe pojęcia prawne

4.1.1. Materiał nauczania

Istota prawa

Prawo to zespół norm ustanowionych przez państwo, których zagwarantowaniem jest

przymus państwowy.

ycie danej społeczności jest regulowane przez mechanizmy wyznaczające właściwe

sposoby  zachowania  w  określonej  sytuacji.  Na  podstawie  tych  mechanizmów  kształtują  się
stosunki międzyludzkie. Te mechanizmy to nic innego jak normy społeczne. W skład normy
społecznej  wchodzą:  normy  prawne,  moralne,  obyczajowe,  itp.  Prawo  w  ujęciu
przedmiotowym  oznacza  zbiór  ogólnych  norm  zachowania  uznanych  przez  społeczeństwo,
zagrożonych różnymi sankcjami w razie ich naruszenia. Prawo nie tylko mówi o tym, co jest
zabronione,  ale  mówi  również  o  tym,  co  jest  dozwolone.  Prawo  w  ujęciu  podmiotowym
wskazuje, że prawo to zbiór uprawnień przyznawanych każdej jednostce przez obowiązujące
przepisy  (np.  ustawy,  rozporządzenia)  służących  zabezpieczeniu  jej  interesów  i  dających  tej
jednostce swobodę działania.

Norma prawna

Norma prawna ma charakter struktury wewnętrznej. Możemy wyróżnić w niej:

−

hipotezę, która określa, do kogo jest kierowana norma prawna, kto i w jakiej sytuacji,
powinien zachować się w sposób przewidziany przez tę normę, np.: „Kto biorąc udział
w bójce lub pobiciu człowieka…” (art. 159 kodeksu karnego); „Kto sprowadza katastrofę
w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym…” (art. 173 k.k.),

−

dyspozycję,  która  określa  obowiązujący  w  danej  sytuacji  sposób  zachowania,  wskazuje
nakaz  lub  zakaz  normy  prawnej,  np.:  „…używa  broni  palnej,  noża  lub  innego
niebezpiecznego  przedmiotu…”  (art.  159  k.k.);  „…zagrażającą  życiu  lub  zdrowiu  wielu
osób albo mieniu w wielkich rozmiarach…” (art. 173 k.k.),

−

sankcję, która określa ujemne skutki dla adresata, który nie zastosuje się do poleceń
dyspozycji, np.: „…podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8” (art. 159
k.k.); „…podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10” (art. 173 k.k.).
W systemie prawnym występują dwa rodzaje norm prawnych:

−

normy bezwzględnie obowiązujące,

−

normy względnie obowiązujące.
Normy bezwzględnie obowiązujące zawierają niepodważalny nakaz właściwego

zachowania  się  w  określonej  sytuacji,  od  której  nie  może  być  żadnego  odstępstwa.  W  tej
normie  państwo  kategorycznie  żąda  bezwzględnego  posłuszeństwa.  Wszelkie  normy
dotyczące  przedawnienia  w  prawie  cywilnym  mają  właśnie  taki  charakter.  Dlatego  umowa,
w   której  strony  zgodnie  postanowiły,  że  ich  wzajemne  roszczenia  przedawnia  się  w  innym
terminie  –  będzie  nieważna.  Wszystkie  normy  prawne  w  kodeksie  karnym  mają  taki
bezwzględnie obowiązujący charakter.

Normy względnie obowiązujące pozwalają na odstępstwo od zapisanej normy. Takie

normy  charakteryzują  niektóre  zapisy  kodeksu  cywilnego,  np: osoba,  która  przyjęła
wykonanie  dzieła  powinna  otrzymać  zapłatę  dopiero  po  wykonaniu  określonego  dzieła,
takiego  jak  zbudowanie  domu,  naprawa  samochodu.  Strony  umowy  mogą  ustalić,  że zapłata
nastąpi  w  innym  terminie  np.  połowa  umówionej  kwoty  przed  rozpoczęciem  pracy,  a reszta
na  zakończenie  pracy.  Normy  względnie  obowiązujące  mają  bardzo  pożyteczną  rolę

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w dzisiejszej  działalności  gospodarczej.  Pozwalają  one  dokładnie  określić  zasady  umowy
zgodnie  z  postanowieniem  dwóch  stron.  Istota  pracy  osoby  zatrudnionej  w  portach  lub
terminalach  polega  na  zawieraniu  ogromnej  ilości  umów,  które  mają  charakter  norm
względnie obowiązujących.

Gałęzie prawa

W polskim prawie wyodrębniono podzbiory prawa, by zakwalifikować dany przepis

do konkretnej dziedziny prawa. Podzbiory prawa to gałęzie prawa. W ramach systemu prawa
możemy wyróżnić następujące gałęzie:

−

Prawo konstytucyjne – jest podstawową gałęzią prawa i obejmuje swoim działaniem
całokształt stosunków prawnych w państwie. Określa zasady ustrojowe państwa, jego
główne organy, prawa, wolności i obowiązki obywatelskie. Prawo konstytucyjne wytycza
główne kierunki rozwoju pozostałym gałęziom prawa.

−

Prawo administracyjne – reguluje organizację administracji państwowej i samorządowej.
Określa  stosunki  prawne  wynikające  w  toku  działalności  tych  organów.  Organy
administracyjne  zarządzają  wszystkimi  dziedzinami  państwa  i  dotyczą  wszystkich
obywateli.

−

Prawo finansowe – jest ściśle powiązane z prawem administracyjnym i normuje
gromadzenie środków pieniężnych przez państwo oraz ich rozdział i wydatkowanie,
a także określa strukturę oraz tryb działania organów i instytucji finansowych.

−

Prawo  cywilne  to  zespół  norm  regulujących  stosunki  majątkowe  między  osobami
fizycznymi  i  prawnymi.  Prawo  cywilne  zajmuje  się  zasadami  zawierania  umów
gospodarczych  np.  umowa  zlecenie,  umowa  o  dzieło,  umowa  spedycji.  Zagadnienia
związane z prawem cywilnym dotykają każdego obywatela w sposób dosłowny. W życiu
codziennym  na  każdym  kroku  zawieramy  umowy  związane  z  kodeksem  cywilnym
np. codziennie  dokonujemy  zakupów  w  sklepie,  codziennie  korzystamy  z  usług
transportowych, wiele osób posiada rachunek bankowy.

−

Prawo rodzinne – reguluje osobiste i majątkowe stosunki między małżonkami, krewnymi
oraz stosunki wynikające z przysposobienia, opieki i kurateli (kuratela to sądowna forma
ochrony osoby, która nie może prowadzić sama swoich spraw. Kuratelę sprawuje
kurator).

−

Prawo pracy – to zespół norm regulujących stosunki między pracodawcą i pracownikiem
na tle świadczonej pracy. Prawo pracy normuje zasady zawierania umowy o pracę,
zasady rozwiązywania umów o pracę, urlopy, bezpieczeństwo i higienę pracy.

−

Prawo karne – to zespół norm określających, jakie czyny są przestępstwami, ustalających
kary  za  te  przestępstwa  oraz  określających  ogólne  zasady  odpowiedzialności  karnej.
Prawo  karne  zajmuje  szczególne  miejsce  w  systemie  prawnym,  ponieważ  jest  jednym
z najmocniejszych  środków  za  pomocą,  których  państwo  ochrania  istniejący  porządek
prawny.

−

Prawo procesowe – nie jest jednolitym zespołem norm. Wyodrębnia się w nim prawo
cywilne, procesowe i prawo karne procesowe, administracyjne i postępowania
administracyjnego.

Hierarchia aktów prawnych

W państwie akty prawne są uporządkowane hierarchicznie. Oznacza to, że źródła prawa

niższego szczebla nie mogą być sprzeczne z aktami wyższego rzędu. Taki właśnie układ
pozwala zachować ład w systemie prawnym.

ródła powszechnie obowiązującego prawa polskiego to:

−

Konstytucja – jest najwyższym aktem prawnym w Polsce. Normuje ona podstawowe
zasady ustrojowe, obowiązki państwa względem obywateli, prawa i obowiązki obywateli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Stanowi o podziale władzy między organy państwowymi. Konstytucja Rzeczypospolitej
Polskiej została uchwalona w 1997 roku.

−

Ustawy – są wydawane przez Sejm. Dotyczą one ważnych zagadnień związanych
z gospodarką, życiem społecznym i kulturowym.

−

Umowy międzynarodowe – są to wspólne konwencje, porozumienia, traktaty,
konkordaty, układy i ugody zawierane między państwami.

−

Rozporządzenia  –  konkretyzują  zagadnienia  uprzednio  uregulowane  w  ustawie.
Rozporządzenia regulują sprawy zawarte w ustawie w sposób ogólny. Ich zadaniem jest
stworzenie  przepisów  wykonawczych,  które  umożliwiłyby  funkcjonowanie  ustawy.
Rozporządzenia są wydawane przez naczelne organy państwowe.

−

Akty prawa miejscowego – to przepisy prawa powszechnie obowiązujące na oznaczonym
terytorium państwa wtedy, gdy są wydawane przez organy samorządu terytorialnego
lub organy administracji rządowej.

Czynność prawna

Szczególnie istotne z punktu widzenia każdego człowieka jest prawo cywilne, ponieważ

podstawowe zapisy prawa cywilnego dotyczą rozróżnienia pojęcia osoby fizycznej i osoby
prawnej.

Osoba fizyczna to każdy człowiek od momentu urodzenia aż do momentu śmierci. Każda

osoba fizyczna posiada zdolność prawną, tzn. możliwość występowania w stosunkach
cywilnoprawnych (możliwość decydowania o swoim majątku, możliwość zaciągania
zobowiązań, możliwość podpisywania umów, itp.).

Osoba prawna to sztucznie stworzony twór prawny, który ma możliwość prowadzenia

np.: działalności gospodarczej, działalności charytatywnej.  Istotą osoby prawnej jest element
ludzki,  element  majątkowy  (osoba  prawna  ma  własny  majątek,  wyodrębniony  z  majątku
członków), element organizacyjny (wyrażający się w istnieniu określonej struktury), element
celu  działalności.  Osobowość  prawną  podmiot  uzyskuje  w  momencie  wpisania
go do odpowiedniego  rejestru  w  sądzie  gospodarczym.  Osobami  prawnymi  są:  Skarb
Państwa, przedsiębiorstwa państwowe, spółki prawa handlowego, spółdzielnie, fundacje, itp.

Osoba prawna ma, podobnie jak osoba fizyczna, możliwość zaciągania zobowiązań,

możliwość podpisywania umów, itp.

Osoba fizyczna i prawna ma prawo podejmować różne czynności zmierzające do zmiany

stosunku cywilnego, np.: zawarcie umowy. Te czynności w prawie nazywają
się czynnościami prawnymi. Czynność prawna to każde zdarzenie, które wywołuje
konsekwencje dla osoby fizycznej lub prawnej.

Rodzaje czynności prawnej:

−

Czynność prawna jednostronna – zachodzi wówczas, gdy do dokonania danej czynności
wystarczy złożenie oświadczenia woli przez jedną osobę, np.: testament, przyznanie
nagrody, uznanie dziecka, udzielenie pełnomocnictwa, wypowiedzenie umowy, przyjęcie
lub odrzucenie spadku, porzucenie rzeczy.

−

Czynność prawna dwustronna – zachodzi wówczas, gdy do jej dokonania konieczne jest
zgodne  oświadczenie  woli  dwóch  lub  więcej  stron,  np.:  umowa  sprzedaży,  umowa
zlecenie,  umowa  spedycji.  Gospodarcze  znaczenie  czynności  prawnych  dwustronnych
jest  bez  porównania  większe  niż  czynności  prawnych  jednostronnych,  znacznie  częściej
też spotykamy się z nimi w życiu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Formy czynności prawnej

W zasadzie istnieje dowolność, co do sposobu składania oświadczenia woli. Najczęściej

występuje forma ustna, np. klient wyraża zawarcie woli zakupu produktów w sklepie poprzez
wskazanie rodzaju produktu i przekazania należności, skasowanie biletu w środku
komunikacji miejskiej jest równoznaczne z zawarciem umowy przewozu.

Jeżeli chodzi o formę pisemną to istnieje taki obowiązek w sytuacji, gdy to wynika

z przepisów. Niezachowanie formy pisemnej powoduje nieważność czynności prawnej, która
w  związku  z  tym  nie  wywołuje  zamierzonych  skutków.  Forma  pisemna  jest  obowiązkowa
tylko  wtedy,  kiedy  jasno  jest  sprecyzowany  zapis  prawny.  Istnieje  jeszcze  jedna  forma
czynności prawnej, tzw. szczególna forma, która dotyczy formy w postaci aktu notarialnego.
Ma to  miejsce w przypadku np. przeniesienia własności nieruchomości.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co to jest prawo?

Co to znaczy, że prawo jest zagwarantowane przymusem państwowym?

Jaka jest różnica między prawem w ujęciu przedmiotowym, a w ujęciu podmiotowym?

Co to jest norma prawna?

Co to jest hipoteza?

Co to dyspozycja?

Co to jest sankcja?

Co to jest przepis prawny i czym różni się od normy prawnej?

Co określają gałęzie prawa?

10.

