Sposoby zdobywania pozycji do planu wydawniczego
I. Przychodzi autor do wydawnictwa
a) ma dzieło
b) ma pomysł
II. Wydawnictwo zamawia książkę
III. Jest publikacja zagraniczna, którą można przetłumaczyć
I. Przychodzi autor do wydawnictwa z gotowym dziełem
Cð Zalety:
«ð mamy gotowÄ… pracÄ™, nie kupujemy kota w worku, wiemy jak wyglÄ…da dzieÅ‚o,
możemy od razu określić kształt edytorski, gdyż znamy charakter książki i
specyfikÄ™ jej tekstu
«ð wiemy na jaki rynek może być przeznaczona, jaki jest jej poziom [popularna,
szkolna, naukowa] i odpowiednio dobieramy rozwiÄ…zanie edytorskie
«ð znamy objÄ™tość  możemy zabudżetować książkÄ™ wraz z elementami
dodatkowymi, gdyż wiemy, ile ma stron, ile ilustracji, jakie ilustracje etc.
«ð widzimy od razu wszelkie niedostatki książki, nic siÄ™ nie ukryje
«ð możemy zaplanować harmonogram i wiemy, ile czasu zajmÄ… ew. poprawki, nie
ma ryzyka opóz
nienia1
Dð Wady:
«ð gotowy tekst może nie pasować do strategii wydawniczej, ale jeżeli zależy nam
na autorze [znane nazwisko] wówczas książkę trzeba przepracować, ale często
autor jest przywiÄ…zany do tekstu i niechÄ™tnie sÅ‚ucha uwag wszelakich Jð
II. Przychodzi autor do wydawnictwa z pomysłem na książkę
Autor powinien złożyć wydawnictwu oficjalną propozycję wydawniczą:
1. Co to za dzieło: tytuł i opis, czego dotyczy
2. Dla kogo książka jest przeznaczona [dzieci, młodzież, studenci, starożytnicy]
3. Dokładny konspekt z charakterystyką zawartości
«ð na tym etapie autor, zwÅ‚aszcza, jeżeli jest niedoÅ›wiadczony, powinien
zaplanować przy pomocy redaktora objętość poszczególnych części  aby
uniknąć sytuacji gdy np. cała książka ma liczyć 20 ark., a autor rozpisał się w
kilku początkowych, i zaczyna skracać następne by zmieścić się w limicie 
rozdziały powinny być proporcjonalne, lepiej zaplanować to na początku.
4. Propozycje wszystkich materiałów dodatkowych towarzyszących książce
[indeksy, aneksy, płyty CD, aneksy internetowe2]
5. Autor powinien napisać coś o sobie [nie każdy jest Słowackim, co wielkim poetą
był]
1
co najwyżej przy korekcie, ale są to nieznaczne opóz
nienia, przewidywane w planie, a nie
wielomiesięczne bumelanctwo rozlazłego autora.
2
które mogą np. zawierać testy sprawdzające wiedzę nabytą przy pomocy danego podręcznika etc.
6. Informacja o stosunku książki do pozostałych pozycji na rynku  czy jest
konkurencyjna, czy wspomagajÄ…ca3
7. Można już poprosić o nazwiska sugerowanych recenzentów wraz z ew.
uwagami dotyczącymi animozji osobistych vel merytorycznych [napisał tą samą
książkę, ma kontrowersyjne poglądy etc.]. Dzięki temu wiemy, kto się liczy w
danej dziedzinie, nawet jeśli nie uwzględnimy wszystkich sugestii autora.
Nð W interesie redaktora jest uzyskanie od autora jak najbardziej szczegółowych
informacji, w przeciwnym razie będzie musiał tracić czas na grzebanie po bibliografiach i
Internecie.
Cð Zalety tworzenia książki od poczÄ…tku:
«ð można dyskutować z autorem, zwÅ‚aszcza, gdy chcemy umieÅ›cić książkÄ™ w serii i
musimy dopasować poziom lub założenia do pozostałych pozycji
«ð mamy doÅ›wiadczenie z rynkiem i wiemy, co siÄ™ sprzeda  możliwość
zoptymalizowania potencjalnego dzieła pod kątem nabywcy
«ð autor jest bardziej skÅ‚onny do sÅ‚uchania uwag i sugestii, Å‚atwiej mu jest siÄ™ do
nich stosować, gdy uwzględnia je na bieżąco a nie ex post.
