WPROWADZENIE

W listopadowym numerze "Gazety Lekarskiej" ukaza

ł si

ę , jako wiodąca publikacja, artyku

ł koleżanek z Gdańska pt.: "Zasady postępowania

w praktyce stomatologicznej w ocenie międzynarodowego zespołu ekspertów".

Materia

ł jest wynikiem pracy zespołu roboczego powołanego przez Rad

ę Europejskich Lekarzy Dentystów [CED]. Zespó

ł ds. kontroli

związanej z infekcj

ą i utylizacj

ą skażonych odpadów dentystycznych powsta

ł w 2004 roku. Zadaniem grupy była analiza przepisów i praktyk

poszczególnych państw członkowskich Unii w celu opracowania tzw. Karty Europejskiej:"Wspólne europejskie zasady kontroli zakaże

ń i

gospodarka odpadami medycznymi"

Propozycja Grupy Roboczej po raz pierwszy była prezentowana i omawiana na walnym zebraniu CED w maju 2006, a wersja ostateczna ,

została zaakceptowana i przyjęta podczas zebrania walnego w listopadzie 2006.

Tłumaczeniem tekstu zajęła si

ę : lek. dent. Anna Śpiałek. A następnie wspólnie z lek. dent. Halin

ą Porębsk

ą opracowały informacj

ę do

Gazety Lekarskiej.

Anna Lella

Wiceprzewodnicząca KS NRL

WSPÓLNE EUROPEJSKIE ZASADY KONTROLI ZAKAŻE

Ń I GOSPODARKA ODPADAMI MEDYCZNYMI

WNIOSKI

Wnioski, na podstawie ankiety, opracowane przez grup

ę robocz

ą ds. Zapobiegania zakażeniom i gospodarki odpadami medycznymi,

powołan

ą przez Rad

ę Europejskich Lekarzy Dentystów.

Dr John Tzoutzas, Greece(Chair)

Dr Jiri Zemen, Czech Rep.

Dr Rodriguez Lozano, Spain



Dwadzieścia trzy kraje UE wypełniły kwestionariusz z 16 tematami i wysłały swoje odpowiedzi do sekretariatu grupy roboczej.



Dwadzieścia jeden krajów UE oświadcza, że autoklaw jest najpopularniejsz

ą metod

ą sterylizacji narzędzi ręcznych i rotacyjnych.



Sze

ść krajów UE oświadcza, że używa do sterylizacji narzędzi ręcznych innych metod takich jak sterylizacja suchym gorącym

powietrzem.



Osiem krajów UE oświadcza, że używa do sterylizacji narzędzi rotacyjnych innych metod sterylizacji takich jak sterylizacja suchym

gorącym powietrzem, etylenem, środkami chemicznymi.



Dwadzieścia jeden krajów EU oświadcza, że autoklaw jest najbardziej popularn

ą metod

ą sterylizacji końcówek. W dwóch krajach

autoklaw jest używany na równi z innymi metodami i tylko jeden kraj używa innych metod sterylizacji końcówek.



Dwadzieścia dwa kraje EU oświadczają, że autoklaw jest najbardziej popularn

ą metod

ą sterylizacji narzędzi endodontycznych, ale w

pięciu krajach używa si

ę sterylizatorów na suche gorące powietrze.



Wszystkie kraje UE oświadczają, że istniej

ą u nich prawne regulacje dotyczące postępowania ze skażonymi ostrymi przedmiotami

takimi jak: igły, ostrza skalpeli, zużyte wiertła.



Dziewiętnaście krajów UE deklaruje, że na ich terytorium obowiązuj

ą regulacje prawne dotyczące usuwania odpadów z praktyk

stomatologicznych, ale w trzech innych krajach takich regulacji nie ma.



Jeżeli chodzi o postępowanie z odpadami i ich usuwanie, osiemnaście krajów UE deklaruje, że istniej

ą regulacje prawne dotyczące

tej kwestii, ale w czterech krajach ich si

ę nie przestrzega.



Dziewiętnaście krajów UE oświadcza, że proponuj

ą specjalne władze i firmy prywatne do zajmowania si

ę skażonymi odpadami z

praktyk stomatologicznych.



Dwanaście krajów domaga si

ę instalacji specjalnego wyposażenia i infrastruktury do zlewania krwi, płynów, utrwalaczy i

wywoływaczy do błon rentgenowskich, dziewi

ęć krajów zaleca posiadanie i instalowanie takiego wyposażenia, a pi

ęć krajów nie

wymaga posiadania powyższego wyposażenia, nie jest to u nich obowiązkowe lub te

ż maj

ą inne sugestie.

WSPÓLNE EUROPEJSKIE ZASADY KONTROLI ZAKAŻE

Ń I

GOSPODARKA ODPADAMI MEDYCZNYMI

Created with novaPDF Printer (

www.novaPDF.com

)



Jeśli chodzi o temat z pytania # 10, istnieje wielka różnorodno

ść odpowiedzi wśród krajów członkowskich UE.



Na przykład, dziewiętnaście krajów pyta o instalacj

ę separatorów amalgamatów w praktyce stomatologicznej. To jest jedyny temat,

dla którego funkcjonuje najbardziej spójna polityka w Unii .



W takich sprawach jak: woda w unitach, krytyczne powierzchnie w klimatyzacjach, przedmioty jednorazowego użytku, odzież, ręce,

ochrona oczu, dezynfekcja wycisków nie ma zarówno wytycznych, jak i polityki w tym zakresie.



Wiele z tych tematów jest sformułowanych jako sugestie lub proste zalecenia.



Wszystkie kraje, z wyjątkiem jednego, domagaj

ą si

ę szczepie

ń przeciwko żółtaczce typu B, zarówno od personelu praktyki, jak i

studentów stomatologii.



Dwadzieścia jeden krajów UE zachęca do szczepie

ń zarówno personel, jak i studentów.



Siedemnaście krajów ma możliwo

ść prowadzenia szkole

ń w celu stałego podnoszenia poziomu wiedzy na temat zapobiegania

zakażeniom zarówno dla lekarzy jak i personelu, ale tylko szesnaście krajów drukuje i uaktualnia specjalne publikacje z zaleceniami

dotyczącymi zapobiegania zakażeniom w praktyce.

