Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Katedra Polityki Agrarnej i Marketingu

Prace Naukowe Nr 41

Produkty marketingowe w rozwoju lokalnym i regionalnym

Dorota Chudy-Hyski

Materialne podstawy tworzenia produktu turystycznego

górskich gmin wiejskich w Polsce

Materiał fundaments of creating tourist product

of moimtain village communes in Poland

W ramach prezentowanego tematu badawczego podjęto problem wskazania

uwarunkowań turystycznego kierunku rozwoju górskich obszarów wiejskich Polski. Analizie
wskaźnikowej poddano wyłącznie obszary wiejskie województwa podkarpackiego, stanowiące
obszary górskie o niekorzystnych warunkach gospodarowania. Realizację badań oparto na
autorskiej metodzie, wykorzystującej syntetyczny miernik turystycznego rozwoju obszaru
(SMUTROj. Możliwości wykorzystania autorskiego miernika przedstawiono na przykładzie gminy
Lutowiska, prezentując w kolejności poszczególne uwarunkowania.

W zakresie analizy uwarunkowań turystycznego kierunku rozwoju analizowanego

obszaru, przyjęto cztery główne obszary uwarunkowań: infrastrukturalne, gospodarcze,
środowiska i społeczne. Obszary te wyodrębniono z uwagi na ich rolę w sferze konsumpcji
turystycznej. W ramach wskazanych obszarów wyodrębniono również sfery uwarunkowań
cząstkowych, a następnie dla każdej z nich ustalono cechy wpływające na poziom analizowanych
uwarunkowań.

Wstęp

W ramach realizowanego tematu podjęto problem wskazania materialnych

i niematerialnych podstaw tworzenia produktu turystycznego obszaru jako uwarunkowań
turystycznego kierunku rozwoju górskich obszarów wiejskich Polski. Zarówno
materialne jak i niematerialne podstawy tworzenia produktu turystycznego występują we
wszystkich uwarunkowaniach ich rozwoju, takich jak uwarunkowania: infrastrukturalne
gospodarcze, środowiska przyrodniczego i antropogenicznego oraz społeczne. Jednostką
badawczą jest gmina jako najmniejsza jednostka podziału administracyjnego Polski.
Badaniami objęto gminy górskie, wyznaczone zgodnie z rozporządzeniem Rady
Ministrów

1

. Realizację badań oparto na autorskiej metodzie wykorzystującej

syntetyczny miernik uwarunkowań turystycznego rozwoju obszaru (SMUTRO).

' Rozporządzenie z dnia 23 wrześnie 2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków

i trybu udzielania pomocy finansowej na wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych

warunkach gospodarowania objętych planem rozwoju obszarów wiejskich, Dz. U. Nr 213, poz. 2159.

189

Dorota Chudy-Hyski

Identyfikacja materialnych uwarunkowań tworzenia produktu

turystycznego

W zakresie analizy uwarunkowań turystycznego kierunku rozwoju

analizowanego obszaru, przyjęto cztery główne obszary uwarunkowań:

infrastrukturalne, gospodarcze, środowiska i społeczne (schemat 1). Obszary te

wyodrębniono z uwagi na ich rolę w sferze konsumpcji turystycznej. W ramach

wskazanych obszarów wyodrębniono również obszary uwarunkowań cząstkowych,

a następnie dla każdego z nich ustalono cechy wpływające na poziom analizowanych

uwarunkowań.

Ocenę uwarunkowań turystycznego kierunku rozwoju badanych gmin

przeprowadzono w oparciu o autorski syntetyczny miernik uwarunkowań turystycznego

rozwoju obszaru (SMUTRO)

2

. Miernik ten pozwala na syntetyczne ujęcie wszystkich

cech, zarówno stymulant jak i destymulant, wpływających łącznie na poziom

uwarunkowań, zestawiając je w postaci standaryzowanej. Dodatkowo opracowana

metoda umożliwia analizę uwarunkowań cząstkowych.

Syntetyczny miernik uwarunkowań turystycznego rozwoju obszaru dla /-tej

gminy przyjmuje ostateczną postać:

M^f^wS^MS,,,

«=i

gdzie MS

jn

jest miernikiem syntetycznym dla sfery n (uwarunkowań cząstkowych)

w / -tej gminie i wS

n

jest wagą sfery w uwarunkowaniach ogółem.

Przy pomocy wskaźnika M\ można nie tylko porównać poziom uwarunkowań

turystycznego kierunku rozwoju gmin. W przypadku powtórzenia po pewnym czasie

badań istniej możliwość porównania otrzymanych wyników.

2

D. Chudy-Hyski, Uwarunkowania turystycznego kierunku rozwoju górskich obszarów wiejskich,

„Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich" 2006, nr 2, tom 2, Polska Akademia Nauk Oddział

w Krakowie, Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi, s. 129-140.

