03 Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Alina Krawczak
Ewa Łoś

Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii
organizmu człowieka 322[10].O1.03

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr hab. Anna Gumieniczek
dr Dorota Kowalczuk

Opracowanie redakcyjne:
mgr Ewa Łoś
mgr Alina Krawczak

Konsultacja:
dr hab. Henryk Budzeń

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[10].O1.03
„Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka”, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu technik farmaceutyczny.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Organizm jako całość

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Budowa i czynność narządu układu ruchu

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Budowa i czynność układu nerwowego

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Budowa i czynność układu krążenia

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Budowa i czynność układu oddechowego

5.5.1. Ćwiczenia

5.6. Budowa i czynność układu moczowego

5.6.1. Ćwiczenia

5.7. Budowa i czynność układu rozrodczego

5.7.1. Ćwiczenia

5.8. Budowa i czynność układu trawiennego

5.8.1. Ćwiczenia

5.9. Budowa i czynność układu endokrynologicznego

5.9.1. Ćwiczenia

5.10. Budowa i czynność skóry i narządów zmysłów

4.10.1. Ćwiczenia

5.11.Podstawowe procesy patologiczne

5.11.1. Ćwiczenia

5.12. Patologia układowa

5.12.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik farmaceutyczny.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania–
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej.

Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik dla

ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika do
nich adresowanego.
Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które zawierają
podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest zwrócenie
uwagi na następujące elementy:

−

materiał nauczania – w miarę możliwości uczniowie powinni przeanalizować

samodzielnie. Obserwuje się niedocenianie przez nauczycieli niezwykle ważnej
umiejętności, jaką uczniowie powinni bezwzględnie posiadać – czytanie tekstu ze
zrozumieniem,

−

pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy jest

przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zależności od tematu można zalecić uczniom
samodzielne udzielenie odpowiedzi na pytania lub wspólne z całą grupą uczniów,
w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza,
ponieważ nauczyciel sterując dyskusją może uaktywniać wszystkich uczniów oraz
w trakcie dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości,

−

dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają

ćwiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę
teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono dosyć obszerną propozycję
ćwiczeń wraz ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia, uwzględniając różne
możliwości ich realizacji w szkole. Nauczyciel decyduje, które z zaproponowanych
ćwiczeń jest w stanie zrealizować przy określonym zapleczu dydaktycznym szkoły.
Prowadzący może również zrealizować ćwiczenia, które sam opracował,

−

sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest udzielenie

odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając
zamieszczone w nim stwierdzenia potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie określonego
zakresu materiału. Jeżeli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień
wrócić, sprawdzając czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem niezrozumienia
przez ucznia tego zagadnienia, czy niewłaściwej postawy ucznia w trakcie nauczania.
W tym miejscu jest szczególnie ważna rola nauczyciela, gdyż od postawy nauczyciela,
sposobu prowadzenia zajęć zależy między innymi zainteresowanie ucznia. Uczeń nie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zainteresowany materiałem nauczania, wykonywaniem ćwiczeń nie nabędzie w pełni
umiejętności założonych w jednostce modułowej. Należy rozbudzić wśród uczniów tak
zwaną „ciekawość wiedzy”. Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania
rozdziału może stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności
ucznia z tego zakresu. Nauczyciel realizując jednostkę modułową powinien zwracać
uwagę na predyspozycje ucznia, ocenić, czy uczeń ma większe uzdolnienia manualne, czy
może lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych,

−

testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu

całej jednostki modułowej i należy je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki osiągnięte
przez uczniów powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej nauczyciela
realizującego tę jednostkę modułową. Każdemu zadaniu testu przypisano określoną liczbę
możliwych do uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena końcowa uzależniona jest od
ilości uzyskanych punktów. Nauczyciel może zastosować test według własnego projektu
oraz zaproponować własną skalę ocen. Należy pamiętać, żeby tak przeprowadzić proces
oceniania ucznia, aby umożliwić mu jak najpełniejsze wykazanie swoich umiejętności.
Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:

−

wykład problemowy,

−

wykład konwersatoryjny,

−

pogadanka,

−

ćwiczenie przedmiotowe,

−

metoda przypadków,

−

pokaz z objaśnieniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

322[10].O1.02

Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów

społecznych

322[10].O1.03

Charakteryzowanie budowy, fizjologii

i patofizjologii organizmu człowieka

322[10].O1.04

Stosowanie przepisów prawa

i zasad ekonomiki

322[10].O1

Podstawy działalności zawodowej

322[10].O1.01

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej

oraz ochrony środowiska

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu biologii,

−

określać funkcje fizjologiczne różnych układów organizmu ludzkiego,

−

opisywać struktury anatomiczne odpowiedzialne za pełnienie tych funkcji,

−

rozpoznawać zagrożenia dla zdrowia człowieka,

−

przedstawiać działania sprzyjające zachowaniu zdrowia,

−

przedstawiać zasady dziedziczności,

−

współpracować w grupie.

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

obsługiwać komputer.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

posłużyć się podstawowymi pojęciami z zakresu anatomii, fizjologii, patofizjologii,

–

scharakteryzować budowę tkanek,

–

rozróżnić poszczególne części ciała człowieka oraz określić ich położenie,

–

scharakteryzować budowę i czynność układu nerwowego,

–

scharakteryzować budowę i czynność układu krążenia,

–

wyjaśnić budowę i funkcję układu oddechowego,

–

wyjaśnić budowę i funkcję układu moczowego,

–

wyjaśnić budowę i funkcję układu rozrodczego,

–

wyjaśnić budowę i funkcję układu trawiennego,

–

wyjaśnić budowę i funkcję układu endokrynologicznego,

–

wyjaśnić budowę i funkcję skóry,

–

wyjaśnić pojęcie zdrowia i choroby,

–

dokonać klasyfikacji chorób oraz określić ich przebieg i objawy,

–

scharakteryzować czynniki chorobotwórcze,

–

wyjaśnić proces starzenia się ustroju,

–

wyjaśnić podstawowe procesy patologiczne,

–

scharakteryzować choroby dotyczące poszczególnych układów i narządów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Technik farmaceutyczny 322[10]

Moduł:

Podstawy działalności zawodowej 322[10].O1

Jednostka modułowa:

Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii
organizmu człowieka 322[10].O1.03

Temat: Budowa i czynność rdzenia kręgowego.

Cel ogólny: Opanowanie przez uczniów wiedzy i umiejętności z zakresu budowy i czynności

rdzenia kręgowego.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określić położenie rdzenia kręgowego,

−

wymienić odcinki rdzenia kręgowego,

−

scharakteryzować budowę zewnętrzną i wewnętrzną rdzenia kręgowego,

−

przedstawić rozmieszczenie ośrodków rdzenia kręgowego w poszczególnych segmentach,

−

wyjaśnić znaczenie poszczególnych ośrodków dla organizmu człowieka.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

wykład informacyjny,

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela dla każdego zespołu uczniowskiego,

−

papier formatu A4, pisaki,

−

tablice obrazujące budowę zewnętrzną i wewnętrzną rdzenia kręgowego,

−

model rdzenia kręgowego,

−

schematy zewnętrznej i wewnętrznej budowy rdzenia kręgowego.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują indywidualnie.