RADA EUROPEJSKICH LEKARZY DENTYSTÓW (CED)

poprzednio Dental Liaison Committee (DLC)

Grupa Robocza

d/s Kontroli Zakaże

ń i Gospodarki Odpadami Dentystycznymi

WSPÓLNE EUROPEJSKIE ZASADY KONTROLI ZAKAŻE

Ń I GOSPODARKA ODPADAMI MEDYCZNYMI

Propozycja Grupy Roboczej

Członkowie Grupy Roboczej:

Tzoutzas J. (Hel).

Rode M. (Sl).

Rodrigues Lozano F. (Es).

Zemen J. (Cz).

Braga J.(Pt.)

Porto, 26 maj 2006

1. Wybór wyposażenia

Przy zakładaniu nowej praktyki, czy te

ż modernizowaniu, dobierając nowy sprzęt należy mie

ć na uwadze procedury zapobiegające

zakażeniom.

Uwzględniając to, nie zawsze opłaca si

ę zakup sprzętu od lekarza dentysty przechodzącego na emeryturę, czy te

ż od lekarza

modernizującego swoj

ą praktykę.

Najważniejsze jest to czy sprzęt nadaje si

ę do czyszczenia, dezynfekcji i sterylizacji przy użyciu środków do dezynfekcji zalecanych w

instrukcji użytkowania i konserwacji bez uszkodzenia zarówno powierzchni, jak i przewodów.

Uchwyty instrumentów ręcznych musz

ą by

ć wykonane z doskonałej jakości stali nierdzewnej, silikonu, plastiku lub ceramiki, nie ząbkowane

lub lekko ząbkowane, odporne na działanie detergentów, środków dezynfekcyjnych oraz procesy sterylizacji.

Obicie fotela dentystycznego musi by

ć wykonane z winylu, a miejsca szczególne jak podnóżek, musz

ą by

ć przykryte dodatkow

ą osłon

ą

możliw

ą do czyszczenia i odkażania.

Kątnice i prostnice z uchwytem o prostej konstrukcji musz

ą nadawa

ć si

ę do czyszczenia

i sterylizacji. Zarówno w końcówkach, jak i unicie powinny znajdowa

ć si

ę wysokiej jakości zawory lub systemy antyretrakcyjne, a przewody

Wnioski

Dwadzieścia pi

ęć krajów należących do UE, musi mie

ć jednakow

ą polityk

ę dotycząc

ą zapobiegania zakażeniom i postępowania z

odpadami.

CED (DLC) musi organizować, zachęca

ć i promowa

ć publikacj

ę dotycząc

ą zapobiegania zakażeniom, która musi zawiera

ć

wszystkie dobrze udokumentowane zalecenia i procedury w tym zakresie.
Nadrzędn

ą spraw

ą jest ochrona, zarówno pacjenta, jak i personelu praktyki stomatologicznej przez kontrol

ę niebezpiecznych stref w

praktyce stomatologicznej.
Metody zapobiegania infekcjom musz

ą by

ć włączone do programu nauczania w Europejskich Szkołach Dentystycznych.

Created with novaPDF Printer (

www.novaPDF.com

)

wodne i powietrzne powinny zapobiega

ć tworzeniu si

ę biofilmu.

Jeśli to tylko możliwe, używany sprzęt powinien by

ć sterowany nożnie lub bezprzewodowo.

Należy równie

ż wzi

ąć pod uwag

ę aspekt ochrony środowiska. Mając to na względzie musz

ą by

ć instalowane separatory amalgamatu, filtry

drobnocząsteczkowe i regulowany system kanalizacyjny w celu zmniejszenia skażenia ścieków.

2. Wybór podłogi i materiałów na blaty robocze.

Podłoga musi by

ć pokryta winylem, płytkami ceramicznymi lub kamiennymi wypolerowanymi, nieporowatymi, bez spoin.

Podłoga musi nadawa

ć si

ę do czyszczenia środkami dezynfekcyjnymi, by

ć nienasiąkliwa i odporna na zadrapania. Preferowane jest

umieszczenie przewodów powietrznych, wodnych i kanalizacyjnych pod podłog

ą z zastosowaniem studzienek rewizyjnych, zaworów i

wyłączników.

Niedozwolone jest stosowanie wykładzin dywanowych w pomieszczeniach zabiegowych, laboratoriach, sterylizatorniach i toaletach.

Blaty robocze i szafki musz

ą by

ć wykonane z materiałów nieporowatych, bez spoin, ze szczelnymi połączeniami, pokryte materiałami

nadającymi si

ę do czyszczenia i dezynfekcji, odporne na kwasy i temperatur

ę o zaokrąglonych rogach.

3. Dokumentacja medyczna pacjenta

Równolegle z dokumentacj

ą dentystyczn

ą powinna by

ć zebrana szczegółowa dokumentacja medyczna każdego pacjenta. Dokumentacja ta,

zawierająca czasami bardzo osobiste informacje, może pomóc w ujawnieniu problemów zdrowotnych. Pomocna jest równie

ż

w określeniu istnienia faktorów ryzyka, jeśli pacjent jest uzależniony od narkotyków, niestabilny seksualnie, partner lub współlokator pacjenta

jest HIV lub HCV pozytywny, otrzyma

ł wiele transfuzji krwi lub gdy pochodzi z kraju o podwyższonym wskaźniku HIV lub TBC etc.

Odmówienie leczenia dentystycznego pacjentowi zarażonemu chorob

ą zakaźn

ą jest nie etyczne. A zatem, dla personelu dentystycznego jest

bardzo ważne posiadanie informacji na temat statusu zdrowotnego pacjenta, w celu podjęcia wszelkich koniecznych środków ostrożności.

4. Szczepienia

Wymaganie od lekarzy dentystów i personelu szczepie

ń ochronnych przeciwko chorobom, których można unikn

ąć przy ich pomocy, byłoby

milowym krokiem w schemacie zapobiegania zakażeniom.

