Sztuka nowoczesna polska (architektura) 19.03.2004 file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/czapelski040319.html
powrót drukuj
przedmiot: Historia sztuki nowoczesnej polskiej (architektura)
prowadzący: mgr Czapelski data: 19.03.2004 aktualizacja: 01.04.2004
kontakt zapisz
5.4 Architektura przemysłowa XIX w
Zapora wodna Nietulisko n. rz. Świśliną, Świętokrzyskie
W latach 30.-40. XIX w. w tym rejonie spore inwestycje poczynił Bank Polski - powstały walcownia,
turbina wodna. Projekt Karol Knake - budowla utylitarna, ale opracowanie staranne - podejście
charakterystyczne dla architektury użytkowej do połowy XIX w. Widoczne długie trwanie teorii
charakteru wywodzącej się z czasów WRF - zastosowana potężna doryka odpowiednia do
powstrzymywania wielkich mas wody.
Taka staranność opracowywania obiektów przemysłowych z czasem zanikła - wykorzystywano
głównie kostium antyczny lub neogotycki, który z czasem zwyciężył. Im dalej w XIX w tym mniej
znanych architektów zajmowało się projektowaniem takiej architektury - w II połowie wieku została
ona zdominowana przez inżynierów.
Spichrz w Modlinie
Brama z 1844 r., projekt Jan Jakub Gay - główny architekt Banku Polskiego, który był inwestorem
budowli. Brama bardzo starannie zaprojektowana, z dekoracją rzezbiarską. Budowla o imponujących
gabarytach, położona nad samą Narwią. Przykład umiejętnej kompozycji wykorzystującej styl
arkadowy Duranda z początku XIX w.
Aódz
Główny ośrodek fabryczny w XIX w, symbol przemysłu. Jej rozwój rozpoczął się po 1821 r., gdy rząd
Królestwa w ramach wspierania rozwoju kraju zainwestował w rozwój tamtejszych fabryk. Prawdziwy
rozkwit nastąpił w połowie XIX w, gdy zostały zlikwidowane bariery celne z Rosją - dwie łódzkie
spółki włókiennicze były największe w branży w całym Imperium. Do poł. XIX w stosowano
architekturę ceglaną, skromną, prostą, niemal bezstylową, dopiero w II poł. wieku pojawiały się
nawiązania do sztuki dawnej.
Zespół fabryki w Księżym Młynie
Zachowany ciekawy przykład zespołu fabryki, osiedla pracowników i pałacu właściciela - SpA Karol
Scheibler.
Fabryka - 1873 r., potężny obiekt. Widoczne skromne odniesienia do średniowiecza (mało kosztowne,
wykonane w zwykłej cegle) - fryzy arkadkowe, płyciny, obramienia okienne, sama forma budowli z
narożnymi wielobocznymi pseudobasztami. Taka architektura dominowała przez cały wiek XIX. W
centrum umieszczone serce - turbina.
Osiedle - Układ budynków bardzo prosty, metraż mieszkań niewielki, architektura prosta, monotonna,
często anonimowa (być może proj. Hilarego Majewskiego - architekta miejskiego). Program osiedla był
zróżnicowany, oprócz budynków mieszkalnych też inne obiekty - szkoła, remiza.
Pałacyk - 1879 r., proj. Majewski dla Herbsta. Rozwiązanie charakterystyczne - willa właściciela
umieszczona w pobliżu zakładów i osiedla, jednak całkowicie z nimi kontrastująca. Elegancka
neorenesansowa willa - oszczędna, wysublimowana, otynkowana na biało.
Oficyna - Adolf Zeligson, wykorzystany kolejny popularny w XIX w styl - typ malowniczej willi w
guście renesansu francuskiego, widoczne też nawiązania włoskie.
5.5 Historyzm: neobarok
Nurt popularny na przełomie XIX/XX w w różnych środowiskach. W całej Europie był popularny nie
tylko barok, ale cała przedklasycystyczna architektura XVIII w.
Pałac Izraela Poznańskiego, Aódz, Ogrodowa
Przebudowany 1901-03 r., m.in. Majewski. Ewolucja zastosowanych form od neorenesansu w 1877 r
do neobaroku na początku XX w - ostentacja, narastanie obfitości dekoracji.
Kamienica, Aódz
Proj. Dawid Lande, wykształcony w Instytucie Inżynierów Cywilnych w Petersburgu. Styl
neobarokowy został zastosowany w kamienicy dochodowej - ornament zaaplikowany na prostą, gładką
strukturę (wkrótce uznano ta za kwintesencję złego gustu). Wykorzystana estetyka była odbiciem
1 z 2 2008-03-21 09:27
Sztuka nowoczesna polska (architektura) 19.03.2004 file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/czapelski040319.html
gustów zamożnego kamienicznika, bo sam architekt był dobry.
Istniały ówcześnie fabryki dekoracji architektonicznych produkujące gotowe elementy do zastosowania
na budowlach - odpowiadały potrzebom prestiżu właścicieli.