Jakie czynności nazywamy czynnością prawną?

11.

Jak można podzielić czynność prawną?

12.

Co to jest osoba fizyczna?

13.

Co to jest osoba prawna?

4.1.3. Ćwiczenia

wiczenie 1

Rozpoznaj i wyróżnij elementy normy prawnej w podanych przepisach prawnych:

Przykład 1.
„Kto namową lub przez udzielanie pomocy doprowadza człowieka do targnięcia się na
własne życie podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5” (art. 151 k.k.).
Przykład 2.
„Kto zawiadamia o przestępstwie lub o przestępstwie skarbowym organ powołany do
ś

cigania wiedząc, że przestępstwa nie popełniono, podlega grzywnie, karze ograniczenia

wolności albo pozbawienia wolności do lat 2” (art. 238. k.k.).
Przykład 3.
„Kto  usuwa,  podrabia  lub  przerabia  znaki  identyfikacyjne,  datę  produkcji  lub  datę
przydatności  towaru  lub  urządzenia,  podlega  karze  pozbawienia  wolności  do  lat  3.”
(art. 306. k.k.).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z podanymi przykładami przepisów norm prawnych,

wyróżnić elementy normy prawnej do każdego przykładu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zapisać wyniki w tabeli.

Przykład

Dyspozycja

Hipoteza

Sankcja

Kto

namową

lub

przez

udzielanie

pomocy

doprowadza człowieka do targnięcia się na własne
ż

ycie podlega karze pozbawienia wolności od

3 miesięcy do lat 5” (art. 151 k.k.).

Kto  zawiadamia  o przestępstwie  lub  o przestępstwie
skarbowym organ powołany  do ścigania  wiedząc, że
przestępstwa  nie  popełniono,  podlega  grzywnie,
karze  ograniczenia  wolności  albo  pozbawienia
wolności do lat 2” (art. 238. k.k.).

Kto

usuwa,

podrabia

lub

przerabia

znaki

identyfikacyjne, datę produkcji lub datę przydatności
towaru lub urządzenia, podlega karze pozbawienia
wolności do lat 3” (art. 306. k.k.).

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks karny,

−

komputer z dostępem do Internetu.

wiczenie 2

Do niżej podanych zdarzeń prawnych dopasuj odpowiednie gałęzie prawne.

L.p.

Zdarzenie prawne

Gałęzie prawne

Urlop wypoczynkowy dla pracownika

Dochody i wydatki budżetu państwa

Zawarcie umowy zlecenia

Rozwód małżonków

Podanie o rozpatrzenie sprawy do urzędu gminy

Wolności obywatelskie

Czas pracy pracownika

Tryb wnoszenia zażalenia na wyrok sądu

Adopcja.

10.

Kradzież z włamaniem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z przedstawionymi zdarzeniami prawnymi,

wpisać właściwe gałęzie prawne do tabeli.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 3

Na podstawie Kodeksu cywilnego opisz cechy osoby fizycznej i prawnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

skorzystać z kodeksu cywilnego w formie książkowej lub wykorzystać odpowiednią
stronę internetową,

wyszukać odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego dotyczące osoby fizycznej i osoby
prawnej,

opisać cechy osoby fizycznej i prawnej w tabeli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Cechy

Osoba fizyczna

Osoba prawna

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks cywilny w postaci rzeczowej lub dostęp do Internetu.

wiczenie 4

Oceń prawidłowość poniższych twierdzeń, wpisując jako prawdę „P” lub fałsz „F.”

L.p.

Twierdzenie prawne

prawda

lub fałsz

akty prawa miejscowego są wydawane przez parlament

umowa zlecenia jest czynnością prawną dwustronną

konstytucja jest najwyższym aktem prawnym w Polsce

do czynności prawnej jednostronnej potrzeba co najmniej dwóch stron

umowa międzynarodowa może być zawarta między krajem a województwem

forma czynności prawnej szczegółowa jest najczęstszą formą stosowaną w życiu
gospodarczym

ustawy są uchwalane przez rząd

można zlikwidować osobę fizyczną

osoba prawna działa za pomocą organów

10.

rozporządzenia są wydawane przez rząd

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać podane w tabelce twierdzenia prawne,

określić prawdziwość lub fałszywość każdego twierdzenia,

wpisać do tabeli P – prawda lub F – fałsz.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyróżniać elementy normy prawnej?

odróżniać gałęzie prawne?

opisywać osobę fizyczna i osobę prawną?

interpretować przepisy prawne?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Podstawowe zasady prawa pracy

4.2.1. Materiał nauczania

W polskim systemie prawnym nawiązanie stosunku prawnego w zakresie wykonywania

pracy i zatrudnienia pracowników może nastąpić na podstawie dwóch powszechnych
przepisów prawnych tj. prawa pracy i prawa cywilnego.

Prawo pracy

Podstawowym źródłem prawa pracy jest Kodeks pracy z 1974 r. ze zmianami. Kodeks

pracy  reguluje  w  sposób  kompleksowy  wszystkie  podstawowe  zagadnienia  związane
z pracowniczymi  stosunkami  pracy:  zasady  prawa  pracy,  formy  nawiązania  stosunku  pracy
i jego  rozwiązanie,  wynagrodzenie  za  pracę,  obowiązki  pracownika  i  obowiązki  zakładu
pracy,  odpowiedzialność  materialną  pracowników,  zasady  ustalania  czasu  pracy,
odpowiedzialność  materialną  pracowników,  zasady  ustalania  czasu  pracy,  urlopy
pracownicze,  zatrudnianie  młodocianych  ich  ochronę  oraz  ochronę  pracy  kobiet,
bezpieczeństwo i higienę pracy, rozstrzyganie sporów między pracownikami a pracodawcami.

Uzupełnienie kodeksu pracy stanowi kilkadziesiąt rozporządzeń Rady Ministrów lub

poszczególnych Ministrów zawierających przepisy wykonawcze. Zostały w nich uregulowane
zagadnienia szczegółowe.

Stosunek pracy

Stosunek pracy jest to stosunek prawny, w którym pracownik obowiązany jest

do osobistego i zgodnego z poleceniami pracodawcy świadczenia pracy  określonego rodzaju
i na  określonym  stanowisku,  a  pracodawca  do  stworzenia  warunków  umożliwiających  jej
wykonywanie  oraz  wypłaty  wynagrodzenia  i  świadczeń  dodatkowych.  Charakterystyczną
cechą  stosunku  pracy  jest  podporządkowanie  pracownika  pracodawcy  w  toku  świadczonej
pracy.  Pracownik  ma  obowiązek  przestrzegać  obowiązującego  w  zakładzie  pracy  porządku
pracy i wykonywać polecenia przełożonych.

Powstanie stosunku pracy

Nawiązanie stosunku pracy między pracownikiem a pracodawcą powodują:

−

umowa o pracę,

−

powołanie,

−

wybór,

−

mianowanie,

−

spółdzielcza umowa o pracę.
Najpowszechniejszą metodą nawiązania stosunku pracy jest umowa o pracę. Umowa

o pracę może być zawarta:

−

na czas określony,

−

na czas nieokreślony,

−

na czas wykonania określonej pracy,

−

na okres próbny.

Elementy umowy o pracę

Podstawowym dokumentem, który stwierdza nawiązanie stosunku pracy jest umowa o pracę.
Obligatoryjnie muszą znaleźć się na niej następujące elementy:

−

data nawiązania stosunku pracy,

−

nazwa i dane pracodawcy,

−

dane pracownika,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

rodzaj wykonywanej pracy,

−

rodzaj umowy o pracę – np. czas określony,

−

wysokość wynagrodzenia,

−

sposób rozwiązania stosunku pracy,

−

podpisy pracodawcy i pracownika.
Pracodawca ma obowiązek przekazać pracownikowi umowę o pracę na piśmie

w terminie 7 dni od rozpoczęcia pracy przez pracownika.

Podstawowym obowiązkiem pracownika wynikającym ze stosunku pracy jest

wiadczenie pracy na rzecz pracodawcy. Pracownik ma obowiązek wykonywać pracę

sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych. W szczególności powinien
przestrzegać czasu pracy, przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, dbać o dobro zakładu
pracy. Podstawowym obowiązkiem pracodawcy jest obowiązek zapłaty wynagrodzenia
za pracę.

Z wynagrodzenia mogą być potrącane:

−

składki ubezpieczenia społecznego,

−

składki ubezpieczenia zdrowotnego,

−

zaliczki na podatek dochodowy,

−

należności alimentacyjne na podstawie tytułów sądowych,

−

zaliczki pieniężne – pobrane przez pracownika na poczet wynagrodzenia,

−

kary pieniężne za naruszenie porządku i dyscypliny pracy.

Rozwiązanie umowy o pracę

Umowa o pracę ulega rozwiązaniu w następujących przypadkach:

−

na mocy porozumienia stron,

−

za wypowiedzeniem przez jedną ze stron,

−

w razie rozwiązania umowy bez wypowiedzenia,

−

z upływem czasu, na który została zawarta,

−

z dniem ukończenia pracy, dla której wykonana była zawarta.

Oświadczenie strony o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia

powinno nastąpić na piśmie.

Prawo wypowiedzenia umowy przysługuje zarówno pracodawcy, jak i pracownikowi.

W drodze  wypowiedzenia  może  by  rozwiązana  umowa  zawarta  na  czas  nieokreślony
i na okres  próbny.  Przy  zawieraniu  umowy  o  pracę  na  czas  określony,  dłuższy  niż  sześć
miesięcy strony mogą zamieścić w umowie klauzulę umożliwiającą wcześniejsze rozwiązanie
umowy za uprzednim dwutygodniowym wypowiedzeniem.

Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest zróżnicowany

w zależności od czasu przepracowanego u danego pracodawcy i wynosi:

−

dwa tygodnie – jeżeli pracownik był zatrudniony przez czas krótszy niż sześć miesięcy,

−

miesiąc – jeżeli pracownik był zatrudniony, co najmniej sześć miesięcy,

−

trzy miesiące – jeżeli pracownik był zatrudniony, co najmniej 3 lata.
Pracodawca nie może wypowiedzieć umowę o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie

więcej niż dwa lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, ponadto nie można wypowiedzieć
umowy w czasie urlopu pracownika, choroby itp.

Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia tylko w określonych

przypadkach:

−

ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych
np. spożywanie alkoholu w miejscu pracy, zakłócania porządku itp.,

−

popełnienie przez pracownika przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnienie go
na zajmowanym stanowisku,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zawiniona przez pracownika utrata uprawnień koniecznych do wykonania pracy na
zajmowanym stanowisku np. prawa jazdy, itp.

Pracownikowi zwolnionemu bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów przysługuje prawo
zwrócenia się do sądu z żądaniem przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach
lub odszkodowania.

Poza rozwiązaniem umowy o pracę stosunek pracy może wygasnąć w następujących

sytuacjach:

−

mierć pracownika,

−

mierć pracodawcy,

−

tymczasowe aresztowanie pracownika.

Urlopy wypoczynkowe

Każdemu pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego płatnego

urlopu wypoczynkowego. Nabycie prawa do urlopu oraz wymiar urlopu uzależniony jest od
przepracowania określonego czasu. Do tego czasu dolicza się okresy nauki.

Pracownik ma prawo do urlopu w następującym wymiarze:

−

20 dni roboczych – do dziesięciu lat pracy,

−

26 dni roboczych – po dziesięciu latach pracy.

Do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu, wlicza się

wszelkie okresy poprzedniego zatrudnienia oraz okresy nauki.

Pracownikowi przysługuje urlop wypoczynkowy po przepracowaniu jednego miesiąca

u pracodawcy, proporcjonalnie do stażu pracy.

Jeżeli stosunek pracy ulega rozwiązaniu w ciągu roku kalendarzowego, pracownikowi

u obu  pracodawców  –  dotychczasowego  i  nowego  –  przysługuje  urlop  w  wymiarze
proporcjonalnym  do  okresu  przepracowanego  w  danym  roku  u  każdego  nich.  Urlop
niewykorzystany  w  danym  roku  pracownik  powinien  wykorzystać  w  pierwszym  kwartale
następnego roku kalendarzowego. Za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie,
jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował. Na wniosek pracownika pracodawca może
udzielić mu urlopu bezpłatnego.

Prawo cywilne

W praktyce gospodarczej w zakresie stosowania unormowań prawnych dotyczących

nawiązywania stosunków pracodawca – pracownik istotne znaczenie przybierają dwie
umowy: umowa zlecenia i umowa o dzieło.

Umowa zlecenie i umowa o dzieło są to umowy cywilnoprawne uregulowane przepisami

kodeksu cywilnego. Umowa zlecenia polega na tym, że przyjmujący zlecenie zobowiązuje się
do wykonania, z należytą starannością, określonej czynności na rzecz zleceniodawcy.

Według umowy o dzieło, przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania

określonego  dzieła,  a  zamawiający  do  zapłaty  wynagrodzenia.  Jest  to  umowa  rezultatu,
w przeciwieństwie  do  umowy  o  pracę  i  zlecenia,  które  są  umowami  starannego  działania.
Liczy się wykonanie dzieła, które powinno być oryginalne, dostosowane do indywidualnych
potrzeb zamawiającego. Umowa o dzieło jest umową odpłatną, dzieło nie musi być wykonane
osobiście przez wykonawcę, chyba, że charakter dzieła tego wymaga.