Szczepienie musi by

ć obowiązkowe dla wszystkich pracowników klinicznych

i laboratoryjnych praktyki. Szczególnie zalecane s

ą szczepienia przeciwko żółtaczce typu B, grypie, gruźlicy, śwince i odrze. Dodatkowo

poleca si

ę szczepienia przeciwko różyczce i ospie wietrznej. Wszyscy praktykujący lekarze dentyści i personel powinni by

ć poinformowani o

korzystnych stronach tych szczepień.

5. Mycie i dezynfekcja rąk

Należy zdj

ąć obrączki, biżuteri

ę i zegarki. Nałoży

ć mydło w płynie, preferowane ze środkiem dezynfekcyjnym, używając podajnika

bezdotykowego. Mydliny spłuka

ć pod chłodn

ą i bieżąc

ą wodą. Wysuszy

ć ręce czystym papierowym ręcznikiem. Aby zapobiec wysuszeniu

skóry często używa

ć kremu nawilżającego do rąk.

6. Używanie rękawic

Lekarze dentyści i personel podczas pracy z pacjentem, jak i pracy w laboratorium, powinni nosi

ć dokładnie dopasowane, niesterylne,

jednorazowe rękawice doskonałej jakości (BSEN 455).

Rękawice użyte podczas leczenia jednego pacjenta nie mog

ą by

ć używane u kolejnego.

W przypadkach silnego zabrudzenia krwi

ą lub innymi płynami ustrojowymi, musz

ą by

ć zmienione na nowa parę.

Rękawice przekłute, rozerwane lub przeciekające musz

ą by

ć natychmiast zdjęte, a ręce poddane myciu i dezynfekcji.

Jeśli pacjent jest seropozytywny HIV, HBV lub HCV powinno si

ę zabezpieczy

ć drug

ą par

ą rękawic założon

ą na pierwszą.

W praktykach gdzie nie ma personelu dentystycznego w przypadku nagłego telefonu, wywoływania błon rentgenowskich, otwierania lub

zamykania szuflad itd. polecane jest nakładanie drugiej pary niedrogich rękawic poliuretanowych.

Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry na proteiny lateksu lub puder z rękawic jest bardzo groźne. Używając rękawic bezpudrowych lub

hypoalergicznych można zredukowa

ć możliwo

ść wystąpienia alergii.

7. Maski i okulary ochronne/odzie

ż ochronna

Wykonywanie rutynowych procedur dentystycznych wiąże si

ę z niebezpieczeństwem dla personelu związanym z ochlapaniem, aerozolami

lub ciałami obcymi.

Niebezpieczne wypadki mog

ą zminimalizowa

ć maski, okulary ochronne oraz właściwy ubiór lekarza dentysty i asystentki. Maska powinna

przykrywa

ć zarówno usta, jak i nos, oraz powinna by

ć zmieniana do każdego pacjenta, poniewa

ż jej zewnętrzna strona jest bardzo silnie

skażona przez krew i płyn z jamy ustnej. Powinna by

ć niezwłocznie zmieniona, jeśli zostanie zmoczona.

Oczy zawsze musz

ą by

ć chronione przed zranieniem odpryskami metalu czy polimeru lub ochlapanie środkiem antyseptycznym lub

Created with novaPDF Printer (

www.novaPDF.com

)

dezynfekcyjnym.

Używane okulary z dużymi soczewkami ze szkła lub plastiku powinny mie

ć dodatkowe osłonki boczne chroniące przed zachlapaniem, oraz

nadawa

ć si

ę do dezynfekcji po każdym użyciu.

Ubranie ochronne powinno chroni

ć przed skażeniem zarówno skór

ę jak i odzie

ż noszon

ą pod spodem.

Zaleca się, aby lekarze dentyści jak i personel pomocniczy nosili uniformy, fartuchy, garsonki a nawet ubrania chirurgiczne wielorazowego

użytku, które można pra

ć w pralkach z zastosowaniem właściwego detergentu w temperaturze 65OC lub wyższej. Pranie powinno mie

ć

miejsce w pralkach, które nie s

ą używane do celów domowych lub w pralniach komercyjnych.

Nie ma wiążących opinii czy ubiór z długimi czy z krótkimi rękawami jest bezpieczniejszy w gabinecie. W celu zwiększenia ochrony na

uniformy i fartuchy powinna by

ć zakładana jednorazowa odzie

ż ochronna.

8. Ochrona powierzchni i osłony.

Narzędzia, powierzchnie oraz wszystkie rzeczy nie nadające si

ę do sterylizacji czy właściwej dezynfekcji powinny by

ć przykryte.

Powierzchnie blatów, uchwyty szuflad, różnego rodzaju włączniki i przyciski, klamki, lampy polimeryzacyjne, filmy rentgenowskie, czujniki

radiowizjogafii, strzykawki wielofunkcyjne, ssaki chirurgiczne, zagłówki i oparcia fotela, kurki, a nawet materiały piśmienne musz

ą by

ć

chronione przez przykrycie. Dostępne s

ą do tego laminowane plastikiem papierowe serwety, lignina, folia aluminiowa, torebki foliowe,

samoprzylepne błony, prefabrykowane i wymodelowane płaty gąbki. Wszystkie te materiały okrywowe musz

ą by

ć nieprzemakalne, odporne

na rozerwanie, nieduże i obowiązkowo usunięte po zakończonym zabiegu (po każdym pacjencie).

9. Przedmioty jednorazowego użytku

Wiele przedmiotów i instrumentów jest stosowanych tylko u jednego pacjenta i wyrzucanych po użyciu. Obowiązkowo używa si

ę

jednorazowo: igie

ł i karpul do znieczuleń, ostrzy skalpeli, igie

ł do szycia, plastikowych kubków do wody, ślinociągów, plastikowych końcówek

do ssaka, drewnianych i plastikowych klinów, miazgociągów, paseczków i kształtek, łyżek do fluoryzacji, serwet dla pacjenta i ręczników.

Do przedmiotów jednorazowych nale

żą równie

ż rękawice, fartuchy, serwety i osłonki na filmy rtg.