Czas trwania zajęć:

−

90 minut.

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie technik farmaceutyczny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zadanie dla ucznia
Korzystając z atlasów, tablic anatomicznych oraz literatury przedmiotowej, na otrzymanych
schematach opisz budowę wewnętrzną i zewnętrzną rdzenia kręgowego. Wskaż miejsce
lokalizacji ośrodków rdzeniowych, zapisz ich nazwy.

Część szczegółowa zajęć:
1. Sprawdzenie warunków wstępnych uczenia się:

Nauczyciel za pomocą pogadanki wstępnej sprawdza wiedzę uczniów, która stanowi
podstawę wprowadzenia nowych treści. Wykorzystuje w niej następujące pytania:
Do jakiej części układu nerwowego należy rdzeń kręgowy? Gdzie położony jest rdzeń
kręgowy?

2. Podanie tematu zajęcia

Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem zajęcia.

3. Przedstawienie wizji zajęcia

Nauczyciel przedstawia przebieg zajęcia w sposób wzbudzający ciekawość ucznia.

4. Uświadomienie celów kształcenia

W nawiązaniu do przedstawionej wizji lekcji nauczyciel proponuje uczniom realizację
założonych celów kształcenia.

5. Realizacja założonych celów kształcenia:

−

nauczyciel rozdaje uczniom instrukcję do wykonania zadania w grupach i schematy
do ćwiczenia,

−

uczniowie korzystając z literatury przedmiotowej opisują budowę rdzenia
kręgowego na otrzymanych schematach do ćwiczeń,

−

za pomocą pogadanki nauczyciel omawia z uczniami wyniki pracy indywidualnej,

−

za pomocą wykładu informacyjnego przekazuje informacje o czynnościach którymi
kierują poszczególne ośrodki rdzenia kręgowego.

6. Zakończenie zajęć

Nauczyciel przy zastosowaniu pogadanki i samooceny ucznia sprawdza stopień

osiągnięcia celów szczegółowych kształcenia. Stwierdzone luki uzupełnia. Podkreśla
aktywność uczniów, wyróżnia najlepszych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….…

Modułowy program nauczania:

Technik farmaceutyczny 322[10]

Moduł:

Podstawy działalności zawodowej 322[10].O1

Jednostka modułowa:

Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii
organizmu człowieka 322[10].O1.03

Temat: Analizowanie budowy i czynności przysadki mózgowej.

Cel ogólny: Opanowanie wiadomości na temat budowy i czynności przysadki mózgowej.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określić położenie przysadki mózgowej,

−

scharakteryzować budowę wewnętrzną przysadki mózgowej,

−

wyjaśnić mechanizm sprzężenia zwrotnego w regulacji wydzielania hormonów przez

przysadkę mózgową,

−

wymienić hormony przysadki mózgowej,

−

określić wpływ hormonów przysadkowych na funkcjonowanie organizmu.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania-uczenia się:

−

pogadanka,

−

wykład problemowy,

−

mapa myśli.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, pisaki,

−

arkusze papieru,

−

foliogramy z zakresu budowy i hormonów przysadki mózgowej,

−

tablice przedstawiające mózgowie,

−

model mózgowia,

−

zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela dla każdego zespołu uczniowskiego.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca zespołowa,

−

praca grupowa (uczniowie pracują w grupach 4 osobowych).

Czas trwania zajęć:

−

90 minut.

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie technik farmaceutyczny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zadanie dla ucznia
Dokonaj na podstawie materiałów dydaktycznych analizy czynności wydzielniczej przysadki
mózgowej. W formie „mapy myśli” na plakacie zapisz hormony produkowane przez przedni
i tylny płat przysadki mózgowej. Dopisz do każdego hormonu, na jaki narząd oddziałuje.
Zaprezentuj opracowaną mapę myśli.

Część szczegółowa zajęć
1. Sprawdzenie warunków wstępnych uczenia się:

Nauczyciel za pomocą pogadanki wstępnej sprawdza wiedzę uczniów, która stanowi
podstawę wprowadzenia nowych treści. Wykorzystuje w niej następujące pytania: Przy
omawianiu, jakich układów była mowa o przysadce mózgowej? Gdzie położona jest
przysadka mózgowa? Jakie hormony wpływają na czynność przysadki mózgowej?

2. Podanie tematu zajęcia

Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem zajęcia.

3. Przedstawienie wizji zajęcia

Nauczyciel przedstawia przebieg zajęcia w sposób wzbudzający ciekawość ucznia.

4. Uświadomienie celów kształcenia

W nawiązaniu do przedstawionej wizji lekcji nauczyciel proponuje uczniom realizację
założonych celów kształcenia.

5. Realizacja założonych celów kształcenia:

−

nauczyciel przy wykorzystaniu krótkiego wykładu informacyjnego przekazuje
informacje na temat budowy i funkcji przysadki mózgowej,

−

nauczyciel rozdaje uczniom instrukcję do wykonania zadania w grupach,

−

uczniowie opracowują w formie mapy myśli informacje na temat hormonów
wytwarzanych przez przedni i tylny płat przysadki mózgowej i prezentują na forum
klasy,

−

nauczyciel w formie wykładu informacyjnego przekazuje informacje na temat
wpływu poszczególnych hormonów na narządy i organizm człowieka.

6. Zakończenie zajęć

Nauczyciel przy zastosowaniu pogadanki i samooceny ucznia sprawdza stopień

osiągnięcia celów szczegółowych kształcenia. Stwierdzone luki uzupełnia. Podkreśla
aktywność uczniów, wyróżnia najlepszych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Organizm jako całość

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ miejsce w organizmie człowieka, w których występują poszczególne rodzaje

tkanki łącznej. Wpisz do tabeli rodzaje tkanki łącznej i narządów, w których ta tkanka
występuje.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych i podanej literaturze informacje o budowie

i rodzajach tkanki łącznej,

2) narysować tabelę,
3) wpisać do tabeli rodzaje tkanki łącznej,
4) przyporządkować każdemu rodzajowi tkanki łącznej przynajmniej po jednym narządzie

w którym ta tkanka się znajduje i uzupełnić tabelę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wypisz wszystkie układy tworzące organizm człowieka. Do każdego układu

przyporządkuj narządy tworzące ten układ. Możesz to zrobić w tabeli lub za pomocą mapy
myśli.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych i podanej literaturze informacje o układach

narządów,

2) wypisać poszczególne układy tworzące organizm człowieka,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) przyporządkować do poszczególnych układów narządy tworzące ten układ,
4) sporządzić tabelę lub za pomocą mapy myśli.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne,

−

„mapa myśli”.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

Nazwij płaszczyzny i osie ciała na rysunku przedstawiającym postać człowieka i przekrój

tułowia w płaszczyźnie poziomej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych i podanej literaturze informacje o płaszczyznach

ciała człowieka,

2) zapisać nazwy płaszczyzn na załączonej rycinie nr 1.
3) zapisać nazwy osi ciała zaznaczone na rycinie nr 2.

