http://www.wychmuz.pl

Wychowanie Muzyczne

43

Materiały metodyczne

Jacek Tarczyński

8ZLPS[ZTUBOJF[BCBXFLE[JFDJǗDZDI
OB[BKǗDJBDINV[ZD[OZDI
X̓FEVLBDKJXD[FTOPT[LPMOFK

;BCBXLJPE[BXT[FCZ’ZJ̓XDJnjȈTnjPCFDOFX̓ǴXJFDJFE[JFDLB;BTUPTPXBOFX̓FEVLBDKJ
XD[FTOPT[LPMOFKTUBKnjTJǗ’njD[OJLJFNNJǗE[ZSBDKPOBMOPǴDJnjB̓GBOUB[KnjNJǗE[ZEZEBL
UZLnjB̓[BCBXnjB̓QS[FEFXT[ZTULJN’njD[njǴXJBUE[JFDLB[FǴXJBUFNEPSPT’ZDI5BL
ȈFOB[BKǗDJBDINV[ZD[OZDI[BCBXLBKBLPTXPJTUZ̓vQBSUOFSwVD[OJBJ̓OBVD[ZDJFMBNB
T[BOTǗTQSBXJǎȈFMFLDKF[̓E[JFǎNJNB’ZNJTUBOnjTJǗ’BUXJFKT[FJ̓CBSE[JFKQS[ZKB[OF
;BCBXZXFE’VHQS[FETUBXJPOZDIUVTDFOBSJVT[Z[PTUB’Z[BQSF[FOUPXBOFOB0HØMOP
QPMTLJFK,POGFSFODKJ.FUPEZD[OFK/BVD[ZDJFMJ.V[ZLJX̓3ZOJ

U

czestnicy prowadzonych przeze mnie
kursów oraz czytelnicy „Wychowa-
nia Muzycznego” wiedzą, że w pra-

cy z dziećmi wykorzystuję przedmioty co-
dziennego użytku, takie jak łyżki, miski,
drewniane przedmioty kuchenne czy ga-
zety. Pisałem o  tym w  artykułach Budo-
wa i wykorzystanie prostych instrumentów
(„Wychowanie w Przedszkolu” 2006, nr 2);
Nietypowe instrumentarium w  edukacji
muzycznej dzieci młodszych („Wychowanie
Muzyczne w Szkole” 2008, nr 5).

Jeszcze bardziej naturalne wydaje się za-

stosowanie na zajęciach muzycznych z dzieć-
mi zabawek. Zabawka jest przedmiotem bli-
skim, można powiedzieć – wręcz oczywistym
w dziecięcym świecie. Kreuje naturalne środo-
wisko, w którym dziecko czuje się bezpiecznie.
Dlatego na moich zajęciach zabawki stały się
łącznikiem między potrzebą zabawy a treścia-
mi muzycznymi, które chcę przekazać swoim
podopiecznym. Zabawka daje dziecku poczu-
cie bezpieczeństwa, a mnie komfort pracy.

Podczas III Ogólnopolskiej Konferencji

Metodycznej Nauczycieli Muzyki w  Ryni

starałem się przedstawić propozycje meto-
dyczne bliskie idei Carla Orffa, w których
najważniejszym elementem jest improwiza-
cja, a szczególnie improwizacja instrumen-
talna. Ponieważ pracuję z dziećmi w wieku
od trzech do dziewięciu lat, tematykę zajęć
oraz stopień trudności dostosowałem do
grup przedszkolnych i wczesnoszkolnych.