Potencjalnie jednorazowe przedmioty to lusterka, zgłębniki, pęsety, formówki, wiertła diamentowe, tacki na instrumenty, końcówki do

dmuchawek wodno-powietrznych, szpatułki do mieszania, a nawet końcówki wolno i szybkoobrotowe. Przedmioty jednorazowego użytku

musz

ą by

ć wyrzucane po użyciu i nigdy nie mog

ą by

ć użyte ponownie, nawet, gdy istnieje możliwo

ść ich dezynfekcji czy sterylizacji.

10. Środki do dezynfekcji

Istnieje duża różnorodno

ść środków do dezynfekcji takich jak: środki bakteriobójcze, grzybobójcze, sporobójcze, prątkobójcze i wirusobójcze.

Aktywne składniki tych środków to: związki chloru, jodoform, fenole, aminy czwartorzędowe z alkoholami lub bez i środki uwalniające tlen.

Niemniej, personel dentystyczny musi pamiętać, że dezynfekujemy wszystko, czego nie możemy wysterylizować.

11. Dezynfekcja i sterylizacja narzędzi

Wszystkie narzędzia zanieczyszczone przez płyny ustrojowe musz

ą by

ć dokładnie wyczyszczone i wysterylizowane. Użyte instrumenty s

ą

zawsze mocno zanieczyszczone krwią, śliną, rop

ą i innymi płynami ustrojowymi i musz

ą by

ć zupełnie czyste przed sterylizacją.

Narzędzia musz

ą by

ć przetrzymywane w środkach dezynfekcyjnych i czyszczących. Najbardziej niebezpiecznym i najmniej skutecznym

sposobem czyszczenia instrumentów jest mycie ręczne. Używamy do tego z ciepłej wody, detergentów, szczotki na długim trzonku i rękawic

gospodarczych.

Początkowe czyszczenie może by

ć wykonane w myjkach ultradźwiękowych lub w maszynach myjących, wyposażonych w specjalne koszyki

z użyciem przeznaczonych do tego celu detergentów.

Czas zanurzenia waha si

ę od 4 do 16 minut i jest uzależniony od wzrokowej oceny czystości narzędzi. Na koniec dnia roztwór czyszczący

musi by

ć wylany, a pojemnik zdezynfekowany i wytarty.

Urządzenia do czyszczenia instrumentów dostępne s

ą w różnych rozmiarach. Zmywarki/ dezynfektory pracuj

ą z bardzo gorąc

ą wody (93OC)

oraz specjalnymi detergentami, co pozwala osiągn

ąć pierwszy stopie

ń dezynfekcji, ale nie mog

ą by

ć użyte jako substytut procesu sterylizacji.

Chocia

ż istnieje wiele sposobów sterylizacji, to uważa się, że sterylizacja par

ą pod ciśnieniem jest najlepsz

ą i najpewniejsz

ą metod

ą

sterylizacji narzędzi dentystycznych. Autoklawy musz

ą osiągn

ąć temperatur

ę 121OC, jeśli proces trwa 20 minut, lub 134OC dla procesu 3

lub 12 minutowego.

Nowe autoklawy powinny mie

ć wbudowan

ą drukark

ę lub mie

ć możliwo

ść podłączenia za pomoc

ą złącza USB z komputerem w celu

monitorowania procesów sterylizacji.

Instrumenty musz

ą by

ć zapakowane w zamykane torebki lub zawinięte w specjalny papier. Ważne, żeby instrumenty były ułożone w

autoklawie w taki sposób, by umożliwi

ć swobodn

ą cyrkulacj

ę pary. Powietrze zamknięte w komorze musi by

ć usunięte dla skutecznej

penetracji pary. Autoklaw musi by

ć sprawdzany wieloma testami w celu potwierdzenia jego sprawności.

12. Monitorowanie sterylizacji i wskaźniki

Monitorowanie jest jedynym sposobem na potwierdzenie pewności całego procesu i wysokiej skuteczności sterylizacji.

Created with novaPDF Printer (

www.novaPDF.com

)

Istniej

ą trzy formy kontroli sterylizacji. Test biologiczny (sporotest) z użyciem endospor, który jest pośrednim sposobem testowania,

wymagającym intubacji "wysterylizowanej" próbki, test chemiczny, do którego używamy związków chemicznych wrażliwych na ciepło,

zmieniających kolory lub kształty, lub obie te cechy i test mechaniczny polegający na obserwacji i wydruku czasu ekspozycji, temperatury,

ciśnienia lub złego funkcjonowania całego cyklu sterylizacji.

Najpewniejszym i najwłaściwszym sposobem monitorowania jest stosowanie dwóch chemicznych wskaźników ( paseczki, taśmy przylepne),

jeden umieszczony w komorze,

a drugi w środku każdego pakietu, kasety, tacki czy torebki. Wszystkie torebki posiadaj

ą identyfikator chemiczny wydrukowany na

zewnętrznej papierowej stronie, który wskazuje warunki wewnątrz komory czy na powierzchni torebki. Zalecany jest drugi wskaźnik wewnątrz

pakietu dla potwierdzenia parametrów sterylizacji i pewności procesu.

Archiwizowanie wydruków cyklu sterylizacji jest jeszcze jednym elementem potwierdzającym wysoki poziom całej procedury i eliminuje

roszczenia z tym związane.

13. Sterylizacja końcówek

Przed zdjęciem końcówek turbinowych z rękawów, obowiązkowe jest włączenie ich i używając papierowej powierzchni serwety pacjenta,

wyczyszczenie w celu usunięcia materiału biologicznego zgromadzonego podczas zabiegu. Po zdjęciu końcówki z rękawa, wymie

ń na

sterylne wiertło lub załó

ż substytut wiertła i wyczy

ść zewnętrzn

ą powierzchni

ę detergentem i wodą. Nasmaruj końcówkę, jeżeli to jest

zalecane olejem pod ciśnieniem, wytrzyj zewnętrzn

ą powierzchni

ę papierowym ręcznikiem, usu

ń substytut wiertła i umie

ść w zaklejanym lub

zgrzewanym pakiecie.

Postępowanie z końcówkami na mikrosilnik jest podobne z wyjątkiem spłukiwania wod

ą w przypadku, gdy nie s

ą do tego przystosowane.

