2011-03-02
Narząd płciowy męski
(organa genitalia masculina)
" Gonady
" Jądra (testes, orches, didymoi)
Narząd płciowy męski
(organa genitalia masculina)
" Drogi wyprowadzające nasienie (d. Wolffi)
" najądrze (epididymis)
Andrologia
" nasieniowód (ductus deferens)
IV rok
" kanał moczopłciowy
Dwiczenia
(canalis urogenitalis)
dr hab. Wojciech Niżański
" Prącie i napletek (penis et praeputium)
Jądro
Narząd płciowy męski
(testis, orchis, x2-didymoi)
(organa genitalia masculina)
" kształt: jajowaty, owalny, okrągły, spłaszczone bocznie
" Gruczoły płciowe dodatkowe:
" wielkośd (długośd, szerokośd, wysokośd)
" gruczoły pęcherzykowe (gll. vesiculares)
" położenie okolica łonowa lub okolica krocza
" gruczoł krokowy (prostata)
" pozycja
" gruczoły opuszkowo-cewkowe/ gruczoły Cowpera
(gll. bulbourethrales)
pionowa horyzontalna skośna
" Inne elementy:
Ru Eq Ca, Su
" moszna (scrotum),
" wyrostek pochwowy (processus vaginalis peritonei),
" powrózek nasienny (funiculus spermaticus)
Jądro
Budowa wewnętrzna:
Jądro
" Blaszka trzewna osłonki pochwowej, warstwa trzewna wyrostka
Morfologia: pochwowego (epi-, mesorchium)
" Błona biaława (tunica albuginea, str. vasculosum),
" Powierzchnia boczna (facies lateralis),
" Beleczki łącznotkankowe (septulae testis),
" Płaciki jądra (lobuli testis),
" Powierzchnia przyśrodkowa (facies medialis),
" Miąższ (parenchyma testis)
" Brzeg wolny (margo liber)- wypukły,
" kanaliki nasieniotwórcze kręte
" Brzeg najądrzowy (margo epididymalis) (tubuli seminiferi contorti) ( śr. 0.1- 0.2 mm, całkowita dł. klika km)
" kanaliki nasieniotwórcze proste
Najądrze, przyczep powrózka nasiennego,
(tulbuli seminiferi recti),
wejście do jądra naczyo i nerwów, krezka jądra
" Śródjądrze (mediastinum testis),
" Koniec głowowy (extremitas capitata)
" Sied jądra (rete testis),
" Koniec doogonowy (extremiatas caudata) " Przewody wyprowadzające jądra Eq 18-23, Bo 13-18
(ductuli efferentes testis)
" Przewód najądrza (ductus epidydimis)
" Nasieniowód (ductus deferens)
1
2011-03-02
Jądro- funkcja
Kanalik nasienny-
histologia
�� Przedział pośrodkowy
(rozwój plemników)
�� Przedział podstawny
(spermatogonie, kom. Sertoliego)
�� Przedział śródmiąższowy
(naczynia tkanka, łączna,
kom. Leydiga
Najądrze
Jądra- rola
�� Spermatogeneza  komórki płciowe (k. nasienne)
�� Wydzielanie płynu jądrowo- najądrzowego
�� Funkcja wewnątrzwydzielnicza
�� Kom. Leydiga- 18 androgenów (testosteron)
�� Kom. Sertoliego estrogeny (wysokie stężenie u. Su, Eq)
Feromony ( głownie u Ca i Su) androsteron, androstenol
Działanie: zmiany endokrynologiczne i odruchy płciowe u samic
Najądrze
Rola najądrzy:
Budowa zewnętrzna:
" Głowa najądrza (caput epididymidis),
�� Transport plemników (transport bierny - 1.ruch rzęsek 2. z płynem jądrowo-
" Trzon najądrza (corpus epididymidis),
najądrzowym), 5- 8- 10 dni od jądra do ogona najądrza
" Ogon najądrza (cauda epididymidis),
�� Ogon przechowywanie i dojrzewanie plemników środowisko najądrzy: wysokie
stężenia jonów N, P, Mn, Zn, GGTP, ALP, AP, glicerofosfocholina) etc,
Warstwy ściany :
�� Ogon dojrzewanie -> zapobieganie ruchom plemników -> śr. beztlenowe, niskie pH,
" nabłonek rzęskowy,
brak z
ródeł energii- z wyjątkiem fosfolipidow
" włókna mięśniowe gładkie podłużne i okrężne,
�� Wymiana jonów Na i K
" tk. łączna i zewnętrzna warstwa włókien
�� Usunięcie pozostałości cytoplazmy (problem: kropla cytoplazmatyczna przy zapaleniach
mięśniowych gładkich
lub zbyt częstej eksploatacji)
�� Tworzenie akrosomu
�� Nabycie zdolności ruchu
�� Kondensacja chromatyny