Dð Wady:
Jak przy książce zamawianej  vide dalej  a zwłaszcza:
«ð książki nie ma de facto, ona jest dopiero in spe
«ð okreÅ›lenia parametrów sÄ… bardzo umowne i niedokÅ‚adne, zwÅ‚aszcza, jeżeli chodzi
o objętość  autorzy lubią się rozpisywać, choć czasem tworzą gnioty narzekając
na brak weny&
«ð problem stanowi dotrzymywanie terminów
III. Wydawnictwo zamawia książkę
«ð Przydatne, gdy planujemy seriÄ™ i szukamy do niej pozycji - wiemy, czego chcemy,
wówczas planujemy serię i szukamy pasujących publikacji
«ð Od redaktora inicjujÄ…cego wymaga siÄ™ Å›wiadomego tworzenia planu
wydawniczego  każde wydawnictwo ma jakąś strategię, zaś autorzy nie
zawsze piszą i przynoszą to, co akurat można czy trzeba wydać.
«ð Możemy uÅ‚ożyć hierarchiÄ™ autorów i zapytywać kolejno  niektórzy bÄ™dÄ… siÄ™
wykręcać nadmiarem pracy bądz
brakiem zainteresowania tematykÄ….
Cð Zalety:
«ð możliwość wpÅ‚ywania na ksztaÅ‚t publikacji  zamawiamy 30 arkuszy na poziomie
maturalnym, a nie 5 tomów niestrawnych nawet dla doktorantów
«ð Å‚atwiejsze planowanie  zamawianie na termin, w którym powinien wyjść kolejny
tom serii  seria musi być periodyczna, pożądana jest regularność ukazywania się
poszczególnych tytułów.
Dð Wady:
3
e.g. W. Anders   Bez ostatniego rozdziału& - wspomnienia z lat 1939-1946 i Z. Szyszko-Bohusz 
 Czerwony sfinks  uzupełnienie do wspomnień gen. Andersa .
«ð Autor może siÄ™ opóz
nić  dotyczy to wszystkich typów książek i większości
autorów Jð
«ð Istnieje jeszcze niewielkie ryzyko, że zamówiona książka, którÄ… redaktor de facto
współtworzy zostanie nagle przekazana przez autora innemu wydawcy  jest to
świństwo, lecz czasem się zdarza&
Gdzie szukać autorów i jak z nimi postępować?
- książki naukowe  spośród środowiska akademickiego, poprzez bazy danych lub własne
kontakty
- literatura piękna  można ogłaszać konkursy, czasem autorzy sami przychodzą
- należy orientować się, kto  siedzi w danej tematyce.
Warto również, zwłaszcza w przypadku młodych autorów zapoznać się z
dotychczasowym dorobkiem [chyba, że to debiut]. Można dzięki temu poznać styl
pisania autora, jego sposób myślenia etc. Jest to zalecane również wobec naukowców,
gdyż nierzadko naprawdę wybitni uczeni nie mają za grosz talentu pisarskiego i nie
potrafią pisać przystępnie4.
Warto poprosić autora na początku pracy o próbkę tekstu [e.g. pierwszy rozdział] 
rozsądni autorzy wiedzą, że redaktor nie jest cenzorem i nie zamierza popsuć tekstu,
tylko go poprawić. Redaktor pomaga ukierunkować pracę na wczesnym etapie jej
powstawania, co potem oszczędza sporo wysiłku przy korekcie.