Powyższa procedura jak: mechaniczne czyszczenie, płukanie i smarowanie może by

ć wykonane przy użyciu specjalnie do tego celu

zaprojektowanych urządzeń. Najodpowiedniejsze do sterylizacji końcówek s

ą autoklawy. Zalecane programy to delikatny (121OC przez 20

minut), szybki (134OC przez 3 minuty) i normalny (134OC przez 13 minut).

14. Sterylizacja wierte

ł i narzędzi endodontycznych

Wszystkie instrumenty obrotowe zarówno tnące, jak i polerujące, wymagaj

ą sterylizacji po ich użyciu w tkankach twardych, miękkich i kości.

Istnieje wielka różnorodno

ść instrumentów rotacyjnych wymagających specjalnego czyszczenia, sterylizacji i konserwacji.

Wiertła z węglika wolframu, stali nierdzewnej, stalowe i diamentowe wymagaj

ą specjalnego czyszczenia z resztek tkanek zębów, usuwanych

materiałów dentystycznych, krwi, śliny i innych płynów ustrojowych. Z drugiej strony ich trzonki s

ą zanieczyszczone przez oleje i smary

używane do smarowania końcówek.

Dotyczy to równie

ż pilników i poszerzaczy endodontycznych zanieczyszczonych cząsteczkami tkanek zęba i materiałów dentystycznych,

żelami poszerzającymi, jak równie

ż krwią, ślin

ą i innymi płynami ustrojowymi w przypadku nie stosowania koferdamu.

Do czyszczenia tych instrumentów powinny by

ć używane urządzenia ultradźwiękowe, z dodatkiem detergentów lub enzymów, wyposażone

w metalowe koszyki z małymi perforacjami. Czas zanurzenia wynosi od 3 do 15 minut i jest uzależniony od wzrokowej oceny czystości

narzędzi. Nie należy czyści

ć w myjce ultradźwiękowej różnych metalowych instrumentów w tym samym czasie, poniewa

ż istnieje duże

prawdopodobieństwo zainicjowania procesu korozji spowodowanego przez prądy galwaniczne powstające między różnymi metalami.

Po zakończeniu cyklu wiertła, pilniki, poszerzacze i inne metalowe instrumenty (klamry, formówki itp.) płucze si

ę bieżąc

ą woda i suszy

miękkim papierowym ręcznikiem lub ciepłym powietrzem.

Każde wiertło musi by

ć ustawione pionowo w specjalnym, odpornym na korozj

ę stojaku do wierte

ł i sterylizowane w autoklawie lub

chemiklawie w normalnym programie (134 OC przez 13 minut).

Pilniki endodontyczne i poszerzacze mog

ą by

ć umieszczone w specjalnym stojaku (plastikowym lub metalowym) i sterylizowane w

autoklawie w normalnym programie (134 OC przez 13 minut). Mog

ą by

ć te

ż umieszczone w gazikach i szczelnie zamknięte w małe

papierowo-plastikowe pakiety i sterylizowane w autoklawie lub chemiklawie.

15. Dezynfekcja sprzętu

Sprzęt, który nie może by

ć sterylizowany, musi by

ć dokładnie czyszczony i dezynfekowany według instrukcji producenta.

Przed dezynfekcj

ą każda powierzchnia musi by

ć wyczyszczona środkami do czyszczenia powierzchni/ środkami dezynfekującymi

zawierającymi detergenty. Używając rękawic gospodarczych, masek, okularów ochronnych i odpowiedniego ubioru można spryska

ć

środkiem dezynfekcyjnym/ detergentem powierzchni

ę (blatu, zlewu, spluwaczki, uchwytów, wyłączników itp.) lub zaaplikowa

ć nasączon

ą

gaz

ą czy ręcznikiem papierowym i odczeka

ć a

ż płyn rozpuści krew, ślin

ę i umożliwi ich usunięcie. Czasem zachodzi konieczno

ść zdrapania z

pewnych powierzchni materiałów takich jak niezwiązane kompozyty, kalki, masy wyciskowe, cement do tymczasowego cementowania, jak

równie

ż puder z rękawic zmieszany z wilgoci

ą lub materiałami dentystycznymi.

Po wyczyszczeniu powierzchni środek dezynfekcyjny może by

ć zaaplikowany i pozostawiony do wyschnięcia tak długo, jak zaleca to

producent środka.

Większo

ść środków dezynfekcyjnych zawiera lotne składniki znikające w ciągu 10 minut. Jeżeli wilgo

ć utrzymuje si

ę na powierzchni można

j

ą wytrze

ć używając papierowego ręcznika lub gazika.

Istniej duża różnorodno

ść środków do dezynfekcji takich jak: bakteriobójcze, grzybobójcze, sporobójcze, prątkobójcze i wirusobójcze.

Z punktu widzenia składników aktywnych, środki dezynfekcyjne zawieraj

ą związki chloru, jodoform, alkohol, fenole, aminy czwartorzędowe z

Created with novaPDF Printer (

www.novaPDF.com

)

alkoholem lub bez i środki uwalniające tlen.

Niestety personel dentystyczny musi używa

ć wielu różnych środków, poniewa

ż nie ma dotychczas takiego, który działałby na wszystkie typy

drobnoustrojów w krótkim czasie, nie niszczy

ł sprzętu i nie by

ł toksyczny dla ludzi.

16. Dezynfekcja materiałów wyciskowych

Wyciski musz

ą by

ć wyczyszczone i zdezynfekowane przed wysłaniem ich do laboratorium mieszczącego si

ę zarówno w praktyce jak i

zewnętrznego.

Wyciski za wszystkich rodzajów mas należy spłuka

ć pod bieżąc

ą wod

ą natychmiast po usunięciu z ust pacjenta, żeby usun

ąć nadmiar śliny,

krwi i resztek. Nie jest zalecane spryskiwanie sprayem powierzchni wycisku ze względu na ryzyko wdychania środka do dezynfekcji, jak i

możliwo

ść uszkodzenia delikatnych detali. Zaleca si

ę dla większości mas zanurzenie w specjalnym środku do dezynfekcji na możliwie krótki

czas. Można równie

ż zawin

ąć wycisk w zwilżony środkiem dezynfekcyjnym ręcznik i szczelnie zamkn

ąć w plastikowej torebce na czas

zalecany przez producenta.