Inspiracją była długa zabawka, krokodyl

z ukrytą grzechotką w ogonie. Długie za-
bawki mają tę zaletę, że mogą być trzymane
przez kilkoro dzieci jednocześnie, tworząc
tym samym naturalne grupy wykonujące
określone zadania. Krokodyl, dżdżownica,
wąż, smok czy gąsienica stwarzają wspania-
łą okazję do zabawy dźwiękiem: podczas
tak zwanych passing games, które nazwa-
łem „podawanką”, dzieci mogą śpiewać lub
realizować rytm przypisany danej zabaw-
ce tak długo, jak długo trzymają przed-
miot zabawy w ręce. Długą zabawkę dzieci
mogą trzymać nad głową, za plecami, przed
sobą, może też być podawana przemien-
nie, tj. pierwsze dziecko podaje przed sobą,
a drugie za sobą itd. Ponieważ tych zabawek

44

Wychowanie Muzyczne

http://www.wychmuz.pl

Materiały metodyczne

może być kilka, warto na przedzie zabawki
(zwykle na nosie) nakleić karteczkę z zada-
niem, jakie należy wykonywać w czasie kon-
taktu z  zabawką. Na przykład, trzymając
pierwsze „zwierzę”, dzieci śpiewają głoskę,
a drugie i trzecie – realizują rytm dwóch
taktów naszej piosenki itd.

3ZT /BKMFQT[ZN VL’BEFN EP [BCBX NV[ZD[

OZDIKFTULP’P%’VHJF[BCBXLJNPHnjTXPCPEOJF

XǗESPXBǎ[̓SnjLEPSnjLJ̓XT[ZTDZVD[FTUOJDZNBKnj

[FTPCnjLPOUBLUX[SPLPXZ

Ponieważ rzeczywistość szkolna zmusza

nas do ograniczenia się niemal na każdym
polu, a w zakresie instrumentów szczegól-
nie, zaproponowałem na konferencji zajęcia
z jednym ksylofonem, dzwonkami i grze-
chotkami. Zrealizowałem podczas nich pod-
stawowe formy wychowania muzycznego,
takie jak: śpiew, ruch przy muzyce i taniec,
gra na instrumentach (w tym melodycz-
nych), improwizacja instrumentalna i  ru-
chowa oraz słuchanie muzyki artystycznej.

Przebieg zajęć

A) Zabawy z dżdżownicą

1. Przedstawienie dżdżownicy

Zajęcia z  długimi zabawkami zwykle

rozpoczynam od przedstawienia dżdżowni-
cy. Dzieci podają sobie ją z rąk do rąk i śpie-
wają tak długo dźwięk (lub wykonują inne
zadanie muzyczne), jak długo mają kontakt
z zabawką.

3ZT%ȈEȈPXOJDBQPEBXBOB[̓SnjLEPSnjL

2. Łapanie dżdżownicy

Następnie nauczyciel rzuca dżdżow-

nicę, a wybrane dziecko ją łapie. W ostat-
niej chwili nauczyciel pociąga zabawkę za
ogon, decydując o tym, czy dżdżownica trafi
w ręce dziecka. Ta pozornie prosta zabawa
stanowi ważny element lekcji, gdyż pozwala
poprawić humor dzieciom smutnym, wy-
straszonym, onieśmielonym (dzięki umożli-
wieniu im złapania zabawki) i daje szansę na
stonowanie nastroju dzieciom rozgadanym,
nieskoncentrowanym (poprzez utrudnienie
im zadania). Oczywiście dzieci nie wiedzą
o tej „manipulacji” nauczyciela.

3ZT8JFMLBSBEPǴǎQP[’BQBOJVEȈEȈPXOJDZ

3. Historia dżdżownicy

Następnym elementem lekcji jest opo-

wiadanie historii o dżdżownicy, która nie
chciała spać. Nie spała, ale wykonywała róż-
ne czynności. Na przykład: skakała, zginała
się, drapała, bujała itp. A kiedy w końcu już
zasnęła, to chrapała:

http://www.wychmuz.pl

Wychowanie Muzyczne

45

Materiały metodyczne

Wyżej opisane czynności są stałym frag-

mentem zajęć. Dzieci je uwielbiają. Emo-
cjonują się faktem złapania lub niezłapania
zabawki oraz wymyślaniem, co dżdżownica
może wyczyniać i jak to opisać w piosence.