Niektórzy autorzy lubią otrzymywać instrukcje  czują się wówczas dopieszczeni :-D
Dobry wydawca powinien mieć instrukcję dla autorów, precyzującą, jak powinny
wyglądać prace składane przez nich w wydawnictwie. Szczególnie ważne są:
«ð czcionka, interlinia, marginesy5
«ð uwagi dotyczÄ…ce bibliografii i przypisów6
«ð jednolity zapis nazwisk, toponimów, skrótów i skrótowców
«ð wymagania dotyczÄ…ce wersji elektronicznej7 - jaki program, format pliku, sposób
dostarczenia [raczej pendrive lub mailowo zamiast dyskietek]
Czasem autorzy lubią samodzielnie łamać tekst i ustalać formatowanie tekstu,
Nð
lecz jest to niepotrzebny wysiłek, gdyż i tak w wydawnictwie używa się zupełnie
innych programów, niekompatybilnych z pecetowymi edytorami tekstu  póz
niej
przy konwertowaniu takich plików całe formatowanie diabli biorą, a tekst wygląda nieraz
jak Hiroszima. Autor powinien jedynie zaznaczać wyróżniki merytoryczne, a nie bawić
siÄ™ w formatowanie.
Oddzielna instrukcja powinna obowiązywać przy pracy zbiorowej:
- nie chodzi o niwelowanie indywidualnych różnic stylu, a po prostu o jednolity poziom
przystępności8
4
por. podrÄ™czniki do archiwistyki wydawane przed Å›rodowisko toruÅ„skie Jð
5
by nie dostać tekstu petitem bez interlinii z marginesem 1mm, bo autor oszczędza miejsce
6
jednym wystarcza zasada:  dowolny system, byle konsekwentnie , inni wymagają reguł Bibliografii
Historii Polskiej
7
dzieła z dużą ilością wzorów, równań etc. powinny być edytowane w czymś bardziej zaawansowanym niż
MS Word.
8
aby nie było tak, że jedna część jest na poziomie bryku, a druga wprawia w zakłopotanie nawet
profesorów
- jednolite nazewnictwo, miary, wagi9
Podobne uwagi odnoszą się do książki seryjnej  autorzy muszą wiedzieć, jak wyglądają
pozostałe tomy
TÅ‚umaczenia
«ð Od tÅ‚umaczy dzieÅ‚ zagranicznych należy wymagać uzasadnienia, dlaczego akurat
ta książka jest warta tłumaczenia na polski  tłumacz chce zarobić, a często
chałturzy w różnych wydawnictwach i będzie na siłę przekonywał, że warto
tłumaczyć  cokolwiek co tylko ukazało się za granicą, gdyż ma w tym swój
interes. Zwłaszcza, że niektórzy tłumacze raz przekładają Goethego, innym zaś
razem Mein Kampf a potem jeszcze baśnie braci Grimm&
«ð ObowiÄ…zkowe jest zgÅ‚oszenie i skontrolowanie próbki
«ð TÅ‚umacze czÄ™sto specjalizujÄ… siÄ™ w okreÅ›lonym rodzaju literatury, lub też sÄ…
pracownikami naukowymi lub dydaktycznymi  wówczas znają specjalistyczne
słownictwo i tajniki zagadnienia, dzięki czemu nie wynikają takie kwiatki, jak
 mały generał w tłumaczeniu Oświeceniowego pamiętnika10
1. y
ródła tłumaczeń:
a) oferty tłumaczy, często ze środowisk akademickich
b) własne poszukiwania redaktora:
«ð katalogi wydawnictw obcych - rozsyÅ‚ane na prawo i lewo
«ð katalogi internetowe  czÄ™sto stosowane przez maÅ‚e firmy ze wzgl. na niższe
koszta
«ð wydawnictwa wielobranżowe [e.g. PWN] oferujÄ… listy subskrypcyjne
dotyczące określonej tematyki
«ð miÄ™dzynarodowe targi książki
MTK w Warszawie odbywające się w ostatnim tygodniu maja w PKiN11 - dość
prowincjonalne na skutek polityki Ars Polonia, straciły znaczenie na rzecz Pragi,
Wilna i Moskwy.