17. Dezynfekcja przyrządów ortodontycznych

W przypadku wycisków ortodontycznych należy przestrzega

ć tego samego toku postępowania jak przy wyciskach protetycznych. Kleszcze

ortodontyczne, nawet te, które zawieraj

ą elementy z gumy musza by

ć wymyte, wyczyszczone i sterylizowane w autoklawie w delikatnym

programie (121OC). Całkowicie niedopuszczalne jest sterylizowanie drutu i używanych klamer w celu ponownego ich użycia.

18. Postępowanie z zanieczyszczeniami krwią

Zanieczyszczone krwi

ą powierzchnie W przypadku spluwaczki, unitu czy te

ż podłogi, musz

ą by

ć natychmiast zdezynfekowane. Plamy z krwi

powinny by

ć przykryte jednorazowym ręcznikiem nasączonym roztworem podchlorynu sodu lub proszkiem uwalniającym tlen. Plama

powinna pozosta

ć przykryta, co najmniej 5 minut i wytarta grubym papierowym ręcznikiem, gąbk

ą lub gaz

ą jednorazowego użytku.

Wymagana jest do tego ochrona osobista w postaci bardzo grubych rękawic gospodarczych, maski, okularów ochronnych i jednorazowego

fartucha. Przeciwwskazane jest jednorazowe zmycie mopem nawet ze środkiem dezynfekcyjnym.

19. Aerozole i jako

ść powietrza

Wiele procedur dentystycznych powoduje powstanie aerozolu zanieczyszczonego krwi

ą i bakteriami. Ten aerozol stwarza poważne

zagrożenie przeniesienia takich chorób jak: gruźlica, odra a nawet SARS. Źródłem zakaże

ń pochodzących z powietrza s

ą narzędzia

dentystyczne, ślina, oraz używanie końcówek szybkoobrotowych z chłodzeniem wodnym, strzykawek wodno-powietrznych, urządze

ń

polerujących, systemów abrazyjnych i skalerów ultradźwiękowych.

Używanie odzieży ochronnej, masek na twarz, rękawic, okularów , oraz ssaków chirurgicznych i koferdamu w połączeniu z przedzabiegowym

płukaniem jamy ustnej wod

ą z dodatkiem 0,12% lub 0,20% chlorohexydyny może w znacznym stopniu zminimalizowa

ć powierzchni

ę

skażon

ą przez aerozol.

Zła jako

ść powietrza w gabinecie dentystycznym jest spowodowana nagromadzeniem lotnych związków organicznych (VOCs),

mikrocząsteczek i wysokie stężenie CO2, NO i SO.

Naturalna wentylacja redukuje w znacznym stopniu poziom VOCs, podczas gdy większe cząsteczki łatwo osiadaj

ą na powierzchniach

wewnątrz pomieszczenia. Ujścia systemów wentylacyjnych zarówno klimatyzacji, jak i mechanicznej wentylacji musz

ą by

ć wyprowadzone na

zewnątrz oraz konserwowane i czyszczone przez profesjonalny serwis.

20. Gospodarka odpadami.

W praktyce dentystycznej wytwarza si

ę szerok

ą gam

ę odpadów sklasyfikowanych jako:

a.

Nie zakażone/ odpady typu domowego (odpady nie kliniczne) zawierające resztki jedzenia, opakowania, części zamienne, materiały

piśmienne itp.

b.

Odpady potencjalnie skażone ( odpady kliniczne) zawierające serwety, materiały osłonowe, torebki do sterylizacji, butelki po

materiałach dentystycznych, kapsułki, strzykawki i compule.

c.

Odpady skażone (odpady kliniczne) zawierające przedmioty jednorazowego użytku takie jak: ślinociągi, chirurgiczne końcówki do

ssaka, wałeczki, gaziki, materiały ochronne i podkładowe, odzie

ż jednorazowa, matryce, maski, wszelkiego rodzaju rękawice, łyżki do

fluoryzacji, nici dentystyczne.

d.

Odpady skażone ostre (odpady kliniczne) zawierające wszelkiego rodzaju ostrza jak igły do znieczuleń, igły do przemywań, karpule,

wiertła, pilniki, poszerzacze, skalpele, metalowe matryce, kliny.

e.

Odpady toksyczne (odpady kliniczne) jak roztwory środków dezynfekcyjnych, wywoływacze i utrwalacze do zdj

ęć rtg, rt

ęć i resztki

amalgamatu, folie ołowiane, resztki polimeru itp.

Opady należące do pierwszej grupy zaleca si

ę usuwa

ć tak jak odpady domowe.

Wszystkie inne grupy wymagaj

ą specjalnego trybu gromadzenia i usuwania. Dla odpadów typu b i c zalecane s

ą specjalne bardzo

wytrzymałe pomarańczowe plastikowe torby, właściwie oznakowane. Torby mog

ą by

ć wypełnione tylko do 1/4 objętości i związane mocn

ą

Created with novaPDF Printer (

www.novaPDF.com

)

taśmą. Skażone odpady typu b musz

ą by

ć zbierane do usunięcia przez licencjonowanych przewoźników ( państwowych lub prywatnych),

którzy wypełni

ą i dostarcz

ą protokó

ł odbioru.

Do przechowywania i usuwania ostrych odpadów typu d musi by

ć używany bardzo mocny, odporny na przekłucie, o szerokiej podstawie,

odpowiednio oznakowany plastikowy pomarańczowy pojemnik. Karpule do znieczulania miejscowego zawsze musz

ą by

ć usuwane w takich

pojemnikach.

21. Usuwanie amalgamatu i materiałów toksycznych

Amalgamat nigdy nie powinien by

ć wylewany do kanalizy, wyrzucany z odpadami stałymi czy odpadami medycznymi. Amalgamat

dentystyczny zawiera 50% niebezpiecznej rtęci, oraz metale ciężkie takie jak srebro, cynk, miedź, cynę.