190

Materialne podstawy tworzenia produktu turystycznego

górskich gmin wiejskich w Polsce

Uwarunkowania

turystycznego kierunku

rozwoju

obszarów wiejskich

Infrastrukturalne

Gospodarcze

techniczno-ekonomiczne

- podstawowe

u

specjalistyczne

baza

noclegowa

baza

gastronomiczna

baza

uzdrowiskowa

infrastruktura

turystyczna

społeczne

komunikacyjne

ochrony środowiska

X

Środowiska

Społeczne

przyrodniczego

u

antropogenicznego

materialne

niematerialne

Rysunek 1. Uwarunkowania turystycznego kierunku rozwoju obszarów wiejskich

Źródło: Opracowanie własne.

Analiza i ocena materialnych uwarunkowań tworzenia produktu

turystycznego na analizowanym obszarze

Przedmiot opracowania stanowią wszystkie gminy wiejskie w województwie

podkarpackim uznane jako obszary górskie o niekorzystnych warunkach

gospodarowania (określane jako ONW górskie, w sumie 9 gmin). Dane prezentowane

przez dobrane cechy pochodzą z różnych źródeł, w tym w szczególności są to dane

Głównego Urzędu Statystycznego (za rok 2003) oraz dane spisu powszechnego (za rok

2002). Nadto w analizie wykorzystano informacje uzyskane drogą ankietową od gmin

stanowiących przedmiot analizy (wykres 1).

191

Dorota Chudy-Hyski

0,20 0,20

Wykres 1. Syntetyczny miernik uwarunkowań turystycznego rozwoju obszaru dla wiejskich gmin

górskich województwa podkarpackiego

Źródło: Opracowanie własne.

Na podstawie analizy wskazań cząstkowych syntetycznego miernika

uwarunkowań turystycznego kierunku rozwoju obszaru można stwierdzić, która ze sfer

uwarunkowań przyczynia się do zapóźnienia gminy w zakresie turystycznego kierunku

rozwoju. Poziom uwarunkowań według przyjętych zgodnie ze schematem 1 sfer

przedstawiono na wykresie 2.

i Infrastrukturalne • Gospodarcze D środowiska a Społeczne

Wykres 2. Sfery uwarunkowań turystycznego kierunku rozwoju w wiejskich gminach górskich

województwa podkarpackiego

Źródło: Opracowanie własne.

192

Materialne podstawy tworzenia produktu turystycznego

górskich gmin wiejskich w Polsce

Kontynuując analizę, do dalszego badania wybrano gminę Lutowiska, która

spośród analizowanych gmin charakteryzowała się najwyższą wartością syntetycznego

miernika uwarunkowań turystycznego rozwoju obszaru. Oceniając uwarunkowania do

wysokiej wartości syntetycznego wskaźnika w największym stopniu przyczyniły się

uwarunkowania społeczne oraz już w mniejszym stopniu uwarunkowania środowiska

oraz infrastrukturalne. Pomimo niewielkiego znaczenia uwarunkowań gospodarczych

dla turystycznego kierunku rozwoju w tej gminie, nie można powiedzieć, by

przyczyniały się one do zapóźnienia gminy w omawianym zakresie. Właśnie ta sfera

wymaga od władz gminy intensywnego stymulowania w celu zwiększenia przewagi

konkurencyjnej gminy na rynku turystycznym.

Wykres 3 przedstawia cząstkowe uwarunkowania infrastrukturalne. Można

zaobserwować, iż w zakresie infrastruktury techniczno-ekonomicznej, jak również

w obszarze dostępności komunikacyjnej wystąpiły zjawiska zmniejszające poziom

uwarunkowań umożliwiających przyjęcie przez gminę Lutowiska turystycznego

kierunku rozwoju. Jednocześnie należy wskazać, że uwarunkowania społeczne i ochrony

środowiska w ramach uwarunkowań infrastrukturalnych nie stanowią istotnej bariery

turystycznego kierunku rozwoju analizowanej gminy.

r — i

r

!

,:

'

;

.

Techniczno-

ekonomiczne

Społeczne

Komunikacyjne Ochrony środowiska

Wykres 3. Uwarunkowania infrastrukturalne turystycznego kierunku rozwoju gminy Lutowiska

Źródło: Opracowanie własne.

Wśród uwarunkowań techniczno-ekonomicznych gminy Lutowiska zauważa

się istotne braki w zakresie wyposażenia obszaru w elementy infrastrukturalne

podstawowe (wykres 4). Zadawalający jest z punktu widzenia turystycznego kierunku

rozwoju fakt zagospodarowania analizowanej gminy w elementy infrastruktury

specjalistycznej.

193

Dorota Chudy-Hyski

0.18

0.175

0.17

0.16

0.155

0.15

0.16

:

0.18

-

. _ .