Zarówno zleceniobiorcy, jak i przyjmującemu dzieło nie przysługują prawa do urlopu

wypoczynkowego, wynagrodzenia za czas choroby, świadczeń socjalnych, itp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co jest źródłem prawa pracy?

Co nazywamy stosunkiem pracy?

Jakie są podstawowe prawa i obowiązki pracownika?

Jakie są podstawowe prawa i obowiązki pracodawcy?

Jakie znasz sposoby nawiązania stosunku pracy?

Z jakich elementów składa się umowa o pracę?

Jakie znasz sposoby rozwiązywania stosunku pracy?

Od czego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego dla pracownika?

Co jest zródełem prawa dla umów zlecenie i o dzieło?

4.2.3. Ćwiczenia

wiczenie 1

Sporządź umowę o pracę.
Anna Orłowska zamierza podjąć pracę i podpisać umowę o pracę na czas określony

w Zespole Portów Szczecin – Świnoujście na stanowisku księgowego. Wynagrodzenie brutto
2600 + premia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w Internecie wzór wypełnionej umowy o pracę,

przygotować i wypełnić umowę o pracę – dane nie ujęte w treści należy wymyśleć,

zaprezentować wynik ćwiczenia na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

wzór umowy o pracę.

wiczenie 2

Rozwiąż umowę o pracę.
Rozwiązanie umowy następuje na prośbę Pani Anny Orłowskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w Internecie wzór rozwiązania umowy o pracę,

przygotować i wypełnić dokument rozwiązanie umowy o pracę – dane nie ujęte w treści
należy wymyśleć,

zaprezentować wynik ćwiczenia na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

wzór druku rozwiązania stosunku pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wiczenie 3

Skonstruuj umowę zlecenia.
Anna Orłowska podpisała umowę zlecenie z pracodawcą wymienionym w ćwiczeniu

1 na dokonanie prac rachunkowych na okres dwóch miesięcy – wynagrodzenie 2900 zł.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w Internecie wzór umowy zlecenia,

przygotować i wypełnić umowę zlecenie – dane nie ujęte w treści należy wymyśleć,

zaprezentować wynik ćwiczenia na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

wzór druku umowy zlecenie.

wiczenie 4

Sporządź umowę o dzieło.
Anna Orłowska podpisała umowę o dzieło z pracodawcą wymienionym w ćwiczeniu 1 na

dokonanie prac rachunkowych na okres dwóch miesięcy – wynagrodzenie 2900 zł.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w Internecie wzór umowy o dzieło,

przygotować i wypełnić druk umowy o dzieło – dane nie ujęte w treści należy wymyślić,

zaprezentować wynik ćwiczenia na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

wzór umowy o dzieło.

wiczenie 5

Zinterpretuj przepisy prawa pracy, odpowiadając na poniższe pytania:

Jakie obowiązki nakładają na pracodawcę art. 94, art. 97 oraz art. 226 KP?

Jakie cechy musi posiadać pracownik, aby mógł być dopuszczony do pracy zgodnie
z art. 237 KP?

Kto podlega wstępnym badaniom lekarskim, art. 229 KP?

Jakie obowiązki w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy nakłada na pracowników
art. 211KP?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odnaleźć w Internecie lub przygotować w formie książkowej kodeks pracy,

odnaleźć odpowiednie artykuły prawne i udzielić odpowiedzi,

przedstawić na forum grupy swoją interpretację.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

kodeks pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

interpretować przepisy prawa pracy?

przygotować umowę o pracę?

przygotować dokument dotyczący rozwiązania umowy o pracę?

przygotować umowę zlecenia?

przygotować umowę o dzieło?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw

eksploatujących porty i terminale

4.3.1. Materiał nauczania

Prowadzenie działalności gospodarczej

Prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie eksploatacji portów i terminali jest

unormowane  wieloma  aktami  i  przepisami  prawnymi.  Wykonywanie  działalności
gospodarczej w Polsce, bez względu na rodzaj i formę, jest normowane przez Ustawę z dnia
2 lipca  2004  r.  o swobodzie  działalności  gospodarczej  (Dz.  U.  z  2004  r.  Nr  173,  poz.  1807
z późniejszymi  zmianami).  Według  tej  ustawy  przedsiębiorcą  jest  osoba  fizyczna  lub  osoba
prawna  wykonująca  we  własnym  imieniu  działalność  gospodarczą.  Podejmowanie,
wykonywanie  i  zakończenie  działalności  gospodarczej  jest  wolne  dla  każdego  na  równych
prawach.

Etapy rejestracji działalności gospodarczej:

−

przedsiębiorca  może  podjąć  działalność  gospodarczą  po  uzyskaniu  wpisu  do  rejestru
przedsiębiorców  w  Krajowym  Rejestrze  Sądowym  w  przypadku  osoby  prawnej  lub  do
Ewidencji  Działalności  Gospodarczej  w  przypadku  osoby  fizycznej  w  Urzędzie  Miasta
lub Gminy,

−

następnym krokiem jest wniosek o wpis do Krajowego Rejestru Urzędowego Podmiotów
Gospodarki Narodowej w Urzędzie Statystycznym, przedsiębiorca otrzymuje numer
REGON,

−

kolejnym krokiem jest wizyta w wybranym banku, w celu założenia rachunku
bankowego,

−

następnie należy udać się do Urzędu Skarbowego w celu określenia formy
opodatkowania oraz nadania numeru identyfikacji podatkowej (NIP),

−

w ciągu 7 dni od podjęcia działalności gospodarczej należy zgłosić się do Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych w celu ubezpieczenia społecznego, zdrowotnego siebie
oraz każdego zatrudnionego pracownika,

−

Sanepid, Straż Pożarna, Państwowa Inspekcja Pracy.

Spółki prawa handlowego

Aktem prawnym, którego przepisy są niezmiernie istotne w prowadzeniu działalności

gospodarczej,  jest  Ustawa  z  dnia  15  września  2000r.  Kodeks  Spółek  Handlowych  (Dz.  U.
Nr 94,  poz.  1037).  Ustawa  ta  reguluje  tworzenie,  organizację,  funkcjonowanie,
rozwiązywanie, łączenie, podział i przekształcanie spółek handlowych.

Przez umowę spółki handlowej wspólnicy albo akcjonariusze zobowiązują się dążyć

do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz, jeżeli umowa albo statut
spółki tak stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób.

Kodeks spółek handlowy dzieli spółki według następującego schematu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Klasyfikacja spółek

prawa handlowego

OSOBOWE

KAPITAŁOWE

Spółka cywilna

(regulowana przez przepisy

kodeksu cywilnego)

Spółka z ograniczoną

odpowiedzialnością

Spółka jawna

Spółka akcyjna

Spółka partnerska

Spółka komandytowa

Spółka komandytowo-akcyjna

Rys. 1. Klasyfikacja spółek [opracowanie własne]

Krajowy Rejestr Sądowy

W sądzie gospodarczym istnieje specjalny rejestr tzw. Krajowy Rejestr Sądowy, który

grupuje podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Krajowy Rejestr Sądowy działa na
podstawie Ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 o Krajowym Rejestrze Sądowym. Krajowy Rejestr
Sądowy jest scentralizowaną, informatyczną bazą danych składającą się z trzech osobnych
rejestrów:

−

rejestru przedsiębiorców,

−

rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz
publicznych zakładów opieki zdrowotnej,

−

rejestru dłużników niewypłacalnych.
Zadaniem Krajowego Rejestru Sądowego jest powszechne udostępnienie szybkiej

i niezawodnej informacji o statusie prawnym zarejestrowanego podmiotu, najważniejszych
elementach jego sytuacji finansowej oraz sposobie jego reprezentowania. Ponadto Krajowy
Rejestr Sądowy zawiera inne, istotne dla obrotu gospodarczego, dane o przedsiębiorcy, w tym
między innymi informacje o:

−

zaległościach podatkowych i celnych,

−

zaległościach wobec ZUS,

−

wierzycielach i wysokościach niespłaconych wierzytelności.
Naczelną zasadą funkcjonowania rejestru jest jawność w dostępie do informacji

zawartych w aktach. Dla bezpieczeństwa obrotu gospodarczego każdy zainteresowany może
udać się do właściwego dla działalności firmy sądu gospodarczego i przeglądać zamieszczone
tam dane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie znasz etapy rejestracji działalności gospodarczej?

Jakie spółki zaliczysz do osobowych?

Jakie spółki zaliczysz do kapitałowych?

Z jakich rejestrów składa się Krajowy Rejestr Sądowy?

Jaki jest cel działalności Krajowego Rejestru Sądowego?

4.3.3. Ćwiczenia

wiczenie 1

Dokonaj interpretacji przepisów prawnych zawartych w ustawie kodeks spółek

handlowych (Ustawa z dnia 15 września 2000) dotyczących rodzajów spółek.

Spółka jawna – opisz podstawowe zasady funkcjonowania jej, tj.: w jaki sposób rejestruje
się spółkę, kto odpowiada za zobowiązania spółki, kto reprezentuje spółkę na zewnątrz,
kto podejmuje decyzje w spółce, kiedy następuje rozwiązanie spółki.

Spółka partnerska – opisz podstawowe zasady funkcjonowania jej, tj.: cel działalności,
kto może być partnerem w spółce, sposób zawarcia umowy spółki, kto ponosi
odpowiedzialność za zobowiązania spółki, sposoby rozwiązania spółki.

Spółka komandytowa – opisz podstawowe zasady funkcjonowania jej, tj.: nazwy
wspólników, elementy umowy spółki, odpowiedzialność komandytariusza, sposób
reprezentowania spółki kontaktach zewnętrznych, stosunki wewnętrzne w spółce.

Spółka komandytowo – akcyjna – opisz podstawowe zasady funkcjonowania jej, tj.: cel
działania spółki, statut spółki, kto odpowiada za zobowiązania spółki, sposób rozwiązania
i likwidacji spółki.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (z o.o.) – opisz podstawowe zasady
funkcjonowania jej, tj.: wymagania finansowe związane z rejestracją spółki, treść i forma
umowy spółki, prawa i obowiązki wspólników, organy spółki, rozwiązanie i likwidacja
spółki.

Spółka akcyjna – opisz podstawowe zasady funkcjonowania jej, tj.: wymagania prawne
i finansowe dotyczące rejestracji spółki, prawa i obowiązki akcjonariuszy, organy spółki,
rozwiązanie i likwidacja spółki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

skorzystać z kodeksu spółek handlowych w formie książkowej lub wykorzystać
odpowiednią stronę internetową z treścią kodeksu spółek handlowych,

zapoznać się z treścią Kodeksu spółek handlowych,

przeczytać polecenia do ćwiczenia,

odnaleźć właściwe przepisy prawne,

zapisać wyniki w tabeli.

Nazwa spółki

Charakterystyka spółki

Spółka jawna

Spółka partnerska

Spółka komandytowa

Spółka komandytowo-akcyjna

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Spółka akcyjna

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rodki dydaktyczne:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

kodeks spółek handlowych.

wiczenie 2

Chcesz zarejestrować spółkę w KRS. Dokonaj interpretacji przepisów prawnych

zawartych  w  ustawie  o  Krajowym  Rejestrze  Sądowym  (Ustawa  z  dnia  20  września  1997  r.
z późniejszymi  zmianami).  Określ,  jakie  dane  należy  podać  we  wniosku  o  rejestrację  spółki
w KRS?  Podaj  adres  znajdującego  się  najbliżej  Twojej  miejscowości  Sądu  Gospodarczego
rejestrującego spółki w Krajowym Rejestrze Sądowym?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w Internecie Ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym,

zapoznać się z treścią ww. ustawy,

odpowiedzieć na pytanie.

rodki dydaktyczne:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

Kodeks spółek handlowych.

wiczenie 3

Określ adresy instytucji, w których musiałbyś załatwić formalności związane

z rozpoczynaniem działalności gospodarczej, gdybyś chciał tę działalność wykonywać
w mieszkaniu, gdzie mieszkasz.
1.