Budowa wewnętrzna:
" Błona biaława (tunica albuginea), �� Otoczenie główki plemnika otoczką glikoproteinową chroniącą przed
" Płaciki najądrza (lobuli epididymidis),
aglutynacją, przedwczesną reakcja akrosomalną oraz fagocytozą w drogach rodnych
" Przewód najądrza (ductus epididymidis),
samicy
średnica cz. środkowa: 0,5 mm w cz. koocowa 1,5 mm w
koocowym odcinku
Długośd: Eq 70-80 m, Bo 40-50 m, Su 16-18 m, Ca 5-8 m, Fe 1,5-3 m
2
2011-03-02
Nasieniowód
Najądrza-
(ductus defferens)
histologia
" Rurowaty przewód biegnący od ogona najądrza (przyśrodkowo, meandryczny) do
części miednicznej cewki moczowej,
" Do kanału pachwinowego wnika wspólnie z t. ż. nasienną wewnętrzną (spermatica
interna, testicularis)
" Długośd 30-50 cm u Eq, Ru; śr. 2 mm (małe Ru), 5mm Ru, 7mm Eq
" Pokryty uchyłkiem otrzewnej ściennej i powięzi poprzecznej tzn wyrostkiem
pochwowym (tworząc powrózek nasienny). Przebiega ponad pęcherzem moczowym,
przyśrodkowo do gruczołów pęcherzykowych,
" Na wysokości pierścienia pachwinowego wewnętrznego nasieniowód oddziela się od
pozostałych składników powrózka nasiennego i kieruje się doogonowo i przyśrodkowo
w stronę jamy miednicznej
Nasieniowód
Nasieniowód
(ductus defferens)
(ductus defferens)
Budowa
�� na wysokości szyjki pęcherza moczowego oba
nasieniowody biegną blisko siebie w fałdzie
moczowopłciowym,
Bł. śluzowa Bł. surowicza
��w koocowym odcinku rozszerza się ampułowato
(nabł. walcowaty urzęsiony) (otrzewna)
tworząc baokę nasieniowodu (ampulla ductus
deferentis) (Bo 10-15 cm x 1,5 cm; Eq 25 cm x 2,5 cm; Ov 7 cm x 0,8
cm) miejsce gromadzenia się plemników i płynu
jądrowo- najądrzowego podczas erotyzacji (brak u Su)
Warstwa mięśnowa
��Przewód wytryskowy (ductus ejaculatorius)
otwiera się na wzgórku nasiennym (colliculus
seminalis) ( niewielka średnica, u Ov skręcony)
Włokna mięśniowe gładkie
podłużne okrężne
Powrózek nasienny-funiculus spermaticus
Nasieniowód-
�� Rozpoczyna się przy pierścieniu pachwinowym wewnętrznym (anulus
vaginalis),
histologia
�� Biegnie przez kanał pachwinowy
�� Wkracza do worka mosznowego przez pierścieo pachwinowy
zewnętrzny,
�� Kooczy się na brzegu najądrzowym jądra
Elementy powrózka
n. lub splot nasienny
Osłonka
(dawniej)
pochwowa
T. nasienna Ż. nasienna
nn. z plexus testicularis 
wewn. s. wewnętrzna
Wł.
częśd mesentericus c.
jądrowa s. jądrowa
mięśniowe
(współczulny)
Nasieniowód
Naczynia
limfatyczne
3
2011-03-02
Kanał moczopłciowy
Kanał moczopłciowy- budowa
��Błona śluzowa:
�� Częśd cewki moczowej od wzgórka
" nabłonek sześcienny, walcowaty i wielowarstwowy płaski,
nasiennego do żołędzi prącia
" gruczoły cewkowe (gll.urethrales  dużo Ho, Su),
* Częśd miedniczna (pars pelvina s.int.)
" warstwa naczyniowa (stratum vasculare s.cavernosum),
* Częśd prąciowa (pars penialis s.ext.),
tworzy: - ciało jamiste cewki (corpus cavernosum urethrae)
- opuszkę cewki (bulbus urethrae),
�� W części miednicznej uchodzą nasieniowody �� Warstwa mięśniowa
oraz przewody wyprowadzające gruczołów " Mięśniówka gładka: włókna podłużne (2x) i okrężne
dodatkowych płciowych, " Mięśniówka prążkowana:
m. accelerator seminis
�� Otwiera się na zewnątrz ujściem
zewnętrznym cewki moczowej (ostium
urethre ext.) tworząc wyrostek cewki
moczowej (pr. urethralis) brak u Su
Gruczoły płciowe dodatkowe
Gruczoły dodatkowe płciowe- Bo
�� Warstwa zewnętrzna cz.
miednicznej kanału moczopłciowego
Gruczoły Gruczoły
" Gr. pęcherzykowe: 10-12 cm, szerokośd dłoni,
duże przy braku aktywności płciowej, kształt kiści
pęcherzykowe opuszkowo-
winogron, elastyczne, hist. cewkowe; kw.