-

Wykres 4. Uwarunkowania infrastrukturalne techniczno-ekonomiczne turystycznego kierunku rozwoju

gminy Lutowiska

Źródło: Opracowanie własne.

W analizowanej gminie obserwowany jest zadowalający poziom wyposażenia

obszaru w elementy infrastruktury turystycznej, natomiast elementy infrastruktury

paraturystycznej stanowią czynnik utrudniający przyjęcie turystycznego kierunku

rozwoju przez gminę Lutowiska (wykres 5).

0,4

0

0.37

—

0.17

•

;

-

:

f

. . • _

0.00

_

'

~ ]

Baza noclegowa Baza gastronomiczna Baza uzdrowiskowa

Infrastruktura

turystyczna

Wykres 5. Uwarunkowania w zakresie infrastruktury specjalistycznej turystycznego kierunku rozwoju

gminy Lutowiska

Źródło: Opracowanie własne.

Wśród uwarunkowań środowiska, mogących stanowić barierę turystycznego

kierunku rozwoju gminy, dokonano podziału na uwarunkowania środowiska

przyrodniczego i uwarunkowania środowiska antropogenicznego. Na przykładzie

194

Materialne podstawy tworzenia produktu turystycznego

górskich gmin wiejskich w Polsce

analizy gminy Lutowiska można zauważyć korzystne uwarunkowania antropogeniczne,

natomiast w odniesieniu do uwarunkowań przyrodniczych wskazania przyjmują

mniejsze wartości, co w mniejszym stopniu przyczynia się do zwiększenia wartości

wskaźnika (wykres 6).

0.06

Antropogenicznego

Przyrodniczego

Wykres 6. Uwarunkowania środowiska turystycznego kierunku rozwoju gminy Lutowiska

Źródło: Opracowanie własne.

Wykres 7. Uwarunkowania środowiska antropogenicznego turystycznego kierunku rozwoju gminy

Lutowiska

Źródło: Opracowanie własne.

Na ogólne uwarunkowania środowiska antropogenicznego w analizowanej

gminie składają się niematerialne jego elementy (wykres 7). W odniesieniu do

elementów materialnych nie można stwierdzić, iż stanowią one barierę przyjęcia przez

gminę turystycznego kierunku rozwoju, aczkolwiek w mniejszym stopniu niż elementy

niematerialne środowiska antropogenicznego przyczyniają się do ogólnie korzystnych

195

Berttm Chudy-Hyski

wartości analizowanego wskaźnika uwarunkowań turystycznego kierunku rozwoju
obszaru.

Podsumowanie

W zakresie przyjęcia turystycznego kierunku rozwoju przez górskie gminy

wiejskie województwa podkarpackiego Na podstawie przeprowadzonej analizy można
stwierdzić, że w gminie Lutowiska elementy tworzące uwarunkowania infrastrukturalne,
uwarunkowania środowiska oraz uwarunkowania społeczne wykazują pozytywny
wpływ na rozwój kierunku turystycznego realizowanego w tej gminie. Zjawisko to
należy postrzegać jako korzystne z uwagi na fakt, iż osiąganie niewielkich wartości
przez cechy składające się na te uwarunkowania, a w szczególności uwarunkowania

środowiska przyrodniczego, stanowi barierę nie do pokonania w drodze działań

podejmowanych przez człowieka.

Literatura

1. Chudy-Hyski D., Uwarunkowania turystycznego kierunku rozwoju górskich obszarów

wiejskich, „Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich" nr 2, tom 2, 2006, Polska

Akademia Nauk Oddział w Krakowie, Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi

2. Rozporządzenie z dnia 23 wrześnie 2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie

szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na wspieranie działalności

rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania objętych planem

rozwoju obszarów wiejskich, Dz.U. Nr 213, poz. 2159.

Summary

The research addressed the problem of determining conditions for tourism development

in the mountain rural areas in Poland. Index analysis was conducted exclusively for rural areas in

provinces podkarpackie constituting rural disadvantaged areas. The investigations were carried out

by an original method, using a synthetic measure of tourist area development (SMUTRO).

Potential applications of the original measure were presented on an example of Lutowiska

municipality where individual conditionings were subsequently presented.

Four different groups of conditioning were assumed for the analysis of tourism

development in the analysed area: infrastructural, economic, environmental and social. The groups

were identified due to their role in the area of tourism consumption. The areas of partial

conditionings were identified in the frame of the formerly mentioned groups and subsequently for

each of them features affecting the level of the analysed conditionings was determined.

Informacje o autorze:

Dr Dorota Chudy-Hyski

Górnośląska Wyższa Szkolą Handlowa w Katowicach

Katedra Turystyki
e-mail: dorota. chudy-hyski@gwsh. edu.pl