Ryc.1 Ryc. 2

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Budowa i czynność układu narządów ruchu

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W oparciu o załączony rysunek

określ kształt kości i opisz jej elementów. Określ,

z jakiego rodzaju tkanki kostnej zbudowane są poszczególne części tej kości.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiające układ szkieletowy człowieka,
2) skorzystać z tablic i modelu kośćca znajdującego się w pracowni anatomicznej,
3) odszukać w materiałach dydaktycznych kryteria podziału kości pod względem kształtu,
4) rozpoznać kształt kości przedstawionej na rysunku,
5) opisać poszczególne części kości zaznaczone na rycinie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

tablice, modele, atlasy przedstawiające układ szkieletowy człowieka,

−

poradnik dla ucznia,

−

rysunek kości,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Opracuj schemat graficzny kości wchodzących w skład kończyny górnej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiając kości kończyny górnej lub

skorzystać z tablic i modelu kośćca znajdującego się w pracowni anatomicznej,

2) odszukać w materiałach dydaktycznych podział kości kończyny górnej,
3) zapisać wszystkie kości wchodzące w skład kończyny górnej w formie schematu na

plakacie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4 lub arkusz papieru, flamastry,

−

tablice, modele, atlasy przedstawiające układ szkieletowy człowieka,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

Opracuj schemat graficzny kości kończyny dolnej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiając kości kończyny dolnej lub

skorzystać z tablic i modelu kośćca znajdującego się w pracowni anatomicznej,

2) odszukać w materiałach dydaktycznych podział kości kończyny dolnej,
3) zapisać wszystkie kości tworzące kończynę dolną w formie schematu na plakacie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

tablice, modele, atlasy przedstawiające układ szkieletowy człowieka,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 4

Opisz konstrukcję czaszki.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiając kości czaszki lub skorzystać

z tablic i modelu kośćca czaszki znajdującego się w pracowni anatomicznej,

2) odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczące budowy czaszki,
3) dokonać podziału czaszki na dwie zasadnicze grupy,
4) zapisać nazwy kości wchodzące w skład poszczególnych części czaszki w układzie

tabelarycznym lub za pomocą mapy myśli.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne,

−

mapy myśli.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

tablice, modele, atlasy przedstawiające układ szkieletowy człowieka,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 5

Opisz konstrukcję klatki piersiowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiając kości klatki piersiowej lub

skorzystać z tablic i modelu kośćca znajdującego się w pracowni anatomicznej,

2) odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczące budowy klatki piersiowej,
3) wyodrębnić kości tworzące rusztowanie kostne klatki piersiowej,
4) zapisać w układzie tabelarycznym lub za pomocą mapy myśli nazwy kości i ich

elementy,

5) wyjaśnić pojęcie – łuk żebrowy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne,

−

mapa myśli.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

tablice, modele, atlasy przedstawiające układ szkieletowy człowieka,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 6

Opisz budowę kręgosłupa.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiając kręgosłup lub skorzystać

z tablic i modelu kośćca znajdującego się w pracowni anatomicznej,

2) odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczące budowy kręgosłupa,
3) zaznaczyć na załączonej rycinie odcinki kręgosłupa i podać liczbę kręgów tworzących te

odcinki,

4) dokonać analizy porównawczej budowy kręgów w poszczególnych odcinkach

kręgosłupa,

5) wyjaśnić co to jest kifoza i lordoza,
6) zaznaczyć na rysunku kifozy i lordozy.
7) określić sposób łączenia się poszczególnych elementów kręgosłupa.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

tablice, modele, atlasy przedstawiające układ szkieletowy człowieka,

−

karta do ćwiczeń,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 7

Wypisz rodzaje połączeń kości. Wskaż miejsca w układzie szkieletowym człowieka,

w których występują poszczególne rodzaje połączeń.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiające połączenia kości lub

skorzystać z tablic i modelu kośćca znajdującego się w pracowni anatomicznej,

2) odszukać w materiałach dydaktycznych klasyfikację połączeń kości,
3) wypisać części szkieletu i rodzaje połączeń które w nich występują,
4) wypisać przynajmniej dwie nazwy połączeń kości w obrębie czaszki, kończyny górnej

i dolnej oraz szkieletu osiowego.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry

−

tablice, modele, atlasy przedstawiające układ szkieletowy człowieka, rodzaje i budowę
połączeń kości,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 8

Przeanalizuj położenie mięśni w obrębie klatki piersiowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych, podręcznikach i atlasach ryciny i informacje

dotyczące mięśni klatki piersiowej,

2) odszukać i zapisać nazwy poszczególnych mięśni.
3) dokonać analizy położenia poszczególnych mięśni i ich przyczepów,
4) określić zakres czynności mięśni klatki piersiowej.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

atlasy anatomiczne, tablice muskulatury człowieka, model muskulatury człowieka,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 9

Przeanalizuj warstwę mięśniową jamy brzusznej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych, podręcznikach i atlasach ryciny przedstawiające

muskulaturę brzucha,

2) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące mięśni brzucha,
3) wypisać nazwy mięśni,
4) dokonać analizy położenia poszczególnych mięśni i ich przyczepów,
5) określić zakres czynności danej grupy mięśni brzucha.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

atlasy anatomiczne, podręcznik do anatomii, tablice muskulatury człowieka, model
muskulatury człowieka,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Budowa i czynność układu nerwowego

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj budowę i czynność mózgu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiając mózgowie, skorzystać z tablic

i modelu

mózgowia znajdującego się w pracowni anatomicznej, programu

komputerowego „Ciało człowieka”,

2) odnaleźć w materiałach dydaktycznym informacje na temat budowy i czynności mózgu,
3) oznaczyć na schemacie poszczególne płaty mózgu,
4) zaznaczyć na schemacie ważniejsze korowe ośrodki podstawowych funkcji.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

atlasy anatomiczne,

−

tablice przedstawiające budowę mózgowia,

−

model mózgowia,

−

schemat mózgowia,

−

program komputerowy „Ciało człowieka”,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Przeanalizuj budowę i czynność rdzenia kręgowego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiające rdzeń kręgowy, skorzystać

z tablic i modelu rdzenia kręgowego znajdującego się w pracowni anatomicznej,

2) odnaleźć w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy i czynności rdzenia

kręgowego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) oznaczyć na schemacie rdzenia kręgowego segmenty rdzenia i zapisać liczbę nerwów

rdzeniowych opuszczających każdy segment,

4) zaznaczyć na schemacie rdzenia kręgowego lokalizację rdzeniowych ośrodków

ruchowych i autonomicznych,

5) zaznaczyć na schemacie przekroju poprzecznego rdzenia kręgowego, istotę szarą i istotę

białą, sznury i słupy rdzenia kręgowego oraz miejsca wyjścia korzenie brzusznych
i grzbietowych nerwów rdzeniowych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

tablice i modele rdzenia kręgowego,

−

schemat budowy zewnętrznej rdzenia kręgowego,

−

schemat budowy wewnętrznej rdzenia kręgowego,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