Urząd Miasta lub Gminy,

Urząd Skarbowy,

Urząd Statystyczny,

Zakład Ubezpieczeń społecznych,

Inspektorat Państwowej Inspekcji Pracy,

Inspektorat Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w Internecie bądź w książce telefonicznej adresy wymienionych instytucji,

przedstawić rozwiązanie na forum grupy.

rodki dydaktyczne:

−

komputer z dostępem do Internetu.

wiczenie 4

Zinterpretuj formy prawno-organizacyjne wybranych portów i terminali działających

w Polsce.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w Internecie strony internetowe portów i terminali działających w Polsce min. 6,

określić dla każdego podmiotu osobno formę prawno-organizacyjną,

zaprezentować wynik ćwiczenia na forum grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

interpretować przepisy Kodeksu spółek handlowych?

interpretować przepisy dotyczące KRS?

wyszukiwać informacje dotyczące adresów instytucji, w których można
dokonać rejestracji firmy?

określać formy prawno-organizacyjne portów i terminali działających
w Polsce?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Podstawy rachunkowości

4.4.1. Materiał nauczania

Podstawy prawne rachunkowości

Działalność gospodarcza może przynieść zamierzone efekty tylko wówczas, gdy opiera

się  na  dokładnej  orientacji  o  stanie  i  ruchu  zaangażowanych  w  niej  zasobów,  przebiegu
procesów  gospodarczych  oraz  osiąganych  wynikach  ekonomicznych.  Umożliwia  to  dobrze
zorganizowany  i  sprawnie  działający  system  ewidencji  gospodarczej.  Przedmiotem
rachunkowości  są  określone  zjawiska  i  procesy  gospodarcze  występujące  w  podmiotach
gospodarczych.  Podmiotami  rachunkowości  są  jednostki  prowadzące  rachunkowość.
Podmiotami  gospodarczymi  są  osoby  prawne,  jednostki  organizacyjne  nieposiadające
osobowości  prawnej  oraz  osoby  fizyczne  prowadzące  działalność  gospodarczą  bez  względu
na to, jakie procesy gospodarcze występują w tych jednostkach.

Podstawowym aktem prawnych normującym zasady prowadzenia rachunkowości

w Polsce  jest  obowiązująca  od  1995  roku  ustawa  z  dnia  29  września  1994  roku
o rachunkowości.  Jej  nowelizacja  wprowadzona  ustawą  z  dnia  9  listopada  2000  roku
o zmianie ustawy o rachunkowości miała na celu dostosowanie polskiego prawa bilansowego
do rozwiązań obowiązujących w krajach Unii Europejskiej.
Międzynarodowe  Standardy  Rachunkowości  (MSR)  to  standardy  przyjęte  na  gruncie
międzynarodowym  i  stanowiące  podstawę  zrozumienia  zasad  i  metod  rachunkowości
stosowanych  na  świecie.  W  szczególności  MSR  stanowią  kompromis  między  europejskim
a amerykańskim  systemem  rachunkowości.  Zakres  obowiązywania  MSR  jest  różny
w różnych  krajach.  Wiele  krajów  przyjęło  MSR  jako  krajowy  standard  rachunkowości.
W Polsce  bezwzględnie  obowiązujące  są  przepisy  ustawy  o  rachunkowości.  W  razie  braku
uregulowań  w  ustawie  przedsiębiorstwo  powinno  kierować  się  krajowymi  standardami
rachunkowości,  a dopiero  w  następnej  kolejności  Międzynarodowymi  Standardami
Rachunkowości.

Funkcje rachunkowości pozwalają stwierdzić rolę tej dziedziny wiedzy w prowadzeniu

działalności gospodarczej.

Funkcje rachunkowości:

−

informacyjna,

−

kontrolna,

−

analityczna.
Rachunkowość to system ewidencji gospodarczej odzwierciedlający w formie pieniężnej

zjawiska i procesy gospodarcze zachodzące w danej jednostce, pozwalający na przedstawienie
jej sytuacji majątkowej, finansowej i ustalenie wyniku finansowego.

Rachunkowość jednostki obejmuje:

−

przyjęte zasady rachunkowości,

−

prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych, ujmujących
zapisy zdarzeń w porządku systematycznym i chronologicznym,

−

okresowe ustalenie lub sprawdzenie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów
i pasywów,

−

wycenę aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego,

−

sporządzanie sprawozdań finansowych,

−

gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz pozostałej przewidzianej
ustawą dokumentacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Elementy majątku jednostki gospodarczej

Prowadzenie działalności gospodarczej niezależnie od tego, czy jest to działalność

produkcyjna,  usługowa  czy  też  handlowa  wymaga  zaangażowania  określonych  zasobów
majątkowych.  Zasoby  majątkowe  jednostki  gospodarczej  w  rachunkowości  nazywamy
aktywami.  Ustawa  o  rachunkowości  (art.  3)  określa  je  jako  „kontrolowane  przez  jednostkę
zasoby  majątkowe  o  wiarygodnie  określonej  wartości,  powstałe  w  wyniku  przeszłych
zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych”.

Majątek ten stanowi zbiór różnorodnych elementów, tworzących materialną bazę

funkcjonowania  jednostki  oraz  dających  możliwość  wykonywania  przez  nią  gospodarczych
zadań.  Zasoby  majątkowe  występują  w  różnej  postaci  i  różnie  się  zachowują  w  trakcie
procesu  gospodarczego.  Jedne  z  nich  służą  podmiotowi  gospodarczemu  przez  dłuższy  czas,
inne  znajdują  się  w  podmiocie  gospodarczym  stosunkowo  krótko.  Jedne  łatwo  spieniężyć
(sprzedać),  inne  trudniej.  Takie  rozróżnienie  znajduje  swoje  odzwierciedlenie  w  klasyfikacji
aktywów.

Rys. 2. Podział aktywów [opracowanie własne]

Do majątku trwałego (aktywa trwałe) zaliczamy te składniki, które zużywają się

stopniowo i są wykorzystywane przez dłuższy okres czasu. Aktywa trwałe podmiotu dzielimy
na zróżnicowane podgrupy.

Wartości niematerialne i prawne to nabyte przez jednostkę prawa majątkowe, nadające

się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywalnym okresie użyteczności dłuższym niż
rok. Zalicza się do nich: autorskie prawa majątkowe, licencje, koncesje, patenty, znaki
towarowe, prawa do wynalazków, oprogramowanie komputerowe.

Rzeczowe aktywa trwałe – dzielą się na:

−

rodki trwałe – to między innymi nieruchomości (grunty i budynki), maszyny

i urządzenia, środki transportu, kotły, linie energetyczne, książki, meble, dywany, sprzęt
audiowizualny, prawo do wieczystego użytkowania gruntów, inwentarz żywy, które
są kompletne, zdatne do użytkowania o przewidywanym okresie użytkowania dłuższym
niż 1 rok,

−

rodki trwałe w budowie – zalicza się do nich nakłady na budowę lub zakup i montaż

nowych środków trwałych i inne koszty ponoszone w okresie gdy proces budowy
i przygotowania do eksploatacji nie został jeszcze zakończony oddaniem i przyjęciem
ś

rodka trwałego do użytkowania.

Należności długoterminowe. Zaliczamy do nich przyszłe i spodziewane wpływy

finansowe, jeżeli ich uzyskanie nastąpi, po co najmniej roku od momentu powstania
należności, np.: należności od urzędu skarbowego, od pracowników, itp.

Inwestycje długoterminowe składają się na nie zasoby pieniężne, instrumenty kapitałowe

wyemitowane przez inne jednostki, np.: akcje, obligacje a także wynikające z umowy prawo
do otrzymania środków pieniężnych np.: udzielone pożyczki z terminem wykupu powyżej
1 roku,

TRWAŁE

OBROTOWE

AKTYWA

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Długoterminowe rozliczenie międzyokresowe są to wydatki poniesione na poczet

kosztów, które wystąpią w przyszłych okresach.

Do majątku obrotowego (aktywa obrotowe) – zaliczamy te składniki, których postać

rzeczowa występująca w podmiocie gospodarczym jest krótsza niż 1 rok. Aktywa obrotowe
podmiotu dzielimy na zróżnicowane podgrupy.

Rzeczowe aktywa obrotowe – dzielą się na:

−

materiały – surowce, paliwa, materiały podstawowe, materiały pomocnicze, opakowania,
części zamienne do maszyn i urządzeń,

−

produkcja niezakończona – produkcja w toku procesów produkcyjnych, półfabrykaty,
wykonane roboty i usługi przed ich zakończeniem,

−

produkty gotowe – wyroby własnej produkcji,

−

towary – składniki nabywane w celu odsprzedaży.
Należności krótkoterminowe. Podobnie jak w przypadku należności długoterminowych,

z tym, że okres wymagalności jest krótszy niż 1 rok.

Inwestycje krótkoterminowe – dzielą się na:

−

aktywa finansowe – podobnie jak w przypadku inwestycji długoterminowych są to te
same elementy tylko okres wymagalności jest krótszy niż 1 rok,

−

rodki pieniężne – w postaci znaków pieniężnych znajdujących się w kasie jednostki

gospodarczej lub na jego rachunku bankowym,

−

inne inwestycje krótkoterminowe – np.: posiadane lokaty bankowe do 3 miesięcy.
Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe – podobnie jak w przypadku

długoterminowych rozliczeń międzyokresowych – tylko okres jest krótszy niż 1 rok.

Tabela 1. Klasyfikacja aktywów [opracowanie własne]

TRWAŁE

Wartości niematerialne i prawne

Rzeczowe aktywa trwałe

Należności długoterminowe

Inwestycje długoterminowe

Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

OBROTOWE

Zapasy

Należności krótkoterminowe

Inwestycje krótkoterminowe

Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

ródła finansowania majątku

Wszystkie środki gospodarcze (aktywa) występujące w przedsiębiorstwie mają

odpowiednie źródła pochodzenia, zwane także źródłami finansowania majątku lub kapitałami
Kapitały lub fundusze wskazują skąd pochodzą odpowiednie zasoby i kto ma prawo
dysponowania tymi zasobami. W rachunkowości źródła finansowania aktywów to pasywa.

Podział pasywów z punktu widzenia praw własności pokazuje rysunek 3.

Rys. 3. Podział pasywów [opracowanie własne]

PASYWA

KAPITAŁY

WŁASNE

KAPITAŁY

OBCE

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kapitały własne

Kapitały własne powstają z pierwotnych wkładów właścicieli (udziałowców), a także

z zysków osiąganych przez jednostkę gospodarczą w trakcie jego działalności. Kapitał własny
jednostki gospodarczej powstaje w momencie założenia firmy. Początkowy wkład właściciela
może  mieć  postać  pieniężną  lub  rzeczową,  np.:  samochód,  komputer,  itp.  Wkład  w formie
rzeczowej  nazywamy  aportem.  Równowartość  środków  wniesionych  przez  właściciela
nazywamy  kapitałem  lub  funduszem  powierzonym.  W  trakcie  istnienia  jednostki
gospodarczej  kapitały  mogą  być  powiększone  przez  wniesienie  nowych  wartości  przez  jego
założyciela  lub  pomniejszane  –  w  wypadku  wycofania  wartości  uprzednio  wniesionych.
Jednostka gospodarcza prowadzi określoną działalność, a jej rezultatem jest zysk ewentualnie
strata.  Równowartość  środków  gospodarczych  wygospodarowanych  przez  jednostkę
nazywamy kapitałem samofinansowania. Kapitały (fundusze) mają różne nazwy w zależności
od formy prawno-organizacyjnej podmiotu. Klasyfikację ich przedstawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Kapitały (fundusze) własne jednostek gospodarczych [opracowanie własne]

Jednostka gospodarcza

Kapitał (fundusz)

powierzony

Kapitał (fundusz) samofinansowania

Przedsiębiorstwo państwowe

Fundusz założycielski

Fundusz przedsiębiorstwa

Spółdzielnia

Fundusz udziałowy

Fundusz zasobowy

Spółka akcyjna

Kapitał akcyjny

Kapitał zapasowy

Spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością

Kapitał udziałowy

Kapitał rezerwowy

Spółki osobowe

Kapitał właścicieli

Kapitały obce

Kapitały obce to wartościowy równoważnik tych składników majątku, które znajdują

się w dyspozycji jej i są własnością innych podmiotów gospodarczych. Składniki majątku
przekazane przez obce podmioty gospodarcze podlegają zwrotowi w ściśle określonym czasie
i na określonych warunkach

Wśród kapitałów obcych można wyróżnić:

−

kredyty bankowe,

−

pożyczki,

−

zobowiązania wobec dostawców – powstają z tytułu otrzymania od dostawcy materiałów,
towarów, za które zapłata nastąpi w terminie późniejszym,

−

zobowiązania wobec instytucji – z tytułu naliczonych a nie zapłaconych podatków,
składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, ceł i innych opłat,

−

zobowiązana wobec pracowników – z tytułu zaległych wynagrodzeń,

−

zobowiązania wekslowe – związane z wystawieniem weksla,

−

pozostałe zobowiązania – np.: związki zawodowe, instytucje ubezpieczeniowe.
Jednostka gospodarcza swoje długi (zobowiązania) powinna klasyfikować także

ze względu na okres spłaty.

Wyróżnia się:

−

zobowiązania krótkoterminowe, których termin spłaty jest krótszy niż rok,

−

zobowiązania długoterminowe, których termin spłaty jest dłuższy niż jeden rok.

Przychody

Do ważnych procesów wynikowych zalicza się sprzedaż wyrobów, towarów, usług, itp.

Pieniężny odpowiednik wartości sprzedaży nazywa się przychodem. Stanowi on sumę
wszystkich dokonanych sprzedaży, wynikających z przemnożenia liczby sprzedanych
składników majątkowych (wyrobów, towarów, papierów wartościowych) lub usług przez ich
cenę sprzedaży, niezależnie od tego czy dokonano zapłaty.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W rachunkowości przychody można podzielić na:

−

przychody z działalności operacyjnej – związane z operacyjną (główną) działalnością
danej jednostki,

−

pozostałe przychody operacyjne – związane z poboczną działalnością firmy,
np.: przychody ze sprzedaży środków trwałych, odpisane i przedawnione zobowiązania,
otrzymane kary, grzywny, darowizny,

−

przychody finansowe – osiągane z tytułu przeprowadzonych przez jednostkę operacji
finansowych np.: przychody z tytułu dywidend (zysk z akcji), odsetek od lokat
bankowych, przychody ze sprzedaży aktywów finansowych (akcji, obligacji), przychody
osiągnięte z różnic kursowych.
Należy zaznaczyć, że przychodu nie stanowi podatek od towarów i usług VAT.