Jeśli resztki amalgamatu s

ą zbierane i wysyłane do powtórnego przetworzenia to s

ą traktowane jako powszechne odpady, tak długo jak trwa

ta prawidłowa gospodarka tymi odpadami. Jeżeli amalgamat jest wyrzucany wtedy musi by

ć usuwany jako odpad niebezpieczny. Zaleca się,

żeby wszyscy lekarze dentyści, jeżeli to możliwe, oddawali amalgamat do przetworzenia. Zaleca si

ę nie umieszcza

ć amalgamatu, wolnej

rtęci, połamanych czy te

ż nie zużytych kapsułek, usuniętych zębów z amalgamatem, separatorów i filtrów w pomarańczowych torbach na

śmieci, poniewa

ż podczas procesu spalania wyparowuj

ą do środowiska szkodliwe substancje.



Nie płucz separatorów amalgamatu, filtrów i pojemników w zlewie. Oddawaj do przetworzenia lub traktuj jak odpady niebezpieczne

resztki amalgamatu, woln

ą rtęć, połamane i nie zużyte kapsułki, usunięte zęby z amalgamatem, odpady zawierające amalgamat z

separatorów i filtrów. Puste kapsułki po amalgamacie nie zawierające widzialnych śladów materiału mog

ą by

ć usuwane jako odpady

nieszkodliwe, o ile lokalne prawo nie stanowi inaczej.



Zbieraj i magazynuj suche odpady amalgamatu w specjalnie do tego celu wyznaczonych, szczelnych pojemnikach. Amalgamat, który

jest przeznaczony do przerobu powinien by

ć oznaczony "Amalgamat dentystyczny: metal do powtórnego przerobu" z nazwą,

adresem i numerem telefonu praktyki oraz datą, od kiedy zaczęto zbiera

ć materia

ł w pojemniku. W przeszłości, resztki amalgamatu

mogły by

ć przetrzymywane w utrwalaczu fotograficznym, wodzie lub innym płynie. Jeżeli spotykasz si

ę z przechowywaniem

amalgamatu w taki sposób po żadnym pozorem nie wylewaj płynu do kanalizy.



Przechowuj notatki z wytwarzania i usuwania resztek amalgamatu, inspektorzy mog

ą zażąda

ć okazania ich w celu weryfikacji

właściwego postępowania. Notatki powinny zawiera

ć dane odnośnie zawartości pojemnika, kiedy zastała umieszczona i kiedy

pojemnik zosta

ł wysłany do przetwarzania lub zabrany przez odbiorc

ę niebezpiecznych odpadów.



Sprawd

ź z odbiorc

ą amalgamatu dodatkowe zalecenia. Odbiorcy mog

ą mie

ć specyficzne żądania odnośnie opakowań.



Używaj separatorów amalgamatu przy unicie. Często zmieniaj i czy

ść seperator. Przepłucz system ssący przed zmian

ą separatora.



Zmieniaj filtry ssaka i osłony, co najmniej raz w miesiącu lub jak zaleca producent.



Sprawdzaj syfon pod zlewem czy nie ma tam odpadów zawierających amalgamat.



Wyeliminuj całkowicie używanie wolnej rtęci i używaj do wypełnie

ń tylko amalgamatu w kapsułkach.



Ogranicz ilo

ść amalgamatu do niezbędnego minimum potrzebnego do wykonania wypełnienia tj. nie mieszaj dwóch kapsułek, jeżeli

wystarczy jedna. Miej do dyspozycji kapsułki różnych rozmiarów, żeby zapewni

ć całkowite zużycie amalgamatu.



Poucz personel, żeby właściwie używa

ł i usuwa

ł materia

ł zawierający rtęć.

Potrzeba instalowania separatorów jest szczególnie ważna w związku z nowymi aktami prawnymi ustanowionymi ostatnio przez Parlament

Europejski dotyczącymi ochrony środowiska.

Istnieje szeroka gama separatorów z różnymi możliwościami i zróżnicowan

ą ceną.

Separatory



Separatory jednorazowe s

ą bardziej zalecane ni

ż wielokrotnego użytku z powodu trudności w całkowitym usunięciu resztek

amalgamatu z separatora bez wypuszczenia ich do kanalizy lub śmieci. Powinny by

ć zmieniane raz w tygodniu, a czasem częściej,

jeśli istniej taka potrzeba lub jak poleca producent sprzętu. CED zaleca recykling jako zasadę.



Tylko separatory w unitach używanych do zakładania i zdejmowania amalgamatu wymagaj

ą specjalnego traktowania. Seperatory z

unitów nie używanych do procedur związanych z amalgamatem mog

ą by

ć umieszczone w zwykłych odpadach.



Używanie separatorów wielorazowego użytku nie jest zalecane. Jednakże, jeśli s

ą postępuj następująco:

a.

Dezynfekuj seperator w jak najmniejszej ilości środka dezynfekcyjnego,

b.

Usu

ń widoczne resztki amalgamatu z seperatora i przechowuj w szczelnie zamkniętym pojemniku według zalece

ń odbiorcy.

Używaj właściwych środków ochrony wykonując te czynności.

Rtęć

Nadzór i eliminowanie rtęci z praktyki:

a.

Używaj amalgamatu dentystycznego w kapsułkach;

b.

Używaj tylko wydzielonego miejsca, do pracy z amalgamatem żeby zapewni

ć dodatkowe zabezpieczenie i postępuj wg pisemnej

instrukcji odnośnie usuwania rozlanej rtęci.

c.

Posiadaj w swojej praktyce zestaw do usuwania przypadkowo rozlanej rtęci, co może si

ę wydarzy

ć bez względu na to, w jakiej formie

dostarczana jest rtęć;

d.

Zwi

ąż niewielk

ą ilo

ść nieużytej rtęci stopem srebra, żeby przekształci

ć j

ą w odpad amalgamatu do recyklingu;

Created with novaPDF Printer (

www.novaPDF.com

)

e.

Niezwiązan

ą rt

ęć z przypadkowego rozlania i absorbent z czyszczenia jest przyjmowany przez niektóre firmy przetwarzające.