Przeanalizuj czynność nerwów czaszkowych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiające nerwy czaszkowe, skorzystać

z tablic przedstawiających nerwy czaszkowe,

2) odnaleźć w materiałach dydaktycznych informacje na temat nerwów czaszkowych,
3) wypisać wszystkie nerwy czaszkowe,
4) przyporządkować poszczególnym nerwom czaszkowym narządy które są przez nie

unerwiane i czynności na które wpływają.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

tablice nerwów czaszkowych,

−

schemat nerwów czaszkowych,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Budowa i czynność układu krążenia

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj budowę serca.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiając serce, skorzystać z tablic

i modelu serca znajdującego się w pracowni anatomicznej, programu komputerowego
„Ciało człowieka”

2) określić lokalizację serca,
3) opisać wygląd zewnętrzny serca i wskazać na schemacie lub modelu poszczególne części

serca,

4) określić na jakich elementach zbudowana jest ściana serca,
5) dokonać podziału serca na jamy i wskazać je na schemacie lub modelu serca,
6) nazwać zastawki serca, wskazać ich położenie i określić ich rolę,
7) nazwać i wskazać na modelu naczynia krwionośne łączące się z poszczególnymi jamami

serca,

8) wskazać na modelu serca naczynia należące do krążenia wieńcowego serca.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

atlasy anatomiczne,

−

tablice przedstawiające budowę serca,

−

model serca,

−

program komputerowy „Ciało człowieka”,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Przeanalizuj budowę i czynność układu bodźco-przewodzącego serca.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiające układ bodźco-przewodzący

serca, skorzystać z tablic i modelu serca znajdującego się w pracowni anatomicznej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) opisać elementy układu bodźco-przewodzącego i wskazać je na schemacie serca,
3) wyjaśnić rolę układu bodźco-przewodzącego serca,
4) prześledzić na schemacie drogę impulsu szerzącego się w obrębie układu bodźco-

przewodzącego,

5) wyjaśnić na czym polega cykl pracy serca.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

atlasy anatomiczne,

−

tablice przedstawiające budowę serca,

−

model serca,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

Przeanalizuj przebieg naczyń tętniczych krwioobiegu dużego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiające krwioobieg duży, skorzystać

z tablic znajdujących się w pracowni anatomicznej,

2) odszukać w materiałach informacje na temat krwioobiegu dużego,
3) prześledzić w oparciu o schemat krążenia dużego drogę krwi z lewej komory do prawego

przedsionka,

4) wskazać poszczególne części aorty,
5) wypisać w formie „mapy myśli” poszczególne części aorty i naczyń tętniczych

odchodzących od tych części,

6) wskazać obszary ciała zaopatrywane przez gałęzie aorty wstępującej, łuku aorty, aorty

piersiowej i aorty brzusznej,

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

arkusze papieru.

−

atlasy anatomiczne,

−

tablice przedstawiające budowę krwioobiegu dużego,

−

schemat krwioobiegu dużego,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Przeanalizuj przebieg naczyń żylnych krwioobiegu dużego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiające krwioobieg duży, skorzystać

z tablic znajdujących się w pracowni anatomicznej,

2) odszukać w materiałach informacje dotyczące krwioobiegu dużego,
3) prześledzić drogę krwi z lewej komory do prawego przedsionka,
4) wskazać duże żyły należące do krwioobiegu dużego,
5) wypisać w formie „mapy myśli” żyły zbierające krew z dolnej i górnej części ciała.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie praktyczne,

–

mapa myśli.

Środki dydaktyczne:

–

papier formatu A4, flamastry,

–

arkusze papieru.

–

atlasy anatomiczne,

–

tablice przedstawiające budowę krwioobiegu dużego,

–

schemat krwioobiegu dużego,

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 5

Wykonaj pomiar ciśnienia tętniczego krwi.

Miło

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ciśnienia krwi,
2) wyjaśnić istotę ciśnienia tętniczego krwi,
3) zapoznać się z algorytmem wykonania pomiaru,
4) przygotować aparat do pomiaru ciśnienia,
5) wykonać pomiar ciśnienia u kolegi zgodnie z algorytmem wykonania,
6) zinterpretować otrzymany wynik.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

algorytm wykonania pomiaru ciśnienia tętniczego krwi,

−

aparat do mierzenia ciśnienia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 6

Wykonaj pomiar tętna.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat tętna,
2) wyjaśnić istotę tętna,
3) zapoznać się z algorytmem wykonania pomiaru tętna,
4) wybrać tętnice na której można zbadać tętno,
5) wykonać pomiar tętna u kolegi zgodnie z algorytmem wykonania,
6) zinterpretować otrzymany wynik.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

algorytm wykonania pomiaru tętna,

−

tablica przedstawiająca tętnice i miejsca w których można zbadać tętno,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Budowa i czynność układu oddechowego

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj budowę dróg oddechowych. Możesz to zrobić w formie tabeli lub „mapy

myśli”.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiające układ oddechowy, skorzystać

z tablic znajdujących się w pracowni anatomicznej, programu komputerowego „Ciało
człowieka”,

2) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy układu

oddechowego,

3) prześledzić drogę powietrza z jamy nosowej do płuc,
4) przyporządkować górnym drogom oddechowym i dolnym drogom oddechowym narządy

wchodzące w ich skład,

5) wypisać poszczególne elementy budowy narządów tworzących drogi oddechowe.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

arkusze papieru.

−

atlasy anatomiczne,

−

tablice przedstawiające budowę dróg oddechowych,

−

schemat oddychania zewnętrznego,

−

programu komputerowy „Ciało człowieka”,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Przeanalizuj budowę i czynność płuc.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiające budowę płuc, skorzystać

z tablic znajdujących się w pracowni anatomicznej, modelu płuc, programu
komputerowego „Ciało człowieka”,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy i czynności płuc,
3) posłużyć się schematem płuc,
4) zaznaczyć na schemacie poszczególne części płuca,
5) wykonać kilka głębokich oddechów, zwrócić uwagę na ruchy klatki piersiowej,
6) wyjaśnić w oparciu o poczynione obserwacje na czym polega wentylacja płuc.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

arkusze papieru.