Koszty

Kategorią przeciwstawną do przychodów są koszty. Koszty stanowią wyrażone

w pieniądzu  zużycie  składników  majątku,  usług  obcych,  pracy  pracowników.  W  Ustawie
o rachunkowości określono, że „koszty stanowią uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie
sprawozdawczym  korzyści  ekonomicznych,  o  wiarygodnie  określonej  wartości,  w  formie
zmniejszenia  wartości  aktywów  albo  zwiększenia  wartości  zobowiązań  i  rezerw,  które
doprowadzą  do  zmniejszenia  kapitału  własnego  lub  zwiększenia  jego  niedoboru  w  inny
sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli”.

W rachunkowości koszty dzielą się na:

−

Koszty  działalności  operacyjnej  –  dotyczą  produkcji  i  sprzedaży  podstawowego  celu
działalności  gospodarczej  (handlu,  świadczenia  usług).  Koszty  działalności  operacyjnej
mogą  być  klasyfikowane  według  różnych  kryteriów.  Do  podstawowych  kryteriów
klasyfikacji należy zaliczyć ich podział według rodzaju i miejsca powstawania.

−

Zużycie materiałów i energii – obejmuje zużycie materiałów podstawowych,
pomocniczych, opakowań, odpadków, paliw, energii elektrycznej, itp.

−

Amortyzację – odpisy amortyzacyjne środków trwałych oraz wartości niematerialnych
i prawnych.

−

Usługi obce – usługi świadczone przez inne jednostki na rzecz jednostki macierzystej
np.: usługi budowlane, transportowe, itp.

−

Podatki i opłaty – podatek akcyzowy, podatek od nieruchomości, od środków transportu,
opłata skarbowa, itp.

−

Wynagrodzenia (płaca brutto), bez względu na charakter stosunku pracy.

−

Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia – składki z tytułu ubezpieczeń społecznych,
odpisy na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych.

−

Pozostałe koszty rodzajowe – koszty delegacji, reklamy.
Drugim kryterium klasyfikacji kosztów działalności operacyjnej jest podział kosztów

według typów działalności (miejsca powstawania kosztów).

Według tego układu klasyfikacyjnego wyróżnia się:

−

Koszty działalności podstawowej, które obejmują koszty bezpośrednie wytwarzania
wyrobów gotowych lub usług.

−

Koszty zarządu, dotyczą kosztów związanych z zarządzaniem i administracją.

−

Pozostałe koszty operacyjne – nie wiążą się bezpośrednio ze zwykłą działalnością
jednostki gospodarczej, zalicza się do nich – wartość zlikwidowanych środków trwałych,
zapłacone kary, grzywny, przekazane darowizny.

−

Koszty finansowe – są to poniesione koszty tzw. operacji finansowych,
a w szczególności: odsetki od kredytów bankowych, ujemne różnice kursowe, zapłacone
odsetki i kary za nieterminową regulację zobowiązań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dochód – wartość uzyskanych zasobów finansowych (pieniężnych) po uregulowaniu

kosztów uzyskania przychodów, [przychody – kosztu = dochody].

Wydatek, w ujęciu ekonomicznym, jest to każdy rozchód środków pieniężnych z kasy

lub rachunku bankowego jednostki gospodarczej, w związku z zapłatą za określone dobra lub
usługi w związku z regulowaniem różnych zobowiązań jednostki. Istnieje tu zasada, że nie
każdy wydatek jest kosztem, ale każdy koszt wiąże się z wydatkiem (niekoniecznie w tym
samym czasie, co powstanie kosztu).

Zyski i straty nadzwyczajne

Zyski i straty nadzwyczajne są integralnym elementem wyniku finansowego. Są one

skutkami finansowymi zdarzeń powstających niepowtarzalnie. Zdarzeniami mającymi wpływ
na powstanie wyników nadzwyczajnych są najczęściej czynniki o charakterze losowym.
Zyski nadzwyczajne odzwierciedlają wzrost środków gospodarczych bez zaangażowania
ś

rodków własnych, np.: otrzymane odszkodowania za szkody losowe.

Straty nadzwyczajne powodują zmniejszenie stanu środków gospodarczych podmiotu.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jaki akt prawny reguluje podstawy rachunkowości w Polsce?

Co to jest rachunkowość?

Co to są aktywa?

Jak się dzielą aktywa?

Co to są pasywa?

Jak się dzielą pasywa?

Co to są przychody?

Co to są koszty?

Jaka jest różnica między kosztem a wydatkiem?

10.

Co to są straty i zyski nadzwyczajne?

4.4.3. Ćwiczenia

wiczenie 1

Określ jednostki, które mają obowiązek prowadzić pełną rachunkowość i zapisz je

w poniższej tabeli.

Jednostki, które mają obowiązek prowadzić pełną rachunkowość

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w Internecie Ustawę o rachunkowości,

wyszukać w Ustawie o rachunkowości jednostki mające obowiązek prowadzenia pełnej
księgowości,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wpisać wyszukane jednostki do tabeli.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu.

wiczenie 2

Odszukaj i zapisz w poniższej tabeli podstawowe informacje dotyczące Międzynarodowych

Standardów Rachunkowości:

−

datę rozpoczęcia działalności,

−

zakres obowiązywania,

−

członkowie,

−

podstawowe zasady działania.

Podstawowe dane

Treść

Data rozpoczęcia działalności

Zakres obowiązywania

Członkowie

Zasady działania

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w Internecie informacje na temat Międzynarodowych Standardów Rachunkowości,

wpisać do tabeli podstawowe dane.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu.

wiczenie 3

Określ funkcje rachunkowości zgodnie ze wzorem znajdującym się w poniższej tabeli.

Funkcje rachunkowości

Treść funkcji

informacyjna

kontrolna

analityczna

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wypisać do tabelki treść funkcji rachunkowości,

przedstawić wyniki na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wiczenie 4

Dokonaj klasyfikacji przedstawionych poniżej środków gospodarczych występujących

w porcie w przekroju na grupy rodzajowe dla aktywów trwałych i aktywów obrotowych.

Nazwa środka gospodarczego

Środki pieniężne na rachunku bankowym

Posiadane oprogramowanie komputerowe

Posiadane w magazynie produkty do sprzedaży

Udzielona innej firmie spedycyjnej pożyczka

Dźwig na nadbrzeżu portowym

Zakupione akcje – zamiar sprzedaży za 2 lata

Nadpłacony podatek

Samochód ciężarowy

Obligacje skarbowe – termin wykupu za 2 lata

10.

Gotówka w kasie

11.

Posiadane przez firmę w magazynie materiały papiernicze

12.

Wartość znaku towarowego firmy

13.

Dywan w biurze

14.

Opłacona na przyszły rok prenumerata gazety portowej

15.

Przyznano firmie dotację z Europejskiego Funduszu Socjalnego

16.

Wózek widłowy w magazynie

17.

Kwoty należne od kontrahentów

18.

Rozpoczęta budowa garażu dla sprzętu portowego

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

uszeregować (w poniższej tabeli) środki gospodarcze w przekroju na grupy rodzajowe dla
aktywów trwałych i aktywów obrotowych,

przedstawić wyniki na forum grupy.

POZ.

AKTYWA TRWAŁE

Wartości niematerialne i prawne

Rzeczowe aktywa trwałe

Należności długoterminowe

Inwestycje długoterminowe

Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

AKTYWA OBROTOWE

Zapasy

Należności krótkoterminowe

Inwestycje krótkoterminowe

Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wiczenie 5

Dokonaj klasyfikacji aktywów.

Określenie składnika

Klasyfikacja szczegółowa

Pożyczka udzielona innej jednostce
gospodarczej na okres 3 lat

Aktywa trwałe

Inwestycje

długoterminowe

Pożyczka

długoterminowa

Samochód ciężarowy

Materiały do produkcji

Oprogramowanie komputerowe

Długopisy

Grunty własne

Rybki akwariowe w biurze handlowym

Pieniądze w kasie

Zakupione akcje w celach handlowych

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wpisać w puste miejsca w tabelce właściwe nazwy,

przedyskutować rozwiązanie na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 6

Dokonaj klasyfikacji kapitałów własnych poprzez odpowiednie wypełnienie poniższej

tabeli.

Przykłady kapitałów

Prawda

/ Fałsz

W spółce jawnej kapitał powierzony nazywa się kapitał założycielski

W spółdzielni kapitał wygospodarowany w trakcie działalności to fundusz zasobowy

W Spółce akcyjnej kapitał wygospodarowany w trakcie działalności to kapitał rezerwowy

W przedsiębiorstwie państwowym kapitał powierzony to fundusz założycielski

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać treść tabeli,

określić czy podane zdanie są prawdziwe (wpisz P) lub fałszywe (wpisz F).

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

interpretować ustawę o rachunkowości?

wyszukiwać

informację

regulacjach

prawnych

dotyczących

międzynarodowych standardów rachunkowych?

określać funkcje rachunkowości?

klasyfikować aktywa?

klasyfikować pasywa?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Przepisy prawa dotyczące zasad działalności w różnych

gałęziach transportu

4.5.1. Materiał nauczania

Transport drogowy

Główne regulacje prawne dotyczące międzynarodowego transportu drogowego:

−

konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) z 1956 r.,

−

konwencja celna dotycząca międzynarodowego przewozu towarów z zastosowaniem
karnetów TIR (Konwencja TIR) z 1957 r.,

−

konwencja o wspólnej procedurze tranzytowej (WPT) z 1987 r.,

−

umowa europejska dotycząca pracy załóg pojazdów wykonujących przewozy drogowe
(AETR) z 1970 r.,

−

umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów
niebezpiecznych (ADR) z 1957 r.,

−

umowa o międzynarodowych przewozach szybko psujących się artykułów
ż

ywnościowych (ATP) z 1970 r.

Konwencja CMR, podpisana w 1956 r. w Genewie, ma zastosowanie przy

wykonywaniu  zarobkowego  przewozu  drogowego  towarów  pod  warunkiem,  że  miejsce
nadania  towaru  i miejsce  przeznaczenia  znajduje  się  w  dwóch  różnych  krajach,  z  których
jeden  jest  stroną  Konwencji  CMR.  Postanowienia  prawa  wewnętrznego  poszczególnych
państw  określają,  jaki  podmiot  jest  uprawniony  do  prowadzenia  działalności  w  zakresie
międzynarodowego  transportu  drogowego.  W  Polsce  kwestie  te  są  unormowane  w  ustawie
o transporcie  drogowym.  Konwencja  CMR  ma  zastosowanie  wyłącznie  w  odniesieniu  do
przewozów  wykonywanych  na  podstawie  umowy  przewozu  samochodami,  pojazdami
członowymi, przyczepami i naczepami.

Konwencja TIR podpisana w 1975 r. w Genewie, dotyczy międzynarodowego przewozu

towarów  z  zastosowaniem  karnetu  TIR.  Karnet  TIR  umożliwia  transport  ładunków
w pojeździe  posiadającym  certyfikat  celny.  Załadowany  pojazd  zamykany  jest  plombą  celną
w  urzędzie  celnym  wyjściowym  i  praktycznie  towar  bez  kontroli  celnej  pośredniej
przewożony  jest  do  urzędu  celnego  końcowej  odprawy.  Kontrola  przez  urzędy  celne
przejściowe (tranzytowe) ogranicza się jedynie do sprawdzenia dokumentów i stanu plomby
założonej  w  Urzędzie  Celnym  wyjściowym.  Niemożliwe  jest  dokonywanie  przeładunków
pomiędzy UC wyjściowym i docelowym.

Konwencja o wspólnej procedurze tranzytowej (WPT) z 1987 r., stosowana jest

w transporcie drogowym oraz, w formie uproszczonej, w transporcie kolejowym i lotniczym.

W ramach wspólnej procedury tranzytowej towary są przewożone z urzędu wyjścia

z jednej umawiającej się strony do urzędu przeznaczenia w drugiej umawiającej się strony na
podstawie jednego dokumentu celnego i jednego zabezpieczenia (z reguły gwarancji),
ważnych od rozpoczęcia do zakończenia procedury. W urzędach celnych tranzytowych
formalności celne ograniczone są do minimum.

Podstawową cechą wspólnej procedury tranzytowej jest wprowadzenie znacznych

uproszczeń przy przewozach towarów w transporcie międzynarodowym. Procedura ta jest,
zatem korzystna dla podmiotów dokonujących obrotu towarowego z zagranicą.