Najważniejsze targi odbywają się we Frankfurcie nad Menem w drugim tygodniu
paz
dziernika. TrwajÄ… 5 dni w 8 ogromnych halach po 3 kondygnacje:
«ð tam głównie handluje siÄ™ prawami do książek, same książki sÄ… dodatkiem Jð
«ð można nawiÄ…zać osobiste kontakty, znacznie uÅ‚atwiajÄ…ce póz
niejszą współpracę
on-line
«ð okazja do podpatrzenia mody panujÄ…cej na Å›wiecie  jak na każdym rynku raz
modne są książki o hafcie krzyżykowym, a raz o modelarstwie
«ð sposobność do szpiegowania rozwiÄ…zaÅ„ edytorskich, serii, materiałów
poligraficznych etc.
Ważne targi odbywają się również w Londynie, Waszyngtonie, Toronto, Jerozolimie,
Tokio, Pekinie, Hong-Kongu, Bangkoku, Budapeszcie, Moskwie12 i Bolonii13.
9
przykładowo w książce o artylerii II wojny światowej kalibry mogą być podawane w milimetrach, calach,
funtach bÄ…dz
pudach - bÄ…dz
tu mÄ…dry i przeliczaj Jð
10
dosłowne tłumaczenie fr. le petit General, w kontekście z
ródła oznaczało  hetman polny
11
duszno ze względu na stalinowską klimatyzację
12
targi książki ogólnej oraz targi humanistyczne
13
głównie książki dziecięce
2. Ocena książki zagranicznej
«ð powinien dokonać jej specjalista z dziedziny  czasem trudno dobrać  e.g. w
przypadku bajek mógłby nim być: psycholog dziecięcy, pedagog, inny pisarz 
czy książka nadaje się na polski rynek?
«ð książka zagraniczna powinna być przejrzana przez wydawcÄ™ przed podpisaniem
umowy z wydawcą zagranicznym  należy ocenić oryginał i nie sugerować się
notatkami katalogowymi, zarówno dot. autora jak i książki  wszystkie piszą, że
jest to rewolucyjne dzieło i światowy bestseller, a autor jest najlepszy w całej
Galaktyce.
«ð nastÄ™pnie tÅ‚umacz powinien dostać instrukcjÄ™
«ð tÅ‚umacz częściej wymaga wsparcia fachowca z dziedziny
Cð Zalety tÅ‚umaczeÅ„
«ð mamy książkÄ™ i znamy jÄ…
«ð praca przy tÅ‚umaczeniu jest głównie odtwórcza  Å‚atwiej ustalić termin
«ð sÄ… już gotowe elementy dodatkowe, które umieszczamy w książce
«ð książka jest już znana w obiegu miÄ™dzynarodowym, w Polsce nie stanowi novum,
przynajmniej w obiegu naukowym
«ð w akcji promocyjnej można użyć recenzji zagranicznych
Dð Wady
«ð koszt  opÅ‚acenie licencji [zarobek wydawnictwa i autora oryginaÅ‚u] oraz
honorarium tłumacza
«ð licencja wydawcy zagranicznego jest udzielana z reguÅ‚y tylko na kilka lat
«ð książka może siÄ™ nie przyjąć na rynku polskim, ale takie ryzyko jest z każdÄ…
książką, również krajową [ piękna panna, a za mąż wyjść nie może ]
3. Zasady translatoryki
«ð należy iść wiernie za tekstem oryginaÅ‚u, nawet jak nie odpowiada to autorowi
przykład: J. Haa
ek, Przygody dobrego wojaka Szwejka, przeł. P. Hulka-Laskowski14
 Szwejk poszedł spać  w nowszym tłumaczeniu, którego autor chciał być bliżej
oryginału brzmi to;  Szwejk udał się na spoczynek . Który z tych przekładów jest zgodny
z duchem i przesłaniem książki Haa
ka?
«ð konieczne jest utrzymanie stylu oryginaÅ‚u  powieść spisana jÄ™zykiem angielskiej
ulicy nie może być tłumaczona na polski język literacki
«ð tzw. egotyzacja i udomowienie  problem, do jakiego stopnia sprowadzać
oryginał na realia języka, na który się tłumaczy  czy książkę napisaną językiem
moskiewskich przedmieść należy tłumaczyć na polską gwarę Targówka czy
tworzyć niestrawne neologizmy? W takim wypadku zawsze należy utrzymać ten
sam rejestr językowy
«ð wykonane tÅ‚umaczenie tÅ‚umacz powinien odÅ‚ożyć na tydzieÅ„ [lub dwa], a
następnie przeczytać i poprawić jako samodzielny tekst polski, celem uniknięcia
interferencji językowej [naleciałości oryginału, np. składnia łacińska w polskim
zdaniu15].