−

atlasy anatomiczne,

−

tablice przedstawiające budowę płuc,

−

model płuc,

−

schemat budowy płuca prawego i lewego,

−

programu komputerowy „Ciało człowieka”,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6. Budowa i czynność układu moczowego

5.6.1 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj budowę makroskopową nerek.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiające budowę nerki, skorzystać

z tablic znajdujących się w pracowni anatomicznej, modelu nerki, programu
komputerowego „Ciało człowieka”,

2) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy nerek,
3) posłużyć się schematem nerki,
4) zaznaczyć na schemacie nerki: korę nerki, rdzeń nerki, kielichy nerkowe i miedniczkę

nerkową,

5) wskazać na schemacie lub modelu nerki słupy nerkowe i piramidy nerkowe.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

atlasy anatomiczne,

−

tablice przedstawiające budowę nerek,

−

model nerki,

−

schemat budowy nerki,

−

programu komputerowy „Ciało człowieka”,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Przeanalizuj budowę mikroskopową nerek.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiające budowę nefronu, skorzystać

z tablic znajdujących się w pracowni anatomicznej, modelu nerki, programu
komputerowego „Ciało człowieka”,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy nerek,
3) posłużyć się schematem nefronu,
4) zaznaczyć na schemacie nefronu: ciałko nerkowe, kłębuszek nerkowy, kanaliki nerkowe,
5) określić jakie procesy związane z wytwarzaniem moczu zachodzą w ciałku nerkowym

a jakie w kanalikach nerkowych,

6) uzupełnić kartę badania moczu (wpisz fizjologiczny skład moczu).

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

atlasy anatomiczne,

−

tablice przedstawiające budowę nerek,

−

model nerki,

−

schemat budowy nerki,

−

wynik badania moczu

−

programu komputerowy „Ciało człowieka”,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.7. Budowa i czynność układu rozrodczego

5.7.1 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj budowę i czynność narządów płciowych żeńskich wewnętrznych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiające budowę układu rozrodczego

żeńskiego, skorzystać z tablic układu rozrodczego znajdujących się w pracowni
anatomicznej,

2) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy i czynności układu

rozrodczego żeńskiego,

3) posłużyć się schematem narządów płciowych żeńskich wewnętrznych,
4) zaznaczyć na schemacie narządy tworzące układ,
5) opisać budowę jajnika, jajowodu, macicy,
6) wyjaśnić jak przebiega cykl jajnikowy i cykl miesiączkowy i jaki jest związek między

tymi procesami.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

atlasy anatomiczne,

−

tablice przedstawiające budowę układu rozrodczego żeńskiego,

−

schemat budowy narządów płciowych żeńskich wewnętrznych,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Porównaj położenia i budowę gonady męskiej i żeńskiej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiające budowę układu rozrodczego

żeńskiego i męskiego, skorzystać z tablic układu rozrodczego znajdujących się
w pracowni anatomicznej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy i czynności układu

rozrodczego żeńskiego i męskiego,

3) posłużyć się schematem narządów płciowych żeńskich i męskich,
4) zaznaczyć na schemacie narządów płciowych jajniki i jądra,
5) wyjaśnić budowę i czynność jajnika i jądra,

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

atlasy anatomiczne,

−

tablice przedstawiające budowę układu rozrodczego żeńskiego i męski,

−

schematy budowy narządów płciowych żeńskich i męskich,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.8. Budowa i czynność układu trawiennego

5.8.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj procesy trawienne zachodzące w przewodzie pokarmowym.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiające budowę układu trawiennego,
2) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat procesów trawiennych

zachodzących w przewodzie pokarmowym,

3) wypisać części przewodu pokarmowego w których zachodzą procesy trawienne,
4) każdej części przewodu pokarmowego przyporządkować rodzaj procesów trawiennych,

składniki które są poddawane trawieniu i enzymy trawienne.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Przeanalizuj budowę żołądka.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiające budowę żołądka, skorzystać

z tablic i modelu żołądka znajdujących się w pracowni anatomicznej,

2) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy żołądka,
3) na schemacie przedstawiającym żołądek oznaczyć poszczególne jego części,
4) opisać lokalizację, funkcje, budowę ścian żołądka.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

schemat budowy zewnętrznej żołądka,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.9. Budowa i czynność układu endokrynologicznego

5.9.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj czynność wewnątrzwydzielniczą przysadki mózgowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy i czynności

przysadki mózgowej,

2) wypisać części przysadki mózgowej,
3) przyporządkować każdej części przysadki hormony które są tam produkowane,
4) określić wpływ poszczególnych hormonów na funkcjonowanie organizmu człowieka,
5) wykonać zadanie w formie „mapy myśli”.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Przeanalizuj budowę i czynność wewnątrzwydzielniczą tarczycy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy i czynności

tarczycy,

2) opisać lokalizacje gruczołu, budowę ogólną i hormony produkowane przez gruczoł,
3) określić wpływ poszczególnych hormonów na funkcjonowanie organizmu człowieka.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.10. Budowa i czynność skóry i narządów zmysłów

5.10.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Analizowanie budowy i funkcji skóry.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w atlasie anatomicznym rysunki przedstawiając budowę skóry, skorzystać

z tablic znajdujących się w pracowni anatomicznej,

2) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy i czynności skóry,
3) wypisać funkcje skóry,
4) wymienić i krótko opisać warstwy skóry,
5) wyjaśnić co to są twory nabłonkowe skóry i jak są zbudowane.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Analizowanie rozmieszczenia i położenia eksteroreceptorów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat eksteroreceptorów,
2) wypisać nazwy receptorów odbierających czucie powierzchowne,
3) przyporządkować poszczególnym receptorom funkcje,
4) określić rozmieszczenie w skórze poszczególnych receptorów czucia powierzchownego.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.11. Podstawowe procesy patologiczne

5.11.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj przebieg choroby.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat przebiegu choroby,
2) wypisać etapy choroby,
3) scharakteryzować krótko istotę każdego etapu choroby.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Przeanalizuj proces starzenia się organizmu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat starzenia się organizmu

człowieka,

2) dokonać podziału starości,
3) wypisać układy budujące organizm człowieka,
4) określić zmiany inwolucyjne zachodzące w poszczególnych układach wskutek starzenia

się organizmu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.12. Patologia układowa

5.12.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Do oddziału geriatrycznego przywieziono 80 letnią pacjentkę z podejrzeniem zapalenia

płuc. Dyżurny lekarz po zbadaniu pacjentki i analizie zdjęcia rentgenowskiego klatki
piersiowej stwierdził objawy zapalenie płuc. Określ charakter zmian chorobowych
wywołanych tą chorobą.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczące chorób płuc i zapoznać się

z nimi,

2) wypisać objawy chorobowe, które występują w przebiegu zapalenia płuc,
3) określić przyczyny które mogły spowodować wystąpienia schorzenia u pacjentki,
4) zaplanować działania zapobiegające ponownemu zachorowaniu przez pacjentką na

zapalenie płuc.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Do szpitala karetka pogotowia przywiozła pacjenta z podejrzeniem zatoru tętnicy

podkolanowej prawej. Określ charakter zmian chorobowych wywołanych tą chorobą.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat zatorów,
2) wypisać objawy które mogą występować w przebiegu zatoru tętnicy podkolanowej,
3) określić z jakiej części układu krążenia przypłynął materiał zatorowy,
4) wyjaśnić co może być przyczyna tworzenia się skrzeplin w układzie naczyniowym,
5) określić następstwa nie leczonego w trybie pilnym zatoru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne,