Umowa europejska dotycząca pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe

przewozy  drogowe  (AETR)  została  sporządzona  w  1970  r.  w  Genewie.  Polska  podpisała  tę
umowę w 1971 r., jednakże ratyfikowana dopiero w 1992 r. Umowa ta doczekała się publikacji
po  siedmiu  latach,  w  1999  r.,  i  od  tego  czasu  obowiązuje  w  naszym  kraju.  Celem  konwencji
AETR  jest  zwiększenie  bezpieczeństwa  ruchu  drogowego,  poprzez  regulacje  istotnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

warunków zatrudnienia kierowców w transporcie drogowym. Ważne też jest wypracowanie
metod i środków zapewniających wykonanie postanowień zawartych w AETR. Przepisy AETR
obowiązują i stosuje się je w każdym kraju, który jest stroną konwencji, bez względu na to czy
jest to przewóz krajowy czy międzynarodowy, osób czy towarów.

Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów

niebezpiecznych (ADR). Umowa określa stosunki prawne między uczestniczącymi
państwami, natomiast przepisy regulujące w szerokim zakresie warunki przewozu
poszczególnych

materiałów

niebezpiecznych

międzynarodowym

transporcie

samochodowym,  które  zawarte  są  w  jej  załącznikach.  Załącznik  A  dzieli  wszystkie
produkowane  w  świecie  materiały  na  dziewięć  klas  niebezpieczeństwa  oraz  zawiera
szczegółowy  wykaz  tych  materiałów  w  poszczególnych  klasach.  Określa  ogólne
i szczegółowe  warunki  opakowania  pojedynczych  materiałów,  wymagania  w  zakresie
oznakowania materiałów oraz warunki badań i znakowania tych materiałów załącznik B).

Umowa

międzynarodowych

przewozach

szybkopsujących

się

artykułów

ywnościowych (ATP) ma na celu poprawę przewozu szybkopsujących się artykułów

ywnościowych, pod kątem zachowania wysokiej jakości przewożonych towarów

transportem międzynarodowym. Postanowienia umowy stosuje się do:

−

każdego przewozu wykonywanego na rzecz osób trzecich lub na własny rachunek
wyłącznie transportem kolejowym lub samochodowym lub obydwoma tymi rodzajami
transportu,

−

do  przewozów  morskich  na  odległość  mniejszą  niż  150  km,  pod  warunkiem  że  ładunki
dostarczane są bez przeładunku środkami transportu używanymi do przewozu lądowego
lub  przewozów  lądowych  i  pod  warunkiem  że  przewozy  te  poprzedza  lub  następuje  po
nich  jeden  lub  kilka  przewozów  lądowych,  albo  są  one  wykonywane  między  dwoma
takimi przewozami lądowymi.

Transport kolejowy

Podstawowe uregulowania prawne to:

−

COTIF 1980 – Konwencja o międzynarodowym przewozie kolejami, której załącznik B
znany jest jako przepisy ujednolicone o umowie międzynarodowego przewozu towarów
kolejami (CIM);

−

SMGS – Umowa o międzynarodowej Kolejowej Komunikacji Towarowej SMGS,

−

PPW – przepisy użytkowania wagonów w kolejowej komunikacji międzynarodowej –
obowiązuje strony SMGS;

−

CIM – CUV – przepisy ujednolicone o umowie użytkowania wagonów
w międzynarodowej komunikacji kolejowej – załącznik Rico konwencji COTIF 1980;

−

RICo – regulamin międzynarodowego przewozu kolejami kontenerów – aneks nr II do
CIM;

−

RID – regulamin dla międzynarodowego przewozu kolejami towarów niebezpiecznych –
aneks nr I konwencji COTIF 1980;

−

RIP – regulamin międzynarodowego przewozu kolejami wagonów prywatnych – aneks
nr II do CIM;

−

RIV – umowa o wzajemnym użytkowaniu wagonów towarowych w komunikacji
międzynarodowej – podpisana przez sygnatariuszy COTIF.
Najważniejsze konwencje dotyczące przewozów kolejowych to COTIF 1980 i SMGS,

które regulują kwestie prawne w następujących krajach:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zakres stosowania konwencji COTIF prezentuje tabela 3.

Tabela 3. Kraje stosujące konwencje COTIF [opracowanie własne]

KOLEJE

NR KODU

SKRÓT

Austriackie

OEBB

Algierskie

SNTF

Belgijskie

Brytyjskie

Bośni i Hercegowiny

Chorwackie

Czeskie

Duńskie

DSB

Fińskie

Francuskie

SNCF

Greckie

Hiszpańskie

RENIE

Holenderskie

Irackie

IRR

Irańskie

RAI

Irlandzkie

–

CIE

Luksemburskie

CFL

Macedońskie

MŻ

Niemieckie

Norweskie

NSB.

Portugalskie

Rumuńskie

CFR

Słowackie

ZSR

Słoweńskie

SŹ

Syryjskie

CFS

Szwajcarskie

SBB

Szwedzkie

Tunezyjskie

–

SNCFT

Tureckie

TCDD

Węgierskie

MAV

Włoskie

Umowa o międzynarodowej kolejowej komunikacji towarowej z dnia 1 listopada 1991 r.,

jest umową międzyresortową. Podpisali ją kierownicy resortów komunikacji z 22 państw.

Tabela 4. Kraje stosujące konwencje COTIF [opracowanie własne]

KOLEJE

NR KODU

SKRÓT

Azerbejdżańskie

Białoruskie

Chińskie

KŻD

Estońskie

EVR

Gruzińskie

Kazachskie

KZH

Kirgiskie

KGR

Koreańskie

Łotewskie

LDZ

Mołdawskie

CFM

Rosyjskie

RŻD

Tadżyckie

TPD

Turkmeńskie

TRK

Uzbeckie

SAZ

Ukraińskie

Wietnamskie

DSVN

W Polsce obowiązują obie konwencje.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Transport lotniczy

W transporcie lotniczym najważniejszą rolę odgrywają uregulowania przyjęte przez

Zrzeszenie

Międzynarodowego

Transportu

Lotniczego

IATA,

która

zrzesza

międzynarodowych  przewoźników  wykonujących  loty  regularne.  IATA  reguluje  kwestie
dotyczące  przewozu  ładunków,  przewozu  poczty,  ładunków  niebezpiecznych,  towarów
szybko  psujących  się  i  żywych  zwierząt.  Międzynarodowe  przewozy  lotnicze  ładunków
podlegają  postanowieniom  Konwencji  Warszawskiej  z  1929  r.  o  ujednoliceniu  niektórych
prawideł dotyczących międzynarodowego przewozu lotniczego.

Konwencja z dnia 7 grudnia 1944 roku o międzynarodowym lotnictwie cywilnym.

Jest ona podstawowym aktem prawnym normującym międzynarodową działalność lotnictwa
cywilnego, przyjętym do stosowania przez 188 państw członków Organizacji ICAO
(International

Civil

Aviation

Organization).

Uwarunkowania

prawne

dotyczące

przynależności państwowej statków powietrznych zawarte są w jej kilku artykułach.

Postanawiają one m.in., że każdy cywilny statek powietrzny:

−

ma przynależność państwową Państwa, w którym jest zarejestrowany (art. 17),

−

nie może mieć ważnej rejestracji jednocześnie w kilku państwach (art. 18),

−

ma posiadać właściwe znaki przynależności państwowej (art. 20).

Transport morski

W transporcie morskim do podstawowych przepisów należą:

−

Konwencja Helsińska – jest to konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru
Morza Bałtyckiego powstała w 1974. Określa ona zasady współpracy 9 państw
nadbałtyckich w zakresie ochrony Bałtyku,

−

Konwencja IMDGC – konwencja normuje zasady przewozu towarów niebezpiecznych
drogą morską,
W transporcie morskim obowiązują dwa podstawowe listy przewozowe: True of Landing

i Express Bill of Landing.

Roszczenia w transporcie

Roszczeniem nazywa się uprawnienie wierzyciela do żądania od dłużnika spełnienia

określonego  świadczenia.  Roszczenia  w  transporcie  wynikają  głównie  z  umowy  przewozu,
wygasają one w chwili odbioru przez odbiorcę przesyłki. Przyjęcie jej bez zastrzeżeń oznacza
przyznanie,  że  przewoźnik  należycie  wywiązał  się  ze  swoich  obowiązków.  Od  tej  zasady
istnieją  jednak  wyjątki:  nie  wygasają  roszczenia  z  tytułu  całkowitego  braku  przesyłki,
niedotrzymania  terminu  przewozu.  Roszczenia  z  tytułu  uszkodzenia  lub  częściowego
uszkodzenia  nie  wygasają,  jeżeli  szkody  te  zostaną  protokolarnie  stwierdzone.  Podobne
zasady  dotyczą  przesyłek,  które  mogą  być  niewidoczne  z  zewnątrz  i  ujawniają  się  dopiero
po odebraniu przesyłki i dokładnym jej sprawdzeniu.

Przedawnieniem roszczeń nazywamy określony termin, po którym upływie nie można

dochodzić roszczeń, mimo, że nadal one istnieją. Terminy przedawnienia roszczeń są zależne
od podstawy prawnej, na podstawie, której doszło do zawarcia umowy przewozu.

Wszelkie spory wynikające z umowy przewozu powinny być rozwiązywane

w postępowaniu reklamacyjnym. Reklamacja powinna być wniesiona na piśmie i powinno
zawierać następujące dane:

−

określenie osoby wnoszącej reklamację,

−

przedmiot sporu,

−

uzasadnienie reklamacji,

−

opis załączników,

−

adres, na który należy udzielić odpowiedzi,

−

podpisy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie znasz główne regulacje prawne normujące transport drogowy?

Jakie znasz główne regulacje prawne normujące transport kolejowy?

Jakie znasz główne regulacje prawne normujące transport lotniczy?

Jakie znasz główne regulacje prawne normujące transport morski?

Na czym polegają roszczenia w transporcie?

4.5.3. Ćwiczenia

wiczenie 1

Sporządź reklamację dotyczącą zaistniałej sytuacji.
Przewoźnik drogowy nie dostarczył, zgodnie z podpisaną umową terminowo ładunku

do odbiorcy. Zwłoka w dostawie spowodowała, że Twoja firma będzie musiała zapłacić
odsetki karne za nieterminowość.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odnaleźć w Internecie wzór wypełnionej reklamacji,

odszukać w podanej literaturze dodatkowe informacje na temat reklamacji,

sporządzić reklamację do treści zdania – dodatkowe dane otrzymasz od nauczyciela,

przedstawić reklamację na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wzór reklamacji,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 2

Firma „Paris” z Francji eksportuje towary żywnościowe do Łotwy. Trufle przewożone są

na całej trasie transportem kolejowym. Należy określić, na jakim odcinku trasy przewozu jest
stosowany list przewozowy CIM, a na jakim list przewozowy SMGS?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

skorzystać z Internetu, w celu sprawdzenia jakie kraje stosują przepisy CIM, a jakie
przepisy SMGS,

narysować schemat trasy, uwzględniając kraje przez, które odbędzie się przewóz.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

umowa CIM,

−

umowa SMGS,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

mapa Europy z wykresem linii kolejowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wiczenie 3

Określ, na jakim odcinku trasy przewozu jest stosowany list przewozowy CIM, a na

jakim list przewozowy SMGS przy przewozie koleją sprzętu AGD z Niemiec do Albanii.
Wiedząc, że trasa przebiega przez: Niemcy, Czechy, Austrię, Słowenię, Chorwację, Albanię.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

skorzystać z Internetu, w celu sprawdzenia jaki kraje stosują przepisy CIM, a jaki
przepisy SMGS,

narysować schemat trasy, uwzględniając pokonywane kraje.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

mapa Europy z wykresem linii kolejowej,

−

umowa CIM,

−

umowa SMGS,

−

komputer z dostępem do Internetu.

wiczenie 4

Scharakteryzuj zasady przewozu towarów niebezpiecznych transportem morskim,

drogowym, kolejowym, lotniczym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w Internecie odpowiednie konwencje i opisać w dowolnej formie: zasady
załadunku, zasady oznaczenia, zasady przejazdu, zasady wyładunku, uprawnienia do
kierowania pojazdem,

przedstawić odpowiedzi na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

sporządzać reklamację?

interpretować przepisy prawne dotyczące przewozu różnymi środkami
transportu?

określać dokumenty przewozowe?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Koszty i ceny w transporcie

4.6.1. Materiał nauczania

Koszt jest to wyrażone wartościowo zużycie środków pracy, przedmiotów pracy, usług

obcych, samej pracy.

Z punktu widzenia działalności firm przewozowych bardzo ważnym parametrem jest

koszt własny produkcji usługi transportowej charakteryzujący się zmiennością – tzn. zależny
jest od wielkości produkcji, gałęzi transportu, warunków i okresu jego wykonywania.
Właściwe zarządzanie kosztami, ich kontrola i optymalizacja wymaga poznania ich
szczegółowej struktury oraz specyfiki.

Elementami, które mają bezpośredni wpływa na kształtowanie się poziomu kosztów

transportu są:

−

technologia realizowanej usługi transportowej,

−

waga towaru,

−

objętość towaru,

−

odległość przemieszczania,

−

niebezpieczeństwo związane z przewozem towaru (dotyczy towarów objętych ADR),

−

podatność transportowa towaru.