14
przekład z 1931 r.
15
e.g.  Wykład ciekawy zaczyna się
Redaktor pracuje równolegle nad bieżącym planem wydawniczym [tłumaczenia,
recenzje, zamówienia, edycje etc.] i nad portfelem wydawniczym na 2-3 lata. Ogólna
strategia wydawnicza dzieli się na krótkofalową i długofalową [e.g. 10 lat]. Tytuły, które
muszą powstać powinno się planować z 2-3 letnim wyprzedzeniem.
Obowiązkiem redaktora, zwłaszcza inicjującego, jest bieżąca orientacja w tym, co
ukazuje się na rynku krajowym i zagranicznym, znajomość mód, zmian zainteresowań
czytelników etc.
rozmowy z księgarzami, targi książek, monitorowanie profesjonalnych portali e.g. Polska
Książka, Wirtualny Wydawca, Notes Wydawniczy etc., bywanie na promocjach, ogólna
wiedza o tym, co siÄ™ dzieje w dziedzinie.
Praca z pozyskanym tytułem  dotyczy wszystkich przypadków:
«ð ocenić konspekt / książkÄ™ / tÅ‚umaczenie
«ð wynegocjować umowÄ™  powinna przewidywać kary umowne za opóz
nienia16,
które grożą załamaniem planu wydawniczego, z którym jest ściśle związany
budżet, a więc i zarobki wydawnictwa [ergo utrzymanie całej firmy, pensje i
inwestycje]  za każdy dzień opóz
nienia powinna być przewidziana kwota bądz

procent od wynagrodzenia17 - rekordowe opóz
nienia wynosiły nieraz i 20 lat
[sic!]18.
«ð autora należy kontrolować, ale bez przesady  niektórzy ceniÄ… niezależność, inni
lubią mieć świadomość zainteresowania wydawcy postępami w ich pracy  trzeba
to wyczuć
«ð w przypadku dużej pracy bÄ…dz
niedoświadczonego autora można zaproponować
składanie książki częściami  krótsze terminy cząstkowe działają mobilizująco 
lepiej mieć rozdział na miesiąc niż całą książkę na 2 lata
«ð sposoby monitowania autorów: przy okazjach, spotkaniach, telefonicznie,
mailowo, wraz z życzeniami świątecznymi [lub wszystko na raz  przyp. red.]
«ð niektórzy autorzy potrzebujÄ…  dopieszczania dowodami zainteresowania ze
strony wydawcy  w razie braku telefonów redaktora potrafią przestać pisać,
sądząc, że skoro nie dzwoni, widać zrezygnował - nawet, jeśli jest podpisana
umowa [sic!].
«ð zawsze należy sÅ‚użyć odpowiedziÄ… i pomocÄ…, gdy wyniknÄ… problemy
«ð przy tÅ‚umaczeniu należy być bardziej restrykcyjnym  jest to praca na
zamówienie, bardziej odtwórcza niż twórcza [tekst oryginału już mamy, tłumacz
jedynie zmienia jego język]  tłumacz nie może tłumaczyć się brakiem weny jak
pisarz&
16
wydawnictwa zabezpieczały się, zaczynając od tłumaczy, potem rozciągnęły to na wszystkich autorów
17
w razie gdy pierwotna umowa nie zawierała klauzuli o karach za opóz
nienia, może je zawierać aneks do
umowy, podpisywany przy zezwoleniu na przedłużenie terminu
18
znamienny jest przykład podręcznika B. Bravo, E. Wipszycka, Historia starożytnych Greków, którego
pierwszy tom ukazał się w 1989 r., trzeci w 1993, a drugiego nie ma do dziś (stan na listopad 2008)