(parzyste)
cewkowe
cytrynowy, fruktoza, fosforany, białka- z
ródło
(parzyste)
Prostata
energii
(nieparzysta)
" Prostata: trzon (wokół kanału jak mankiet),
Rola gruczołów dodatkowych płciowych:
cz. rozsiana, ok. 30 przewodów wydzielniczych na
,
" osocze nasienia,
wzgórku
" wydzieliny odżywiają plemniki,
" stwarzają środowisko utrzymujące żywotnośd plemników,
" Gr. opuszkowo- cewkowe: wielkośd orzecha
" wydzielina prostaty wpływa dodatnio na ruch i długośd życia plemników,
laskowego, niewyczuwalne fizjologicznie przy
" Su: 3- galaretowata frakcja nasienia tzw. kit knurzy (tapioka)- gr. opuszkowo-
omacywaniu, przykryte przez m. bulbo-cavernosus,
cewkowe i pęcherzykowe
1 przewód wyprowadzający
Gruczoły dodatkowe płciowe- Su Gruczoły dodatkowe płciowe- - Eq
" Gr. pęcherzykowe: 12 cm długości, okrągłe,
częściowo przykrywają p. moczowy, prostatę, gr.
" Gr. pęcherzykowe: długośd: 6-8 cm, gruszkowate,
Opuszkowo-cewkowe. Wydzielina-duże stężenia
płaskodenna kolba, przy długim okresie spoczynku
jonów Zn, przewód wyprowadzający w pobliżu lub
płciowego mogą osiągnąd wielkośd p. moczowego
na wzgórku
" Prostata: cieśo (isthums), 2 płaty boczne (lobi
" Prostata: mała, trzon, cz. rozsiana
laterales), każdy ok. 8 cm długości
" Gr. opuszkowo- cewkowe: długie 18x3-4x2-3 cm, 1
" Gr. opuszkowo- cewkowe: wyczuwalne
przewód wyprowadzający, wydzielina przypomina
fizjologicznie, wielkośd orzecha włoskiego, każdy
białko jaja kurzego, zmieszana z wydzieliną gr.
posiada 6-8 przewodów wyprowadzających
pęcherzykowych tworzy III galaretowatą frakcję
ejakulatu knura!
4
2011-03-02
Gruczoły dodatkowe płciowe- Ca Gruczoły dodatkowe płciowe- - Fe
" Gr. pęcherzykowe: brak " Gr. pęcherzykowe: brak
" Prostata: cieśo, 2 płaty (powiększenie przy " Prostata: cieśo, 2 płaty
BPH, torbielach, zm. nowotworowych,
prostatitis) " Gr. opuszkowo- cewkowe: niewielkie
" Gr. opuszkowo- cewkowe: brak
Różnice gatunkowe: gr. dod. płciowe
Gruczoły płciowe dodatkowe
Gr. pęcherzykowe:
Eq i Su: wysokie stężenie k. cytrynowego, fruktoza, ergotonina, inozytol
Su: Zn- utrzymanie żywotności plemników
Kastrat czy wnęter?
Rozpoznanie różnicowe
Omacywanie per rectum
,
Wnęter-wielkośd
Kastrat-atrofia
prawidłowa lub
powiększone
gruczoły płciowe dodatkowe
Prącie
Prącie (penis)
korzeo
żoładz

trzon
(radix penis)
(glans penis)
(corpus)
Nałożona na apices
grzbiet prącia powierzchnie boczne
2 odnogi
sploty żylne
�� męski narząd kopulacyjny (facies dorsalis)
tętnice, zyły unerwienie
�� zawiera cz. prąciową k. moczopłciowego
czuciowe
łuk kulszowy
�� zgięcie esowate prącia (flexura sigmoidea) zgięcie w kształcie
powierzchnia cewkowa
litery S Ru, Su bruzda dogrzbietowa prącia
(facies urethralis)
(sulcus dorsalis)
��mm. wciągacze prącia (mm. retractores penis)  kręgi ogonowe -> bruzda cewkowa (Sulcus urethralis)
kanał Ru, Su (Canalis urethralis)
brzuszna (cewkowa) powierzchnia prącia
n. dorsalis penis
(przedł n. pudendus int)
środki zneczulające
do zgięcia esowatego
5
2011-03-02
Prącie- budowa Prącie budowa zewnętrzna
�� ciało jamiste x2 prącia stanowi większą częśd trzonu
Eq
!2x corpora cavernosa penis!
spłaszczone bocznie, utworzone gł.
przez c. jamiste, wiotkie w spoczynku,
znaczące powiększenia podczas
Tunica albuginea
wzwodu
(Ho septum)
Trabeculae
Ru, Su  włókniste
spłaszczone grzbieto- brzusznie, wzwód gł. w
Cavernae corporum cavernosum
wyniku relaksacji m. retractor penis ->
Sulcus urethrae
rozprostowanie zgięcia
!Urethra i 1x c. cavernosum ur.!