Obecnie najczęściej stosowanym w przedsiębiorstwach sposobem podziału kosztów jest

układ  rodzajowy,  który  pozwala  grupować  koszty  według  treści  ekonomicznej  elementów
poniesionych  nakładów  środków  produkcji,  potrzebnych  do  obliczenia  wartości  produkcji
dodanej.  Całość  kosztów  ponoszonych  w  przedsiębiorstwie  w  ramach  poszczególnych
dziedzin  działalności  można  rozłożyć  na  pewne  elementarne  składniki.  Są  to  pierwotne,
jednorodne  składniki  kosztów,  będące  dla  danego  przedsiębiorstwa  elementami  procesu
pracy. Składniki te określa się mianem rodzajów kosztów, a ich odpowiednie uszeregowanie
– rodzajowym układem kosztów.

Standardowy układ rodzajowy kosztów zawiera następujące elementy:

−

amortyzacja,

−

zużycie materiałów i energii,

−

wynagrodzenia,

−

narzuty na wynagrodzenia,

−

podatki,

−

inne koszty.

Narzuty na wynagrodzenia obejmują dwie pozycje kosztów w formie stawek liczonych

od  wynagrodzeń:  składki  z  tytułu  ubezpieczeń  społecznych,  oraz  odpisy  na  fundusze
specjalne,  które  mogą  być  wykorzystane  na  ściśle  określone  cele  bądź  też  mają  chronić
przedsiębiorstwo  przed  ryzykiem,  jakie  powstaje  na  skutek  prowadzonej  działalności
(np. fundusz  socjalny,  fundusz  pracy).  Natomiast  pozycja  podatki  zawiera  tzw.  podatki
kosztowe, jak, np. podatek od nieruchomości i podatek gruntowy. Do innych kosztów zalicza
się  przede  wszystkim  koszty  czynszów  za  dzierżawę  gruntów,  budynków  i  budowli,  opłat
ubezpieczeń majątkowych oraz koszty podróży służbowych.

Ważny z punktu widzenia działalności firmy transportowej jest podział na koszty stałe

i zmienne:

−

koszty  stałe  są  w  zasadzie  niezależne  od  zmian  w  rozmiarze  produkcji  transportowej.
Do tej  grupy  kosztów  należą:  koszty  zatrudnienia  pracowników,  amortyzacja,
ubezpieczenie  majątku  (np.  pojazdów),  koszty  licencji  i  pozwoleń.  podatki  od
nieruchomości, dzierżawa, leasing, itp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

koszt zmienne ulegają zmianie wraz ze zmianą wielkości produkcji tzn. np. rosną wraz ze
wzrostem sprzedaży.

Ceny w transporcie

Cena usługi transportowej jest pieniężnym wyrażeniem jej wartości. Powinna

uwzględniać koszt własny produkcji usługi oraz zysk.

Ceny usług transportowych mogą być różnicowane w zależności od:

−

gałęzi transportu,

−

rodzaju środka przewozowego,

−

rodzaju świadczonych usług transportowych,

−

charakteru przewozu.

Koszty usług transportowych ponoszone w poszczególnych gałęziach transportu

ze względu  na  stosowane  środki  przewozowe  oraz  technologie  transportowe  wykazują  duże
różnice.  Dlatego  też  ceny  oparte  są  na  kosztach  występujących  w  poszczególnych  gałęziach
transportu.

W praktyce usługi transportowe realizowane są często przy udziale większej ilości gałęzi

(zazwyczaj  przy  dwóch),  ceny  ryczałtowane  za  całość  świadczonych  usług.  Wówczas  ceny
ustalane  są  na  podstawie  odrębnych  kalkulacji  kosztów,  odpowiednich  dla  każdej  gałęzi
transportu.  Ze  zróżnicowaniem  cen  usług  transportowych  mamy  również  do  czynienia
w ramach  jednej  gałęzi  transportu.  Zależy  to  od  rodzaju  środka  przewozowego
zastosowanego  do  wykonania  przewozu,  ponieważ  koszt  jednostkowy  przewozu  zmniejsza
się  wraz  ze  wzrostem  ładowności  środka  przewozowego,  a  co  się  z  tym  wiąże  –  cena  za
przewóz ulega obniżeniu w miarę zwiększania się masy przesyłki.

Przedsiębiorstwa transportowe, spedycyjne czy logistyczne obok usługi przewozu

wiadczą także szereg innych, dodatkowych usług, jak usługi przeładunkowe, magazynowe,

kompletacja, itp., w przypadku, których ustalane są odrębne ceny.

Ze względu na różny charakter przewozu, inne ceny będą stosowane w przewozach osób,

a inne w przewozach towarów. Różnice wystąpią także w zasadach kalkulacji kosztów
będących podstawą przy ustalaniu cen dla każdego z tych rodzajów przewozów.

Ponieważ w przewozach międzynarodowych koszty są wyższe, ceny ulegają

zróżnicowaniu również w zależności od tego, czy mamy do czynienia z przewozami
krajowymi, czy międzynarodowymi.

Systemy ustalania cen w transporcie

Generalnie możemy wskazać na dwa sposoby ustalania cen w transporcie:

−

system umowny,

−

system taryfowy.

System umowny polega na tym, że każdorazowo usługobiorcy i firmy transportowe

zawierają  umowę  na  realizację  procesu  transportowego,  w  której  ustalają  wysokość  ceny
(stawki)  za  usługę  transportową.  Cena  umowna  jest  często  ustalana  w  wyniku  negocjacji
przeprowadzonej  między  usługodawcą  a  usługobiorcą.  Wysokość  tej  ceny  w  zasadzie  nie
podlega  żadnym  ograniczeniom  prawnym.  Są  to  ceny  wolne,  których  wysokość  jest
kształtowana  przez  popyt  i  podaż.  Ceny  umowne  można  stosować  w  każdym  przypadku,
chyba  że  obowiązujące  przepisy  lub  umowy  międzynarodowe  nie  stanowią  o  stosowaniu
ograniczeń  w  zakresie  ustalania  cen  przez  przedsiębiorstwa  świadczące  usługi  transportowe,
spedycyjne czy logistyczne.

W systemie taryfowym mamy do czynienia z taryfą, czyli podaną do publicznej

wiadomości ceną za wykonanie określonych usług transportowych wraz z postanowieniami,
które określają zasady jej stosowania i obliczania opłat.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Taryfy mogą być ustalane:

−

przez poszczególnych przewoźników,

−

przez grupę przewoźników w wyniku zawartych porozumień,

−

przez kompetentny organ administracji państwowej lub instytucje zrzeszające
przewoźników i spedytorów.

Ceny zawarte w taryfach są cenami jednostkowymi. Oznaczają, więc cenę za przewóz

określonej jednostki ładunku, na przykład na podaną w taryfie odległość.

Na poziom cen duży wpływ mają warunki występujące na rynku usług transportowych,

a ściślej  rzecz  ujmując,  poziom  popytu  i  podaży  oraz  poziom  konkurencji.  Jeśli  podaż
przewyższa popyt, ceny powinny maleć. Podobnie jest w sytuacji ostrej konkurencji na rynku,
zwłaszcza  konkurencji  cenowej.  Natomiast,  jeśli  popyt  przewyższa  podaż,  ceny  mogą
wzrastać. W praktyce jednak nie zawsze te podstawowe reguły ekonomiczne są stosowane.

Zasadniczo taryfowy system ustalania cen występuje przy masowych i powtarzalnych

aktach kupna i sprzedaży. Ujednolicone stawki jednostkowe taryf mają charakter cen
odpowiadających przeciętnym warunkom i kosztom produkcji.

W bardzo wąskim znaczeniu taryfa transportowa oznacza zestawienie cen za usługi

transportowe.  W  nieco  szerszym  znaczeniu  pod  pojęciem  taryfy  transportowej  rozumie  się
podany  do  powszechnej  wiadomości  wykaz  stawek  i  opłat,  tj.  cen  jednostkowych  za
wykonanie  określonych  usług  transportowych  oraz  zbiór  przepisów  określających  warunki
stosowania  tych  stawek  i  sposób  obliczania  według  nich  opłat  za  poszczególne  usługi.
W najszerszym  znaczeniu  przez  taryfę  transportową  rozumie  się  zbiór  przepisów
regulujących warunki wykonania określonych usług transportowych.

Stawki opłat stosowane w taryfach

Stawki opłat w taryfach ustalane są najczęściej na podstawie kosztów własnych

ponoszonych w związku ze świadczeniem usług transportowych. Stawki mogą być:

−

stałe (proporcjonalne),

−

degresywne (malejące),

−

progresywne (rosnące).
Stawki stałe występują wtedy, kiedy za każdą jednostkę pracy przewozowej (tkm, pkm)

obowiązuje  ta  sama  stawka,  bez  względu  na  wielkość  całkowitej  produkcji  zrealizowanej
w danym  przewozie.  Przy  stawkach  degresywnych  opłata  za  każdą  jednostkę  pracy
przewozowej  zmniejsza  się  wraz  ze  wzrostem  jej  rozmiarów  pod  wpływem  wzrostu
na przykład  odległości  przewozu.  Stawki  progresywne  są  odwrotnością  stawek
degresywnych, to znaczy wzrastają wraz ze wzrostem wielkości pracy przewozowej.

Taryfy transportowe mogą również zawierać stawki mieszane, które łączą cechy wyżej

wymienionych stawek.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie elementy wpływają na koszty transportu?

Jak dzieli się układ rodzajowy kosztów?

Co to są koszty stałe i koszty zmienne?

Co to jest cena?

Jakie znasz sposoby ustalania cen w transporcie?

Na czym polega system umowny?

Na czym polega system taryfowy?

Co to są taryfy?

Jak dzielą się stawki w opłatach taryfowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.3. Ćwiczenia

wiczenie 1

Przyporządkuj podane niżej koszty do odpowiednich grup kosztów rodzajowych

(wynagrodzenia  pracowników  portowych,  zużycia  paliwa,  urządzeń  portowych,  naprawy
urządzeń  portowych  przez  zewnętrzne  firmy,  płacone  przez  pracodawców  ubezpieczenia
społeczne  za  pracowników,  koszty  reklamy  portowej,  zużycie  energii  elektrycznej  w porcie,
opłaty  za  dzierżawę  budynku  portowego,  podatki  związane  z  działalnością  portową,  zużyte
opakowania).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przyporządkować podane koszty występujące w porcie do odpowiednich grup
rodzajowych,

zaprezentować wynik ćwiczenia na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 2

Przyporządkuj koszty występujące w porcie do kosztów stałych i zmiennych

(wynagrodzenie  pracowników  biurowych,  nadgodziny  dla  pracowników  pracujących  przy
załadunku  statków,  abonament  za  używanie  programów  komputerowych,  zużycie  energii
elektrycznej,  abonament  za  przesył  energii  elektrycznej,  zużycie  materiałów  potrzebnych  do
sztuowania ładunku, abonament telefoniczny, rozmowy telefoniczne).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przyporządkować podane koszty występujące w porcie do odpowiednich grup rodzajowych,

zaprezentować wynik ćwiczenia na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 3

Porównaj ceny w komunikacji lotniczej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odnaleźć strony internetowe przewoźników lotniczych świadczących usługi lotnicze dla
pasażerów,

odnaleźć zakładkę dotyczącą możliwości sprawdzania cen biletów na wybrane trasy
lotnicze,

porównać ceny przelotu dla wybranych 5 rejsów obsługiwanych przez trzech
przewoźników działających na terenie Polski – trasy lotnicze otrzymasz od nauczyciela,

porównać odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

cenniki linii lotniczych.

wiczenie 4

Określ ceny usług kolejowych związanych z przewozem osób.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać rozkład jazdy na stronie internetowej PKP i innych przewoźników,

wyszukać dla 10 wybranych tras kolejowych ceny biletów (przy uwzględnieniu dla
każdej trasy różnych zmiennych czynników, np.: rodzaj pociągu, klasa, rodzaj
przewoźnika, itp.) trasy zostaną podane przez nauczyciela,

porównać odpowiedzi na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

rozkład jazdy, cenniki kolejowe.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

identyfikować koszty związane z działalnością portową?

wyszukiwać informacje dotyczącą cen?

określać przyczyny wynikające z różnic cenowych występujących
w różnych gałęziach transportu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Istota negocjacji handlowych

4.7.1. Materiał nauczania

Negocjacje to dwustronny proces komunikowania się, którego celem jest osiągnięcie

porozumienia, gdy interesy zaangażowanych stron są konfliktowe. Strony negocjacji próbują
za pomocą argumentów i perswazji przezwyciężyć dzielące je różnice i znaleźć
satysfakcjonujące rozwiązanie.

Style negocjacyjne:

−−−−

konfrontacja – podejście oparte na myśleniu w kategoriach korzyść/strata, daleko idące
żą

dania, kosztem interesów drugiej strony (twardy styl negocjacji),

−−−−

kompromis – myślenie korzyść/korzyść, ale każda ze stron częściowo korzysta
i częściowo traci, jeśli chodzi o realizację własnych interesów, kompromis wcale nie
musi oznaczać najlepszego z możliwych rozwiązań,

−−−−

kooperacja – korzyść/korzyść, wspólne rozwiązywanie problemów, poszukiwanie
porozumienia, które pozwoli na zrealizowanie interesów obu stron w jak najszerszym
zakresie (rzeczowy styl negocjacji),

−−−−

przystosowanie – strata/korzyść, prowadzące do kapitulacji, daleko idące ustępstwa,
po to, by zrealizować interesy drugiej strony i utrzymać z nią poprawne stosunki (miękki
styl negocjacji),

−−−−

unikanie – strata/strata, prowadzi do wycofania się strony z negocjacji, wynika to z braku
możliwości wywierania nacisku na sytuację oraz przekonania, że koszty rozwiązywania
problemu są większe niż korzyści płynące z jego rozstrzygnięcia.