Klub myśliwski, Kredytowa, Warszawa
Po 1900 r., Francois Arveuf - kwintesencja barokizującej architektury o zródłach francuskich:
delikatna, o wysmakowanym detalu, zastosowane pasowe boniowanie.
Kasyno narodowe (szlacheckie), Lwów
Ok. 1898 r., projekt bardzo znanego austriackiego atelier Felner i Helmer - zrobili wielką karierę,
zabudowali całe Austro-Węgry prestiżowymi obiektami (gł. teatry). Gmach bardzo reprezentacyjny,
zastosowane formy neobarokowe oparte na aktualnej modzie wiedeńskiej, nawiązującej do architektury
Wiednia z XVIII w.
5.6 Historyzm: neorenesans i eklektyzm w bud. publicznych
Teatr Polski, Poznań
1873 r., Stanisław Hebanowski. Obiekt niezwykły - powstawał bardzo długo (od lat 40.), był jednym z
niewielu budynków użyteczności publicznej wybudowanych przez środowisko polskie, pozbawione
wsparcia władz. Usytuowany w głębi posesji - zarabiały na niego kamienice. Formy renesansowe w
wydaniu włosko-berlińskim (Hebanowski był absolwentem berlińskiej Bauakademie). Widoczny
element charakterystyczny dla teatrów w XIX w - loggia arkadowa umieszczona w miejscu kolumnady
stosowanej w innych budynkach (znamionowała obiekt kultury). Teatr był budowlą bardzo prestiżową,
bardzo ważną kulturalnie, dowodem siły środowiska, które go wznosiło.
Również sam architekt był niezwykły - jeden z nielicznych architektów polskich, którzy dobrze
funkcjonowali w Wielkopolsce - był popularny, miał dużo zleceń. Większość polskich architektów nie
była się w stanie utrzymać, musieli działać także poza
Wielkopolską.
Gmach Sejmu Krajowego, Lwów
Największa realizacja Juliusza Hochbergera (1840-1905), wykształcony typowo: najpierw Poznań,
potem Berlin. Musiał działać poza Wielkopolską, przeniósł się do Lwowa, został dyrektorem Urzędu
Budowlanego - był jednym z ważniejszych architektów tego środowiska. Przeniósł do Lwowa wzory
berlińskie, choć w Sejmie oprócz stylistyki renesansowej pojawiają się echa barokizującej architektury
wiedeńskiej. Wygrał konkurs na projekt po 1876 r., realizacja do 1881 r.
Teatr Miejski, Lwów
1896-1900 r - pózne dzieło Zygmunta Gorgolewskiego (zm. w 1903 r). Początkowo działał w
Wielkopolsce, potem w głębi Niemiec (miał państwową posadę, wznosił wielkie obiekty - co było
niemożliwe w Wielkopolsce), w dojrzałym wieku po wygraniu konkursu zdecydował się na zmianę
środowiska - został dyrektorem szkoły we Lwowie. Wielu architektów przenosiło się między
ośrodkami, w Austro-Węgrzech panowała lepsza atmosfera, większa swoboda.
Na froncie zastosowana monumentalna loggia w wielkim porządku, wzory bliskie
renesansowo-klasycyzującym rozwiązaniom środowiska berlińskiego [2 fot]
Teatr Miejski, Kraków
Projekt 1889 r., Jan Zawiejski - specjalista od budowania teatrów, brał także udział w konkursie we
Lwowie. Dzieje powstania skomplikowane - ówcześnie stałą metodą na duże zlecenia były konkursy o
sformalizowanej formie - Zawiejskiemu zarzucano zakulisowe gry przy tym zleceniu (zawsze
bezwzględnie parł do sukcesów).
Realizacja schematu dużego teatru miejskiego z rozbudowaną fasadą, widoczny eklektyzm
charakterystyczny dla końca XIX w - detal różnorodny, często przeskalowany, obfity. Całość
przypomina styl barokowy, choć na froncie renesansowa loggia. Zastosowane różnorodne elementy, w
tym renesansowa attyka na fasadzie bocznej - rodzimy motyw nieprzystający do pozostałych,
zachodnich elementów. Wyraz przekonania o konieczności swojskości architektury, silnego na
przełomie XIX/XX w. Takie rozwiązanie nie było traktowane jako niepasujący wtręt, lecz symbol
postawy patriotycznej.
powrót kontakt drukuj zapisz
2 z 2 2008-03-21 09:27
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
czapelski SzNP 05 03czapelski SzNP 03 10czapelski SzNP 20 12czapelski SzNP 21 11wyklad w dniu 19 03 2010czapelski SzNP 06 12czapelski SzNP 02 0419 03 11 A19 03 2010 Wibracja związku 7Geo fiz wykład 19 03 2013czapelski SzNP 04 1019 03KPC Wykład (20) 19 03 2013czapelski SzNP 31 01więcej podobnych podstron