Wzrokowa, zapachowe, akustyczne
Ca  krótki, mały trzon, duża żołądz

bodz
ce
gromadzenie
parasympatyczny rozszerzenie
się krwi w
erotyzacja wzwód
ośrodek krzyżowy aa. helicinae
c. cavernosum
(erectio penis)
Prącie glans penis Prącie- żołądz
prącia
�� Koocowa częśd prącia przykryta skórą, bogato unerwiona,
Małe Ru Su
Długi, nitkowaty wyrostek cewki moczowej Spiralnie skręcony CCW
duża ilośd naczyo, receptory czuciowe
�� Wzwód żołędzi po wzwodzie trzonu
Eq
Szyjka (Collum glandis)
Korona (Corona glandis)
Wyrostek cewki moczowej (Processus urethralis)
Dół żołędzi (Fossa glandis)
Ca
Pars longa glandis
Bulbus glandis
Bo
Os penis
Wyrostek cewki moczowej (Processus urethralis)
Skręcona bruzda
Fe
Kolce
6-8 okrężnych rzędach
Napletek (praeputium) Moszna (scrotum)
�� penis pendulus  naczelne
�� penis affixus  zwierzęta domowe �� okolica pachwinowa, uwypuklenie ściany j. brzusznej
�� napletek przykrywa prącie w stanie spoczynku (kroczowa Su)
�� zawiera jądra
��blaszka zewnętrzna (lamina ext.),
�� warstwy są analogiczne z warstwami ściany
�� blaszka wewnętrzna (lamina int.),
j. brzusznej
* blaszka trzewna napletka
pokrywa trzon, żołądz
i przechodzi w
�� skóra  cienka, elastyczna, krótki włos
śluzówkę cewki moczowej przy jej ujściu
�� szew moszny (raphe scroti)
�� ujście napletkowe (ostium preputiale),
�� przegroda moszny (septum scroti)
�� gruczoły napletkowe (gll.preputiales)
��jama napletkowa
�� błona kurczliwa (t. dartos)  błona włóknisto- sprężysta
�� fałd napletkowy u Eq
(pochodzi od fascia trunci superficialis et profunda)
��uchyłek napletkowy  Su (stany zapalne, zapach)
�� mięsieo dz
wigacz jąder ( m. cremaster)- wrażliwy na bodz
ce termiczne i hormonalne
��gruczoły napletkowe+ nabłonek+ mocz ->smegma (zapach)
rola w termoregulacji: niska temp.- skurcz, wysoka- relaksacja- przesuwanie się jąder
�� wyrostek pochwowy (processus vaginalis)- uchyłek otrzewnej ściennej i f. transversa
6
2011-03-02
Moszna
Narząd płciowy męski : unaczynienie
Pierścieo pachwinowy wewnętrzny
kanał pachwinowy
" jądro i najądrze: a. testicularis i a. epididymalis (odgałęzienia a. spermatica
int., która odchodzi bezpośrednio od aorty)
Wyrostek pochwowy
" osłonki jądra: a. iliaca ext oddaje a. spermatica externa, od nich odchodzą
(+avn+sp int-> powrózek nasienny)
a. pudenda ext i a. cremasterica
Pierścieo pachwinowy wewnętrzny
" nasieniowód: a. ductus deferentis od a. umbilicalis
" prącie i napletek
Blaszka trzewna wyrostka pochwowego
 a. pudenda interna  Bo, Su
 a. pudenda interna et externa  Ca
Tunica vaginalis propria (błyszcząca)
 a. pudenda interna, externa et obturatoria  Eq
Blaszka ścienna wyrostka pochwowego
+ bł. kurczliwa
Chłonka z jąder do: lnn lumbales aortici i lnn iliaci mediales
Tunica vaginalis communis (matowa, gruba)
z prącia i pachwiny do: lnn inguinales
Jądro, najądrze
Jama pochwowa
Narząd płciowy męski : unerwienie
" jądro i najądrze: n. spermaticus internus
" osłonki jądra, moszna: n. spermaticus externus
- od pl. lumbosacralis (gałązki 2,3,4 segmentu
lędz
wiowego)
" elementy narządu położone w j. brzusznej: nn pelvini
" prącie i napletek: n. dorsalis penis (od n. pudendus
int.> pl. sacralis)
7