Techniki negocjacyjne

Są to instrumenty realizacji strategii i środki, przy pomocy których osiąganie są założone

cele negocjacji. Do najciekawszych taktyk zaliczyć można:

−−−−

niepełne  pełnomocnictwo  („muszę  się  skonsultować”)  –  negocjator  może  uzyskać
korzyści  z  posiadania  prawdziwego  lub  pozornego  zwierzchnika,  który  nie  biorąc
bezpośredniego  udziału  w  negocjacjach,  ma  ostateczny  głos  przy  zatwierdzaniu
porozumienia,

−−−−

nieprzekraczalne terminy – zagrożenie terminem wywołuje presję na drugą stronę, która
zmuszona jest do działania w terminie, który nie jest dla niej najwygodniejszy. W efekcie
sprawność psychiczna strony słabnie, opór przed argumentacją maleje,

−−−−

nagroda w raju – obiecujemy partnerowi, iż jeśli zaspokoi nasze żądania, zostanie
nagrodzony w najbliższej, ale nieokreślonej przyszłości,

−−−−

próbny  balon  –  taktyka  obliczona  na  wyciągnięcie  dodatkowych  informacji,  których
druga  strona  nie  chce  ujawnić.  Polega  na  zadawaniu  pytań:  „co  by  było,  gdyby...”  lub
tworzeniu  hipotetycznych  sytuacji.  Analizując  reakcję  drugiej  strony,  uzyskujemy
odpowiedzi na pytania, na które nigdy nie usłyszelibyśmy odpowiedzi wprost,

−−−−

„dobry i zły policjant” – „zły policjant” rozpoczyna negocjacje od złożenia twardej oferty,
połączonej z groźbami, agresją i niechęcią do ustępstw, natomiast „dobry policjant” usiłuje
podczas nieobecności pierwszego dojść z drugą stroną do porozumienia. „Dobry policjant”
deklaruje pomoc w uzyskaniu kompromisu, jednak potrzebuje szybkich ustępstw. Są one
niewielkie w porównaniu z wymaganiami „złego policjanta”,

−−−−

rosyjski front -polega na przedstawieniu dwóch opcji: złej i bardzo złej, a następnie na
stworzeniu sytuacji, w której partner musi dokonać wyboru między nimi,

−−−−

zdechła ryba – polega na dodaniu do negocjacji żądania, które dla nas nie ma żadnego
znaczenia, a przeciwko któremu nasz partner będzie reagował bardzo ostro (jak na zapach

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zdechłej ryby). Kolejnym etapem jest przeczekanie gwałtownego protestu partnerów
i odstąpienie od owego, nieistotnego żądania, za cenę odpowiednich ustępstw (o jakie
nam od początku chodziło),

−−−−

udany szok – początkowo przedstawiamy absurdalnie nierealistyczną ofertę. Naszym
celem jest zaszokowanie drugiej strony i zmuszenie jej do zrewidowania swojej pozycji.
Wykorzystanie tej techniki wiąże się jednak z pewnym niebezpieczeństwem – druga
strona może zerwać negocjacje, gdyż uzna je za stratę czasu,

−−−−

dokręcanie śruby – polega na wywieraniu presji na przeciwników, między innymi przez
zadawanie pytań typu: „Czy to Wasza najlepsza oferta? Musicie tę ofertę uatrakcyjnić”.
Kiedy pojawia się nowa oferta, my ponownie „dokręcamy śrubę”,

−−−−

optyk z Brooklynu – nazwa pochodzi od legendarnego optyka w Nowym Jorku. Używana
jest,  gdy  nie  znamy  minimalnych  i  maksymalnych  celów  drugiej  strony.  Naszym
zadaniem  jest  znalezienie  punktu  oporu  partnera  (np.  jaka  jest  maksymalna  cena,  którą
gotowy  jest  zapłacić  za  nasz  produkt).  Swoje  cele  realizujemy  stopniowo  –  każda
przerwa daje nam możliwość protestu, jeśli to nie następuje, sprzedawca dorzuca kolejne
koszty i podnosi cenę,

−−−−

mały książe (zdarta płyta) – technika stosowana, gdy partner broni się z dużą
determinacją. Najczęściej przybiera postać wypowiedzi: „ ... ja tylko chciałem...” i jest to
uporczywa prośba pod adresem rozmówcy,

−−−−

wilk  w  owczej  skórze  (metoda  porucznika  Columbo)  –  negocjator  zachowuje  się  jak
człowiek  niezorganizowany,  zapomina  o  istotnych  szczegółach,  gubi  się,  jest  do  tego
stopnia godny pożałowania, że partnerzy z litości idą na ustępstwa. Negocjatorzy mówią
wtedy,  iż  nie  mają  doświadczenia  i  zdają  się  na  umiejętności  drugiej  osoby.  Jest  to
działanie rozbrajające – redukuje lub eliminuje bezwzględność drugiej strony.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Na czym polegają negocjacje handlowe?

Jakie znasz style negocjacyjne?

Jakie znasz techniki negocjacyjne?

Czy potrafisz opisać zasady działania wskazanych stylów negocjacyjnych?

Czy potrafisz opisać zasady działania wskazanych technik negocjacyjnych?

4.7.3. Ćwiczenia

wiczenie 1

Jesteś przewodniczącym zespołu negocjacyjnego reprezentującego jeden z największych

portów  morskich.  Twoim  zadaniem  jest  wynegocjowanie  jak  najkorzystniejszej  umowy
sprzedaży usług przeładunkowych ze znaną na rynku krajowym firmą produkującą części do
samochodów  osobowych  Pol-Car  S.A.  Firma  ta  znana  jest  z  twardych  i  agresywnych
negocjacji.  Jaki  styl  oraz  techniki  negocjacji  mógłbyś  wybrać  do  negocjacji  kontraktu  z  tą
firmą?  Opracuj  scenariusz  negocjacji.  Weź  pod  uwagę  strategie,  techniki  oraz  etapy
negocjacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić potrzeby oraz interesy portu morskiego oraz partnera negocjacji Pol-Car,

określić minimalny oraz maksymalny cel dla każdego zagadnienia, następnie ustalić ich
hierarchię pod względem znaczenia oraz pilności,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

podjąć decyzję, co do sposobu negocjacji, czyli wybrać odpowiednią strategię, wybór
odpowiednio uzasadnić,

podać przykładowe techniki, jakimi można się posłużyć w trakcie negocjacji,

zaplanować przebieg negocjacji biorąc pod uwagę etapy procesu negocjacyjnego,

dobrać odpowiedni styl prowadzenia negocjacji na podstawie informacji zawartych
w ćwiczeniu,

opisać wybrany styl oraz uzasadnić swój wybór,

wybrać i opisać techniki negocjacji, jakie mógłbyś zastosować.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 2

Scharakteryzuj trzy wybrane techniki negocjacyjne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wybrać trzy techniki negocjacyjne i je szczegółowo scharakteryzować,

charakterystyka powinna zostać dokonana na podstawie podanej literatury,

zaprezentować wynik ćwiczenia na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

prowadzić negocjacje handlowe?

opisywać techniki negocjacyjne?

opisywać style negocjacyjne?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIEĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.

Test zawiera 20 zadań dotyczących przepisów prawa i ekonomii w eksploatacji portów
i terminali. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

−

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku
pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie
zakreślić odpowiedź prawidłową).

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Część normy prawnej określającej ujemne skutki dla człowieka, który nie stosuje się do
przepisów prawnych to
a)

hipoteza.

sankcja.

dyspozycja.

dyrektywa

Gałąź prawna normująca zasady ustrojowe państwa, jego organy, prawa i obowiązki
obywateli to prawo
a)

cywilne.

administracyjne.

rodzinne.

konstytucyjne.

Osoba prawna to
a)

każdy człowiek.

prawnik.

skarb państwa.

minister sprawiedliwości.

Do czynności prawnej dwustronnej zaliczamy
a)

testament.

wypowiedzenie umowy.

umowę spedycji.

odrzucenie spadku.

Numer REGON wydaje
a)

Izba Skarbowa.

Urząd Statystyczny.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Urząd Miasta lub Gminy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Największą spółką występującą w kodeksie spółek handlowych to spółka
a)

jawna.

komandytowa.

partnerska.

akcyjna.

Ustawa regulująca zasady odpowiedzialności przewoźnika z tytułu niewykonania
należycie umowy przewozu osób to
a)

ustawa prawo przewozowe.

ustawa o transporcie drogowym.

ustawa o swobodzie działalności gospodarczej.

ustawa prawo cywilne.

Spółkę partnerską zaliczamy do grupy spółek
a)

kapitałowych.

cywilnych.

osobowych.

mieszanych.

Do zawarcia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością należy zgromadzić kapitał
w wysokości, co najmniej
a)

5000 zł.

50 000 zł.

500 000 zł.

5 000 000 zł.

10.

Spółkę akcyjną rejestrujemy w sądzie
a)

cywilnym.

administracyjnym.

gospodarczym.

pracy.

11.

Skrót KRS oznacza
a)

Krajowy Rejestr Sądowy.

Kasa Rolnictwa Społecznego.

Krajowy Rejestr Spółek.

Krajowy Raport Stowarzyszeń.

12.

Najkorzystniejsza umowa o pracę dla pracownika to umowa
a)

na czas określony.

na czas nieokreślony.

na czas wykonania określonej pracy.

zlecenia.

13.

Pracownikowi z 20-letnim stażem pracy przysługuje
a)

20 dni urplou.

22 dni urplou.

24 dni urplou.

26 dni urplou.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14.

Do aktywów obrotowych zaliczysz
a)

kapitały.

zobowiązania.

rodki pieniężne.

kredyty bankowe.

15.

ADR to konwencja
a)

dotycząca przewozów kolejowych.

o przewozie towarów niebezpiecznych.

morska.

dotycząca przewozów niebezpiecznych drogą lotniczą.

16.

Z pracownikiem podejmującym pierwszą pracę mając na uwadze koszty prowadzenia
firmy podpisujemy umowę.
a)

zlecenie.

o zastępstwo.

na czas próbny.

na czas określony.

17.

Technika  negocjacyjna  o  opisie:  „taktyka  obliczona  na  wyciągnięcie  dodatkowych
informacji,  których  druga  strona  nie  chce  ujawnić.  Polega  na  zadawaniu  pytań:  „co  by
było,  gdyby...”  lub  tworzeniu  hipotetycznych  sytuacji.  Analizując  reakcję  drugiej  strony,
uzyskujemy  odpowiedzi  na  pytania,  na  które  nigdy  nie  usłyszelibyśmy  odpowiedzi
wprost” to
a)

próbny balon.

udany szok.

mały książe.

optyk z brooklynu.

18.

Obowiązkowe płacenie składek na ubezpieczenie społeczne jest obowiązkowe dla
a)

pracowników zatrudnionych dłużej niż 1 rok.

wszystkich pracowników zatrudnionych na umowę o pracę.

wszystkich pracowników zatrudnianych na umowę o pracę i inne umowy.

ubezpieczenia rentowego.

19.

Umowa AETR dotyczy kierowców
a)

zatrudnionych tylko na podstawie przepisów prawa pracy.

bez względu na rodzaj zatrudnienia.

zatrudnianych tylko w europejskich firmach przewozowych.

pracujących tylko na terenie Polski.

20.

Podstawowym warunkiem otrzymania rekompensaty od przewoźnika za np. niedotrzymany
termin dowozu przesyłki jest
a)

złożenie reklamacji.

złożenie pozwu sądowego.

wynajęcie firmy windykacyjnej.

złożenie zażalenia do przewoźnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ………………………………………………………………………………

Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomii w eksploatacji portów
i terminali

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Numer
pytania

ODPOWIEDŹ

Punktacja

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Brel J.: Prawo Cywilne. Stowarzyszenie Księgowych, Warszawa 2004

Frymark I.: Elementy rachunkowości, WSiP, Warszawa 2003

Gniewek E.: Podstawy prawa cywilnego i handlowego. C.H. Beck, Warszawa 2002

Kidyba A.: Prawo handlowe. C.H Beck, Warszawa 2005

Neider D.: Podręcznik spedytora. Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Gdynia
2003

Nęcki Z.: Negocjacje w biznesie. Biblioteka Menedżera, Poznań 2004

Nierenberg G.: Sztuka negocjacji. Studio Emka, Warszawa 1997

Siuda W.: Elementy prawa dla ekonomistów. SCRIPTUM, Poznań 2005

wiątkowski A.: Polskie prawo pracy. Wydawnictwo Prawnicze Lexix Nexis, Warszawa

2004

10.

Warszawski D.: Rachunkowość finansowa. C.H. Beck, Warszawa 2006