−

metoda przypadków.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

Przeanalizuj przebieg dusznicy bolesnej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat dusznicy bolesnej,
2) dokonać analizy rozwoju zmian chorobowych zachodzących w organizmie chorego,
3) określić etapy choroby,
4) określić następstwa nie leczonego procesu chorobowego,
5) wyjaśnić na czym polega leczenie choroby.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 4

Przeanalizuj w dostępnej literaturze medycznej przebieg marskości wątroby i określ, jakie

zmiany w wątrobie i objawy chorobowe wystąpią w okresie marskości wyrównanej
i niewyrównanej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat marskości wątroby,
2) dokonać analizy zmian zachodzących w organizmie w przebiegu choroby,
3) określić objawy towarzyszące poszczególnym zmianom,
4) określić rodzaje powikłań chorobowych,
5) zapisać przy powikłaniach krótką ich charakterystykę i możliwe objawy chorobowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 5

U pacjenta z przewlekłą niewydolnością nerek pojawiają się objawy zatrucia centralnego

układu nerwowego przez produkty przemiany białkowej, silny świąd skóry, mysi zapach
z jamy ustnej. O jakim stanie mogą świadczyć te objawy? Jakie zmiany chorobowe już zaszły
w organizmie chorego, a jakie będą zachodzić, jeśli nie wykona się natychmiast hemodializy?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać uważnie opis przypadku,
2) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat przewlekłej niewydolności

nerek,

3) dokonać analizy objawów w opisie i w literaturze,
4) rozpoznać narastające powikłanie,
5) zapisać zmiany chorobowe, które wystąpią w przypadku braku właściwej terapii.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne,

−

metoda przypadków.

Środki dydaktyczne:

−

karta z opisem przypadku,

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Objaśnianie budowy,
fizjologii i patofizjologii człowieka”

Test składa się z 35 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 11, 15, 16, 17, 19, 20, 22, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31 są
z poziomu podstawowego,

−

zadania 4, 7, 12, 13, 14, 18, 21, 23, 24, 32, 33, 34, 35 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 20 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 26 zadań, z poziomu podstawowego, w tym co najmniej 6
z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 30 zadań z poziomu podstawowego, w tym co najmniej 10
z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. d, 3. a, 4. d, 5. b, 6. c, 7. b, 8. a, 9. a, 10. b, 11. c,
12. d, 13. b, 14. b, 15. b, 16. a, 17. b, 18. c, 19. a, 20. c, 21. d, 22. c, 23. d, 24. c,
25. c, 26. b, 27. d, 28. c, 29. d, 30. c, 31. b, 32. b, 33. c, 34. d, 35. c

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Zdefiniować pojęć z zakresu fizjologii

Scharakteryzować budowę komórki

Scharakteryzować budowę tkanki nabłonkowej

Scharakteryzować budowę narządów

Scharakteryzować budowę kończyny górnej

Scharakteryzować budowę mięśni

Wyjaśnić czynności mięśni

Określić położenie narządów przewodu
pokarmowego

10 Scharakteryzować budowę układy nerwowego

11 Scharakteryzować budowę układy nerwowego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12 Scharakteryzować budowę układy nerwowego

13 Scharakteryzować budowę układu nerwowego

14 Scharakteryzować budowę obwodowego układu

nerwowego

15 Scharakteryzować budowę serca

16 Wskazać przebieg naczyń krwioobiegu dużego

17 Zdefiniować pojecie funkcji krwi

18 Scharakteryzować budowę serca

19 Wyjaśnić czynności płuc

20 Wyjaśnić budowę płuc

21 Wyjaśnić budowę dróg oddechowych

22 Wyjaśnić budowę nerek

23 Wyjaśnić funkcję nerek

24 Wyjaśnić funkcję jajników

25 Wyjaśnić budowę przewodu pokarmowego

26 Wyjaśnić budowę dróg żółciowych

27 Wyjaśnić czynności gruczołów dokrewnych

28 Wyjaśnić czynności skóry

29 Rozróżnić czynniki chorobotwórcze

30 Rozróżnić okresy choroby

31 Rozróżnić stany patologiczne

32 Scharakteryzować choroby

33 Scharakteryzować choroby

34 Scharakteryzować choroby

35 Scharakteryzować choroby

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 35 zadań.
5. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest

prawidłowa.

6. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X.

7. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie

ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

10. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Homeostaza to

czynnik krzepnięcia krwi.

zaburzenia krzepnięcia krwi.

pobieranie substancji odżywczych.

równowaga wewnętrzna organizmu.

2. Elementem komórki, który zawiera kod genetyczny jest

błona komórkowa.

mitochondria.

lizosomy.

jądro.

3. Tkanka, która wyściela jamy, naczynia to tkanka

nabłonkowa.

łączną.

siateczkowata.

barwnikowa.

4. Nabłonek gruczołowy pełni rolę

zmysłową.

wyścielającą.

pokrywającą.

wydzielniczą.

5. Naskórek zbudowany jest z tkanki

łącznej siateczkowatej.

nabłonkowej.

mięśniowej.

tłuszczowej.

6. Obręcz kończyny górnej tworzą następujące kości

ramienna i łopatka.

łopatka i mostek.

obojczyk i łopatka.

ramienna i obojczyk.

7. We włóknach mięśni poprzecznie prążkowanych znajdują się białka biorące udział

w skurczu . Są to
a)

adrenalina.

aktyna.

tyroksyna.

melanina.

8. Głównym mięśniem wdechowym jest mięsień

przepony.

piersiowy większy.

prosty brzucha.

międzyżebrowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Dwunastnica położona jest w jamie brzusznej pomiędzy

żołądkiem a jelitem czczym.

jelitem czczym a jelitem krętym.

jelitem krętym a kątnicą.

kątnicą a okrętnicą.

10. Ciało komórki nerwowej wraz z wypustkami nazywamy

receptorem.

neuronem.

dendrytem.

zwojem nerwowym.

11. Płyn mózgowo-rdzeniowy znajduje się w przestrzeni

nadtwardówkowej.

podtwardówkowej.

podpajeczynówkowej.

międzymózgowej.

12. Efektory układu autonomicznego rozmieszczone są w

a) mięśniach poprzecznie-prążkowanych.
b) mięśniach szkieletowych i mięśniach gładkich.
c) mięśniach animalnych.
d) mięśniach gładkich, naczyniach i gruczołach.

13. Ośrodek oddechowy położony jest w

a) rdzeniu kręgowym.
b) rdzeniu przedłużonym.
c) podwzgórzu.
d) korze mózgowej.

14. Nerw trójdzielny to nerw

a) rdzeniowy ruchowy.
b) czaszkowy ruchowo-czuciowy.
c) czaszkowy ruchowy.
d) autonomiczny.