Dowiedz si

ę u swojego odbiorcy jak właściwie przechowywać, oznakowa

ć i wysyła

ć te materiały odpadowe.

Amalgamat skażony (np. usunięte zęby zawierające amalgamat)

Amalgamat skażony to taki, który mia

ł kontakt z pacjentem. Przykładem s

ą usunięte zęby z amalgamatem, resztki z separatorów, filtrów i

osłon. Wielu odbiorców amalgamatu do przerobu akceptuje zęby z amalgamatem tak długo, jak wysyłający poświadcza, że nie s

ą odpadem

zaraźliwym. Usunięte zęby bez resztek tkanek miękkich s

ą traktowane jako odpady nie medyczne, chyba, że zostan

ą uznane przez chirurga

lub dentyst

ę jako biologicznie niebezpieczne. Jednakże, usunięte zęby z amalgamatem powinny by

ć traktowane jak odpady niebezpieczne

lub do przetworzenia. Pozbywając si

ę skażonego amalgamatu, dentyści mog

ą wybrać, czy zbiera

ć i przechowywa

ć go jako odpad

niebezpieczny, czy do przerobu jeżeli to akceptuje odbiorca. Skonsultuj si

ę z odbiorcą, co do wymagań.

Uwaga: Tekst opisujący w szczegółach postępowanie z amalgamatem pochodzi z Internetu. My wybraliśmy pewne zagadnienia,

które spełni

ą europejskie wymagania.

22. Postępowanie z materiałem z biopsji, zębami i małymi fragmentami tkanek

Biopsja jest ma

łą operacj

ą i wszystkie procedury dotyczące zapobiegania zakażeniom musz

ą by

ć drobiazgowo przestrzegane.

Tkanki z biopsji musz

ą by

ć trzymane w sterylnym szczelnym szklanym lub lepiej w plastikowym pojemniku z wodoszczelnym zamknięciem

zawierającym 10% roztwór formaliny. W przypadku praktyki, gdzie lekarz pracuje sam, pojemnik musi by

ć zawinięty w foli

ę aluminiow

ą lub

plastikow

ą a tkanki z biopsji przenosimy i umieszczamy bardzo ostrożnie, żeby nie zabrudzi

ć zewnętrznej powierzchni pojemnika i nie

zanieczyści

ć palcami. Ubranie dodatkowych rękawiczek może równie

ż zabezpieczy

ć przed skażeniem pojemnika.

W przypadku skażenia należy go wymieni

ć albo ponownie zawin

ąć w czystą, przezroczyst

ą foli

ę z napisem "Uwaga materia

ł skażony".

Materia

ł pozostający w pojemniku po 24 godzinach jest sterylny, ale ze względów bezpieczeństwa musi by

ć wykonana obserwacja

makroskopowa i zablokowanie pojemnika parafin

ą w bezpieczny sposób (rękawice, maski, okulary ochronne).

W przypadku, kiedy materia

ł jest wysyłany pocztą, pierwszy pojemnik musi by

ć umieszczony w drugim nietłukącym, szczelnym, odpornym na

wstrząsy, otoczony materiałem pochłaniającym wstrząsy, a cało

ść zapakowana w standardowe opakowanie wysyłkowe z adnotacj

ą

Uwaga /Ostrożnie/ Materia

ł biopsyjny. (UN 602 wymagania odnośnie opakowań).

Drobne fragmenty tkanek i zęby musz

ą by

ć traktowane jako odpady medyczne i należy postępowa

ć z nimi odpowiednio. (Poprzednie

zalecenia w akapicie 20). Zęby mog

ą by

ć oddane pacjentowi lub wysterylizowane i użyte w celach edukacyjnych.

23. Protokó

ł skaleczeń

Niestety, bardzo często dochodzi do skalecze

ń w trakcie zabiegów lub podczas czyszczenia narzędzi. Ukłucia używan

ą igłą, zgłębnikiem,

instrumentem endodontycznym, wiertłem, ochlapanie oczu, warg, ust, skaleczenie skalpelem, skalerem, ostrym brzegiem mostu, drutem

ortodontycznym a czasami nawet pogryzienie przez pacjenta jest bardzo często spotykane i prawie każdy lekarz dentysta lub personel

praktyki doświadczy

ł takiego zdarzenia.

W przypadku skalecze

ń palca, dłoni, ręki rana powinna by

ć uciśnięta w celu wywołania krwawienia, następnie zmyta bieżąc

ą wod

ą i mydłem

antybakteryjnym, przemyta środkiem dezynfekcyjnym i przykryta wodoszczelnym opatrunkiem.

Idealnym postępowaniem byłoby niezwłoczne zgłoszenie si

ę do lekarza i wdrożenie odpowiedniego postępowania powypadkowego, nadzoru

serologicznego i osłony farmakologicznej.

24. Zakażony personel dentystyczny

Temat ten jest bardzo delikatny i nie ma wielu danych w tej dziedzinie. Konieczne jest uzyskanie wiążącej opinii dotyczącej tego społecznego

i etycznego problemu z upoważnionych instytucji takich jak Uniwersytety, Centra Badawcze oraz Społecznych i Politycznych autorytetów.

25. Literatura i użyteczne strony Internetowe

1.

Infection control in dentistry. Advice sheet A 12 British Dental Association.

2.

Porta Jorba J. Asepsia en Odontologia Col. Legi oficial D'Odontolegs i Estomatologes de Catalunya.

3.

Taqsima Harsien tal-Mard .Disease Surveillance Unit. Various reminders and proposals

4.

Mesures d'hygiene en cabinet dentaire. Revue mensuelle Suisse Odontostomatol.,7/2005.

5.

A compact guide for infection control in dental practice. University of Athens, School of Dentistry / Hellenic Dental Association, 2006

www.dent.uoa.gr

6.

Infection Control. California Dental Association,2006 Spring Scientific Session.

7.

Guidelines

on

infection

control

in

dental

offices.

Finnish

National

Agency

for

Medicines.

www.nam.fi/uploads/julkaisut/Suun_hammashuolto.pdf.

Created with novaPDF Printer (

www.novaPDF.com

)

Created with novaPDF Printer (

www.novaPDF.com

)