B) Zabawy z krokodylem

Kupiłem krokodyla, który w ogonie miał

ukrytą grzechotkę. Cóż za wspaniała okazja,
aby wprowadzić do lekcji grzechotkę i róż-
ne techniki gry na tym jakże niedocenia-
nym instrumencie. Krokodyl, podobnie jak
dżdżownica, jest długą zabawką i też może
być podawany z rąk do rąk i stanowić sygnał
do wykonania jakiegoś zadania muzycznego.

Na zajęciach z dziećmi bawimy się kro-

kodylem, starając się wymyślać rymowanki,
piosenki czy zabawy rytmiczne dla naszej
maskotki. Owocem wspólnej pracy jest,
między innymi, piosenka Krokodyl.

4. Rozgrzewka – ćwiczenia rytmiczne
przy akompaniamencie harmonijki
ustnej, powtarzanie wzorów rytmiczno-
tanecznych za nauczycielem

Nauczyciel trzyma w ustach harmonijkę.

Akompaniując, wykonuje rytmiczne gesty,
które dzieci powtarzają. Następnie dzieci na
ochotnika wymyślają gesty, które powtarza
grupa.

%ȈEȈPXOJDB

słowa i melodia J. Tarczyński

46

Wychowanie Muzyczne

http://www.wychmuz.pl

Materiały metodyczne

,SPLPEZM

słowa i melodia J. Tarczyński

5. Przywitanie z bohaterem lekcji – krokodylem

Dzieci, siedząc w kole, w rytmie muzyki

podają sobie zabawkę z rąk do rąk, potrząsając
jej ogonem, w którym ukryta jest grzechotka.
Następnie dokładamy dżdżownicę, która ra-
zem z krokodylem tworzy dwu dźwięk. Gdy
dodamy inną długą maskotkę, grupa śpie-
wa trójdźwięk. Możemy oczywiście dodawać
następne zabawki, z którymi wiążą się inne
zadania, np. dzieci mówią rytmicznie krótki
tekst lub wykonują dowolny rytm.

6. Śpiewanie, granie, improwizacja

Dzieci, śpiewając z nauczycielem piosen-

kę Krokodylu nasz, naśladują grę na ksylo-
fonie: na słowa „szu, szu” udają, że grają na
grzechotkach.

Prowadzący rzuca krokodyla w stronę

kolejnych dzieci w wyznaczonej kolejności,
zapowiadając, że dziecko, które złapie kro-
kodyla, dostanie od niego grzechotkę.

Dzieci siedzą na dywanie w kole. Każde

trzyma grzechotkę. W środku koła umiesz-
czony jest ksylofon ze sztabkami D, E, F, G, A.
Wybrane na ochotnika dziecko improwizuje
na ksylofonie podczas śpiewania słów pio-
senki, na słowa „szu, szu” cała grupa gra na
grzechotkach, a improwizujące dziecko po-
daje pałeczki koleżance lub koledze z grupy,
następuje zamiana ról. Między zwrotkami
nauczyciel akompaniuje na gitarze, aby dzieci
miały czas na zamienienie się miejscami.

7. Pożegnanie

Na zakończenie dzieci wykonują do Mar-

sza Radetzky’ego

1

Johanna Straussa taniec

polegający na naśladowaniu ruchów nauczy-
ciela, który w czasie słuchania utworu poka-
zuje różne techniki, sposoby gry na grzechot-
ce, takie jak: uderzanie, pocieranie o różne
części ciała, potrząsanie, stukanie o korpus
grzechotki, kreślenie w powietrzu różnych fi-
gur (np. koła, zygzaki w pionie lub poziomie).

1

Proste opracowanie na fortepian Marsza Radetzky’ego można zna leźć na stronie

www. wychmuz. pl w zakładce Materiały ogólnodostępne.