15. Zastawka dwudzielna położona jest pomiędzy

a) prawym przedsionkiem a prawą komorą.
b) lewym przedsionkiem a lewa komora.
c) prawą komora a pniem płucnym.
d) lewą komora a aortą.

16. Od łuku aorty odchodzą naczynia

pień ramienno-głowowy, t. podobojczykowa lewa, t. szyjna wspólna lewa.

t. szyjna wspólna lewa, t, podobojczykowa prawa.

pień ramienno-głowowy prawy i lewy, t. podobojczykowa lewa.

tt. wieńcowe prawa i lewa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Nośnikiem tlenu we krwi są

a) białka osocza.
b) krwinki czerwone.
c) krwinki białe.
d) krwinki płytkowe.

18. Węzeł przedsionkowo-komorowy jest elementem układu

a) autonomicznego.
b) somatycznego
c) przewodzącego.
d) piramidowego.

19. Wymiana gazowa zachodząca w płucach polega na

a) wydalaniu dwutlenku węgla i pobieraniu tlenu.
b) wydalaniu tlenu i pobieraniu dwutlenku węgla.
c) wydalaniu tlenu i azotu.
d) pobieraniu dwutlenku węgla i tlenu.

20. Płuca otoczone są przez dwie błony łącznotkankowe. Jest to

a) otrzewna.
b) omięsna.
c) opłucna
d) osierdzie.

21. Krtań jest narządem zbudowanym z chrząstek. Chrząstką parzystą jest

a) nagłośnia.
b) chrząstka pierścieniowata.
c) chrząstka tarczowata.
d) chrząstka rożkowata.

22. Ciałko nerkowe wraz z zespołem kanalików tworzy w nerce strukturę zwaną

kielichem mniejszym.

piramidą nerkowa.

kłębuszkiem nerkowym.

nefronem.

23. Mocz pierwotny powstaje w wyniku

a) przesączania krwi do kanalików nerkowych.
b) resorpcji w kanalikach nerkowych.
c) przesączania osocza do torebki kłębuszka.
d) filtracji osocza.

24. Dojrzewanie komórki jajowej stymulowane jest przez hormony

a) estrogeny.
b) progesteron.
c) folikulistymulinę
d) testosteron.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25. Mięsień stanowiący połączenie żołądka z dwunastnicą nosi nazwę

a) wpustu.
b) rozworu.
c) odźwiernika.
d) zwieracza.

26. Przewód żółciowy wspólny uchodzi do

a) jelita czczego.
b) dwunastnicy.
c) pęcherzyka żółciowego.
d) jelita grubego.

27. Kora nadnerczy wydziela hormony

a) adrenalina, aldosteron.
b) noradrenalina, hydrokortizon.
c) aldosteron, parathormon.
d) kortykosteron, aldosteron.

28. Funkcję zmysłową pełni skóra poprzez

a) mięsień przywłosowy.
b) gruczoły potowe.
c) ciałka czuciowe.
d) gruczoły ekrynowe.

29. Do czynników biologicznych wywołujących chorobę zalicza się

a) promieniowanie jonizujące.
b) niską temperaturę.
c) ciśnienie atmosferyczne.
d) drobnoustroje.

30. Okres choroby w którym istnieją podstawowe objawy kliniczne to okres

a) utajenia.
b) zwiastunów.
c) jawny,
d) zejściowy.

31. Niedostateczny dopływ krwi do narządów nosi nazwę

a) przekrwienia.
b) niedokrwienia.
c) zakrzepicy.
d) skazy krwotocznej.

32. Gromadzenie się płynu przesiękowego w świetle pęcherzyków płucnych występuję

w przebiegu
a) niewydolności oddechowej.
b) obrzęku płuc.
c) dychawicy oskrzelowej.
d) niewydolności prawokomorowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33. Cechą charakterystyczną dla pacjentów z niedoczynnością tarczycy jest

a) tachykardia.
b) utrata masy ciała.
c) spowolnienie umysłowe i fizyczne.
d) ciepłe wilgotne dłonie.

34. Najczęstszą przyczyną ostrego zapalenia trzustki jest

a) spożycie nadmiernej ilości tłuszczów.
b) uraz trzustki.
c) zakażenie bakteryjne.
d) spożycie alkoholu.

35. Choroba, która charakteryzuje się ogniskowym gromadzeniem się materiałów bogatych

w tłuszcz w ścianie tętnic to
a)

nadciśnienie.

marskość.

miażdżyca.

zakrzepica.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Objaśnianie budowy,
fizjologii i patofizjologii człowieka”

Test składa się z 35 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 11, 15, 16, 15, 17, 19, 20, 22, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31 są
z poziomu podstawowego,

−

zadania 4, 7, 12, 13, 14, 18, 21, 23, 24, 32, 33, 34, 35 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 20 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 26 zadań, z poziomu podstawowego, w tym co najmniej 6
z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 30 zadań z poziomu podstawowego, w tym co najmniej 10
z poziomu ponadpodstawowego.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Zdefiniować pojęć z zakresu fizjologii

Scharakteryzować budowę komórki

Scharakteryzować budowę tkanki nabłonkowej

Scharakteryzować budowę narządów

Scharakteryzować budowę kończyny górnej

Scharakteryzować budowę mięśni

Wyjaśnić czynności mięśni

Określić położenie narządów przewodu
pokarmowego

10 Scharakteryzować budowę układy nerwowego

11 Scharakteryzować budowę układy nerwowego

12 Scharakteryzować budowę układy nerwowego

13 Scharakteryzować budowę układu nerwowego

14 Scharakteryzować budowę obwodowego układu

nerwowego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15 Scharakteryzować budowę serca

16 Wskazać przebieg naczyń krwioobiegu dużego

17 Zdefiniować pojecie funkcji krwi

18 Scharakteryzować budowę serca

19 Wyjaśnić czynności płuc

20 Wyjaśnić budowę płuc

21 Wyjaśnić budowę dróg oddechowych

22 Wyjaśnić budowę nerek

23 Wyjaśnić funkcję nerek

24 Wyjaśnić funkcję jajników

25 Wyjaśnić budowę przewodu pokarmowego

26 Wyjaśnić budowę dróg żółciowych

27 Wyjaśnić czynności gruczołów dokrewnych

28 Wyjaśnić czynności skóry

29 Rozróżnić czynniki chorobotwórcze

30 Rozróżnić okresy choroby

31 Rozróżnić stany patologiczne

32 Scharakteryzować choroby

33 Scharakteryzować choroby

34 Scharakteryzować choroby

35 Scharakteryzować choroby

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

prawidłowa.

6. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X.

7. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie

ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

10. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Równowaga wewnętrzna organizmu to

a) hmatologia.
b) hemostaza.
c) chemostaza.
d) homeostaza.

2. Kod genetyczny komórki zawarty jest

a) błonie komórkowej.
b) mitochondriach.
c) lizosomach.
d) jądrze.

3. Tkanka kostna jest rodzajem tkanki

a) nabłonkowej.
b) łącznej.
c) siateczkowatej.
d) barwnikowej.

4. Nabłonek gruczołowy pełni rolę

a) zmysłową.
b) wyścielającą.
c) pokrywającą.
d) wydzielniczą.

5. Naskórek zbudowany jest z tkanki

a) łącznej siateczkowatej.
b) nabłonkowej.
c) mięśniowej.
d) tłuszczowej.

6. Liczba kręgów w odcinku szyjnym kręgosłupa wynosi

a) 8.
b) 9.
c) 7.
d) 17.

7. Białka biorące udział w skurczu we włóknach mięśni poprzecznie prążkowanych to

a) adrenalina.
b) aktyna.
c) tyroksyna.
d) melanina.

8. Głównym mięśniem wdechowym jest mięsień

a) przepony.
b) piersiowy większy,
c) prosty brzucha,
d) międzyżebrowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Pomiędzy żołądkiem a jelitem czczym znajduje się

a) dwunastnica.
b) jelito czcze.
c) jelito kręte.
d) kątnica.

10. Neuronem nazywamy

a) wypustki komórki nerwowej.
b) ciało komórki nerwowej wraz z wypustkami neuronem.
c) splot nerwowy.
d) zwoje nerwowe.

11. Nerw kulszowy należy do splotu

a) piersiowego.
b) lędźwiowego.
c) krzyżowego.
d) szyjnego.

12. Ośrodki, które mają wpływ na termoregulację, gospodarkę wodno-elektrolitową, uczucie

głodu i sytości znajdują się w
a) nadwzgórzu.
b) podwzgórzu.
c) kresomózgowiu.
d) międzywzgórzu.

13. Istotę szarą mózgowia i rdzenia kręgowego tworzą

a) dendryty.
b) ciała komórek nerwowych.
c) aksony.
d) wypustki komórek nerwowych.

14. Nerw czaszkowy ruchowo-czuciowy to nerw

a) rdzeniowy ruchowy.
b) nerw trójdzielny.
c) nerw dwudzielny.
d) autonomiczny.

15. Zastawka trójdzielna znajduje się przedsionkiem ujściu

a) pnia płucnego.
b) aorty.
c) przedsionkowo-komorowym lewym.
d) przedsionkowo-komorowym prawym.

16. Naczynia krwionośne doprowadzające krew do serca to

a) żyła główna dolna, żyła główna górna, żyły płucne.
b) tętnica szyjna wspólna lewa, tętnica podobojczykowa prawa.
c) tętnica płucna, aorta, zatoka wieńcowa.
d) żyła próżna, aorta, żyły płucne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Za krzepnięcie krwi odpowiadają

a) retikulocyty.
b) krwinki płytkowe.
c) krwinki białe.
d) krwinki czerwone.

18. Węzeł zatokowy jest elementem układu

a) autonomicznego.
b) somatycznego
c) przewodzącego.
d) piramidowego.

19. Wymiana gazowa zachodząca w pęcherzykach płucnych polega na

a) wydalaniu dwutlenku węgla i pobieraniu tlenu.
b) wydalaniu tlenu i pobieraniu dwutlenku węgla.
c) wydalaniu tlenu i azotu.
d) pobieraniu dwutlenku węgla i tlenu.

20. Oskrzela zbudowane są

a) chrząstek obrączkowatych.
b) podkowiastych więzadeł.
c) podkowiastych chrząstek połączonych więzadłami
d) chrząstek obrączkowatych połączonych więzadłami.

21. Górne drogi oddechowe to

a) nos, tchawica, płuca.
b) nos, gardło, górna część krtani.
c) gardło, krtań, oskrzela.
d) nos, tchawica, gardło.

22. Kłębuszek nerkowy to

a) zespół kanalików nerkowych.
b) ciałko nerkowe.
c) ciałko nerkowe wraz z zespołem kanalików.
d) nefron.

23. Mocz pierwotny powstaje w wyniku

a) przesączania krwi do kanalików nerkowych.
b) resorpcji w kanalikach nerkowych.
c) przesączania osocza do torebki kłębuszka.
d) filtracji osocza.

24. Przysadka mózgowa wytwarza

a) estrogeny.
b) progesteron.
c) folikulistymulinę
d) estrogeny i progesteron.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25. Mięsień stanowiący połączenie żołądka z dwunastnica nosi nazwę

a) wpustu.
b) rozworu.
c) odźwiernika.
d) zwieracza.

26. Przewód żółciowy wspólny uchodzi do

a) jelita czczego.
b) dwunastnicy.
c) pęcherzyka żółciowego.
d) jelita grubego.

27. Jajnik wydziela hormony

a) progesteron i prolaktynę.
b) estrogeny i folikulostymulinę.
c) testosteron i progesteron.
d) estrogeny i progesteron.

28. Narządem zmysłu jest

a) jama ustna.
b) ucho.
c) oko.
d) język.

29. Do czynników wywołujących chorobę zakaźną zalicza się

a) promieniowanie jonizujące.
b) niską temperaturę.
c) ciśnienie atmosferyczne.
d) drobnoustroje.

30. Okres choroby, w którym występują niecharakterystyczne objawy kliniczne to okres

a) utajenia.
b) jawny.
c) zwiastunów.
d) zejściowy.

31. Nadmierny dopływ krwi do narządów nosi nazwę

a) niedokrwienia.
b) przekrwienia.
c) zakrzepicy.
d) skazy krwotocznej.

32. Gromadzenie się płynu przesiękowego w świetle pęcherzyków płucnych występuję

w przebiegu
a) niewydolności oddechowej.
b) obrzęku płuc.
c) dychawicy oskrzelowej.
d) niewydolności prawokomorowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33. Cechą charakterystyczną dla pacjentów z nadczynnością tarczycy jest

a) spowolnienie umysłowe i fizyczne.
b) przyrost wagi.
c) tachykardia.
d) zakrzepica.

34. Przyczyną żółtaczki pokarmowej jest

a) wirus zapalenia wątroby typu B.
b) wirus zapalenia wątroby typu A.
c) zakażenie bakteryjne.
d) spożycie alkoholu.

35. Choroba, która charakteryzuje się ogniskowym gromadzeniem się materiałów bogatych

w tłuszcz w ścianie tętnic to
a) nadciśnienie.
b) marskość.
c) miażdżyca.
d) zakrzepica.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Aleksandrowicz R.: Mały atlas anatomiczny. PZWL, Warszawa 2004
2. Gołąb B.: Podstawy anatomii człowieka. PZWL, Warszawa 2005
3. Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka. PZWL, Warszawa 2004
4. O`Connor D.J., Goodman Jones B.G.: Patologia. Urban&Partner, Wrocław 2007
5. Sokołowska-Pituchowa J.: Anatomia człowieka. PZWL, Warszawa 2006
6. Traczyk W.: Fizjologia człowieka w zarysie. PZWL, Warszawa 2007